Być jak Rich DeVos

Tytuł ory­gi­nal­ny:

How To Be Like Rich De­Vos

Przekład:

Do­ro­ta Pio­trow­ska

Re­dak­cja:

Da­wid Skra­bek

Ko­rek­ta:

Li­dia Ści­bek

Pro­jekt pol­skiej wer­sji okładki:

Łukasz Paw­lak

Co­py­ri­ght © 2004 Pat Wil­liams

Pu­bli­shed un­der ar­ran­ge­ment with HE­ALTH COM­MU­NI­CA­TIONS, INC.

De­er­field Be­ach FL, U.S.A.

All ri­ghts re­se­rved.

Co­py­ri­ght © for the po­lish edi­tion by Stu­dio EMKA

War­sza­wa 2014

Wszel­kie pra­wa, włącznie z pra­wem do re­pro­duk­cji tekstów w całości lub w części, w ja­kiej­kol­wiek for­mie – za­strzeżone.

Wszel­kich in­for­ma­cji udzie­la:

Wy­daw­nic­two Stu­dio EMKA

ul. Królo­wej Al­do­ny 6, 03-928 War­sza­wa

tel./fax 22 628 08 38, 616 00 67

wy­daw­nic­two@stu­dio­em­ka.com.pl

www.stu­dio­em­ka.com.pl

ISBN 978-83-64437-61-8

Skład i łama­nie:

Page Graph, www.pa­ge­graph.pl

Skład wersji elektronicznej:

Virtualo Sp. z o.o.

Mo­jej córce Ca­ro­li­ne i jej mężowi, ka­pe­la­no­wi ma­ry­nar­ki wo­jen­nej, Di­mi­tro­wi Gi­van­so­wi. Modlę się, aby przed­sta­wio­ne w tej książce za­sa­dy były dro­go­wska­za­mi na wa­szej dro­dze życia.

Przed­mo­wa

Bar­dzo ucie­szyła mnie in­for­ma­cja, że Pat Wil­liams pra­cu­je nad książką o Ri­chu De­Vo­sie. Rich to je­den z naj­zna­mie­nit­szych i naj­bar­dziej po­dzi­wia­nych lu­dzi, ja­kich w życiu spo­tkałem. Po­znałem go w 1975 roku, pod­czas ban­kie­tu Go­spel Com­mu­ni­ca­tions In­ter­na­tio­nal w Mi­chi­gan, na który zo­stałem za­pro­szo­ny jako mówca – w tam­tym cza­sie nie wie­działem jesz­cze zbyt wie­le o Am­wayu (cho­ciaż gdy pew­ne­go razu gościłem w Białym Domu, szo­fer, odwożący mnie wie­czo­rem do domu, oka­zał się nie­za­leżnym dys­try­bu­to­rem tej mar­ki i kupiłem wte­dy od nie­go kil­ka pro­duktów).

Jako chrześci­ja­nin, Ame­ry­ka­nin i przed­siębior­ca, Rich De­Vos to wyjątko­wa oso­bo­wość.

WIL­LIAM F. BUCKLEY Jr.,ZAŁOŻYCIEL „NATIO­NAL REVIEW”

Przez lata utrzy­my­wałem z Ri­chem kon­takt, spo­ty­kając się z nim przy różnych oka­zjach i ko­re­spon­dując od cza­su do cza­su. Kie­dyś prze­czy­tałem w ga­ze­cie, że Rich trzy­ma na łodzi – na tej sa­mej, którą pływał po rze­ce Po­to­mak i na której gościło wie­lu po­li­tyków – moją książkę Na­ro­dzo­ny na nowo1. Wysłałem mu list z po­dzięko­wa­niem i od tam­tej pory dość często do sie­bie pi­sa­liśmy.

Gdy z cza­sem co­raz le­piej po­zna­wałem Ri­cha De­Vo­sa, byłem pod co­raz większym wrażeniem jego po­ko­ry i szczo­drości, którym to­wa­rzy­szyła nie­zwykła, oso­bi­sta cha­ry­zma. W naj­mniej­szym stop­niu nie od­po­wia­dał moim wy­obrażeniom na te­mat ty­po­we­go przywódcy ob­ra­cającej mi­liar­da­mi do­larów kor­po­ra­cji. A gdy usłyszałem, jak prze­ma­wia, na­brałem prze­ko­na­nia, że to je­den z naj­lep­szych mówców na­szych czasów.

Gdy któregoś razu byłem w West Mi­chi­gan, po­sta­no­wiłem zaj­rzeć do sie­dzi­by fir­my. Pod­czas tam­tej wi­zy­ty do­wie­działem się o Ri­chu cze­goś nie­sa­mo­wi­te­go. Gdy roz­ma­wia­liśmy, aku­rat przy­je­chała gru­pa dys­try­bu­torów i cze­kała w holu na odbiór pro­duktów. Rich prze­rwał na­sze spo­tka­nie, żeby się z nimi przy­wi­tać. Zszedłem z nim na dół i pa­trzyłem, jak pod­cho­dzi do każdego z osob­na i wita się jak z naj­lep­szym przy­ja­cie­lem. Chwi­le, które im poświęcił, wca­le go nie zmęczyły, wręcz prze­ciw­nie – napełniły ener­gią i za­in­spi­ro­wały! Z ogrom­nym po­dzi­wem ob­ser­wo­wałem, jak przez cały czas ema­nu­je szcze­rością, en­tu­zja­zmem i miłością.

Rich już od daw­na hoj­nie wspie­ra naszą or­ga­ni­zację Pri­son Fel­low­ship. W 1996 roku on i jego żona He­len za­pro­si­li mnie do sie­bie do Ma­na­la­pan na Flo­ry­dzie. Gdy we­szliśmy do sa­lo­nu, ude­rzyła mnie skrom­ność i pro­sto­ta wy­stro­ju, związana z ich ho­len­der­skim po­cho­dze­niem. Obok całego swe­go en­tu­zja­zmu i na­tchnie­nia, i po­mi­mo całego majątku i suk­ce­su, jaki stał się jego udziałem, Rich wciąż jest tym sa­mym człowie­kiem, którym był na początku swo­jej ka­rie­ry – osobą o chłopięcym ser­cu, pełną zapału i ma­rzeń, a także miłości do Boga i lu­dzi. Ciężko pra­co­wał na wszyst­ko, co w życiu osiągnął, dla­te­go ma mnóstwo sza­cun­ku i życz­li­wości dla każdego, kto również nie boi się ciężkiej pra­cy.

Rich i He­len ofia­ro­wa­li wte­dy sporą sumę na po­trze­by Pri­son Fel­low­ship, za co szcze­rze im po­dziękowałem. Obo­je na­tych­miast za­pro­te­sto­wa­li.

– O nie! Nie dziękuj nam! To my dzięku­je­my to­bie za to, co ro­bisz! Poświęcasz się cze­muś bar­dzo ważnemu. My tyl­ko wy­pi­sa­liśmy czek i je­dy­nie spełniliśmy w ten sposób naszą po­win­ność.

He­len wspo­mniała, że już jako na­sto­lat­ka na­uczyła się od­da­wać „dzie­sięcinę”.

– U nas w domu za­wsze od­da­wa­liśmy dzie­sięcinę – przy­znała. – Pierw­sze dzie­sięć pro­cent wszyst­kich przy­chodów prze­zna­cza­liśmy na wspar­cie pra­cy czy­nio­nej w imię Pana.

He­len, uro­cza i pełna życz­li­wości była na­uczy­ciel­ka, chce tyl­ko od­da­wać Bogu część tego, co sama otrzy­mu­je. A gdy przyj­mu­jesz od niej czek, czu­jesz się tak, jak­byś sam robił jej przysługę, dając jej spo­sob­ność prak­ty­ko­wa­nia wia­ry! To na­prawdę nie­sa­mo­wi­te.

Bo­ga­ci, wpływo­wi lu­dzie często wy­ko­rzy­stują po­sia­da­ny majątek, by osiągnąć jakąś oso­bistą ko­rzyść – na­wet gdy wspie­rają pożytecz­ny cel. Ale nie Rich i He­len. Nig­dy nie posługują się pie­niędzmi w celu zdo­by­cia władzy nad in­ny­mi. Sięgają po nie po pro­stu po to, by służyć Bogu i lu­dziom.

Na­sza or­ga­ni­za­cja pro­wa­dzi pro­gram o na­zwie An­gel Tree, w ra­mach którego trosz­czy­my się o po­trze­by dzie­ci osób osa­dzo­nych. Kie­dy oznaj­miłem Ri­cho­wi, że fun­dusz An­gel Tree, prze­zna­czo­ny na let­nie obo­zy wa­ka­cyj­ne, na­zwiemy „Sty­pen­dium Ri­cha i He­len De­Vosów”, przy­ja­ciel wzru­szył się do łez.

– Na­prawdę, nie zasługuję na ten za­szczyt – po­wie­dział z au­ten­tyczną po­korą.

I wciąż nie może się na­dzi­wić, że Bóg tak ob­fi­cie mu błogosławi, że ciągle może po­ma­gać in­nym.

W 1997 roku za­te­le­fo­no­wałem do Ri­cha, by złożyć mu życze­nia no­wo­rocz­ne. Po­wie­dział, że wyjeżdża do An­glii, gdzie pod­da się ope­ra­cji prze­szcze­pu ser­ca. W jego głosie usłyszałem smu­tek – chy­ba bał się, że nie wróci z tej podróży. Ja też za­sta­na­wiałem się, czy dane mi go będzie jesz­cze zo­ba­czyć na tym świe­cie. Za­nim się rozłączyłem, przy­po­mniałem mu:

– Chrześci­ja­nie nig­dy nie mówią – „Żegnaj!”, dla­te­go -Au re­vo­ir!, Rich. Do zo­ba­cze­nia.

Naj­lep­sze w mo­jej pra­cy jest to, że dzięki niej po­znałem Ri­cha De­Vo­sa. To ab­so­lut­nie naj­ważniej­sza oso­ba, którą w życiu spo­tkałem. Człowiek wiel­kie­go for­ma­tu, który wy­warł na mnie ogrom­ny wpływ. Na­zy­wam go „ko­metą Hal­leya”, bo tacy jak on po­ja­wiają się na tym świe­cie raz na sie­dem­dzie­siąt pięć lat. Lu­dzie mnie py­tają: „Jaki on jest? Na­prawdę jest tak wspa­niały?”. Owszem, na­prawdę.

JOE TOMA­SEL­LI, WI­CE­PRE­ZES I DY­REK­TOR GE­NE­RAL­NY AMWAY GRAND PLAZA HOTEL

Sie­dem mie­sięcy później z radością od­wie­dziłem Ri­cha w jego lon­dyńskim apar­ta­men­cie. Był już po ope­ra­cji. Bar­dzo się ra­zem cie­szy­liśmy, że Bóg po­zwo­lił mu wyjść z tego cało i przedłużył jego ziem­skie by­to­wa­nie. Rich był jak nowy – jak Łazarz, którego sam Je­zus we­zwał, aby po­wstał z gro­bu. W pełni od­zy­skał całą swoją siłę, de­ter­mi­nację i opty­mizm. Zdo­był też nowe, głębsze pojęcie sen­su życia.

– Bóg nie za­trzy­mał mnie tu bez po­wo­du – po­wie­dział. – Resztę życia za­mie­rzam poświęcić temu, co jest dla Nie­go na­prawdę ważne.

Rich De­Vos z pew­nością zo­sta­nie za­pa­miętany jako je­den z naj­większych współcze­snych przed­siębiorców. On i jego part­ner, Jay Van An­del, zaczęli prak­tycz­nie od zera, bu­dując firmę, która umożli­wia pro­wa­dze­nie działalności go­spo­dar­czej dosłownie mi­lio­nom lu­dzi na całym świe­cie. Stwo­rzy­li kor­po­rację, która dała początek zupełnie no­wej for­mie in­dy­wi­du­al­ne­go przed­siębior­stwa, i wciąż jest jed­nym z naj­bar­dziej nie­zwykłych, społecz­nych i kul­tu­ro­wych fe­no­menów na­szych czasów.

I choć Rich osiągnął już tak wie­le, to je­stem prze­ko­na­ny, że w kwe­stii czy­nie­nia do­bra nie po­wie­dział jesz­cze ostat­nie­go słowa. Wy­da­nie tej książki bez wątpie­nia po­działa na nie­go mo­bi­li­zująco. Dziękuję Pa­to­wi Wil­liam­so­wi, że po­sta­no­wił przy­bliżyć nam jego syl­wetkę, a także sa­me­mu Ri­cho­wi – za to, że jest tak hoj­nym, po­kor­nym i pra­wym człowie­kiem, ale też przy­ja­cie­lem i li­de­rem.

Char­les W. Col­son

Roz­dział pierw­szyMój przy­ja­ciel Rich De­Vos

Nig­dy nie za­pomnę chwi­li, gdy po raz pierw­szy spo­tkałem Ri­cha De­Vo­sa. Prze­le­ciałem pół kra­ju tyl­ko po to, żeby spędzić z tym człowie­kiem czter­dzieści pięć mi­nut. Wyciągnąłem rękę, mówiąc:

– Pa­nie De­Vos, ogrom­nie mi miło pana po­znać.

Moc­no uścisnął moją dłoń, sze­ro­ko się uśmiechnął i po­wie­dział:

– Pomińmy „pa­nie De­Vos”. Mów mi „Rich”. Pomyślałem: Tak, wiem, że jest pan bo­ga­ty!2 Właśnie

dla­te­go się spo­ty­ka­my. I była to naj­szczer­sza praw­da. Przy­le­ciałem z Or­lan­do na Flo­ry­dzie do West Mi­chi­gan, żeby po­roz­ma­wiać z jed­nym z naj­bo­gat­szych lu­dzi na świe­cie. Ale w tam­tej chwi­li nie miałem pojęcia, jak bar­dzo ten pierw­szy uścisk dłoni, to pierw­sze spo­tka­nie, od­mie­ni moje życie. Przy­jaźń z Ri­chem oka­zała się dla mnie czymś tak bar­dzo ważnym, że aż trud­no mi to so­bie wy­obra­zić. Ale za­cznij­my od sa­me­go początku, czy­li od tego, jak w ogóle do­wie­działem się o ist­nie­niu „pana De­Vo­sa”.

Był rok 1990 i drużyna ko­szy­kar­ska Or­lan­do Ma­gic, zrze­szo­na w Na­tio­nal Ba­sket­ball As­so­cia­tion, właśnie zakończyła swój pierw­szy se­zon pierw­szo­li­go­wych roz­gry­wek, ja zaś byłem jej pierw­szym pre­ze­sem. Wkro­czyw­szy w świat spor­tu za­wo­do­we­go, pomyślałem: A może by tak założyć w Or­lan­do pierw­szo­li­gową drużynę bejs­bo­lową? Właści­cie­le Or­lan­do Ma­gic (naj­ważniej­szym z nich był wówczas Bill Du­Pont z Wil­ming­ton w De­la­wa­re) wy­ka­za­li za­in­te­re­so­wa­nie tym po­mysłem, dla­te­go przystąpiliśmy do działania.

Stwo­rze­nie pierw­szo­li­go­wej drużyny to przed­sięwzięcie nie­wy­obrażal­nie kosz­tow­ne. Sama opłata wstępna wy­no­siła wte­dy dzie­więćdzie­siąt pięć mi­lionów do­larów – co i tak nie obej­mo­wało wszyst­kich kosztów początko­wych. Wnio­sek o przystąpie­nie do ligi mu­sie­liśmy złożyć do wtor­ku, 4 września 1990 roku, dzień po Święcie Pra­cy. W lip­cu, za­le­d­wie sześć ty­go­dni przed osta­tecz­nym ter­mi­nem, Bill Du­Pont przy­szedł do mnie do biu­ra.

– Po­sta­no­wi­liśmy wy­co­fać się z two­rze­nia drużyny bejs­bo­lo­wej – za­ko­mu­ni­ko­wał.

Ser­ce mi za­marło.

– Ale dla­cze­go? – wy­krztu­siłem.

Bill wyjaśnił, że jego fir­ma han­dlująca nie­ru­cho­mościa­mi po­czy­niła pew­ne in­we­sty­cje, które oka­zały się nie­wy­pałem. Dla­te­go obec­nie nie jest w sta­nie za­an­gażować się w żaden nowy pro­jekt – a szczególnie w coś tak kosz­tow­ne­go, jak two­rze­nie pierw­szo­li­go­wej drużyny bejs­bo­lo­wej.

Zacząłem szu­kać no­we­go główne­go in­we­sto­ra – nie­ste­ty, nikt nie był za­in­te­re­so­wa­ny. Była już połowa sierp­nia i osta­tecz­ny ter­min złożenia wnio­sku zbliżał się wiel­ki­mi kro­ka­mi. Po głowie cho­dziło mi jesz­cze jed­no na­zwi­sko – Rich De­Vos, współzałożyciel Am­waya i je­den z naj­bo­gat­szych lu­dzi na świe­cie. Znałem go tyl­ko ze słysze­nia i nie miałem pojęcia, jak do nie­go do­trzeć.

Po­sta­no­wiłem spo­tkać się z moim przy­ja­cie­lem Bob­bym Ri­chard­so­nem, byłym za­wod­ni­kiem Yan­ke­es, i opo­wie­dzieć mu o moim pro­ble­mie.

– Bob­by – po­wie­działem – muszę się skon­tak­to­wać z Ri­chem De­Vo­sem.

– Och, to bar­dzo pro­ste – usłyszałem. – Skon­tak­tuj się z Bil­lym Ze­olim.

Bil­ly Ze­oli! Od lat znam Bil­ly’ego – to mówca, au­tor książek i w owym cza­sie pre­zes Go­spel Com­mu­ni­ca­tions In­ter­na­tio­nal. Oka­zało się, że Rich De­Vos pełnił wte­dy funkcję prze­wod­niczącego zarządu tej or­ga­ni­za­cji, a Bil­ly – zwa­ny „Zi” – był jego za­ufa­nym po­wier­ni­kiem.

Za­te­le­fo­no­wałem do Bil­ly’ego i wyjaśniłem całą sprawę.

– Jak sądzisz, Zi – za­py­tałem – czy Rich De­Vos byłby za­in­te­re­so­wa­ny po­sia­da­niem drużyny bejs­bo­lo­wej?

Zi to człowiek bar­dzo poważny i nig­dy nie rzu­ca słów na wiatr.

– No nie wiem… – za­wa­hał się. – Wiesz co, od­dzwo­nię do cie­bie.

Przez ty­dzień ob­gry­załem pa­znok­cie, umie­rając z nie­cier­pli­wości. W końcu Bil­ly się ode­zwał.

– Rich jest za­in­te­re­so­wa­ny – oznaj­mił. – Umówię was na spo­tka­nie.

Zor­ga­ni­zo­wa­nie spo­tka­nia zajęło ko­lej­ne kil­ka dni. Znów te­le­fon od Zi.

– Wszyst­ko załatwio­ne – po­wie­dział. – Wi­dzisz się z Ri­chem 30 sierp­nia w Grand Ra­pids w Mi­chi­gan.

Trzy­dzie­ste­go sierp­nia! To nie­mal w ostat­niej chwi­li…!

– Za­trzy­masz się w Am­way Grand Pla­za Ho­tel w cen­trum Grand Ra­pids.

– Świet­nie, Zi – ode­tchnąłem. – Tyl­ko po­wiedz mi, co da­lej.

De­cy­zja war­ta dzie­więćdzie­siąt pięć mi­lionów do­larów

Rzu­ciłem wszyst­ko i po­le­ciałem do Grand Ra­pids. Bil­ly Ze­oli ode­brał mnie z lot­ni­ska i zawiózł do ho­te­lu. Wcze­snym ran­kiem następne­go dnia po­je­cha­liśmy do sie­dzi­by Am­waya w Ada w Mi­chi­gan. Spo­tkałem się tam z Bil­lem Ni­chol­so­nem, dy­rek­to­rem ope­ra­cyj­nym kor­po­ra­cji i wiel­kim fa­nem spor­tu. Przez około go­dzinę opo­wia­dałem mu o mo­ich za­mia­rach i wszyst­ko wy­da­wało się być w porządku. W pew­nym mo­men­cie do po­ko­ju wszedł Bil­ly Ze­oli. Był bar­dzo bla­dy.

– Mamy pro­blem – po­wie­dział. – Rich jest te­raz w swo­im let­nim domu w Hol­land i dzi­siaj już ra­czej nie przy­je­dzie.

– W Ho­lan­dii? – za­py­tałem zdu­mio­ny.

– Hol­land w Mi­chi­gan – wyjaśnił Zi.

– Aha.

Zi zaczął gorączko­wo działać. Chwy­cił za te­le­fon, za­dzwo­nił do Ri­cha De­Vo­sa i dosłownie go zru­gał! Pomyślałem, że chy­ba jed­nak prze­sa­dził. Czy nie po­win­niśmy ob­cho­dzić się z nim bar­dziej de­li­kat­nie? – pomyślałem.

– Rich – na­le­gał Zi – mu­sisz przy­je­chać! Ten fa­cet po­fa­ty­go­wał się tu­taj aż z Or­lan­do!

Bil­ly Ze­oli odłożył słuchawkę i ode­tchnął z ulgą.

– Przy­je­dzie – po­wie­dział. – Tyl­ko słuchaj. Kie­dy już tu będzie, trzy­maj się na ubo­czu. I gdy wej­dzie do holu, po­sta­raj się, by cię nie za­uważył.

– Dla­cze­go? – zdzi­wiłem się.

– Bo Rich De­Vos ko­cha lu­dzi i uwiel­bia z nimi roz­ma­wiać – po­in­for­mo­wał mnie Zi. – I jeśli cię za­uważy, od razu za­cznie cię za­ga­dy­wać, a wte­dy nig­dy nie do­trze­my na górę na spo­tka­nie.

Około pierw­szej po południu Zi za­pro­wa­dził mnie do holu i kazał stanąć w rogu, za pokaźnych roz­miarów rośliną do­nicz­kową. Kil­ka chwil później usłyszałem cha­rak­te­ry­stycz­ny war­kot. Wyj­rzałem zza liści – na traw­ni­ku przed ho­te­lem właśnie lądował he­li­kop­ter. Na­gle po­wstało spo­re po­ru­sze­nie – wszy­scy ze­rwa­li się z miejsc, chcąc zo­ba­czyć, kto z nie­go wysiądzie.

Około tu­zi­na japońskich dys­try­bu­torów Am­waya, którzy po długiej podróży właśnie przy­by­li do sie­dzi­by kor­po­ra­cji, stłoczyło się w po­bliżu he­li­kop­te­ra, gdy tyl­ko drzwi się otwo­rzyły i stanął w nich sam Rich De­Vos – ich bo­ha­ter. Zaczęły błyskać fle­sze apa­ratów, a sze­ro­ko uśmiech­nięty Rich witał wszyst­kich uści­skiem dłoni.

Postępując zgod­nie ze wskazówka­mi Bil­ly­ego, ukryłem się za rośliną, cze­kając, aż słynny li­der Am­waya przej­dzie przez hol, po­ko­na scho­dy i znik­nie w swo­im biu­rze na dru­gim piętrze. Kil­ka mi­nut później Zi przed­sta­wiał mnie już pre­ze­so­wi.

Usie­dliśmy przy sto­le kon­fe­ren­cyj­nym i prze­szliśmy do in­te­resów. Nor­mal­nie, gdy roz­mo­wa do­ty­czy in­we­sty­cji war­tej dzie­siątki mi­lionów do­larów, wy­ko­nu­je się mul­ti­me­dialną pre­zen­tację i prze­ka­zu­je do­ku­men­ty pełne wy­czer­pujących da­nych mar­ke­tin­go­wych i badań de­mo­gra­ficz­nych. Ja tym­cza­sem przy­niosłem ze sobą tyl­ko jed­no – no­tat­nik z na­ry­so­wa­nym odręcznie kołowym dia­gra­mem, przed­sta­wiającym struk­turę pro­po­no­wa­nych udziałów własnościo­wych w przyszłej drużynie. I to była moja cała wi­zu­al­na po­moc. Wciąż mam ten ry­su­nek – opra­wiłem go i po­wie­siłem u sie­bie w biu­rze. Wisi tam do dzi­siaj.

Tam­ta roz­mo­wa trwała naj­wyżej czter­dzieści pięć mi­nut. Wte­dy jesz­cze tego nie wie­działem, ale był to początek długiej i ser­decz­nej przy­jaźni. Rich uważnie mnie wysłuchał, po czym powie­dział:

– Może zróbmy tak: wyjdź na chwilę na ko­ry­tarz, a ja po­roz­ma­wiam z mo­imi wspólni­ka­mi i po­tem dam ci od­po­wiedź.

Zo­sta­wiłem ich sa­mych, jed­nak nie mu­siałem długo cze­kać. Ja­kieś dzie­sięć mi­nut później Rich, Zi i Bill Ni­chol­son wy­szli z po­ko­ju.

– Po­in­for­muj ligę, że w to wchodzę – zwrócił się do mnie Rich. – Miłego week­en­du.

I tyle. Przez kil­ka se­kund stałem kom­plet­nie osłupiały. W końcu wy­krztu­siłem:

– Zi, o co cho­dzi? Co się dzie­je?

– Słyszałeś – od­parł mój przy­ja­ciel. – Rich po­wie­dział, że w to wcho­dzi.

– To zna­czy, że Rich De­Vos właśnie podjął de­cyzję wartą nie­mal sto mi­lionów do­larów? Tak po pro­stu? – nie mogłem wyjść ze zdu­mie­nia.

– Zga­dza się, tak po pro­stu – po­twier­dził Zi. – Masz jego pełne po­par­cie.

– Nie­praw­do­po­dob­ne! – wy­krzyknąłem. I tak oto po­znałem Ri­cha De­Vo­sa.

Cała drużyna, łącznie ze mną, wszy­scy lu­bi­my Ri­cha De­Vo­sa. Or­ga­ni­za­cja Or­lan­do Ma­gic to ro­dzi­na, a Rich jest dla nas jak dzia­dek. I kie­dy do nas mówi, słucha­my, bo w jego słowach jest mądrość.

PAT GAR­RI­TY,ZA­WOD­NIK ORLAN­DO MAGIC

Od pre­zy­dentów po par­kin­go­wych

Zi zawiózł mnie na lot­ni­sko. Roz­pie­rała mnie taka ener­gia i radość, że całą po­wrotną drogę mógłbym po­ko­nać pie­szo! Jak się jed­nak oka­zało, na­sze pla­ny do­tyczące utwo­rze­nia pierw­szo­li­go­wej drużyny bejs­bo­lo­wej z Or­lan­do nig­dy nie zo­stały zre­ali­zo­wa­ne. Liga po­minęła nasz okręg na rzecz De­nver i Mia­mi.

Moje wysiłki nie spełzły jed­nak na ni­czym. Rich De­Vos i jego ro­dzi­na byli tak za­chwy­ce­ni Or­lan­do na Flo­ry­dzie – i samą drużyną – że w sierp­niu 1991 roku sta­li się pełno­praw­ny­mi właści­cie­la­mi Or­lan­do Ma­gic, a Rich zo­stał moim pra­co­dawcą i przy­ja­cie­lem. Kie­dy te­raz piszę te słowa, właśnie mija trzy­naście lat, odkąd mogę z bli­ska przyglądać się życiu tego nie­sa­mo­wi­te­go człowie­ka.

Za­nim przy­je­chałem do Or­lan­do, pra­co­wałem dla NBA jako dy­rek­tor ge­ne­ral­ny drużyn z Fi­la­del­fii, Chi­ca­go i Atlan­ty. Wśród mo­ich pra­co­dawców, czy­li właści­cie­li tych drużyn, było wie­lu wspa­niałych, mądrych lu­dzi, których szcze­rze po­dzi­wiałem i sza­no­wałem. Ale muszę przy­znać, że Rich De­Vos to kla­sa sama w so­bie. Nie tyl­ko wy­warł ogrom­ny wpływ na sport za­wo­do­wy, ale przede wszyst­kim głęboko wpłynął na moje życie. Je­stem dum­ny, że mogę na­zy­wać go moim przy­ja­cie­lem.

Je­sie­nią 2001 roku wydałem książkę How to Be Like Mike. Przed­sta­wiłem w niej syl­wetkę Mi­cha­ela Jor­da­na, jego ce­chy cha­rak­te­ru i ta­jem­nicę suk­ce­su. Książka sprze­dała się tak świet­nie, że mój wy­daw­ca Pe­ter Veg­so pod­sunął mi po­mysł kon­ty­nu­owa­nia se­rii How to Be Like i po­pro­sił o za­sta­no­wie­nie się, o kim jesz­cze chciałbym na­pi­sać po­dobną książkę. Spo­tkałem się z Pe­te­rem i po­ka­załem mu listę osiem­dzie­sięciu sław­nych lu­dzi, którzy pro­wa­dzi­li nie­zwykłe, god­ne naśla­do­wa­nia życie. Pe­ter przyj­rzał się moim pro­po­zy­cjom i wy­brał kil­ka na­zwisk – po czym wska­zał szczególnie na jed­no.

– Ten. Chcę wydać książkę o tym człowie­ku – oznaj­mił. – Dasz radę?

Osobą, którą wska­zał, był Ri­chard M. De­Vos.

Pomyślałem: Czy dam radę przed­sta­wić syl­wetkę Ri­cha De­Vo­sa? Czy dam radę na­pi­sać książkę o kimś, kto jest nie tyl­ko moim pra­co­dawcą, ale też men­to­rem i przy­ja­cie­lem?

– Pe­ter – po­wie­działem – jeśli Rich po­prze ten po­mysł, będę wręcz za­szczy­co­ny.

Rich był wte­dy świeżo po prze­szcze­pie i właśnie wydał Na­dzieję z głębi ser­ca3 Po­je­chałem do nie­go, by za­py­tać, czy nie ma nic prze­ciw­ko temu, bym na­pi­sał o nim książkę. Zgo­dził się bar­dzo chętnie, a na­wet zro­bił coś więcej – dał mi pełen dostęp do swo­je­go świa­ta. Wska­zał oso­by, które do­brze go znają – zarówno byłych pre­zy­dentów USA, pre­zesów naj­większych firm, fi­gu­rujących w ran­kin­gu For­tu­ne 500, przywódców chrześcijańskich, gwiaz­dy NBA, jak i do­zorców i par­kin­go­wych. Li­sta przy­ja­ciół Ri­cha jest na­prawdę długa i od­zwier­cie­dla naj­bar­dziej szczegółowy przekrój społecz­ny, jaki można so­bie wy­obra­zić.

Rich De­Vos to człowiek je­dy­ny w swo­im ro­dza­ju, szcze­ry i au­ten­tycz­ny. Jest dokład­nie tym, na kogo wygląda. Ni­cze­go nie uda­je i za­wsze postępuje etycz­nie. Jego cha­rak­ter i war­tości są nie­wzru­szo­ne, dla­te­go jego przesłanie jest za­wsze ak­tu­al­ne.

DONALD BUSKE,LI­DER BIZ­NE­SU Z GRAND RAPIDS

Spędziłem wie­le mie­sięcy na do­cie­ra­niu do se­tek lu­dzi mających bli­ski kon­takt z Ri­chem De­Vo­sem i wszy­scy chętnie dzie­li­li się ze mną opo­wieścia­mi o na­szym wspólnym przy­ja­cie­lu. W efek­cie po­wstała książka, która bez wątpie­nia wy­wrze ogrom­ny wpływ na każdego, kto ją prze­czy­ta – po­dob­nie jak przy­jaźń z Ri­chem wpłynęła na mnie. Dzięki jej lek­tu­rze czy­tel­nik po­zna syl­wetkę nie­zwykłego Ame­ry­ka­ni­na, jed­ne­go z naj­bar­dziej sza­no­wa­nych i wyjątko­wych lu­dzi wszech czasów.

Dla­cze­go Rich De­Vos jest tak wyjątko­wy? Za­czy­nał od zera i sam do­szedł do wszyst­kie­go. Od nie­mal sześćdzie­sięciu lat przy­jaźni się i współpra­cu­je z tym sa­mym part­ne­rem biz­ne­so­wym Jay­em Van An­de­lem. Już od po­nad pół wie­ku jest wier­ny swo­jej żonie He­len. Swoją działalność go­spo­darczą zbu­do­wał na fun­da­men­cie po­mo­cy in­nym lu­dziom. Mimo wie­lu przeszkód i prze­ciw­ności losu nig­dy nie zwątpił w Boga i wciąż głęboko w Nie­go wie­rzy. Wspi­nając się na szczyt suk­ce­su, po­zo­stał wier­ny war­tościom i za­sa­dom, które przy­swoił w młodości. Na cele do­bro­czyn­ne prze­ka­zał już mi­lio­ny do­larów i nadal jest hoj­nym dar­czyńcą. On i Jay od­da­li przywództwo w kor­po­ra­cji swo­im dzie­ciom – po czym mądrze usunęli się na bok, po­zwa­lając, by młode po­ko­le­nie zaczęło bu­do­wać nową, własną spuściznę.

Są biz­nes­me­ni, którzy do­ro­bi­li się większe­go majątku niż Rich De­Vos. Inni sta­li się bar­dziej sławni od nie­go. Ale ilu spośród tych, którzy cieszą się po­dob­nym do­stat­kiem i po­sia­dają po­dob­ne wpływy, może szcze­rze przy­znać, że od lat utrzy­mu­je równie wspa­niałe więzi z mężami czy żona­mi, z dziećmi, wnu­ka­mi, współpra­cow­ni­ka­mi i podwład­ny­mi? Ilu z nich jest tak po­wszech­nie ko­cha­nych i po­dzi­wia­nych za swoją wiarę, hoj­ność, współczu­cie, od­wagę i niezłomny cha­rak­ter? Ilu osiągnęło w życiu taki spokój du­cha i za­do­wo­le­nie? Większość sław­nych lu­dzi nie za­wsze żyje zgod­nie z za­sa­da­mi etycz­ny­mi – re­pu­ta­cja Ri­cha od lat po­zo­sta­je do­sko­nała i nie­nad­szarp­nięta.

Gdy­by za­sto­so­wać wszyst­kie możliwe kry­te­ria oce­ny ludz­kie­go życia, oka­załoby się, że Rich mieści się w ścisłej czołówce naj­większych życio­wych zwy­cięzców wszech czasów. Jego cha­rak­ter, po­sta­wa i postępo­wa­nie uczy­niły go osobą, której war­to się bliżej przyj­rzeć i którą war­to naśla­do­wać. Właśnie dla­te­go na­pi­sałem tę książkę.

Wyjątko­wość Ri­cha De­Vo­sa nie ma nic wspólne­go z jego majątkiem i władzą. To jego miłość do Boga i lu­dzi czy­ni go wyjątko­wym. Rich jest wspa­niałym człowie­kiem o wiel­kim ser­cu.

JOYCE HECHT,DZIAŁACZ­KA SPOŁECZ­NA Z GRAND RAPIDS

W każdym roz­dzia­le przed­sta­wiam jedną cechę jego cha­rak­te­ru, określoną zdol­ność, która po­zwo­liła mu po­ko­nać naj­większe prze­szko­dy i osiągnąć suk­ces. Do­bra wia­do­mość jest taka, że każdy z nas może te zdol­ności w so­bie roz­winąć. Każdy może być jak Rich De­Vos – i dzięki temu również doświad­czyć po­dob­nie wspa­niałego życio­we­go spełnie­nia.

Przyj­rzyj­my się za­tem temu nie­zwykłemu człowie­ko­wi. Pozwólcie, że przed­sta­wię – oto mój do­bry przy­ja­ciel Rich De­Vos.

Roz­dział dru­giBądź li­de­rem!

„Po­sia­daj własny biz­nes, synu. To je­dy­ny sposób, żeby kon­tro­lo­wać swoją przyszłość. Bądź jego właści­cie­lem, ciężko pra­cuj, wy­znacz so­bie am­bit­ne cele i nig­dy się nie pod­da­waj, bez względu na prze­szko­dy, ja­kie na­po­tkasz na swo­jej dro­dze”. Od mo­men­tu gdy w cza­sie trwa­nia wiel­kie­go kry­zy­su stra­cił pracę, aż do ata­ku ser­ca i śmier­ci w wie­ku pięćdzie­sięciu dzie­więciu lat, Si­mon De­Vos wie­lo­krot­nie po­wta­rzał te słowa swo­je­mu sy­no­wi Ri­cho­wi. I Rich De­Vos na­prawdę wziął je so­bie do ser­ca, nie tyl­ko zakładając własną firmę, ale bu­dując całe im­pe­rium.

Ri­chard Ma­rvin De­Vos uro­dził się 4 mar­ca 1916 roku w Grand Ra­pids w sta­nie Mi­chi­gan – trzy lata przed giełdo­wym kra­chem, który za­początko­wał wiel­ki kry­zys. Gdy jego oj­ciec stra­cił wte­dy za­trud­nie­nie, cała ro­dzi­na za­miesz­kała na pod­da­szu u dziadków Ri­cha. Miesz­ka­li tam za dar­mo, a własny dom wy­naj­mo­wa­li, dla­te­go wciąż byli w sta­nie spłacać raty kre­dy­tu hi­po­tecz­ne­go – dwa­dzieścia pięć do­larów mie­sięcznie.

Ro­dzi­ce Ri­cha, Si­mon i Ethel De­Vo­so­wie, wy­cho­wy­wa­li syna w at­mos­fe­rze miłości, ro­dzin­nej zażyłości i po­zy­tyw­ne­go na­sta­wie­nia do życia. „Byliśmy bied­ni – wspo­mi­na Rich – ale z pew­nością nie bar­dziej niż większość Ame­ry­kanów w cza­sie kry­zy­su. Od po­nie­działku do piątku oj­ciec pa­ko­wał mąkę na za­ple­czu skle­pu spożyw­cze­go, a w so­bo­ty sprze­da­wał skar­pet­ki i bie­liznę w skle­pie dla mężczyzn”.

Gdy Rich ukończył gim­na­zjum, jego ro­dzi­na le­d­wo wiązała ko­niec z końcem, jed­nak dzięki wie­lu wy­rze­cze­niom ro­dzi­ce zdołali posłać go do pry­wat­nej szkoły re­li­gij­nej Grand Ra­pids Chri­stian High Scho­ol. Uczył się tam prze­ciętnie i nic nie wska­zy­wało na to, że w przyszłości zo­sta­nie zna­ko­mi­tym biz­nes­me­nem.

Rich opo­wia­da hi­sto­rię o człowie­ku, który miał własną farmę. I żeby móc pra­co­wać po zmro­ku, wy­po­sażył trak­tor w re­flek­to­ry. Py­ta­nie brzmi: czy zro­biłby to, gdy­by far­ma nie była jego własnością?

PETER SEC­CHIA,BIZ­NES­MEN I DZIAŁACZ SPOŁECZ­NY Z GRAND RAPIDS

„W pierw­szej kla­sie li­ceum – wspo­mi­na Rich – wie­le cza­su spędzałem na pod­ry­wa­niu dziew­czyn i wygłupia­niu się. Należę do osób, które muszą się porządnie przyłożyć, żeby coś osiągnąć – a wte­dy ra­czej się nie przykładałem! I cho­ciaż zda­wałem wszyst­kie eg­za­mi­ny, niektóre przed­mio­ty le­d­wo za­li­czałem. Tak było na przykład z łaciną. Mój na­uczy­ciel obie­cał, że da mi za­li­cze­nie, jeśli już więcej nie pokażę mu się na oczy.

Oj­ciec był bar­dzo nie­za­do­wo­lo­ny z mo­ich stop­ni. Po­wie­dział: »Synu, jeśli tyl­ko na to cię stać, to nie będę so­bie więcej wy­pru­wać flaków, żeby za to płacić. Równie do­brze możesz się obi­jać w szko­le pu­blicz­nej, i to za dar­mo«. I tak oto tra­fiłem do pu­blicz­ne­go tech­ni­kum za­wo­do­we­go, ucząc się na elek­try­ka. I od razu zy­skałem opi­nię »tego, który nie wy­bie­ra się na stu­dia«. Czułem się tam okrop­nie i przez cały rok byłem nieszczęśliwy. Po raz pierw­szy zdałem so­bie sprawę z tego, jak wie­le stra­ciłem przez swój lek­ce­ważący sto­su­nek do na­uki.

Dla­te­go po­sta­no­wiłem, że wrócę do Chri­stian High i tam dokończę edu­kację. Wte­dy też po raz pierw­szy podjąłem de­cyzję, która wiązała się dla mnie z określo­ny­mi skut­ka­mi. Bo kie­dy po­wie­działem o tym ojcu, ten za­py­tał: »A kto za to zapłaci?«. Po­wie­działem: »Ja. Najmę się gdzieś do­ryw­czo i za­ro­bię«. Moje dru­gie po­dejście do pry­wat­nej na­uki nie było już tak nie­fra­so­bli­we i tym ra­zem do­sta­wałem lep­sze oce­ny”.

Do dzi­siaj Rich jest wdzięczny za przy­wi­lej cho­dze­nia do szkoły, która ugrun­to­wała w nim wy­nie­sioną z domu wiarę, opty­mizm i etos ciężkiej pra­cy – przy­wi­lej, na który sam za­pra­co­wał. Jest za to wdzięczny także dla­te­go, że właśnie tam, w Chri­stian High, po­znał Jaya Van Ande-la, który zo­stał jego pierw­szym, naj­lep­szym przy­ja­cie­lem i wie­lo­let­nim part­ne­rem w in­te­re­sach.

Wszy­scy je­steśmy stwo­rze­ni przez Boga i w Jego oczach je­steśmy so­bie równi. I na tym fun­da­men­cie opie­ra się moja fir­ma.

RICH DEVOS

Jay miał już wte­dy swój własny sa­mochód; Rich, dwa lata od nie­go młod­szy, jesz­cze nie. Za­war­li za­tem układ, że za dwa­dzieścia pięć centów ty­go­dnio­wo Jay będzie co­dzien­nie woził Ri­cha do szkoły i z po­wro­tem. I gdy tak ra­zem jeździ­li, oka­zało się, że łączy ich wie­le wspólnych za­in­te­re­so­wań i że obo­je marzą o pro­wa­dze­niu własnej działalności go­spo­dar­czej. Ro­dzi­ce wpo­ili Jay­owi te same, po­zy­tyw­ne war­tości i głęboką etykę pra­cy, która za­in­spi­ro­wała młode­go Ri­cha De­Vo­sa. I żad­ne­mu z nich nig­dy nie przyszło na myśl, żeby pra­co­wać in­a­czej, jak tyl­ko na własny ra­chu­nek. Obo­je wi­dzie­li sie­bie jako li­derów, a nie tych, którzy za kimś podążają – jako zwierzch­ników, nie podwład­nych.

Rich i Jay kon­ty­nu­owa­li naukę w Ca­lvin Col­le­ge w Grand Ra­pids. W cza­sie woj­ny zo­sta­li wcie­le­ni do ame­ry­kańskich sił po­wietrz­nych i od­de­le­go­wa­ni do służby w różnych częściach świa­ta. Kon­tak­to­wa­li się wte­dy przez v-mail, pla­nując założenie w przyszłości wspólnej fir­my. I to właśnie lot­nic­two pod­dało im po­mysł na ich pierw­szy biz­nes – szko­le­nie pi­lotów i usługi czar­te­ro­we.

Po woj­nie Rich i Jay wrócili do USA prze­ko­na­ni, że lot­nic­two cy­wil­ne to przyszłościo­wy in­te­res. Wie­rzy­li, że już wkrótce każdy Ame­ry­ka­nin będzie trzy­mał w garażu swój własny sa­mo­lot, a mi­lio­ny lu­dzi będą sztur­mo­wać szkoły pi­lo­tażu. Wrócili za­tem do domu, do Mi­chi­gan, i otwo­rzy­li firmę usługową Wo­lve­ri­ne Air Se­rvi­ce.

Cho­ciaż obaj byli we­te­ra­na­mi sił po­wietrz­nych, żaden z nich nie po­sia­dał li­cen­cji pi­lo­ta. „Nie po­zwa­la­liśmy, by co­kol­wiek zga­siło nasz en­tu­zjazm – wspo­mi­na Rich. – Na­wet tak drob­ny szczegół, jak brak umiejętności pi­lo­to­wa­nia sa­mo­lo­tu”. Za­trud­ni­li paru kum­pli z woj­ska i kil­ku in­nych doświad­czo­nych pi­lotów, by pra­co­wa­li w po­wie­trzu, sami zaś zajęli się obsługą na­ziemną i sprze­dażą.

Fir­ma oka­zała się strzałem w dzie­siątkę, a jej działalność przy­padła na czas wzmożone­go za­in­te­re­so­wa­nia lot­nic­twem cy­wil­nym. Przy­ja­cie­le pro­mo­wa­li swo­je usługi slo­ga­nem: „Jeśli możesz pro­wa­dzić sa­mochód, możesz też pi­lo­to­wać sa­mo­lot”. Za własne oszczędności ku­pi­li używa­ny sa­mo­lot Pi­per Cub i za­bra­li się do pra­cy. Już od początku ich klu­czem do suk­ce­su oka­zała się wy­trwałość i umiejętność twórcze­go roz­wiązy­wa­nia pro­blemów. Kie­dy wy­najęta przez nich fir­ma bu­dow­la­na za­wa­liła ter­min od­da­nia pasów star­to­wych i stało się ja­sne, że nie dokończy prac przed dniem wiel­kie­go otwar­cia Wo­lve­ri­ne Air Se­rvi­ce, Rich i Jay wy­po­sażyli Pi­per Cub w pon­to­ny i po­sta­no­wi­li star­to­wać z rze­ki Grand Ri­ver. Otwar­cie nastąpiło zgod­nie z pla­nem.

Rich i Jay zbu­do­wa­li swoją firmę od pod­staw. Zro­bi­li to dzięki pra­cy własnych rąk. Wiedzą, co to zna­czy być bied­nym. Nic nie zastąpi tego doświad­cze­nia.

DEXTER YAGER,NIE­ZA­LEŻNY PRZED­SIĘBIOR­CA

W oko­li­cy Grand Ra­pids próbowały wybić się jesz­cze inne fir­my czar­te­ro­we, ale Rich i Jay po­ja­wi­li się tam pierw­si i żaden ry­wal nie mógł im dorównać. In­te­res kwitł i po kil­ku mie­siącach za­miast jed­nej ma­szy­ny, wy­naj­mo­wa­li już flotę dwu­na­stu. Wo­lve­ri­ne od­niosła wspa­niały suk­ces, który dał początek ko­lej­ne­mu uda­ne­mu przed­sięwzięciu.

Rich i Jay za­uważyli, że lu­dzie lubią przy­cho­dzić na lot­ni­sko i ob­ser­wo­wać lądujące i star­tujące sa­mo­lo­ty. Świad­czo­ne przez nich usługi lot­ni­cze stały się pu­bliczną atrakcją i zaczęły przy­ciągać tłumy! Dla­cze­go tego nie wy­ko­rzy­stać? Po­sta­no­wi­li otwo­rzyć re­stau­rację. A brak ja­kie­go­kol­wiek doświad­cze­nia czy wie­dzy na ten te­mat nie sta­no­wił dla nich naj­mniej­sze­go pro­ble­mu.

Pod­czas wy­ciecz­ki do Ka­li­for­nii tra­fi­li na zupełnie nowy ro­dzaj re­stau­ra­cji – dri­ve-in. Klient par­ko­wał, składał zamówie­nie kel­ner­ce, po czym cze­kał w sa­mo­cho­dzie na odbiór. Po­mysł przy­padł im do gu­stu i już wkrótce otwo­rzy­li Ri­ver­si­de Dri­ve Inn, przy­sto­so­waną do po­trzeb lot­ni­ska, pierwszą w tam­tej części Mi­chi­gan re­stau­rację tego typu.

O mały włos, a nie doszłoby do otwar­cia, gdyż za­wie­dli umówie­ni wcześniej elek­try­cy, którzy mie­li podłączyć prąd. Większość or­ga­ni­za­torów na ich miej­scu pew­nie odwołałaby całą im­prezę, ale nie Rich i Jay. Za­po­wie­dzie­li i roz­re­kla­mo­wa­li hucz­ne otwar­cie i za­mie­rza­li prze­pro­wa­dzić wszyst­ko zgod­nie z pla­nem. Po­gna­li do mia­sta, wy­najęli agre­gat prądotwórczy i otwo­rzy­li re­stau­rację tak jak pla­no­wa­li, tyle że ko­rzy­stając z „własne­go” za­si­la­nia.

Za­baw­nie było ob­ser­wo­wać tatę i Ri­cha w działaniu. Gdy prze­by­wa­li w jed­nym po­miesz­cze­niu, w po­wie­trzu czuć było kre­atyw­ne napięcie.

DAVE VAN ANDEL, NAJMŁOD­SZY SYN JAYA

Rich De­Vos i Jay Van An­del za­wsze myśleli przyszłościo­wo. I choć ich biz­nes kwitł, po­tra­fi­li do­strzec mo­ment, gdy za­in­te­re­so­wa­nie lot­nic­twem zaczęło przy­ga­sać. Prze­wi­dując, że po­pyt na usługi lot­ni­cze nie będzie trwał wiecz­nie, po­sta­no­wi­li sprze­dać Wo­lve­ri­ne Air wraz z Ri­ver­si­de Dri­ve Inn.

Uzna­li, że nad­szedł czas, by ro­zej­rzeć się za no­wym zajęciem. Wie­dzie­li tyl­ko, że musi to być biz­nes, który za­pew­niłby im długo­ter­mi­no­wy suk­ces. Ich po­szu­ki­wa­nia nie trwały długo.

Hi­sto­ria Am­waya

W 1948 roku Rich De­Vos i Jay Van An­del sprze­da­li Wo­lve­ri­ne Air Se­rvi­ce. Następnie ku­pi­li szku­ner o długości nie­co po­nad je­de­na­stu metrów i popłynęli na Ka­ra­iby. Po rocz­nej podróży (o której jesz­cze wspomnę), zaczęli roz­pro­wa­dzać su­ple­men­ty die­ty, dołączając do gro­na dys­try­bu­torów ka­li­for­nij­skiej fir­my Nu­tri­li­te. Ku­po­wa­li od niej wi­ta­mi­ny i pro­duk­ty odżyw­cze, po czym sprze­da­wa­li je w wol­nym cza­sie. Na początku lat pięćdzie­siątych wzięli udział w or­ga­ni­zo­wa­nych przez Nu­tri­li­te se­mi­na­riach biz­ne­so­wych i zwie­dzi­li jej fa­brykę w Bu­ena Park w Ka­li­for­nii.

Pod ko­niec de­ka­dy w fir­mie po­ja­wiły się pro­ble­my or­ga­ni­za­cyj­ne – działy pro­duk­cji i mar­ke­tin­gu, funk­cjo­nujące jako dwie odrębne jed­nost­ki kor­po­ra­cyj­ne, zaczęły mieć trud­ności we wza­jem­nej współpra­cy.

Rich i Jay oraz inni dys­try­bu­to­rzy Nu­tri­li­te sta­li się ofia­ra­mi tego wewnętrzne­go kon­flik­tu. Sprze­daż i zy­ski zaczęły gwałto­wa­nie spa­dać.

Dla­te­go już w 1959 roku para przy­ja­ciół wy­ko­nała pe­wien lo­gicz­ny, przed­siębior­czy krok – po­sta­no­wi­li, że założą własną firmę. Na­zwa­li ją Am­way, co było skrótem od Ame­ri­can way of life – czy­li cze­goś, co obaj bar­dzo ce­ni­li. Bu­dując na wie­dzy i doświad­cze­niu, które zdo­by­li jako dys­try­bu­to­rzy Nu­tri­li­te, Rich De­Vos i Jay Van An­del zmo­dy­fi­ko­wa­li i udo­sko­na­li­li kla­sycz­ny plan mar­ke­tin­go­wy tej kor­po­ra­cji, tworząc tym sa­mym własny, uni­kal­ny mo­del funk­cjo­no­wa­nia przed­siębior­stwa.

Jeśli za­da­jesz się z tymi, którzy idą na dno, a do tego przyj­mu­jesz ich me­to­dy i po­sta­wy, skończysz tak samo jak oni. Jeśli na­to­miast wzo­ru­jesz się na lu­dziach suk­ce­su, jeśli słuchasz tego, co mówią, a przy tym ciężko pra­cu­jesz i nie­ustan­nie trwasz przy swo­im, wte­dy i to­bie się po­wie­dzie.

RICH DEVOS

Rich objął funkcję pre­ze­sa fir­my, a Jay zo­stał prze­wod­niczącym zarządu. Choć łączyły ich wspólne cele i za­in­te­re­so­wa­nia, mie­li różne oso­bo­wości i zdol­ności. Było to świet­nie zrówno­ważone part­ner­stwo, po­nie­waż wza­jem­nie uzu­pełnia­li swo­je przywódcze umiejętności i kom­pen­so­wa­li bra­ki. Od­po­wie­dzial­nością za po­dej­mo­wa­ne de­cy­zje dzie­li­li się po równo.

„Po­wo­dem, dla którego tak do­sko­na­le się do­ga­dy­wa­liśmy – wspo­mi­na Jay Van An­del – było na­sze wza­jem­ne, ab­so­lut­ne za­ufa­nie. Rich i ja za­wsze myśleliśmy o tym, co jest dla dru­gie­go naj­lep­sze. Cza­sem mo­gliśmy się ze sobą nie zga­dzać, ale bez względu na to, jak bar­dzo się w czymś różniliśmy, obaj wie­dzie­liśmy, że możemy li­czyć na wza­jemną, całko­witą lo­jal­ność. Byliśmy naj­lep­szy­mi współpra­cow­ni­ka­mi i przy­ja­ciółmi, i wie­le się od sie­bie uczy­liśmy. Mie­liśmy wspólne doświad­cze­nia w życiu za­wo­do­wym i ro­dzin­nym, ale łączyła nas też wspólna wia­ra. A przy­jaźń sta­no­wiła fun­da­ment na­szego uda­ne­go part­ner­stwa w biz­ne­sie.

Ile­kroć mie­liśmy jakiś nowy po­mysł, nig­dy nie było do końca wia­do­mo, czy wy­szedł on od Ri­cha, czy ode mnie. Tak jak­by nowe po­mysły ro­dziły się w nas jed­no­cześnie. Zna­liśmy się tak do­brze, że prak­tycz­nie mo­gliśmy czy­tać so­bie w myślach. Sia­da­liśmy i roz­ma­wia­liśmy, prze­rzu­cając się po­mysłami, i wy­da­wało się, że każda nowa kon­cep­cja bie­rze początek właśnie z tej sy­ner­gii między nami. Tak głęboko so­bie ufa­liśmy, że co­kol­wiek każdy z nas po­wie­dział, jed­no­cześnie mówił też w imie­niu dru­gie­go. Nikt nie mógł nas prze­ciw­ko so­bie na­sta­wić, bo świet­nie się zna­liśmy i da­rzy­liśmy się pełnym za­ufa­niem”.

Choć nadal sprze­da­wa­li pro­duk­ty Nu­tri­li­te, po­sta­no­wi­li po­sze­rzyć ofertę i dodać do nich swo­je własne. Pierw­szym ta­kim no­wym pro­duk­tem był skon­cen­tro­wa­ny, bio-de­gra­do­wal­ny śro­dek czyszczący Frisk, później zna­ny pod nazwą Li­qu­id Or­ga­nic Cle­aner – w skrócie L.O.C.

Rich i Jay zaczęli bu­do­wać sieć dys­try­bu­torów, którzy roz­pro­wa­dza­li ich pro­duk­ty przez or­ga­ni­zo­wa­ne u klientów po­ka­zy. W 1960 roku, czy­li w pierw­szym pełnym roku funk­cjo­no­wa­nia fir­my, sprze­da­li pro­duk­ty za łączną kwotę po­nad pół mi­lio­na do­larów. A już w ko­lej­nym otwo­rzy­li w po­bliżu Grand Ra­pids swoją pierwszą fa­brykę. Rich i Jay uczy­li się na błędach Nu­tri­li­te i już od początku spra­wo­wa­li pełną kon­trolę nad całą or­ga­ni­zacją, trzy­mając dział pro­duk­cji i mar­ke­tin­gu pod jed­nym da­chem. Dzięki temu Am­way­em nig­dy nie wstrząsały żadne wewnętrzne kon­flik­ty, po­dob­ne do tego, który nie­mal znisz­czył Nu­tri­li­te.

Ca­sey Won­der­gem, były członek ka­dry kie­row­ni­czej Am­waya, przez po­nad dwa­dzieścia lat ob­ser­wo­wał przywódczy tan­dem Ri­cha i Jaya. „Ist­niała między nimi nie­sa­mo­wi­ta har­mo­nia – mówi. – Od­by­liśmy ra­zem set­ki spo­tkań i nig­dy nie wi­działem, żeby je­den na dru­gie­go kie­dy­kol­wiek się zezłościł. Może nie za­wsze się ze sobą zga­dza­li, ale za­wsze byli wo­bec sie­bie życz­li­wi.

Któregoś razu Rich udzie­lał wy­wia­du i w pew­nym mo­men­cie padło py­ta­nie, czy wziąłby pod uwagę możliwość kan­dy­do­wa­nia na gu­ber­na­to­ra sta­nu Mi­chi­gan albo na pre­zy­den­ta USA. »Wziąłbym, gdy­by Jay wszyst­kim się zajął« – od­parł Rich. Ta od­po­wiedź do­sko­na­le po­ka­zu­je, jak po­strze­ga­li swo­je role i kie­ro­wa­nie firmą. Rich świet­nie się spraw­dzał w roli front­ma­na, tego, który sprze­da­je i za­grze­wa do boju. Jay na­to­miast był jego prawą ręką, me­nadżerem – działał za ku­li­sa­mi, dbając o spraw­ne funk­cjo­no­wa­nie fir­my. Był to do­sko­nały związek ta­len­tu i umiejętności”.

Wyjątko­wa „che­mia przywódcza”, ist­niejąca między tymi dwo­ma wie­lo­let­ni­mi przy­ja­ciółmi, zdu­mie­wa również ame­ry­kańskie­go kon­gres­me­na Ver­na Eh­ler­sa. „Rich i Jay od za­wsze darzą się głębo­kim, wza­jem­nym sza­cun­kiem – wspo­mi­na. – Łączą ich też wy­zna­wa­ne war­tości. Obaj są od­da­ny­mi chrześci­ja­na­mi i ak­tyw­nie działają na rzecz kościoła. Jay był tym ci­chym fa­ce­tem, który trosz­czył się o tech­nicz­ne szczegóły sku­tecz­ne­go pro­wa­dze­nia biz­ne­su, na­to­miast Rich to ma­rzy­ciel i mówca, ten, który przez lata in­spi­ro­wał i po­ry­wał słucha­czy, sprze­dając kon­cepcję Am­waya mi­lio­nom lu­dzi. Obaj są do­sko­nałymi biz­nes­me­na­mi, bo bar­dzo do­brze po­dzie­li­li się za­da­nia­mi i obo­wiązka­mi”.

Pra­cująca dla Am­waya Joan Wil­liam­son do­brze po­znała Ri­cha i Jaya. „Jako przywódcy i zarządzający – stwier­dza – Rich i Jay świet­nie za­wsze się uzu­pełnia­li. Poza wza­jemną współpracą w biz­ne­sie, za­wszy byli też do­bry­mi przy­ja­ciółmi. Są do sie­bie nie­sa­mo­wi­cie po­dob­ni pod względem za­an­gażowa­nia, wy­zna­wa­nych war­tości i wia­ry chrześcijańskiej, a z dru­giej stro­ny, tak bar­dzo różni, jeśli cho­dzi o oso­bo­wość i zdol­ności. Stwo­rzy­li do­sko­nały duet – je­den uzu­pełniał bra­ki dru­gie­go, i to chy­ba główny se­kret tak wiel­kie­go suk­ce­su ich kor­po­ra­cji”.

Part­ner­stwo Ri­cha i Jaya było możliwe dzięki ich cha­rak­te­rom. Obaj są wyjątko­wo nie­sa­mo­lub­ni i za­wsze pra­cują dla do­bra ogółu.

ALE­XAN­DER M. HAIG Jr.,BYŁY SE­KRE­TARZ STA­NU USA

A oto, co na te­mat mie­sza­ne­go przywództwa Ri­cha i Jaya sądzi Jer­ry Me­adows, współpra­cujący z Am­way­em nie­za­leżny przed­siębior­ca: „Rich i Jay wkro­czy­li w świat biz­ne­su, gdy byli już do­bry­mi przy­ja­ciółmi i na­wza­jem o sie­bie dba­li. Sza­no­wa­li swo­je ta­len­ty i zdol­ności. Gdy któryś zgłaszał sprze­ciw, dys­ku­to­wa­ny po­mysł był od­rzu­ca­ny. Za­wsze pre­zen­to­wa­li wspólny front i dys­try­bu­to­rzy mu­sie­li być tego świa­do­mi. Jako nie­za­leżni przed­siębior­cy nie za­wsze zga­dza­liśmy się z ich de­cy­zja­mi, ale za to za­wsze wie­dzie­liśmy, że współdziałają ze sobą dla do­bra nas wszyst­kich”.

W la­tach sześćdzie­siątych Am­way wciąż się roz­wi­jała, do­dając do swo­jej ofer­ty nowe pro­duk­ty – wy­po­sażenie ku­chen­ne i ko­sme­ty­ki. Po­sze­rzała też te­ry­to­rial­ny za­kres swo­jej działalności, do­cie­rając do ko­lej­nych stanów USA, a także do Ka­na­dy. W 1972 roku fir­ma przejęła Nu­tri­li­te, a jej asor­ty­ment su­ple­mentów die­ty – tych sa­mych, które Rich i Jay sprze­da­wa­li wcześniej, gdy w opar­ciu o za­sadę mar­ke­tin­gu wie­lo­po­zio­mo­we­go bu­do­wa­li swój własny biz­nes – stał się jedną z naj­ważniej­szych li­nii pro­duktów fir­my.

Wy­ni­ki sprze­daży po­szy­bo­wały w górę i już w roku 1980 roku ich war­tość sięgnęła mi­liar­da do­larów. W la­tach osiem­dzie­siątych kor­po­ra­cja roz­bu­do­wała swoją sie­dzibę w Ada i otwo­rzyła nową fa­brykę ko­sme­tyków. W ko­lej­nych la­tach na scenę wkro­czyło młode po­ko­le­nie – Ri­cha na sta­no­wi­sku pre­ze­sa zastąpił jego syn Dick De­Vos, a funkcję prze­wod­niczącego zarządu Jay prze­ka­zał swo­je­mu sy­no­wi Ste­ve’owi Van An­de­lo­wi. Obec­nie pre­ze­sem Am­waya jest najmłod­szy syn Ri­cha – Doug.

Fir­ma, którą Rich i Jay stwo­rzy­li od pod­staw, wciąż się roz­wi­ja i z po­wo­dze­niem wkra­cza w nowe tysiącle­cie. W paździer­ni­ku 2000 roku Am­way stała się jedną z trzech firm-córek kor­po­ra­cji Al­ti­cor. Po­zo­stałe to Qu­ixtar oraz Ac­cess Bu­si­ness Gro­up, zaj­mująca się obsługą pro­duk­cji i lo­gi­sty­ki Am­waya, Qu­ixtara i in­nych pod­miotów. Działając na ryn­ku su­ple­mentów die­ty, pro­duktów do pielęgna­cji ciała, środków czy­stości, ak­ce­so­riów ku­chen­nych i in­nych, roz­pro­wa­dza­nych przez nie­mal czte­ry mi­lio­ny nie­za­leżnych przed­siębiorców w po­nad osiem­dzie­sięciu kra­jach, w 2003 roku gru­pa Al­ti­cor osiągnęła sprze­daż na po­zio­mie pięciu mi­liardów do­larów.

Przez po­nad dwa­dzieścia lat ob­ser­wo­wałem, z ja­kim en­tu­zja­zmem lu­dzie re­ago­wa­li, spo­ty­kając Ri­cha.

I nie cho­dzi tu o pie­niądze czy władzę. Ich en­tu­zja­stycz­ne za­cho­wa­nie było od­po­wie­dzią na jego ener­gię i cha­ryzmę.

BOB KERK­STRA,EME­RY­TO­WA­NY DY­REK­TOR AMWAYA

Rich De­Vos uważa, że za fe­no­me­nal­ny rozwój Am­waya od­po­wia­da me­to­da dys­try­bu­cji pro­duktów opar­ta na sie­ci nie­za­leżnych przed­siębiorców, których za­rob­ki zależą je­dy­nie od ich własne­go za­an­gażowa­nia i nakładu pra­cy. Wie­lu z nich, sto­sując pro­mo­wa­ne przez firmę za­sa­dy, osiąga na­wet sześcio­cy­fro­we przy­cho­dy. (Dla lep­sze­go od­da­nia cha­rak­te­ru pra­cy mi­lionów lu­dzi z całego świa­ta, którzy bu­dują swoją działalność na kon­cep­cji stwo­rzo­nej przez Ri­cha i Jaya, sto­so­wa­ny wcześniej ter­min „dys­try­bu­tor” zastąpio­no określe­niem „nie­za­leżny przed­siębior­ca”). Al­ti­cor i jej trzy fir­my-córki za­trud­niają na całym świe­cie pra­wie je­de­naście tysięcy pra­cow­ników.

W or­ga­ni­zo­wa­nych przez Am­waya spo­tka­niach biz­ne­so­wych uczest­ni­czy­li niektórzy spośród najsłyn­niej­szych ame­ry­kańskich mówców, spe­cja­li­zujących się w sztu­ce mo­ty­wa­cji i przywództwa – w tym byli pre­zy­den­ci USA: Ge­rald Ford, Ro­nald Re­agan i Geo­r­ge Bush.

Jed­nak wśród naj­ważniej­szych przy­ja­ciół Ri­cha DeVo-sa nie zna­lazły się naj­większe oso­bi­stości świa­ta roz­ryw­ki i po­li­ty­ki, lecz sze­ro­kie gro­no zwykłych lu­dzi, którzy przez lata do­brze go po­zna­li i po­ko­cha­li. Hi­sto­ria jego suk­ce­su zbu­do­wa­na jest na hi­sto­riach suk­ce­su tysięcy nie­za­leżnych przed­siębiorców i pra­cow­ników z najróżniej­szych zakątków glo­bu.

Po ośmiu la­tach pra­cy dla pana De­Vo­sa jako ste­war­de­sa mogę szcze­rze przy­znać, że to naj­wspa­nial­szy pra­co­daw­ca na świe­cie.

MISSY CON­ROY,STE­WAR­DE­SA MAGIC CAR­PET AVIA­TION

Jako pra­co­daw­ca Rich De­Vos nig­dy nie był apo­dyk­tycz­ny. Za­wsze był przede wszyst­kim li­de­rem i przy­ja­cie­lem. Ile­kroć przy­jeżdżał do fa­bry­ki Am­waya w Ada, tam­tej­si pra­cow­ni­cy z uśmie­chem wołali do nie­go: „Cześć, Rich!”. Wi­ta­li się z nim po imie­niu, a on od­po­wia­dał w ten sam sposób. Lu­dzie, którzy z nim współpra­co­wa­li, myśleli o so­bie jako o człon­kach jego ze­społu, part­ne­rach w mi­sji, przy­ja­ciołach i ko­le­gach z pra­cy. To wie­le mówi o sty­lu przywództwa Ri­cha – i jed­no­cześnie sta­no­wi ważny klucz do jego nie­zwykłego suk­ce­su.

Przykład śmiałego przywództwa

We wrześniu 1991 roku De­Vo­so­wie ku­pi­li ko­szy­karską drużynę Or­lan­do Ma­gic. Kosz­to­wało ich to osiem­dzie­siąt mi­lionów do­larów. Dla­cze­go Rich po­sta­no­wił wziąć na sie­bie tak wielką od­po­wie­dzial­ność? Bo miał w so­bie du­cha przywództwa. Wie­dział, że świat spor­tu za­wo­do­we­go otwo­rzy przed nim drzwi do no­we­go świa­ta. Dzięki nie­mu mógł zy­skać jesz­cze większy wpływ na społeczeństwo i do­sko­na­lić umiejętności przywódcze. Wie­dział, że po­sia­da­nie drużyny NBA umożliwi mu do­tar­cie do o wie­le szer­sze­go gro­na słucha­czy, wśród których będzie mógł głosić dobrą no­winę suk­ce­su, a ten można osiągnąć wyłącznie dzięki wie­rze, opty­mi­zmo­wi, wy­trwałości i ciężkiej pra­cy.

„Jed­nym z po­wodów, dla których ku­pi­liśmy Or­lan­do Ma­gic – wspo­mi­na Rich – była jesz­cze większa możliwość dzie­le­nia się na­szy­mi war­tościa­mi z oto­cze­niem – za­wod­ni­ka­mi, społecz­nością Or­lan­do i resztą świa­ta. Chcie­liśmy mieć po­zy­tyw­ny wpływ na tych wszyst­kich lu­dzi.

W stycz­niu 2002 roku, około czte­ry i pół roku po moim prze­szcze­pie ser­ca, po­sta­no­wiłem wy­co­fać się z branży spor­to­wej i zacząć żyć nie­co spo­koj­niej. Po­da­liśmy do pu­blicz­nej wia­do­mości, że ro­dzi­na De­Vos sprze­da­je Or­lan­do Ma­gic. Jed­nak po kil­ku ty­go­dniach zacząłem się wahać.

Wkrótce po ogłosze­niu de­cy­zji o sprze­daży wziąłem udział w pew­nym przyjęciu w Palm Be­ach. Wpadłem tam na ko­men­ta­to­ra spor­to­we­go Cur­ta Gow­dy’ego, który po­wie­dział: »Słyszałem, że sprze­dajesz drużynę. To praw­da?«. Chciałem od­po­wie­dzieć, że tak, ale nie mogło mi to przejść przez gardło – jak­bym za­krztu­sił się tym jed­nym, krótkim »Tak!«. Wte­dy uświa­do­miłem so­bie, że nie je­stem w sta­nie roz­stać się z Or­lan­do. Wróciłem do domu i oznaj­miłem żonie: »Zmie­niłem zda­nie. Nie sprze­daję drużyny. Zo­sta­je z nami«.

W mar­cu ogłosiłem, że ro­dzi­na De­Vos po­sta­no­wiła nie sprze­da­wać Or­lan­do Ma­gic. Niedługo po­tem byłem aku­rat na pew­nym me­czu, gdy spo­tkałem Bil­la Wal­to­na. Bill pod­szedł do mnie i po­wie­dział: »Na­wet nie próbuj wy­co­fy­wać się z tego biz­ne­su. Po­trze­bu­je­my cię. Po­trze­bu­je­my w NBA two­ich war­tości«”.

Rich lubi za­cho­dzić do szat­ni i spo­ty­kać się z za­wod­ni­ka­mi. Są dla nie­go jed­nością, drużyną, i tak też ich trak­tu­je, kie­dy do nich prze­ma­wia. Ma też za­wsze czas na in­dy­wi­du­al­ne roz­mo­wy. Jest bar­dzo otwar­ty w kwe­stii dzie­le­nia się swoją chrześcijańską wiarą i war­tościa­mi. Z jed­nej stro­ny, to on jest tym, który każdemu z tych ko­szy­ka­rzy płaci gru­be mi­lio­ny, a z dru­giej, przy­cho­dzi do nich z po­korą i mówi: „Je­stem tyl­ko grzesz­ni­kiem zba­wio­nym przez Boga”.

A oni go słuchają.

JOHN GABRIEL,DY­REK­TOR GE­NE­RAL­NY ORLAN­DO MAGIC

W świe­cie NBA Rich De­Vos jest kimś na­prawdę wyjątko­wym. Nie ma dru­gie­go ta­kie­go właści­cie­la drużyny. Brian Hill, były główny tre­ner Or­lan­do Ma­gic, uj­mu­je to w ten sposób: „Kie­dy Rich prze­ma­wia do za­wod­ników, ci fak­tycz­nie go słuchają. Dla­cze­go? Bo spra­wia, że czują się naj­ważniej­si na świe­cie. Gdy wcho­dzi do szat­ni, żeby coś im po­wie­dzieć, nie myślą: »O, przy­szedł szef, żeby pra­wić nam ka­za­nia«. Jest zupełnie in­a­czej. Na ich twa­rzach można wy­czy­tać stwier­dze­nie: »Uwiel­bia­my tego fa­ce­ta za to, jak nas trak­tu­je. Na­prawdę lu­bi­my z nim prze­by­wać«”.

Rich De­Vos ma w ser­cu spe­cjal­ne miej­sce dla młodych lu­dzi i chce, by dzi­siej­sza młodzież zro­zu­miała i przy­swoiła te same war­tości, które i jemu wpo­jo­no wie­le lat temu. Szczególnie zaś tę, że w kra­ju nie­ogra­ni­czo­nych możliwości – ja­kim są USA – każdy, kto jest gotów ciężko pra­co­wać i spełniać swo­je po­win­ności, może osiągnąć suk­ces. „Możesz być właści­cie­lem wiel­kiej kor­po­ra­cji – po­wie­dział kie­dyś Rich – a na większości młodych lu­dzi nie zro­bi to naj­mniej­sze­go wrażenia. Ale gdy po­sia­dasz drużynę Or­lan­do Ma­gic i ro­bisz so­bie zdjęcia z Sha­qu­il­lem O’Ne­alem, dzie­cia­ki cię słuchają”.

Roz­wiązuj pro­ble­my tak jak Rich

Rich De­Vos jest tak świet­nym przywódcą, po­nie­waż ra­dzi so­bie do­sko­na­le na­wet z naj­większy­mi pro­ble­ma­mi. Jego zda­niem naj­prost­sze roz­wiąza­nia są za­wsze naj­lep­sze. Paul Conn, przy­ja­ciel Ri­cha, au­tor wie­lu książek i rek­tor Lee Uni­ver­si­ty, wspo­mi­na sy­tu­ację, która ilu­stru­je tę rzadką umiejętność: „Pew­ne­go razu Rich był gościem ho­no­ro­wym na­szej uczel­ni. Wy­da­liśmy na jego cześć przyjęcie, za­pra­szając wszyst­kich wykładowców, pra­cow­ników, stu­dentów i in­nych gości. Gdy wszy­scy ro­ze­szli się po sali, częstując się przekąska­mi i roz­ma­wiając, je­den z na­uczy­cie­li zaczął głośno na­rze­kać: »Ale tu nie ma wi­delców! Jak ja mam jeść te małe frank­fur­ter­ki?«. I tak gadał i jęczał, aż wszyst­kim zaczęło się robić nie­przy­jem­nie.

Rich usłyszał jego bia­do­le­nie i po­wie­dział: »Za­raz go panu przy­niosę«. Pod­szedł do kel­ne­ra, po­pro­sił o wi­de­lec, po czym podał go na­uczy­cie­lo­wi. Ten po pro­stu wziął i jak gdy­by nig­dy nic zaczął jeść. Na swój ci­chy, sub­tel­ny sposób Rich próbował go cze­goś na­uczyć, ale nie sądzę, żeby fa­cet co­kol­wiek zro­zu­miał.

Je­stem pew­ny, że w tam­tej chwi­li Rich myślał to samo, co ja: »Niech ten gość się po pro­stu za­mknie«. A jako eks­pert w ra­dze­niu so­bie z wszel­ki­mi prze­szko­da­mi od razu do­strzegł naj­prost­sze roz­wiąza­nie – trze­ba de­li­kwen­to­wi ten wi­de­lec podać. Ta krótka aneg­do­ta daje nam pew­ne pojęcie o tym, w jaki sposób Rich sta­wia czoło trud­nościom. Jego po­stawę bar­dzo do­brze cha­rak­te­ry­zu­je następujące stwier­dze­nie: »Pozbądźmy się pro­ble­mu, znaj­dując naj­prost­sze wyjście z sy­tu­acji«. Wte­dy nie miało dla nie­go zna­cze­nia, że jest gościem ho­no­ro­wym, VIP-em, który przy­le­ciał swo­im pry­wat­nym od­rzu­tow­cem. Był pro­blem, a on wie­dział, jak go roz­wiązać. Nie uważał się za kogoś zbyt ważnego, by po­dejść do kel­ne­ra i po­pro­sić o wi­de­lec”.

Jak re­agu­jesz, gdy masz do czy­nie­nia z ja­kimś pro­ble­mem? Jeśli cho­dzi o postępo­wa­nie w sy­tu­acji kry­zy­so­wej, lu­dzie dzielą się na dwie ka­te­go­rie – na tych, którzy la­men­tują, i na tych, którzy działają. Do której gru­py należysz? Na pod­sta­wie rozmów prze­pro­wa­dzo­nych z oso­ba­mi z naj­bliższe­go oto­cze­nia Ri­cha stwo­rzyłem listę sied­miu punktów, które bar­dzo do­brze cha­rak­te­ry­zują jego po­stawę i sposób działania.

1. Bądź pro­ak­tyw­ny

Rich De­Vos nie cze­ka, aż spra­wy przy­biorą nie­ko­rzyst­ny obrót. Jest pro­ak­tyw­ny i sam wy­cho­dzi pro­ble­mom na­prze­ciw. Pil­nu­je, by do­strze­gać trud­ności, kie­dy jesz­cze są nie­wiel­kie i nie­groźne, i za­nim sy­tu­acja za­cznie wy­my­kać się spod kon­tro­li. Były pra­cow­nik fir­my Ste­ve Hia­eshut­ter wspo­mi­na pew­ne zajście, które ilu­stru­je tę po­stawę: „Rich pro­wa­dził w Am­wayu se­sje »szcze­rych rozmów«. Przy­cho­dziłeś i mogłeś głośno po­wie­dzieć o wszyst­kim, co ci leżało na wątro­bie. Dzie­liłeś się swo­imi uczu­cia­mi, skarżyłeś się, zgłaszałeś su­ge­stie, a Rich słuchał i od­po­wia­dał. Gdy po raz pierw­szy zo­stałem za­pro­szo­ny na ta­kie spo­tka­nie, miałem dzie­więtnaście lat i pra­co­wałem w na­szej fa­bry­ce. Przy sto­le sie­działo około dwu­dzie­stu pięciu osób. Moje miej­sce przy­padło tuż obok Ri­cha.

Rich otwo­rzył sesję, po czym każdy po ko­lei zaczął za­bie­rać głos, zgłaszając różne pro­ble­my i mówiąc, co mu się nie po­do­ba. Ktoś się po­skarżył: »W au­to­ma­tach z na­po­ja­mi nie ma 7-Up«. Inny za­uważył: »Ko­lor uni­formów nie pa­su­je do ko­lo­ru ścian«. Słuchałem i nie mogłem uwie­rzyć, że lu­dzie mówią o ta­kich głupo­tach – każda skar­ga do­ty­czyła cze­goś ab­so­lut­nie try­wial­ne­go.

Zro­biłem jakąś złośliwą uwagę, a wte­dy Rich odwrócił się do mnie i za­py­tał: »Mogę wie­dzieć, co ci się nie po­do­ba?«. »Och, bo te wszyst­kie spra­wy są tak błahe, że na­wet nie war­to o nich wspo­mi­nać – stwier­dziłem. – Jed­na wiel­ka stra­ta cza­su«. Na co Rich: »Nie­ważne, czy coś jest błahe, czy nie. Jeśli dla kogoś to coś sta­no­wi pro­blem, to chcę o tym wie­dzieć«.

Później Rich przy­szedł do mnie i po­pro­sił na słówko. »Pozwól, Ste­ve, że coś ci wyjaśnię – po­wie­dział. – Te spo­tka­nia to mój pa­pie­rek lak­mu­so­wy. Po­zwa­lają trzy­mać rękę na pul­sie. Dzięki nim wyłapuję pro­ble­my i mam na­dzieję, że każdy z nich okaże się tak try­wial­ny, jak brak 7-Up w au­to­ma­cie z na­po­ja­mi. Jeśli ni­ko­go nic poważniej­sze­go nie tra­pi, mogę spać spo­koj­nie. Bo to zna­czy, że w fir­mie wszyst­ko w porządku«.

Wcześniej nie przyszło mi to do głowy. To było tak pro­ste – czy­sty ge­niusz. I nig­dy nie za­po­mniałem tam­tej lek­cji – bądź pro­ak­tyw­ny. Idź i od­naj­duj pro­ble­my, za­nim staną się zbyt wiel­kie”.

2. Zde­fi­niuj pro­blem

Gdy już się do­wiesz, że coś jest nie tak, mu­sisz do­trzeć do isto­ty pro­ble­mu, żeby zna­leźć naj­lep­sze roz­wiąza­nie. Dla­te­go zbierz wszyst­kie fak­ty i dokład­nie przyj­rzyj się wszyst­kim skład­ni­kom za­ist­niałej sy­tu­acji, gdyż tyl­ko wte­dy będziesz mieć przed ocza­mi jej pełny, wyraźny ob­raz. Córka Ri­cha Che­ri do­ra­stała przy sa­mym mi­strzu w tej dzie­dzi­nie. Wspo­mi­na: „Oj­ciec za­wsze po­wta­rzał: »Zde­fi­nio­wa­nie pro­ble­mu to dzie­więćdzie­siąt pro­cent suk­ce­su. Bo gdy już dokład­nie określisz, o co cho­dzi, roz­wiąza­nie samo się na­su­nie«. Oj­ciec re­ali­zo­wał tę za­sadę w ten sposób, że za­pra­szał wszyst­kich na wspólne spo­tka­nie, gro­ma­dził fak­ty i po­zna­wał punkt wi­dze­nia każdej oso­by. Cza­sem wy­star­czyło ze­brać fak­ty i sta­wało się ja­sne, że wszy­scy za­in­te­re­so­wa­ni myślą tak samo. Wte­dy tata pro­po­no­wał pro­ste roz­wiąza­nie i uczest­ni­cy spo­tka­nia jed­nogłośnie je przyj­mo­wa­li. Wszyst­ko za­czy­na się za­tem od dokład­ne­go zde­fi­nio­wa­nia pro­ble­mu. Jeśli chcesz być li­de­rem, który po­tra­fi po­ra­dzić so­bie z każdą prze­szkodą, mu­sisz byś skłonny wysłuchać wszyst­kich swo­ich lu­dzi”.

3. Nie kom­pli­kuj

Złożoność pa­ra­liżuje myśle­nie. Pro­sto­ta jest klu­czem do suk­ce­su. Często wy­star­czy usunąć powłokę złożoności, żeby pro­ste roz­wiąza­nie stało się oczy­wi­ste. Bob Schier-beek, do­rad­ca biz­ne­so­wy Ri­cha De­Vo­sa, mówi: „Jeśli cho­dzi o spra­wy za­wo­do­we, Rich szyb­ko chwy­ta istotę pro­ble­mu, uprasz­cza sy­tu­ację, upew­nia się, że wszyst­ko ja­sne, po czym po­dej­mu­je ko­niecz­ne de­cy­zje i idzie da­lej”.

Brian Hill przy­zna­je mu rację: „Rich De­Vos po­tra­fi błyska­wicz­nie roz­gryźć skom­pli­ko­waną sy­tu­ację, zre­du­ko­wać ją do tego, co naj­bar­dziej istot­ne, i podać pro­ste roz­wiąza­nie, które po­zwo­li spraw­nie z niej wy­brnąć”.

Rick Bre­on, dy­rek­tor fir­my z Grand Ra­pids, działającej w branży opie­ki zdro­wot­nej, do­da­je: „Rich De­Vos za­sia­da w na­szym zarządzie, gdzie działa jak ka­ta­li­za­tor – ktoś od roz­wiązy­wa­nia pro­blemów oraz po­dej­mo­wa­nia de­cy­zji. Nie do­mi­nu­je dys­ku­sji, prze­ważnie się przysłuchu­je. Lecz gdy za­bie­ra głos, wszy­scy uważnie słuchają, po­nie­waż po­sia­da wyjątkową zdol­ność ma­new­ro­wa­nia między szczegółami, do­cie­ra­nia do sed­na spra­wy i pro­po­no­wa­nia pro­ste­go, prak­tycz­ne­go wyjścia z sy­tu­acji”.

4. Działaj krok po kro­ku

Gdy już wy­bie­rzesz pro­ste i prak­tycz­ne roz­wiąza­nie, po­sta­raj się re­ali­zo­wać je ostrożnie, krok po kro­ku. „Tata ra­dzi – mówi syn Ri­cha Dan – by nig­dy nie tra­cić z oczu tego, co w da­nej sy­tu­acji naj­ważniej­sze, ni­cze­go nie kom­pli­ko­wać i działać we właści­wej ko­lej­ności. Za­czy­naj od A, po­tem idź do B, następnie do C. Każdy, na­wet naj­większy pro­blem może zo­stać roz­wiązany, jeśli roz­bi­je się go na mniej skom­pli­ko­wane ele­men­ty”.

5. Nie spiesz się

Brzmi ba­nal­nie, ale to praw­da – pośpiech na­prawdę ni­cze­mu nie służy. Rzad­ko się zda­rza, by trze­ba było działać na­tych­miast, w pa­nicz­nym pośpie­chu – a pa­nicz­ne roz­wiąza­nia najczęściej tyl­ko po­gar­szają sy­tu­ację. Bob Van­der We­ide, zięć Ri­cha i dy­rek­tor ge­ne­ral­ny Or­lan­do Ma­gic, za­uważa: „Cho­ciaż Rich ma wyjątko­wo silną, zde­cy­do­waną oso­bo­wość, po­tra­fi być jed­no­cześnie bar­dzo cier­pli­wy. I gdy wi­dzi, że ktoś usiłuje czym prędzej lub za wszelką cenę prze­for­so­wać jakąś de­cyzję czy roz­wiąza­nie da­ne­go pro­ble­mu, mówi: »Spo­koj­nie, nie tak szyb­ko. Prześpij się z tym. Po­trze­bu­je­my więcej in­for­ma­cji na ten te­mat«. W sy­tu­acjach kry­zy­so­wych Rich nig­dy nie tra­ci zim­nej krwi. Ani razu nie wi­działem, żeby wpadł w pa­nikę. Za­wsze jest spo­koj­ny i roz­ważny, co wypływa z jego wewnętrznej dys­cy­pli­ny, kon­se­kwen­cji i siły, którą czer­pie ze swo­ich za­sad­ni­czych war­tości”.

6. Słuchaj swo­jej in­tu­icji

Gdy już zde­fi­nio­wałeś pro­blem, uprościłeś go i spro­wa­dziłeś do tego, co naj­ważniej­sze, a także roz­biłeś przyjęte roz­wiąza­nie na serię prak­tycz­nych kroków, za­daj so­bie py­ta­nie: Co mi pod­po­wia­da in­tu­icja? Czy może jest we mnie jakiś ci­chy, sub­tel­ny głos, który próbuje zwrócić na coś moją uwagę i ostrzec mnie przed czymś?, albo: Czy moja in­tu­icja i ro­zum mówią to samo?

Jer­ry Tu­ber­gen, główny do­rad­ca biz­ne­so­wy Ri­cha, mówi: „Rich ma świetną in­tu­icję i często kie­ru­je się nią w po­dej­mo­wa­niu właści­wych de­cy­zji. Gdy o czymś de­cy­du­je, w dużej mie­rze opie­ra się właśnie na niej. Po­tra­fi ana­li­zo­wać i uprasz­czać. Lubi ja­sne, wyraźne sy­tu­acje – żeby nie trze­ba było prze­dzie­rać się przez sto­sy in­for­ma­cji i grzęznąć w da­nych. Jego styl to szyb­ko od­dzie­lić to, co ważne, od tego, co nie­ważne, posłuchać, co pod­po­wia­da in­tu­icja, podjąć de­cyzję i pójść da­lej. Rich nie roz­pa­miętuje pro­blemów, ani nie ogląda się wstecz. Ufa swo­je­mu in­stynk­to­wi”.

7. Gdy robi się gorąco, za­cho­waj spokój

Jedną z naj­ważniej­szych cech cha­rak­te­ry­zujących eks­per­ta od roz­wiązy­wa­nia pro­blemów jest umiejętność za­cho­wa­nia spo­ko­ju w cza­sie kry­zy­su. Pa­ni­ka za­ciem­nia umysł i pa­ra­liżuje wolę, unie­możli­wiając sku­tecz­ne wy­brnięcie z trud­nej sy­tu­acji. Gdy roz­ma­wiałem z oso­ba­mi, które do­brze znają Ri­cha De­Vo­sa, wie­lo­krot­nie słyszałem, że ma on nie­sa­mo­witą zdol­ność pa­no­wa­nia nad emo­cja­mi i trzeźwego myśle­nia w nagłych, kry­zy­so­wych oko­licz­nościach.

Był let­ni wieczór 1996 roku. Rich i He­len De­Vo­so­wie spędza­li urlop pod żagla­mi, w Nan­tuc­ket. „Na­sza łódź była przy­cu­mo­wa­na od stro­ny rufy – wspo­mi­na He­len – więc żeby się na nią do­stać, mu­sie­liśmy przejść po tra­pie. Tam­te­go wie­czo­ra byliśmy w por­cie na przyjęciu, a że było dość chłodno, obo­je mie­liśmy na so­bie kurt­ki – Rich taką pu­chową. Mąż miał wte­dy poważne pro­ble­my z ser­cem i szyb­ko się męczył, dla­te­go wy­szliśmy z przyjęcia wcześnie i wróciliśmy na łódź.

Tuż przed wejściem na trap Rich po­wie­dział: »Pa­nie przo­dem«, więc poszłam pierw­sza. Gdy zna­lazłam się na pokładzie, na trap we­szli pa­no­wie, czy­li mąż i to­wa­rzyszący mu Jim Shan­graw, za­ufa­ny pra­cow­nik ochro­ny. Na­gle roz­legł się trzask i trap po pro­stu załamał się pod ich ciężarem. Obaj wpa­dli do wody”.

Opo­wieść kon­ty­nu­uje Jim. „Woda była lo­do­wa­ta! – wzdry­ga się na samo wspo­mnie­nie. – Dla pana De­Vo­sa sy­tu­acja stała się bar­dzo nie­bez­piecz­na, bo od kie­dy w 1992 roku prze­szedł zawał ser­ca, jego stan zdro­wia znacz­nie się po­gor­szył. Był wieczór, kom­plet­nie ciem­no, więc gdy się po chwi­li wy­nu­rzyłem, krztusząc się i kaszląc, nig­dzie go nie wi­działem. Ciągle był pod wodą”.

„Rich miał na so­bie wspo­mnianą pu­chową kurtkę – do­da­je He­len – i ona błyska­wicz­nie nasiąkła, a jej ciężar ciągnął go w dół. W końcu Jim zdołał go chwy­cić i wyciągnąć na po­wierzch­nię… ale nic więcej nie był w sta­nie zro­bić. A między łodzią a brze­giem było tak mało miej­sca, że trud­no było się do nich do­stać i w ja­ki­kol­wiek sposób im pomóc”.

„Ma­cha­liśmy rękami, żeby utrzy­mać głowy na po­wierzch­ni, a przy tym zna­leźć coś, cze­go mo­gli­byśmy się chwy­cić – mówi Jim. – Pamiętam, że w pew­nej chwi­li spoj­rzałem na Ri­cha. Był zupełnie spo­koj­ny. Ani śladu pa­ni­ki. »He­len będzie wściekła! – zmar­twił się. – Ciągle mi po­wta­rza, żebym tyl­ko uważał i się nie za­mo­czył«.

I choć prze­marzłem do kości, byłem prze­mo­czo­ny i gorączko­wo szu­kałem ja­kie­goś spo­so­bu, żebyśmy obaj nie utonęli, nie mogłem po­wstrzy­mać śmie­chu”.

„To cały Rich – pod­su­mo­wu­je He­len. – Ser­ce mało mu nie wysiądzie, le­d­wo żywy ma­cha rękami w lo­do­wa­tej wo­dzie i jesz­cze z tego żar­tu­je! Jego po­czu­cie hu­mo­ru po­mogło złago­dzić napięcie, aż na­deszła po­moc i ktoś ich wyciągnął”.

Bill Ni­chol­son, były dy­rek­tor ope­ra­cyj­ny Am­waya, po­wie­dział mi: „Rich jest kimś, kogo chcesz mieć przy so­bie w nagłych wy­pad­kach. W każdym kry­zy­sie za­cho­wu­je spokój. Po­tra­fi sku­pić się na tym, co trze­ba zro­bić, i za­cho­wu­je po­zy­tyw­ne na­sta­wie­nie. Iden­ty­fi­ku­je pro­blem i go roz­wiązuje”.

Jeśli chcesz być ta­kim przywódcą, jak Rich, bierz z nie­go przykład – zo­stań eks­per­tem w dzie­dzi­nie roz­wiązy­wa­nia pro­blemów.

Już od kil­ku de­kad Rich jest kra­jo­wym li­de­rem i nie­stru­dzo­nym orędo­wni­kiem ame­ry­kańskich war­tości. Jako pu­blicz­ny mówca zwra­cał się do słucha­czy z całego świa­ta, dzieląc się swo­im przesłaniem o suk­ce­sie, na­dziei i „na­ce­cho­wa­nym współczu­ciem ka­pi­ta­li­zmie”. Jed­no z jego za­re­je­stro­wa­nych przemówień, „Sprze­dając Ame­rykę”, zo­stało uho­no­ro­wa­ne przez Fre­edom Fo­un­da­tion na­grodą Ale­xan­dra Ha­mil­to­na w dzie­dzi­nie edu­ka­cji eko­no­micz­nej.

Rich jest także ważną oso­bi­stością w świe­cie biz­ne­su. Za­sia­dał w zarządach wie­lu kor­po­ra­cji, w tym Go­spel Com­mu­ni­ca­tions In­ter­na­tio­nal i But­ter­worth He­alth Cor­po­ra­tion.

Od lat oka­zu­je też społeczną wrażliwość i współczu­cie, hoj­nie służąc swo­im cza­sem i pie­niędzmi, wspie­rając działalność hu­ma­ni­tarną ta­kich or­ga­ni­za­cji, jak Na­tio­nal Or­ga­ni­za­tion on Di­sa­bi­li­ty, Pre­si­den­tial Com­mis­sion on AIDS czy Ar­mia Zba­wie­nia. Jego pra­ca przy­niosła mu tu­zi­ny pre­stiżowych nagród, w tym Adam Smith Free En­ter­pri­se Award (na­gro­da dla przed­siębiorców im. Ada­ma Smi­tha, przy­zna­wa­na przez Ame­ri­can Le­gi­sla­ti­ve Exchan­ge Co­un­cil), Wil­liam Bo­oth Award (na­gro­da im. Wil­liama Bo­otha, przy­zna­wa­na przez Armię Zba­wie­nia), Hu­ma­ni­ta­rian Award (na­gro­da za działalność hu­ma­ni­tarną, przy­zna­wa­na przez Ho­use of Hope) i wie­le in­nych. Rich po­sia­da też licz­ne tytuły dok­to­ra ho­no­ris cau­sa, nada­ne przez ame­ry­kańskie uczel­nie.

Rich De­Vos to również przywódca du­cho­wy. Jego pasją jest opo­wia­da­nie lu­dziom o swo­im przy­ja­cie­lu Je­zu­sie Chry­stu­sie. Swo­je chrześcijańskie prze­ko­na­nia odważnie wy­ra­ził w trzech po­czyt­nych książkach: Uwierz!4 – kla­sy­ka w dzie­dzi­nie mo­ty­wa­cji i du­cho­wości, Przy­ja­zny ka­pi­ta­lizm5 – opu­bli­ko­wa­na rok po dru­giej ope­ra­cji ser­ca, oraz wspo­mnia­na już Na­dzie­ja z głębi ser­ca – książka za­in­spi­ro­wa­na mającą wy­miar cudu udaną ope­racją prze­szcze­pu ser­ca, za­wie­rająca wie­le życio­wych rad i prze­myśleń.

Przez wie­le lat za­sta­na­wiałem się nad za­gad­nie­niem przywództwa, nad ce­cha­mi, które czy­nią cię świet­nym li­de­rem, i do­szedłem do wnio­sku, że naj­ważniej­szy jest tu­taj sza­cu­nek do in­nych. Jeśli nie sza­nu­jesz tych, którym prze­wo­dzisz, nig­dy nie będziesz sku­tecz­nym przywódcą.

RICH DEVOS