Dziki Hufiec

Tytuł oryginału: L’armée furieuse

Copyright © Fred Vargas

Copyright © 2019 for the Polish edition by Wydawnictwo Sonia Draga

Copyright © 2019 for the Polish translation by Bożena Sęk under exclusive license to “Sonia Draga” Sp. z o.o.

Projekt graficzny okładki: Mariusz Banachowicz

Redakcja: Ewa Penksyk-Kluczkowska

Korekta: Iwona Wyrwisz, Marta Chmarzyńska

ISBN: 978-83-8110-802-7

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione i wiąże się z sankcjami karnymi.

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórców i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki

Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

WYDAWNICTWO SONIA DRAGA Sp. z o.o.

ul. Fitelberga 1, 40-588 Katowice

tel. 32 782 64 77, fax 32 253 77 28

e-mail:info@soniadraga.pl

www.soniadraga.pl

www.facebook.com/wydawnictwoSoniaDraga

E-wydanie 2019

Skład wersji elektronicznej:

konwersja.virtualo.pl

I

Drobne okruszki chleba ciągnęły się od kuchni do sypialni i aż do czystego posłania, na którym z otwartymi ustami spoczywała martwa staruszka. Młodszy inspektor Adamsberg przyglądał im się w milczeniu, wolnym krokiem krążąc tam i z powrotem wzdłuż tego szlaku i zastanawiając się, co za Tomcio Paluch – albo ogr w tych okolicznościach – zgubił je tutaj. W trzypokojowym mieszkaniu na parterze, położonym w XVIII dzielnicy Paryża, panował mrok.

W sypialni staruszka w łóżku. W jadalni mąż. Czekał, nie okazując zniecierpliwienia ani emocji, spozierając tylko pożądliwie na gazetę otwartą na stronie z krzyżówkami, których nie śmiał rozwiązywać dalej, dopóki policjanci są w mieszkaniu. Opowiedział swoją krótką historię: poznali się z żoną w towarzystwie ubezpieczeniowym, ona była sekretarką, on księgowym, pobrali się radośnie, nie przypuszczając, że potrwa to pięćdziesiąt dziewięć lat. Po czym żona umarła w nocy. Na zatrzymanie akcji serca, wyjaśnił przez telefon inspektor z XVIII dzielnicy. Przykuty akurat do łóżka, zadzwonił do Adamsberga z prośbą, aby go zastąpił. Bądź tak miły, zejdzie ci z godzinkę, ot, taka poranna rutyna.

Raz jeszcze Adamsberg przeszedł wzdłuż okruszkowego szlaku. Mieszkanie było nieskazitelnie czyste, oparcia foteli nakryte ochraniaczami, powierzchnie z tworzywa sztucznego wypolerowane, szyby bez smug, naczynia umyte. Dotarł do chlebownika, w którym leżała półbagietka i zawinięta w czystą ścierkę spora pajda chleba pozbawiona miękiszu. Wrócił do męża, przysunął sobie krzesło blisko jego fotela.

– Niedobre wieści z samego rana – rzekł staruszek, odrywając wzrok od gazety. – A przy tym upale w ludziach wrze. Ale tu, na parterze, daje się nawet utrzymać chłód. Dlatego zostawiam okiennice zamknięte. Trzeba też dużo pić, tak mówią.

– Niczego pan nie zauważył?

– Była normalna, jak się kładłem. Zawsze sprawdzałem, bo była sercowcem. I rano się zorientowałem, że odeszła.

– W łóżku są okruszki chleba.

– Lubiła coś pogryźć na leżąco. Skibkę chleba albo sucharek przed snem.

– Sądziłbym raczej, że później zbierała wszystkie okruszki.

– Jakżeby inaczej! Pucowała od rana do wieczora, jakby tylko po to żyła. Z początku to nie było nic takiego. Ale z czasem przeobraziło się w istną manię. Gotowa była nabrudzić, żeby mieć co sprzątać. Gdyby pan to widział!… Ale równocześnie biedaczka miała dzięki temu zajęcie.

– A okruszki? Nie sprzątnęła ich wieczorem?

– Ano nie, bo ja jej przyniosłem chleb. Za słaba była, żeby wstać. Kazała mi pozamiatać okruszki, a jakże, tyle że mnie to jest dziwnie obojętne. I tak by sama posprzątała na drugi dzień. Co dzień zmieniała pościel. Nie wiadomo po co.

– Czyli przyniósł jej pan chleb do łóżka, a potem odłożył go z powrotem do chlebownika.

– Nie, wywaliłem do kosza. Był za twardy, nie mogła go pogryźć. Przyniosłem jej sucharek.

– W koszu nie ma chleba, jest w chlebowniku.

– Tak, wiem.

– Bez miękiszu. Wyjadła cały miękisz?

– Do licha, nie, inspektorze. Czemu miałaby się objadać miękiszem? I to czerstwym? Dobrze się pan czuje, inspektorze?

– Tak. Jestem Jean-Baptiste Adamsberg, brygada kryminalna.

– Czemu nie policja z naszej dzielnicy?

– Inspektora powaliła letnia grypa. A z jego ekipy nikt nie mógł przyjechać.

– Wszyscy mają grypę?

– Nie, w nocy była bijatyka. Dwa trupy i czterech rannych. Z powodu kradzieży skutera.

– A to dopiero. W taki upał mózg się ludziom gotuje. Ja się nazywam Tuilot Julien, emerytowany księgowy Towarzystwa ALLB.

– Tak, zapisałem.

– Zawsze mi wyrzucała, że nazywam się Tuilot, a jej panieńskie nazwisko, Kosquer, jest ładniejsze. W sumie racja. Tak myślałem, że pan jest inspektorem przez to wypytywanie o okruszki. Nasz dzielnicowy taki nie jest.

– Uważa pan, że za bardzo się zajmuję okruszkami?

– Eee, robi pan, jak chce. To do raportu, coś przecież trzeba w nim napisać. Rozumiem to, przez całe życie tylko tym się zajmowałem w ALLB, rachunkami i raportami. Gdybyż jeszcze te raporty były uczciwe. Widzi pan, szef miał taką swoją dewizę, zawsze powtarzał: odszkodowania nie należy wypłacać, nawet jeśli się należy. Pięćdziesiąt lat takich machlojek, może się zmącić w łepetynie. Mówiłem żonie, jakbyś mogła wyprać mi głowę zamiast zasłon, byłoby to dużo bardziej użyteczne.

Tuilot Julien zachichotał, akcentując swą dowcipną myśl.

– Po prostu nie rozumiem tej historii ze skórką.

– Żeby zrozumieć, trzeba logiki, inspektorze, logiki i sprytu. Ja, Tuilot Julien, mam jedno i drugie, w ciągu trzydziestu dwóch lat szesnaście razy wygrałem mistrzostwa w rozwiązywaniu krzyżówek o najwyższym stopniu trudności. Średnio raz na dwa lata, pracując tylko głową. Logika i spryt. Na takim poziomie są z tego też pieniądze. – Staruszek wskazał gazetę. – To jest zabawa dla przedszkolaków. Tyle że często trzeba ostrzyć ołówki, a z tego są strużyny. Ile ona mi napsuła krwi tymi strużynami! Co panu nie pasuje z tym chlebem?

– Nie leży w śmietniku, nie jest taki znowu wyschnięty, nie rozumiem, czemu nie ma miękiszu.

– Domowa tajemnica – rzekł Tuilot, który zdawał się świetnie bawić. – Bo widzi pan, mam tu dwoje małych sublokatorów, Toniego i Marie, świetną parkę, serdeczną jak nie wiem co, kochają się prawdziwą miłością. Tyle że moja żona, proszę mi wierzyć, wcale w nich nie gustuje. Nie mówi się źle o zmarłych, ale próbowała wszystkiego, żeby mi ich zabić. A ja od trzech lat krzyżuję jej plany! Logika i spryt, oto cała tajemnica. Lucette, już ty, biedulko, nie pokonasz mistrza krzyżówek, mówiłem jej. Ja z tymi dwojgiem stanowimy trio, wiedzą, że mogą na mnie liczyć, a ja na nich. Co wieczór krótka wizyta. Spryciule z nich, bardzo ostrożne, więc nie przychodzą, póki Lucette nie pójdzie do łóżka. Dobrze wiedzą, że na nich czekam, a jakże. Zawsze Toni przychodzi pierwszy, jest większy, silniejszy.

– I oni wyjedli miękisz? Kiedy chleb był w koszu?

– Uwielbiają to.

Adamsberg zerknął na krzyżówkę, która wcale nie wydała mu się taka prosta, po czym odsunął gazetę.

– Oni, czyli kto?

– Nie lubię o tym mówić, ludziom się to nie podoba. Ludzie są strasznie bezduszni.

– To zwierzęta? Psy, koty?

– Szczury. Toni jest ciemniejszy niż Marie. Tak się kochają, że często przerywają jedzenie i jedno drugiemu pociera łebek łapkami. Gdyby ludzie nie byli tacy ograniczeni, oglądaliby takie widowiska. Marie jest ruchliwsza. Po jedzeniu wchodzi mi na ramię, wsuwa pazurki we włosy. Czesze mnie, że tak powiem. To jej sposób podziękowania. A może mnie lubi? Kto to wie? No, ale to krzepiące. Zawsze pogadamy sobie miło, a potem rozstajemy się aż do następnego wieczoru. Wracają do piwnicy przez dziurę za odpływem. Kiedyś Lucette wszystko zacementowała. Biedulka. Nie umie rozrobić cementu.

– Rozumiem – rzekł Adamsberg.

Stary przypominał mu Félixa, który przycinał winorośle osiemset osiemdziesiąt kilometrów stąd. Swego czasu mlekiem oswoił zaskrońca. Pewnego dnia jakiś gość zabił zaskrońca. Wtedy Félix zabił gościa.

Adamsberg wrócił do sypialni, gdzie komisarz Justin czuwał przy zmarłej, czekając na przybycie lekarza domowego.

– Zajrzyj jej do ust – polecił. – Zobacz, czy ma w nich białe resztki, jak miękisz chleba.

– Nie bardzo mam ochotę.

– Mimo to zajrzyj. Przypuszczam, że się udusiła, bo stary napchał jej do ust miękiszu chleba. Potem go wyjął i gdzieś wyrzucił.

– Miękiszu, który był w skórce?

– Tak.

Adamsberg otworzył okno i okiennice w pokoju. Rozglądnął się po niedużym podwórku usianym ptasimi piórami, przekształconym częściowo w graciarnię. Pośrodku widniała kratka zamykająca studzienkę odpływową. Była mokra, chociaż nie padało.

– Pójdziesz na podwórze i podniesiesz kratkę. Sądzę, że wyrzucił tam miękisz i polał wiadrem wody.

– Bez sensu – mruknął Justin, świecąc latarką w usta staruszki. – Jeśli to zrobił, czemu nie wyrzucił też skórki? Ani nie sprzątnął okruchów?

– Żeby wyrzucić skórkę, musiałby iść aż do kubła, czyli pokazać się w nocy na chodniku. Zaraz obok jest taras kawiarniany i na pewno niemało ludzi tam siedzi w takie gorące noce. Ktoś by mógł zobaczyć. Wymyślił świetne wyjaśnienie na skórkę i okruszki. Tak oryginalne, że staje się prawdopodobne. To mistrz krzyżówkowy, ma własny sposób kojarzenia pojęć. – Adamsberg zarazem strapiony i ogarnięty niejakim podziwem wrócił do Tuilota. – Kiedy Marie i Toni przyszli, wyjął pan chleb z kosza?

– Ależ nie, oni wiedzą, o co biega, i bardzo to lubią. Toni siada na pedale kosza, wieko się podnosi, a wtedy Marie wyciąga wszystko, co im się nadaje. Cwaniaki, hę? Spryciarze, bez dwóch zdań.

– Czyli Marie wyjęła chleb. A potem oboje wyjedli miękisz? Migdaląc się?

– Tak było.

– Cały miękisz?

– To duże szczury, inspektorze, są żarłoczne.

– A okruszki? Czemu nie zjadły okruszków?

– Inspektorze, zajmujemy się Lucette czy szczurami?

– Nie rozumiem, czemu zawinął pan chleb w ścierkę, kiedy szczury wygryzły miękisz. Skoro wcześniej wyrzucił go pan do kosza.

Staruszek wpisał kilka liter do krzyżówki.

– Od razu widać, że nie jest pan mocny w krzyżówkach. Gdybym wyrzucił wygryzioną skórkę do kosza, łatwo zgadnąć, że Lucette zaraz by wiedziała, że Toni i Marie do nas zajrzeli.

– Mógł pan wyrzucić do kubła na zewnątrz.

– Drzwi piszczą jak zarzynany prosiak. Nie zauważył pan?

– Zauważyłem.

– No więc po prostu zawinąłem skórkę w ścierkę. Dzięki temu uniknąłem porannej sceny. Bo sceny u nas są na porządku dziennym. Do licha, ona od pięćdziesięciu lat zrzędzi, wszystko wycierając szmatą, pod moją szklanką, pod nogami, pod tyłkiem. Jakbym już nie miał prawa chodzić ani siadać. Gdyby pan miał coś takiego w domu, też by pan ukrył skórkę.

– W chlebowniku by jej nie zauważyła?

– Nie. Rano je sucharki z rodzynkami. Na pewno umyślnie, bo te sucharki kruszą się jak wszyscy diabli. Potem przez dwie godziny ma co robić. Dostrzega pan logikę?

Justin wszedł do pokoju, posłał Adamsbergowi krótki znak potwierdzający.

– Ale wczoraj – rzekł Adamsberg z niejakim znużeniem – to nie było tak. Wydłubał pan miękisz, dwie duże zbite garście, i wcisnął jej do ust. Kiedy przestała oddychać, wyjął pan miękisz i wyrzucił go do studzienki odpływowej na podwórku. Dziwi mnie, że wybrał pan ten sposób, aby ją zabić. Nigdy nie spotkałem człowieka, który udusił kogoś miękiszem.

– Pomysłowe – spokojnie przyznał Tuilot.

– Jak pan się domyśla, znajdziemy ślinę pańskiej żony na miękiszu chleba. A ponieważ jest pan logiczny i sprytny, znajdziemy też ślady szczurzych zębów na skórce. Dał im pan dojeść miękisz, żeby uprawdopodobnić swoją bajeczkę.

– Uwielbiają chować się w skórce, oglądać ich wtedy to przyjemność. Spędziliśmy wczoraj bardzo miły wieczór, naprawdę. Wychyliłem nawet dwa kieliszki, kiedy Marie czochrała mi włosy. Potem umyłem i odstawiłem kieliszek na miejsce, żeby uniknąć bury. A ona już wtedy nie żyła.

– Ona już wtedy nie żyła, bo pan ją zabił.

– Tak – przyznał Tuilot z obojętnym westchnieniem, wypełniając kilka kratek krzyżówki. – Wczoraj był lekarz z wizytą domową, zapewnił, że sporo pożyje. To oznaczało jeszcze dziesiątki wtorków z tłustymi pasztecikami, setki połajanek, tysiące trzepnięć ścierką. Człowiek w wieku osiemdziesięciu sześciu lat ma prawo rozpocząć nowe życie. Zdarzają się takie wieczory jak wczorajszy. Wieczory, kiedy mężczyzna wstaje i działa. – I Tuilot podniósł się z miejsca, otworzył okiennice w jadalni, wpuszczając skwar sierpniowego dnia. – Nie pozwalała też otwierać okien. Ale o tym wszystkim nie będę mówił, inspektorze. Powiem, że ją zabiłem, by oszczędzić jej cierpienia. Miękiszem z chleba, bo go lubiła, ot, żeby dogodzić jej na koniec. Wszystko obmyśliłem – ciągnął, stukając się w czoło. – Nikt mi nie udowodni, że nie zrobiłem tego z miłosierdzia. Z miłosierdzia, rozumie pan? Zostanę uniewinniony i za dwa miesiące wrócę tu, będę stawiał szklankę wprost na stole, nie podkładając serwetki, i dobrze nam będzie we trójkę: Toniemu, Marie i mnie.

– Tak, wierzę – przyznał Adamsberg, podnosząc się wolno. – Ale jeśli tak się stanie, panie Tuilot, nie odważy się pan postawić szklanki na stole. I być może wyjmie pan jednak serwetkę. A potem sprzątnie okruszki.

– Niby dlaczego?

Adamsberg wzruszył ramionami.

– Tak to widzę. Często tak się dzieje.

– Pan się mną nie przejmuje. Jestem sprytny.

– To prawda, panie Tuilot.

Na zewnątrz z powodu skwaru ludzie z rozdziawionymi ustami przemykali w cieniu pod ścianami budynków. Adamsberg postanowił pójść chodnikiem wystawionym na słońce, a więc pustym, i pieszo dać się ponieść na południe. Aby długim marszem uwolnić się od ucieszonej – i faktycznie sprytnej – twarzy mistrza krzyżówek. Który w jeden z przyszłych wtorków kupi sobie na kolację tłusty pasztecik.

II

Do siedziby brygady dotarł półtorej godziny później w mokrym od potu czarnym tiszercie i z uporządkowanymi myślami. Rzadko się zdarzało, by dobre lub złe wrażenie długo trawiło umysł Adamsberga. Pytanie jeszcze, czy on umysł w ogóle ma, często powiadała jego matka. Podyktował raport przeznaczony dla zagrypionego inspektora i zaszedł na dyżurkę po wiadomości. Sierżant Gardon, który pełnił służbę, przechylał głowę, aby czuć podmuchy wentylatorka postawionego na podłodze. Chłodne powietrze rozwiewało mu miękkie włosy, jakby siedział pod suszarką w zakładzie fryzjerskim.

– Komisarz Veyrenc czeka na pana w kawiarni – powiedział, nie prostując się.

– W kawiarni czy w piwiarni?

– W kawiarni. W Kubku do Kości.

– Veyrenc już nie jest komisarzem, Gardon. Dopiero dzisiaj się dowiemy, czy wraca do służby.

Adamsberg przez chwilkę przyglądał się sierżantowi, zastanawiając się, czy Gardon ma umysł, a jeśli tak, to co w nim umieszcza.

W Kubku do Kości usiadł przy stoliku Veyrenca, przywitali się jasnym uśmiechem i długim uściskiem dłoni. Na wspomnienie sytuacji, gdy Veyrenc pojawił się w Serbii1, dotąd jeszcze Adamsberga przechodził czasem krótki dreszcz. Zamówił sałatkę i powoli jedząc, dość rozwlekle opowiedział o pani Tuilot Lucette, panu Tui­lot Julienie, o Tonim, Marie, ich miłości, o skórce z chleba, pedale u kosza na śmiecie, zamkniętych okiennicach, wtorkowym tłustym paszteciku. Od czasu do czasu zerkał przez kawiarnianą szybę, którą Tuilot Lucette z pewnością lepiej by umyła.

Veyrenc zamówił dwie kawy u szefa, tęgiego człowieka, którego gderliwość pogłębiała się wraz ze wzrostem temperatury na zewnątrz. Jego żona, milkliwa niska Korsykanka, przemykała niczym czarna wróżka, roznosząc potrawy.

– Pewnego dnia – odezwał się Adamsberg, wskazując ją dyskretnie – udusi go dwiema dużymi garściami miękiszu chleba.

– Bardzo możliwe – przyznał Veyrenc.

– A ona dalej czeka na chodniku – powiedział Adamsberg, znowu zerkając przez okno. – Już prawie godzinę stoi w tym skwarze. Nie wie, co począć, jaką podjąć decyzję.

Veyrenc powiódł wzrokiem za spojrzeniem Adamsberga i przyjrzał się niewysokiej chudej kobiecie, czysto odzianej w kwiecistą sukienkę, jakiej nie uświadczysz w paryskich sklepach.

– Nie wiesz na pewno, czy jest tu ze względu na ciebie. Nie przyszła pod komendę, chodzi tam i z powrotem dziesięć metrów od niej. Umówiła się i ktoś ją wystawił.

– Przyszła do mnie, Veyrenc, głowę daję. Kto by się umawiał na tej ulicy? Ta kobieta się boi. I to mnie martwi.

– Bo nie jest z Paryża.

– Może pierwszy raz tu przyjechała. A to znaczy, że ma duży problem. Co nie rozwiązuje twojego problemu, Veyrenc. Od miesięcy się zastanawiasz, mocząc nogi w rzece, i nic nie zdecydowałeś.

– Mógłbyś przesunąć termin.

– Już przesunąłem. Dziś o szóstej musisz podpisać albo nie. Wrócić do służby albo nie. Zostało ci cztery i pół godziny – dodał nonszalancko Adamsberg, spoglądając na zegarek, a właściwie na dwa zegarki, które nie wiadomo czemu nosił na ręce.

– Mam jeszcze kupę czasu – zauważył Veyrenc, mieszając kawę.

Inspektor Adamsberg i były komisarz Louis Veyrenc de Bilhc, pochodzący z sąsiednich wiosek w Pirenejach, mieli w sobie taki sam obojętny spokój, dość peszący. U Adamsberga przejawiał się on szokującymi oznakami nieuwagi i obojętnością. U Veyrenca owa obojętność powodowała niewytłumaczalne wycofanie, ośli upór, czasami potężny i milczący, ewentualnie akcentowany wybuchami gniewu. „To sprawka starej góry”, mawiał Adamsberg, nie szukając innego wyjaśnienia. Stara góra nie może wyrzucić z siebie zabawnych szalonych traw, jak robią falujące rozległe łąki.

– Idziemy – rzekł Adamsberg, znienacka płacąc za lunch – bo ta kobitka pójdzie. Patrz, już się zniechęciła, dopada ją wahanie.

– Ja też się waham – zwrócił uwagę Veyrenc i duszkiem wypił kawę. – Ale mnie nie pomagasz.

– Nie.

– Super.

Co rusz nowy zakręt gdzieś przed nim się roztoczy,

przed samotnym człekiem pozbawionym pomocy.

– Decyzję zna się zawsze na długo przed jej podjęciem. W zasadzie od początku. Dlatego doradzanie niczemu nie służy. Mogę ci tylko przypomnieć, że te twoje wierszyki denerwują komendanta Danglarda. Nie lubi masakrowania sztuki poetyckiej.

Adamsberg pożegnał szefa oszczędnym gestem. Nie było co się odzywać, grubas nie lubił tego, a właściwie nie lubił być sympatyczny. Był na podobieństwo swojego lokalu: łysy, ostentacyjnie pospolity i niemal wrogi wobec klientów. Toczyła się ostra walka między tym dumnym niedużym bistrem a zamożną piwiarnią stojącą naprzeciwko. Im mocniej Piwiarnia Filozofów podkreślała swoje bogate mieszczańskie zmanierowane oblicze, tym bardziej siermiężny robił się Kubek do Kości – konkurowały ze sobą bezpardonowo na niwie społecznej. „Kiedyś ktoś tu straci życie”, mamrotał komendant Danglard. Pominąwszy to, że niska Korsykanka wepchnie mężowi do gardła miękisz chleba.

Wyszedłszy z kawiarni, Adamsberg aż sapnął w kontakcie z parzącym powietrzem i ostrożnie ruszył w kierunku niewysokiej kobiety, która wciąż stała o kilka kroków od komendy. Przed wejściem do budynku siedział gołąb i Adamsberg pomyślał, że jeśli spłoszy ptaka, mijając go, kobieta odfrunie razem z nim – przez mimetyzm. Jakby była leciutka, zwiewna, zdolna ulecieć niczym słomka na wietrze. Z bliska oszacował jej wiek na jakieś sześćdziesiąt pięć lat. Zadbała o wizytę u fryzjera przed przyjazdem do stolicy, żółte loki twardo się trzymały na szpakowatych włosach. Kiedy Adamsberg się odezwał, gołąb ani drgnął, a kobieta zwróciła ku niemu wystraszoną twarz. Powoli zagadnął, czy potrzebna jej pomoc.

– Nie, dziękuję – odparła, odwracając wzrok.

– Nie chciała pani tu wejść? – spytał, wskazując stary budynek brygady kryminalnej. – Żeby pogadać z policjantami czy coś? Bo przy tej ulicy oprócz nich nie ma czego szukać.

– Ale jak policjanci nie słuchają człowieka, chodzenie do nich nic nie da – powiedziała, odsuwając się o kilka kroków. – Wie pan, policjanci nie wierzą zwykłemu człowiekowi.

– A tutaj pani przyszła? Do brygady kryminalnej? – drążył Adamsberg. Kobieta ściągnęła niemal niewidoczne brwi. – Pierwszy raz jest pani w Paryżu?

– Mój Boże, tak. Muszę wrócić dziś wieczór, nie mogą się zorientować.

– Chciała pani zobaczyć się z jakimś policjantem?

– Tak. Znaczy: może.

– Ja jestem policjantem. Pracuję tu.

Kobieta obrzuciła wzrokiem niedbały strój Adamsberga i zrobiła minę zawiedzioną albo sceptyczną.

– To pewnie dobrze ich pan zna?

– Tak.

– Wszystkich?

– Tak.

Kobieta otworzyła dużą brązową torbę wytartą na bokach i wyjęła kartkę, którą starannie rozłożyła.

– Pan inspektor Adamsberg – przeczytała z namaszczeniem. – Zna go pan?

– Tak. Z daleka przyjechała pani do niego?

– Z Ordebecu – powiedziała tak, jakby to wyznanie dużo ją kosztowało.

– Gdzie to jest?

– No, niedaleko Lisieux.

Normandia, pomyślał Adamsberg. To wyjaśniało jej powściągliwość w słowach. Poznał kiedyś paru Normandczyków, ludzi milkliwych, których długo oswajał. Jakby wygłoszenie paru słów było dla nich niczym obdarowanie drugiego złotem niekoniecznie zasłużonym. Adamsberg ruszył, zapraszając kobietę, aby poszła z nim.

– W Lisieux są policjanci – mówił. – Może nawet są w Ordebecu. Macie u siebie żandarmów, prawda?

– Nie chcieliby mnie wysłuchać. Ale wikary z Lisieux, który zna proboszcza z Mesnil-Beauchamp, powiedział, że tutejszy inspektor mnie wysłucha. Wykosztowałam się na podróż.

– Chodzi o coś poważnego?

– No tak, pewnie, że to poważne.

– O morderstwo? – dopytywał Adamsberg.

– Może. Znaczy nie. Znaczy ludzie umrą. Powinnam uprzedzić policję, nie?

Ten człowiek budził zaufanie. Paryż ją przerażał, a podjęta decyzja jeszcze bardziej. Żeby wyjechać ukradkiem, okłamać własne dzieci!… A jeżeli pociąg powrotny się spóźni? A jeżeli później nie zdąży na autobus? Ten policjant mówił łagodnie, trochę jakby śpiewał. To na pewno nie człowiek od nich. Nie, raczej mikrus z południa o śniadej cerze i ostrych rysach twarzy. Jemu chętnie by opowiedziała to, z czym przyjechała, lecz wikary postawił sprawę jasno: tylko Adamsbergowi, nikomu innemu. A wikary to nie byle kto, jest kuzynem byłego prokuratora Rouen, który dobrze się zna na policjantach. Niechętnie podał jej nazwisko Adamsberga, odradzał rozmowę z nim, w ogóle był pewny, że nie wybierze się w tę podróż. Ona jednak nie mogła cicho siedzieć, skoro  t e   r z e c z y  się działy. Skoro coś mogło się przytrafić dzieciom.

– Mogę to powiedzieć tylko temu inspektorowi.

– Ja jestem tym inspektorem – odparł.

Kobiecina wyglądała, jakby chciała stanąć okoniem, choć była taka szczuplutka.

– To czemuś pan nie powiedział od razu?

– Ale ja też nie wiem, kim pani jest.

– A po co to panu? Człowiek podaje swoje nazwisko, a potem wszyscy sobie nim gębę wycierają.

– I co z tego?

– Kłopoty. Nikt nie może wiedzieć.

Jędza, pomyślał Adamsberg. I tego czy innego dnia może skończyć z dwiema kulami miękiszu w gardle. Ale jędza przerażona czymś konkretnym i to nadal go ciekawiło. „Ludzie umrą”, powiedziała.

Zawrócili w kierunku komendy.

– Chciałem pani po prostu pomóc. Obserwowałem panią od dłuższej chwili.

– A ten człowiek tam? Jest z panem? Też się na mnie patrzył?

– Jaki człowiek?

– No tamten, z nienormalnymi włosami, ma pomarańczowe pasemka. Jest z panem?

Adamsberg podniósł wzrok i dwadzieścia metrów dalej ujrzał Veyrenca opartego o framugę drzwi. Nie wszedł do budynku, czekał niedaleko gołębia, który nadal ani drgnął.

– A, on. W dzieciństwie pocięto go nożem. I na bliznach włosy takie mu odrosły, rude. Nie radzę o tym wspominać.

– Nic złego nie myślałam, ale nie umiem ładnie mówić. W Ordebecu prawie się nie odzywam.

– Nic nie szkodzi.

– Za to moje dzieci dużo gadają.

– W porządku… Kurde, co z tym gołębiem? – rzekł Adamsberg cicho. – Czemu nie odfruwa?

Znużony wahaniem kobiety inspektor zostawił ją i ruszył ku nieruchomemu ptakowi, Veyrenc tymczasem oderwał się od framugi i minął się z nim. Bardzo dobrze, niech się nią zajmie, jeśli w ogóle warto. Poradzi sobie bez problemu. Nabita twarz Veyrenca była przekonująca, budziła zaufanie, w czym ogromnie pomagał niespotykany uśmiech – z wdziękiem unosiła mu się wtedy jedna połowa ust. W tym miał ewidentną przewagę, czego Adamsberg swego czasu nie znosił2 i przez co stanęli ze sobą do wyniszczającej walki. Teraz obydwaj kończyli wymazywać z pamięci pozostałości po niej. Kiedy Adamsberg w stulonych dłoniach podnosił gołębia, Veyrenc bez pośpiechu wracał ku niemu, a za nim szła ta przezroczysta kobietka, oddychając dość szybko. Zasadniczo była tak nijaka, że Adamsberg w ogóle by jej nie zauważył, gdyby nie kwiecista sukienka znacząca jej kontury. Może bez sukienki byłaby zupełnie niewidoczna.

– Jakiś gnojek związał mu łapki – powiedział Veyrenc, oglądając brudnego ptaka.

– Gołębiami też się zajmujecie? – spytała kobieta bez ironii. – Widziałam tu masę gołębi, one strasznie paskudzą.

– Ale ten – przerwał jej Adamsberg – nie jest masą, to po prostu gołąb, samotny gołąb. To czyni różnicę.

– Ano tak – przyznała kobieta. Wyrozumiała i ostatecznie obojętna.

Może Adamsberg się pomylił i kobieta nie skończy z miękiszem chleba w gardle. Może wcale nie jest jędzą. Może faktycznie ma kłopoty.

– Tak pan lubi gołębie? – zapytała teraz.

Adamsberg podniósł na nią roztargniony wzrok.

– Nie – odparł. – Ale nie lubię sukinkotów, którzy związują im łapki.

– Ano tak.

– Nie wiem, czy u was znają taką zabawę, ale w Paryżu się w nią bawią. Trzeba złapać ptaka i związać mu łapki trzycentymetrowym sznurkiem. Gołąb może wtedy chodzić tylko drobnym kroczkiem, a latać nie da rady. Powoli kona z głodu i pragnienia. Taka gra. Nienawidzę jej i znajdę gnojka, który tak się zabawił z tym ptakiem.

Adamsberg wszedł w bramę prowadzącą do siedziby brygady, zostawiając kobietę i Veyrenca na chodniku. Kobieta nie odrywała oczu od włosów komisarza, bardzo ciemnych, poprzecinanych szokująco rudymi pasemkami.

– Naprawdę się tym zajmie? – spytała stropiona. – Tylko że wie pan, jest za późno. Ten inspektor miał pełno pcheł na ręce. To dowód, że gołąb nie ma siły zadbać o siebie.

Adamsberg powierzył gołębia staraniom mocarza ekipy, komisarz Violette Retancourt, ślepo wierząc w jej możliwości uratowania go. Jeżeli Retancourt nie zdoła pomóc ptakowi, nikt tego nie zrobi. Rosła tęga komisarz skrzywiła się mocno, co nie było dobrym znakiem. Ptak był w złym stanie, skórę na łapkach miał poprzecinaną od prób wyswobodzenia się ze sznurka, który werżnął mu się w ciało. Był też wygłodzony i odwodniony. Zobaczymy, co da się zrobić, zakończyła Retancourt. Adamsberg pokręcił głową, na moment zaciskając usta, jak czynił, ilekroć stykał się z okrucieństwem. A ten kawałeczek sznurka stanowił jego część.

Idąc za Veyrenkiem, drobna kobiecina minęła dorodną komisarz z instynktownym uszanowaniem. Tęga policjantka sprytnie owijała gołębia w mokrą szmatkę. Wyjaśniła Veyrencowi, że później zajmie się łapkami i spróbuje usunąć sznurek. W dużych dłoniach Retancourt gołąb nawet nie próbował się poruszyć. Jak każdy pozwalał robić ze sobą wszystko, na równi wystraszony i ogarnięty podziwem.

Kobiecina, już spokojniejsza, usiadła w biurze Adamsberga. Była taka chudziutka, że wystarczyła jej zaledwie połowa krzesła. Veyrenc zajął pozycję w rogu, rozglądając się po znajomym pokoju. Pozostało mu trzy i pół godziny na podjęcie decyzji. Decyzji już podjętej zdaniem Adamsberga, lecz on na razie jej nie znał. Kiedy przechodził przez dużą wspólną salę, nadział się na wrogie spojrzenie komendanta Danglarda, który grzebał w segregatorach. Nie tylko jego wierszy Danglard nie lubił – nie lubił także jego.

III

Kobiecina wreszcie zgodziła się podać swoje nazwisko i Adamsberg zapisywał je na jakimś świstku, co wyraźnie ją zaniepokoiło. Może ten inspektor w ogóle nie zamierza się nią zająć?

– Valentine Vendermot, przez „o” i „t” na końcu – powtórzył, zawsze miał bowiem problem z nowymi słowami, a z nazwiskami w szczególności. – I przyjechała pani z Ardebecu.

– Z Ordebecu. To w departamencie Calvados.

– A więc ma pani dzieci?

– Czwórkę. Trzech synów i córkę. Jestem wdową.

– Co się stało, pani Vendermot?

Kobiecina znowu sięgnęła do dużej torby, z której wyjęła lokalną gazetę. Drżącymi lekko rękami rozłożyła ją i umieściła na stole.

– Ten człowiek. Zniknął.

– Jak się nazywa?

– Michel Herbier.

– To pani przyjaciel? Krewny?

– Och, nie. Przeciwnie.

– To znaczy?

Adamsberg cierpliwie czekał na odpowiedź, której sformułowanie wydawało się trudne.

– Nie znoszę go.

– A, rozumiem – rzekł, biorąc gazetę.

Kiedy w skupieniu zapoznawał się z krótkim artykułem, kobieta niespokojnie spozierała na ściany, najpierw po prawej, potem po lewej stronie, Adamsberg jednak nie pojmował przyczyn tej inspekcji. Czegoś znowu się bała. Wszystkiego się bała. Bała się miasta, bała się ludzi, bała się tego, co inni powiedzą, bała się jego. Nadal także nie pojmował, dlaczego przyjechała aż tutaj, aby powiedzieć mu o tym Michelu Herbierze, skoro go nienawidzi. Emeryt, zapamiętały myśliwy, zniknął z miejsca zamieszkania wraz ze skuterem. Po tygodniu nieobecności żandarmi wkroczyli do jego domu w celach kontrolnych. Znaleźli wyrzuconą na ziemię zawartość jego dwóch zamrażarek zapchanych upolowaną zwierzyną. I tyle.

– Nie mogę się do tego mieszać – przepraszająco rzekł Adamsberg. – Skoro ten człowiek zniknął, rozumie pani, że z urzędu powinna się tym zająć miejscowa żandarmeria. I jeśli coś pani wie na ten temat, powinna pani powiedzieć to żandarmom.

– Nie mogę, panie inspektorze.

– Nie dogaduje się pani z lokalną żandarmerią?

– Ano tak. Dlatego wikary dał mi pana nazwisko. Dlatego tu przyjechałam.

– I co chce mi pani powiedzieć?

Kobiecina wygładziła kwiecistą sukienkę ze spuszczoną głową. Łatwiej jej się mówiło, kiedy nie widziała wzroku rozmówcy.

– Co mu się stało. Albo co mu się stanie. Umarł albo umrze, jeżeli nic się nie zrobi.

– Wygląda na to, że człowiek po prostu wyjechał, skoro nie ma jego skutera. Wiadomo, czy zabrał jakieś rzeczy?

– Nic oprócz jednej strzelby. Ma dużo strzelb.

– No to wróci za jakiś czas, pani Vendermot. Dobrze pani wie, że nie mamy prawa szukać dorosłego pod pretekstem, że zniknął na kilka dni.

– On nie wróci, panie inspektorze. Skuter się nie liczy. Też zniknął, żeby jego nie szukano.

– Mówi pani tak, bo ktoś mu groził?

– Tak.

– Ma wroga?

– Matko Boska, najstraszniejszego, panie inspektorze.

– Zna pani jego nazwisko?

– Boże drogi, nie wolno go wymawiać!

Adamsberg westchnął, trapiąc się bardziej o nią niż o siebie.

– I pani zdaniem ten Michel Herbier uciekł?

– Nie, on nic nie wie. Na pewno już nie żyje. Widzi pan, on został… pojmany.

Adamsberg wstał i przez kilka chwil z rękami w kieszeniach chodził od jednej ściany do drugiej.

– Proszę pani, chcę pani wysłuchać, chętnie nawet zaalarmuję żandarmerię w Ordebecu. Ale nie mogę nic zrobić, dopóki nie zrozumiem. Proszę mi dać sekundkę.

Wyszedł z biura i skierował się do komendanta Danglarda, który mocno niezadowolony nadal przetrząsał segregator. Pośród miliardów informacji Danglard zgromadził w głowie niemal wszystkie nazwiska komendantów i ich zastępców wszystkich posterunków żandarmerii i komend policji we Francji.

– Danglard, kojarzysz kapitana żandarmerii w Ordebecu?

– W Calvadosie?

– Tak.

– Émeri, Louis Nicolas Émeri. Nosi imiona po swoim prapradziadzie, który w wolnym związku spłodził jego przodka, czyli po Louisie Nicolasie Davoucie, marszałku cesarstwa, dowódcy Trzeciego Korpusu napoleońskiej Wielkiej Armii. Bitwy pod Ulm, Austerlitz, Pruską Iławą, Wagram, diuk d’Auerstaedt i diuk d’Eckmühl od nazw jego słynnych zwycięstw.

– Danglard, interesuje mnie współczesny facet, gliniarz z Ordebecu.

– No właśnie. Jego pochodzenie jest ważne, nikomu o nim nie pozwala zapomnieć. Dlatego może być wyniosły, dumny, bojowy. Pominąwszy napoleońskie dziedzictwo, gość jest dość sympatyczny, rozważny glina, ostrożny, może nawet za ostrożny. Czterdziestka. Nie wyróżnił się we wcześniejszych przydziałach, chyba był gdzieś na przedmieściach Lyonu. Zapomnieli o nim w tym Ordebecu. To spokojne miejsce.

Adamsberg pomaszerował do swojego biura, gdzie kobiecina wróciła do skrupulatnego oglądania ścian.

– To niełatwe, panie inspektorze, zdaję sobie sprawę. Bo normalnie, widzi pan, jest zakaz mówienia o tym. To może ściągnąć potworne kłopoty. Pan powie, czy te półki są dobrze przymocowane do ścian? Bo ciężkie dokumenty ustawił pan na górze, a lekkie na dole. To wszystko mogłoby runąć na ludzi. Zawsze to co najcięższe stawia się na dole.

Boi się gliniarzy, boi się, że regał runie.

– Czemu nie znosi pani Michela Herbiera?

– Nikt go nie znosi. Okropny bydlak, zawsze taki był. Nikt z nim nie rozmawia.

– To by tłumaczyło, dlaczego opuścił Ordebec. – Adamsberg wziął do ręki gazetę. – Jest stanu wolnego, na emeryturze, ma sześćdziesiąt cztery lata. Czemu nie miałby gdzie indziej zacząć nowego życia? Ma gdzieś rodzinę?

– Był żonaty przez jakiś czas. Owdowiał.

– Jak dawno?

– Och, ponad piętnaście lat temu.

– Spotyka go pani czasem?

– W ogóle go nie widuję. Mieszka na uboczu Ordebecu, więc łatwo go nie spotykać. I wszystkim to odpowiada.

– Ale mimo to sąsiedzi zaniepokoili się o niego.

– Tak, Hébrardowie. To porządni ludzie. Widzieli, jak wychodził koło szóstej wieczór. Wie pan, mieszkają po drugiej stronie uliczki. A on pięćdziesiąt metrów od nich, już w lesie Bigard, niedaleko starego wysypiska śmieci. Wilgotno tam jak nie wiem.

– Czemu się zaniepokoili, skoro widzieli, jak odjeżdża na skuterze?

– Bo zwykle jak jedzie na dłużej, zostawia im klucz od skrzynki na listy. A tu nie. I nie słyszeli, żeby wrócił. I ze skrzynki wysypywała się poczta. A to znaczy, że Herbier pojechał gdzieś na krótko i coś nie pozwoliło mu wrócić. Żandarmi mówią, że w szpitalu go nie ma.

– Kiedy weszli do jego domu, zawartość zamrażarek leżała porozrzucana.

– Tak.

– Po co mu tyle mięsa? Ma psy?

– To myśliwy, zdobycz wkłada do zamrażarek. Zabija dużo zwierząt i nie ćwiartuje ich. – Kobieciną wstrząsnął dreszcz. – Brygadier Blériot… on jest dla mnie dość miły, nie to co kapitan Émeri… no więc brygadier mi o tym powiedział. Straszne to było, mówił. Na podłodze leżało pół lochy z głową, sarnie udźce, zajęczyce, warchlaki, młode kuropatwy. Wszystko byle jak porozrzucane. Kiedy żandarmi weszli, gniło od paru dni. Przy tym upale takie gnijące mięso jest niebezpieczne.

Strach przed regałami i strach przed bakteriami. Adamsberg zerknął na wielkie poroże jelenia wciąż leżące w biurze na podłodze, teraz pokryte kurzem. Wspaniały dar właśnie od Normandczyka.

– Zajęczyce? Sarny? Spostrzegawczy jest ten brygadier. On też poluje?

– Och, nie. Mówi się „sarny” albo „zajęczyce”, bo każdy wie, jaki jest ten Herbier. Okropny myśliwy, złoczyńca. Zabija tylko samice i młode, całe mioty. Strzela nawet do ciężarnych samic.

– Skąd pani wie?

– Wszyscy wiedzą. Herbier raz został skazany za zabicie lochy z młodymi, które za nią szły. Na młode jelonki też polował. Okropne. Ale co tam, on to robi w nocy, więc Émeri nigdy go nie przyłapał. Za to żaden prawdziwy myśliwy od dawna nie chce z nim polować. Nawet kłusownicy go odtrącają. Został wyrzucony ze Związku Łowieckiego w Ordebequet.

– Czyli ma dziesiątki wrogów.

– Znaczy głównie wygląda to tak, że nikt go nie odwiedza.

– Myśli pani, że inni myśliwi chcieliby go zabić? O to chodzi? Albo przeciwnicy myślistwa?

– Och, nie. Całkiem co innego go pojmało.

Po dłuższej chwili całkiem dorzecznych wyjaśnień kobiecina znów się zestrachała. Ale najwyraźniej nie bała się już regałów. Był w niej trudny do wyplenienia głęboki lęk, który skupiał uwagę Adamsberga, chociaż jego zdaniem przypadek Herbiera nie wymagał przyjazdu aż z Normandii.

– Skoro nic pani nie wie – rzekł ze znużeniem w głosie – albo nie wolno pani mówić, nie mogę pani pomóc.

Komendant Danglard stanął w drzwiach i dawał mu ponaglające znaki. Przyszły wieści o ośmioletniej dziewczynce, która uciekła do lasu w Wersalu, rozbiwszy butelkę z sokiem owocowym na głowie ciotecznego dziadka. Człowiek ten zdołał dotrzeć do telefonu, po czym zemdlał. Adamsberg dał do zrozumienia Danglardowi i kobiecinie, że zamyka sprawę. Zaczynał się letni sezon urlopowy, za trzy dni w brygadzie nie będzie jednej trzeciej ekipy, należy zakończyć, co tylko się da z bieżących dochodzeń. Kobiecina zrozumiała, że ma niewiele czasu. Chociaż ten niewysoki inspektor był dla niej miły i cierpliwy, w Paryżu ludzie się spieszą, wikary ją uprzedzał.

– Lina, moja córka, go widziała – zaczęła w pośpiechu. – Herbiera. Widziała go dwa tygodnie i dwa dni przed zniknięciem. Przyznała się do tego swojemu szefowi i w sumie cały Ordebec wiedział.

Danglard znowu układał w segregatorze teczki z aktami, szerokie czoło przecinała mu bruzda świadcząca o niezadowoleniu. Widział Veyrenca w biurze Adamsberga. Czego on tu szuka? Podpisze? Wstąpi z powrotem do policji? Decyzję miał podjąć tego wieczoru. Danglard podszedł do fotokopiarki i pogłaskał rozciągniętego na niej wielkiego kota, szukając pociechy w jego futerku. Przyczyn swojej antypatii do Veyrenca nie mógł wyrazić na głos. Chodziło bowiem o głuchą uporczywą zazdrość, niemal kobiecą, o przemożną potrzebę odsunięcia go od Adamsberga.

– Musimy się pospieszyć, pani Vendermot. Pani córka go zobaczyła i z jakiegoś powodu pomyślała, że zostanie zabity?

– Tak. Wydzierał się. Było z nim jakichś trzech. To była noc.

– Doszło do kłótni? Z powodu saren i koźląt? W czasie spotkania towarzyskiego? Kolacji myśliwych?

– Och, nie.

– Proszę przyjść jutro albo później – zdecydował Adamsberg, kierując się do drzwi. – Proszę przyjść, kiedy będzie pani mogła mówić.

Ponury Danglard czekał na niego, stojąc wsparty o róg biurka.

– Mamy dziewczynkę? – zapytał Adamsberg.

– Chłopcy znaleźli ją na drzewie. Wspięła się wysoko, na samą górę, jak młody jaguar. W rękach trzyma suwaka, nie chce go wypuścić. Suwak wygląda okej.

– Suwak, Danglard?

– Nieduży gryzoń. Dzieciaki za nimi przepadają.

– A mała? W jakim jest stanie?

– Mniej więcej w takim jak twój gołąb. Wygłodzona, spragniona i umordowana. Już jest otoczona opieką medyczną. Jedna pielęgniarka nie chce wejść do pokoju przez suwaka, który się schował pod łóżkiem.

– Dziecko wyjaśnia, czemu to zrobiło?

– Nie.

Danglard odpowiadał powściągliwie, roztrząsając w duchu swoje troski. Ten dzień nie nadawał się na pogaduszki.

– Mała wie, że dziadek wyszedł z tego cało?

– Tak, wyraźnie jej ulżyło, ale była też zawiedziona. Mieszkała tylko z nim nie wiadomo jak długo, nigdy nie postawiła nogi w szkole. Wcale nie jesteśmy pewni, czy to faktycznie cioteczny dziadek.

– Dobra, posyłamy naszych do Wersalu. Ale powiedz oficerowi dowodzącemu, żeby przypadkiem nie zabijali suwaka tej małej. Niech go wsadzą do klatki i karmią.

– To takie pilne?

– Jasne, Danglard, to może być jedyna własność tego dziecka. Moment… – Adamsberg pobiegł do biura Retancourt, która przymierzała się do obmycia łapek gołębia. – Zdezynfekowaliście go, komisarzu?

– Pomału – odparła Retancourt. – Musiałam go najpierw nawodnić.

– Świetnie, nie wyrzucajcie sznurka, chcę pobrać próbki. Justin uprzedził technika, zaraz tu będzie.

– Obsrał mnie – poinformowała spokojnie Retancourt. – Czego chce ta kobitka? – spytała, głową wskazując jego biuro.

– Powiedzieć o czymś, o czym nie chce mówić. Wcielenie niezdecydowania. Pójdzie sama albo ją wyprosimy, kiedy będziemy zamykać.

Retancourt z niejaką wzgardą wzruszyła ramionami, niezdecydowanie bowiem było zjawiskiem obcym jej sposobom działania. Stąd brał się w niej taki potężny dynamizm, który o niebo przewyższał możliwości pozostałych dwudziestu siedmiu funkcjonariuszy brygady.

– A Veyrenc? On też jest niezdecydowany?

– Veyrenc już dawno zdecydował. Gliniarz albo nauczyciel, co wy byście wybrali? Uczenie jest cnotą, która doprowadza do zgryźliwości. Gliniarstwo jest przywarą, która wbija w pychę. A że łatwiej porzucić cnotę niż przywarę, Veyrenc nie ma wyboru. Jadę pogadać z tym rzekomym ciotecznym dziadkiem w wersalskim szpitalu.

– Co robimy z gołębiem? Nie mogę go zabrać do siebie, mój brat ma alergię na pióra.

– Brat mieszka u was?

– Chwilowo. Stracił robotę, podkradł w warsztacie skrzynkę śrub i trochę oleju.

– Możecie wieczorem przynieść go do mnie? Ptaka?

– Załatwione – mruknęła Retancourt.

– Tylko uważajcie, po ogrodzie pętają się koty.

Jego ramienia dotknęła nieśmiało dłoń kobieciny. Adamsberg się odwrócił.

– Tamtej nocy – powiedziała wolno – Lina widziała przejście Dzikiego Hufca.

– Czego?

– Dzikiego Hufca – powtórzyła cicho kobiecina. – I Herbier tam był. I wydzierał się. Tamci trzej też.

– To jakieś stowarzyszenie? Coś związanego z myślistwem?

Pani Vendermot spojrzała na Adamsberga z niedowierzeniem w oczach.

– Dziki Hufiec – powiedziała ciuchutko. – Wielki Łów. Nie zna pan?

– Nie – rzekł Adamsberg, wytrzymując jej zdumiony wzrok. – Proszę przyjść kiedy indziej, wszystko mi pani wytłumaczy.

– Nie zna pan nawet jego nazwy? Poczet Hellequina? – wyszeptała.

– Przykro mi – zapewnił Adamsberg, wracając z nią do biura. – Veyrenc, cichy hufiec, znasz tę bandę? – zapytał, wrzucając do kieszeni klucze i komórkę.

– Dziki – poprawiła kobiecina.

– Tak. Córka pani Vendermot widziała z nimi zaginionego.

– I innych – z naciskiem podkreśliła kobiecina. – Jeana Glayeux i Michela Mortembota. Ale czwartego córka nie rozpoznała.

Wyraźne zdziwienie pojawiło się na twarzy Veyrenca, który następnie uśmiechnął się lekko, unosząc wargę. Jak człowiek, któremu niespodziewanie przyniesiono podarunek.

– Pani córka naprawdę go widziała? – zapytał.

– Ano tak.

– Gdzie?

– Tam, gdzie przechodzi u nas. Na chemin de Bonneval w lesie Alance. Zawsze tamtędy przechodził.

– To przy domu córki?

– Nie, mieszkamy ponad trzy kilometry dalej.

– Córka poszła go zobaczyć?

– Nie no, gdzieżby?… Lina to bardzo mądra dziewczyna, rozsądna. Po prostu tam była, i już.

– W nocy?

– Zawsze przechodzi w nocy.

Adamsberg już wyprowadzał kobiecinę, prosząc, by przyszła nazajutrz albo żeby zadzwoniła, kiedy poukłada to sobie w głowie. Veyrenc dyskretnie go zatrzymał, gryząc końcówkę długopisu.

– Jean-Baptiste, naprawdę nigdy o tym nie słyszałeś? – zagadnął. – O Dzikim Hufcu?

Adamsberg pokręcił głową, szybko przeczesując włosy palcami.

– To podpytaj Danglarda – poradził Veyrenc z naciskiem. – To go zainteresuje.

– Dlaczego?

– Bo z tego, co wiem, to zapowiedź wielkiej katastrofy. Może diablo potężnej.

Veyrenc znowu leciutko się uśmiechnął i jakby pod wpływem wtargnięcia tego Dzikiego Hufca podpisał dokumenty.

IV

Kiedy w gorący wieczór, później, niż planował – taki zatwardziały okazał się cioteczny dziadek dziewczynki – Adamsberg wrócił do domu, jego sąsiad, stary Hiszpan Lucio, hałaśliwie sikał właśnie pod drzewem w malutkim ogródku.

– Cześć, hombre – powiedział, nie przerywając sobie. – Czeka na ciebie jeden z twoich komisarzy. Taka gruba kobitka, wysoka i szeroka jak wieża. Twój chłopak ją wpuścił.

– To nie jest gruba kobitka, Lucio, to bogini, bogini wieloczynnościowa.

– A, to ona? – rzekł Lucio, zapinając spodnie. – Ta, o której stale gadasz?

– Tak, bogini. Więc siłą rzeczy nie może wyglądać jak wszyscy. A ty wiesz, co to jest Cichy Hufiec? Znasz tę nazwę?

– Nie, hombre.

Komisarz Retancourt i jego syn Zerk – właściwie Armel, lecz Adamsberg jeszcze do niego nie przywykł, ponieważ znał go zaledwie od siedmiu tygodni – oboje z papierosem w zębach, pochylali się w kuchni nad koszykiem wyłożonym watą. Nie obejrzeli się na Adamsberga, kiedy wszedł.

– Kumasz czy nie? – mówiła Retancourt do młodego, ani trochę się nie certoląc. – Moczysz okruszek sucharka, nie za duży, i delikatnie wkładasz mu do dzioba. Potem parę kropelek wody pipetką, nie za wiele z początku. Do wody dodajesz kroplę z tej buteleczki. To na wzmocnienie.

– Trzyma się? – dopytał Adamsberg, który poczuł się dziwnie obco we własnej kuchni, gdy zajęła ją rosła kobieta i jego dwudziestoośmioletni syn, którego do niedawna nie znał.

Retancourt wyprostowała się z rękami płasko opartymi na biodrach.

– Nie ma pewności, czy przeżyje noc. W sumie przeszło godzinę mi zeszło na odmotywaniu sznurka z łapek. Werżnął mu się aż do kości, ptak musiał przez kilka dni się szamotać. Ale sznurek nie pękł. Rany odkażone, co rano trzeba zmieniać opatrunki. Bandaż jest tutaj – powiedziała, postukując w pudełeczko na stole. – Zaaplikowałam mu produkt na pchły, od tej strony też powinno mu ulżyć.

– Dzięki, Retancourt. Technik wziął sznurek?

– Tak. Nie bez oporu, bo im nie płacą za badanie sznurków zdjętych z gołębi. To samiec. Tak powiedział Voisenet.

Komisarz Voisenet minął się z zoologicznym powołaniem, idąc za stanowczymi nakazami ojca, który bez dyskusji wyprawił go do policji. Voisenet wyspecjalizował się głównie w rybach, zwłaszcza słodkowodnych, biurko miał zasłane czasopismami ichtiologicznymi. Ale był oblatany w wielu innych dziedzinach biologii, znał się na owadach i nietoperzach, nie pomijając gnu, i to wszystko po części odciągało go od obowiązków zawodowych. Zaalarmowany tym inspektor Brézillon ukarał go upomnieniem, podobnie jak komisarza Mercadeta, który cierpiał na hipersomnię. Tylko że kto w tej brygadzie, zastanawiał się Adamsberg, nie jest na swój sposób pokręcony? Może jedna Retancourt, aczkolwiek jej zdolności i energia również odbiegały od normy.

Po jej wyjściu Zerk stał ze zwieszonymi rękami i wzrokiem utkwionym w drzwi.

– Zrobiła na tobie wrażenie, co? – odezwał się Adamsberg. – Za pierwszym razem na każdym robi. I później też.

– Jest piękna – powiedział Zerk.

Adamsberg ze zdziwieniem popatrzył na syna, uroda bowiem nie była najcenniejszą cechą Violette Retancourt. Ani wdzięk, ani finezja, ani uprzejmość. Pod każdym względem była przeciwieństwem uroczej kruchej delikatności, z jaką kojarzyło się jej imię. Twarz co prawda miała o subtelnych rysach, lecz w parze z szerokimi policzkami i potężną żuchwą oraz byczym karkiem.

– Jak chcesz – zgodził się Adamsberg, nie zamierzając dyskutować o gustach młodego chłopaka, którego jeszcze dobrze nie poznał.

Nie miał nawet pewności co do jego inteligencji. Jest inteligentny czy nie? A może trochę? Jedno tylko uspokajało inspektora: to, że większość ludzi nie zawsze ma pewność co do własnej inteligencji. Nawet on. Nie zastanawiał się nad sobą, dlaczego więc miałby się zastanawiać nad Zerkiem? Veyrenc zaręczał, że chłopak ma zdolności, lecz Adamsberg jeszcze nie zauważył do czego.

– Cichy Hufiec, mówi ci to coś? – zapytał, ostrożnie przestawiając koszyk z gołębiem na kredens.

– Jaki hufiec? – zapytał Zerk, który zaczął rozkładać nakrycia, umieszczając widelce po prawej i noże po lewej, jak ojciec.

– A, nie, daj spokój. Zapytamy Danglarda. To część tego, czego uczyłem twojego brata od siódmego miesiąca życia. I uczyłbym ciebie, gdybym cię znał w tym wieku. Trzeba zapamiętać trzy zasady, Zerk, i jesteś uratowany. Jak nie dajesz rady czegoś dokończyć, zwracasz się do Veyrenca. Jak nie dajesz rady czegoś zrobić, zwracasz się do Retancourt. A jak nie wiesz czegoś, pytasz Danglarda. Zapamiętaj dobrze tę trójcę. Ale Danglard dziś będzie mocno naindyczony, nie wiem, czy uda się z niego coś wyciągnąć. Veyrenc wraca do brygady i to mu się nie spodoba. Danglard to luksusowy kwiat i jak wszystko co rzadkie, jest kruchy.

Adamsberg zatelefonował do swego najstarszego kolegi, gdy tymczasem Zerk podawał kolację. Tuńczyka na parze z cukinią i pomidorami, ryż, owoce. Zerk poprosił nowego ojca, żeby mógł przez jakiś czas u niego mieszkać, i stanęło na tym, że w zamian na jego głowie będą wieczorne posiłki. Umowa nie była szczególnie dotkliwa, bo Adamsberg zasadniczo nie zważał, co ma na talerzu, mógł jeść codziennie makaron z takim samym sosem, podobnie jak wiecznie jednakowo się ubierał: w kurtkę i czarne spodnie niezależnie od pogody.

– Danglard naprawdę wie wszystko? – zapytał młody, marszcząc brwi równie krzaczaste jak u ojca, tworzące dziką gęstwinę nad oczami spoglądającymi z roztargnieniem.

– Nie, wielu rzeczy nie wie. Nie wie, jak znaleźć sobie kobietę, ale od dwóch miesięcy ma przyjaciółkę, to coś niebywałego. Nie wie, jak znaleźć wodę, ale świetnie wywąchuje białe wino. Nie wie, jak opanować własne lęki i jak zapomnieć o masie pytań, które gromadzą się w niesłychany stos, a on bez wytchnienia po nim biega jak gryzoń po swojej norce. Poza tym nie umie biegać, patrzyć, jak pada deszcz i jak płynie rzeka, nie umie się nie przejmować życiowymi troskami, co gorsza, on je stwarza z wyprzedzeniem, żeby go nie zaskoczyły. Ale wie wszystko, co na pierwszy rzut oka nie jest użyteczne. Danglard nosi w głowie wszystkie biblioteki świata i jeszcze ma w niej dużo miejsca. To coś kolosalnego, niesłychanego, coś, czego nie potrafię opisać.

– A jeśli na pierwszy rzut oka nie jest użyteczne?

– Na pewno jest użyteczne na drugi albo na piąty rzut oka.

– Aha – rzekł Zerk na pozór usatysfakcjonowany odpowiedzią. – Ale ja nie wiem, co wiem. Jak sądzisz, co wiem?

– To samo co ja.

– Czyli?

– Nie wiem, Zerk. – Adamsberg podniósł rękę na znak, że wreszcie ma połączenie z Danglardem. – Danglard? Wszyscy u ciebie śpią? Możesz tu wpaść?

– Jeśli ci chodzi o gołębia, to nie ma mowy. Jest zapchlony, a ja mam bardzo złe wspomnienia związane z pchłami. I nie podoba mi się pchla głowa widziana pod mikroskopem.

Zerk popatrzył na zegarki ojca. Dwudziesta pierwsza. Violette kazała ptaka karmić i poić co godzinę. Namoczył okruchy sucharka, nabrał wody do pipetki, uzupełnił kroplą środka na wzmocnienie i przystąpił do dzieła. Ptak oczy miał zamknięte, lecz przyjmował pożywienie, które młody wkładał mu do dzioba. Zerk delikatnie unosił gołębia, tak jak Violette mu pokazała. Ta kobieta nim wstrząsnęła. Nigdy by nie pomyślał, że taka istota może chodzić po świecie. Oczami wyobraźni widział jej duże dłonie zręcznie manipulujące gołębiem, pochyloną nad stołem głowę o krótkich jasnych włosach, które kręciły się na szerokim karku porośniętym białym puszkiem.

– Zerk zajmuje się gołębiem. I nie ma już pcheł. Retancourt załatwiła ten problem.

– I co?

– Gnębi mnie takie coś, Danglard. Kobiecina w kwiecistej sukience, która była u nas dzisiaj… zauważyłeś ją?

– Mniej więcej. Wyjątkowy przypadek wątłości, ulotności. Gdyby na nią dmuchnąć, poleciałaby jak niełupka mniszka.

– Niełupka?

– Owoc mniszka lekarskiego, który jest niesiony przez puszysty spadochron. W dzieciństwie nie bawiłeś się dmuchawcami?

– Pewnie, że się bawiłem. Wszyscy się bawili dmuchawcami. Ale nie wiedziałem, że to się nazywa niełupki.

– Tak się nazywa.

– Danglard, a pominąwszy puszysty spadochron, ta kobiecina była przerażona.

– Nie zauważyłem.

– Była, Danglard. Był w niej strach w stanie czystym, strach, który wychynął z samego dna otchłani.

– Powiedziała ci dlaczego?

– Zdaje się, że ma zakaz mówienia o tym. Pod karą śmierci, jak przypuszczam. Ale szeptem dała mi wskazówkę. Jej córka widziała przechodzący Cichy Hufiec. Wiesz, co miała na myśli?

– Nie.

Adamsberg poczuł się okrutnie zawiedziony, niemal upokorzony, jakby nie udało mu się doświadczenie wykonywane na oczach syna, jakby nie dotrzymał słowa. Przechwycił zatroskane spojrzenie Zerka i gestem dał mu do zrozumienia, że to jeszcze nie koniec demonstracji.

– Wygląda na to, że Veyrenc wie, o co biega – ciągnął Adamsberg – ale poradził, żebym skonsultował się z tobą.

– Ach tak? – rzekł Danglard żywszym głosem, bo nazwisko Veyrenca zdawało się poruszać go jak nalot szarańczy. – Co dokładnie usłyszał?

– Że jej córka widziała, jak przechodzi Cichy Hufiec. W nocy. I że z tą bandą Lina, ta córka, widziała też myśliwego i trzech innych gości. Myśliwy zniknął przeszło tydzień temu i kobiecina uważa, że nie żyje.

– Gdzie? Gdzie go widziała?

– Na drodze niedaleko domu. W Ordebecu.

– Aaa! – Danglard się ożywił jak zawsze, kiedy potrzebna była jego wiedza, jak zawsze, kiedy mógł się zanurzyć i z lubością tarzać w jej głębinach. – Dziki Hufiec. Nie Cichy.

– O, przepraszam. Dziki.

– Na pewno tak powiedziała? Poczet Hellequina?

– Tak, jakoś tak to zabrzmiało.

– Wielki Łów?

– Też to mówiła – odparł Adamsberg, posyłając triumfujące mrugnięcie okiem Zerkowi jak ktoś, kto właśnie złowił wielkiego miecznika.

– I ta Lina widziała myśliwego z hufcem?

– Zgadza się. Podobno wrzeszczał. Inni też. Chyba to jakaś niepokojąca grupa, kobiecina z puszystym spadochronem wyglądała na zmartwioną, uważa, że ci ludzie są w niebezpieczeństwie.

– Niepokojąca grupa? – Danglard zachichotał. – To niewłaściwe słowo, inspektorze.

– Tak też mówi Veyrenc. Że ta banda zapowiada jakąś diablo potężną katastrofę.

Adamsberg umyślnie znowu napomknął o Veyrencu – nie po to, aby zranić Danglarda, lecz aby go przyzwyczaić na nowo do obecności wśród nich komisarza o pasiastych włosach, znieczulić na niego, wstrzykując mu jego nazwisko w niewielkich powtarzanych dawkach.

– Tylko wewnętrzna katastrofa – zaznaczył Danglard o ton ciszej. – Nie ma gwałtu.

– Veyrenc nic więcej nie potrafił powiedzieć. Wpadnij na kieliszek. Zerk zaopatrzył barek.

Na żądania Adamsberga Danglard nie lubił odpowiadać natychmiast po prostu dlatego, że zawsze je spełniał, i ten deficyt woli mocno go upokarzał. Przez parę minut coś tam jeszcze mamrotał, gdy tymczasem Adamsberg nalegał, nawykł bowiem do formalnych oporów komendanta.

– Leć, synu – powiedział Adamsberg, odkładając telefon. – Kup białe wino w sklepie tu niedaleko. Nie oszczędzaj, kup najlepsze, Danglarda nie możemy częstować jakimś sikaczem.

– Będę mógł się napić z wami? – spytał Zerk.

Adamsberg popatrzył na syna, nie wiedząc, co odpowiedzieć. Zerk ledwie go znał, miał dwadzieścia osiem lat, nie musiał nikogo pytać o pozwolenie, a jego zwłaszcza.

– Pewnie – machinalnie odparł Adamsberg. – Tylko nie chlaj tyle co Danglard – dodał i ojcowski wydźwięk tej rady mocno go zaskoczył. – Weź pieniądze z kredensu.

Obaj równocześnie popatrzyli na koszyk. Na dużą kobiałkę na truskawki, którą Zerk opróżnił, by zrobić z niej miękkie łóżko dla gołębia.

– Jak myślisz? – zapytał Adamsberg.

– Drży, ale oddycha – ostrożnie odparł jego syn.

Przed wyjściem przelotnym gestem Zerk musnął palcem ptasie piórka. Przynajmniej do tego ma zdolności, pomyślał Adamsberg, patrząc za odchodzącym synem, zdolności do muskania ptaków, nawet tak pospolitych, brudnych i sponiewieranych jak ten.

V

– Pójdzie szybko – rzekł Danglard, Adamsberg zaś chwilowo nie wiedział, czy mówi o Dzikim Hufcu czy o winie, chłopak bowiem przyniósł ze sklepu tylko jedną butelkę.

Adamsberg wyjął papierosa z paczki Zerka – ten gest nieuchronnie przypominał mu ich pierwsze spotkanie, które omal nie skończyło się krwawą jatką3. Od tej pory znów palił, najczęściej papierosy Zerka. Danglard podniósł pierwszy kieliszek.

– Przypuszczam, że kobiecina dmuchawiec nie chciała o tym mówić na komendzie w Ordebecu?

– Nawet w głowie jej to nie postało.

– Całkiem normalne, wcale by się nie przejęli. Ty też później będziesz mógł zapomnieć o wszystkim. Coś wiadomo o tym myśliwym, który zniknął?

– Pies na zwierzynę, co gorsza, strzela tylko do samic i do młodych. Lokalne koło łowieckie go wywaliło, nikt nie chce z nim polować.

– Czyli zły człowiek? Brutal? Morderca? – pytał Danglard, upijając łyk wina.

– Najwyraźniej.

– Pasuje. Ta kobieta, Lina, mieszka w samym Ordebecu, tak?

– Chyba.

– Nigdy nie słyszałeś o miejscowości Ordebec? Przez jakiś czas mieszkał tam wielki kompozytor.

– To temat nie na dzisiaj.

– Ale pozytywna nuta. Reszta jest bardziej niepokojąca. A ten hufiec? Przeszedł po chemin de Bonneval?

– Kobiecina wymieniła tę nazwę – odparł Adamsberg zaskoczony. – Słyszałeś, jak to mówiła?

– Nie, ale to jeden ze znanych grimweldów, przecina las Alance. Możesz być pewny, że w Ordebecu nie ma nikogo, kto by o nim nie wiedział, i że ludzie często mielą tę historię, chociaż woleliby o niej zapomnieć.

– Grimweld. Nie znam tego słowa.

– Tak się mówi na drogę, którą podąża Poczet Hellequina albo Dziki Hufiec, jeśli wolisz, albo Wielki Łów. Bardzo rzadko ktoś widzi ten przemarsz. Dość znany jest jeden z ludzi, który też go widział na chemin de Bonneval jak ta Lina. Nazywał się Gauchelin i był księdzem.

Danglard wypił dwa łyki wina jeden po drugim i uśmiechnął się. Adamsberg strzepnął popiół do zimnego kominka i czekał. Ten nieco prowokujący uśmiech, w którym marszczyły się obwisłe policzki komendanta, nie wróżył nic dobrego – chyba tylko to, że Danglard wreszcie jest zadowolony i w swoim żywiole.

– Działo się to na początku stycznia roku tysiąc dziewięćdziesiątego pierwszego… Dobre wino wybrałeś, Armel. Ale nie wystarczy nam.

– Kiedy? – zapytał Zerk, który przysunął sobie taboret do kominka i uważnie słuchał komendanta z łokciami wspartymi na kolanach, z kieliszkiem w ręce.

– Pod koniec jedenastego wieku. Pięć lat przed wyruszeniem pierwszej wyprawy krzyżowej.

– Cholera – odezwał się półgłosem Adamsberg, którego ogarnęło niemiłe wrażenie, że został wpuszczony w maliny przez kobiecinę z Ordebecu, choćby i delikatną jak dmuchawiec.

– Tak, tak – zgodził się z nim Danglard. – Dużo wysiłków na nic, inspektorze. Ale nadal chcesz zrozumieć przerażenie tej kobiety, nie?

– Może.

– No to musisz poznać historię Gauchelina. I musimy mieć drugą butelkę – przypomniał. – Jest nas trzech.

Zerk skoczył na równe nogi.

– Zaraz wracam – powiedział.

Przed wyjściem znowu musnął pióra gołębia, co nie umknęło Adamsbergowi, który po ojcowsku mechanicznie powtórzył:

– Weź pieniądze z kredensu.

Siedem minut później Danglard, uspokojony obecnością drugiej butelki, nalał sobie kolejny kieliszek, zaczął historię Gauchelina, po czym przerwał, wznosząc oczy do niskiego sufitu.

– Chociaż może kronika Hélinanda z Froidmont z początku trzynastego wieku podaje wyraźniejszy obraz. Dajcie mi chwilę, niech sobie przypomnę, niecodziennie zaglądam do tego tekstu.

– Myśl – rzekł Adamsberg stropiony.

Odkąd zrozumiał, że oddalają się ku mrokom średniowiecza, pozostawiając Michela Herbiera swojemu losowi, opowieść kobieciny i jej przerażenie zaczęły się prezentować pod takim kątem, że nie wiedział, co robić.

Wstał, skromnie nalał sobie do kieliszka i zajrzał do gołębia. Dziki Hufiec już go nie dotyczył, pomylił się co do zwiewnej pani Vendermot. Wcale go nie potrzebowała. Była nieszkodliwą wariatką, której w głowie poprzestawiało się na tyle, że bała się, iż regały mogą na nią runąć, nawet jedenastowieczne.

– Opowiada o tym jego stryj Hellebaud – uściślił Danglard, zwracając się teraz tylko do młodego.

– Stryj Hélinanda z Froidmont? – upewnił się skupiony Zerk.

– Zgadza się, jego stryj. Który mówi tak: „Około południa, kiedyśmy ja i mój sługa, który mnie poprzedzał, jadąc prędzej, aby zarządzić przygotowanie mi noclegu, przybliżali się do tego lasu, sługa posłyszał wielki tumult w lesie, jakby rżenie licznych koni, szczęk broni i pokrzykiwania tłumu ludzi nacierających na siebie. Przerażony sługa na równie przerażonym wierzchowcu zawrócił ku mnie. Kiedym go zapytał, czemu to zrobił, odpowiedział: «Nie mogłem powodować koniem, nie podziałało ani smaganie, ani ostrogi, a i ja byłem taki wystraszony, żem nie mógł iść naprzód. Słyszałem bowiem i widziałem rzeczy zdumiewające»”. – Danglard wyciągnął rękę do młodego. – Armelu – rzekł, albowiem kategorycznie odmawiał używania jego przydomka „Zerk” i stanowczo wyrzucał inspektorowi, że tak go nazywa – napełnij mi kieliszek, a dowiesz się, co zobaczyła ta kobieta, ta Lina. Dowiesz się, co ją straszy nocami.