Strona główna » Literatura faktu, reportaże, biografie » Geopolityka fundamentalizmów muzułmańskich

Geopolityka fundamentalizmów muzułmańskich

5.00 / 5.00
  • ISBN:
  • 978-83-8002-399-4

Jeżeli nie widzisz powyżej porównywarki cenowej, oznacza to, że nie posiadamy informacji gdzie można zakupić tę publikację. Znalazłeś błąd w serwisie? Skontaktuj się z nami i przekaż swoje uwagi (zakładka kontakt).

Kilka słów o książce pt. “Geopolityka fundamentalizmów muzułmańskich

Członkowie salafijji, Bracia Muzułmanie, walczący o niepodległość w Chinach Ujgurzy, bojownicy Państwa Islamskiego, fundamentaliści w Indonezji, na Filipinach, we Francji, Anglii i Stanach Zjednoczonych – wszyscy oni są dziś uznawani za przedstawicieli „fundamentalizmu muzułmańskiego”. Tymczasem zjawisko to jest bardzo złożone, a błędy w stosowaniu pojęcia – częste. Warunkiem sine qua non zrozumienia go jest uwzględnienie różnorodności fundamentalizmów muzułmańskich oraz wpisanie ich w odpowiednie konteksty polityczne i geograficzne. Anne-Clémentine Larroque w swej  niewielkiej, lecz niezwykle bogatej w treść książce przedstawia struktury tych ruchów, analizuje źródła i podstawy doktryn sunnickich i szyickich, geopolityczne zakorzenienie poszczególnych ruchów oraz ich stosunek do kwestii zdobywania władzy, tworząc tym samym nieodzowną pomoc w rozumieniu współczesnego świata.

Książkę wydano dzięki dofinansowaniu Wydziału Kultury Ambasady Francji w Polsce w ramach Programu Wsparcia Wydawniczego BOY-ŻELEŃSKI.
Cet ouvrage, publié dans le cadre du Programme d'aide à la publication BOY-ŻELEŃSKI, a bénéficié du soutien du Service de Coopération et d’Action Culturelle de l’Ambassade de France en Pologne.

Polecane książki

Dwa wydarzenia wyznaczają początek i koniec pierwszej dekady XXI wieku – atak z 11 września 2001 i kryzys finansowy z 2008 roku. Co przyniosło nam to niepełne dziesięciolecie? Przede wszystkim ujawniło słabość wmawianych nam ideologicznych przesądów.   Stare powiedzenie: „Przestań gadać, zrób coś!” ...
NIEWIDZIALNE MIASTO. Fenomen społeczny ignorowany przez władze miejskie i badaczy społeczeństwa. Są to codzienne i prozaiczne działania mieszkańców, którzy przeobrażając przestrzeń, współkształtują miasto, odciskając swoje piętno w jego architekturze, ikonosferze oraz przestrzen...
Załoga ,,Czapli’’ przebywa w rodzimej Skandii, ale nad ich zazwyczaj spokojną ojczyzną zbierają się ciemne chmury. Temudżeini, bezwzględni wojownicy ze stepów Wschodu, nie zrezygnowali ze swoich ambitnych planów ataku na Skandię. Teraz właśnie postanowili wyruszyć na wyprawę i podbić niepokorny kraj...
Kolejny tom z serii „Nauka - Dydaktyka - Praktyka” jest poświęcony przedsięwzięciom popularyzującym czytelnictwo wśród dzieci i młodzieży, które są podejmowane przez różne instytucje, przede wszystkim biblioteki, a także analizie wybranych segmentów współczesnego rynku wydawnictw dziecięco-młodzieżo...
Alex Arrandale najbardziej w życiu ceni sztukę i dobrą zabawę. Jako niezależny finansowo młodszy syn earla nigdy nie musiał sprawować żadnych obowiązków ani też liczyć się z niczyim zdaniem. Wszystko zmienia się, kiedy nagle umiera jego starszy brat i Alex dziedziczy tytuł wraz z odpowiedzial...
W publikacji znajdziesz najważniejsze informacje dotyczące dofinansowania do wypoczynku pracowników. Dowiedz się, kiedy przysługuje zwolnienie z opodatkowania, a kiedy nie skorzystasz z preferencji podatkowych oraz jak zaksięgować dofinansowanie wypoczynku z ZFŚS....

Poniżej prezentujemy fragment książki autorstwa Larroque Anne-Clémentine

Tytuł oryginału: Géopolitique des islamismes

Redakcja: Bernadeta Lekacz

Projekt okładki: Wiktor Dyndo

Copyright © Presses Universitaires de France

Copyright © for the Polish translation and edition

by Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2015

Wydanie elektroniczne

Warszawa 2015

Cet ouvrage, publié dans le cadre du Programme d’aide

à la publication BOY-ŻELEŃSKI, a bénéficié du soutien

du Service de Coopération et d’Action Culturelle

de l’Ambassade de France en Pologne.

Książkę wydano dzięki dofinansowaniu Wydziału Kultury

Ambasady Francji w Polsce w ramach Programu Wsparcia

Wydawniczego BOY-ŻELEŃSKI.

ISBN ePub: 978-83-8002-399-4

ISBN mobi: 978-83-8002-400-7

Wydawnictwo Akademickie DIALOG

00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218

tel./faks: 22 620 87 03

e-mail: redakcja@wydawnictwodialog.pl

http://www.wydawnictwodialog.pl

Plik ePub przygotowała firma eLib.pl

al. Szucha 8, 00-582 Warszawa

e-mail: kontakt@elib.pl

www.eLib.pl

Wprowadzenie

Zaczynając od pietystów – członków
salafijji, Braci Muzułmanów, walczących
o niepodległość w Chinach Ujgurów czy Islamskiego Państwa Iraku
i Lewantu, poprzez fundamentalistów w Indonezji, na Filipinach,
aż po tych we Francji, Anglii i Stanach Zjednoczonych – to, co
określa się dziś mianem „fundamentalizmu muzułmańskiego”,
jest złożone. Właściwe zrozumienie tego pojęcia jest tym bardziej
kluczowe, że od końca 2011 roku, czyli rewolucji arabskich
w Maghrebie i na Bliskim Wschodzie, na całym świecie można obserwować,
jak ruchy fundamentalistyczne stały się nową siłą w krajach
muzułmańskich*[1]. Nie narodziły się one jednak w czasie Arabskiej
Wiosny. Ich aktywność była dostrzegalna już w latach
siedemdziesiątych XX wieku: w czasie rewolucji w Iranie i przy
okazji wojny między Sowietami a Afgańczykami. Powiązany przez media
z terroryzmem dżihadystów, którego szokująca działalność odbija
się szerokim echem na całym świecie – fundamentalizm muzułmański
do tej pory pozostaje jednak nieznany.

Fundamentalizm muzułmański różni się
od islamu i jest wieloaspektową ideologią polityczno-społeczną
zbudowaną na fundamentalizmie religijnym*. Jego podstawy doktrynalne są
zakorzenione w nowoczesności, później – w czasach współczesnych –
pojawiła się nowa polityczna interpretacja islamu, która postrzegana
była jako alternatywa wobec zachodniej wizji państwa zaszczepionej
przez kolonizatorów.

Jako ideologia polityczna fundamentalizm
muzułmański jest zatem ruchem współczesnym. Już od XIX
wieku rozwijał się równolegle do innych ideologii politycznych,
takich jak socjalizm: między reformizmem a rewolucjami. Choć celem
fundamentalistów jest zawsze powstanie państwa muzułmańskiego*,
to dzielą się oni na reformistów – zapowiadających oddolną
transformację struktur społeczeństwa, które ma dążyć do powstania
takiego państwa, i rewolucjonistów – pragnących zniszczyć
istniejące struktury państwa i odgórnie narzucić państwo
islamu.

Fundamentalizmy na wielu poziomach wkroczyły
do sfer politycznych. W istotny sposób wpływają na państwa
teokratyczne, a od niedawna wytyczają kierunek władzy państwa w sposób
demokratyczny (w Turcji bądź w czasie rewolucji arabskich w Tunezji,
Egipcie czy Maroku). Ta legitymizacja polityczna wskazuje na uznanie
idei fundamentalistycznych w świecie arabsko-muzułmańskim, a i dla
wspólnoty międzynarodowej fundamentalizm nie zawsze jest powodem do
niepokoju. W 2011 roku Pokojowa Nagroda Nobla została przyznana jednej
z jemeńskich działaczek wywodzących się z fundamentalistycznego
ruchu Al-Islah. Podsumowując, należy podkreślić,
że fundamentalizm staje się coraz większą siłą.

Nie jest on jednak jedynie ideologią
polityczną. Jego różnorodność przejawia się zarówno
w założeniach doktrynalnych, jak i w sposobach działania czy formach,
które przybiera. Samo pojęcie „fundamentalizm muzułmański”
określa tak ruchy ideologiczne, stowarzyszenia kaznodziejskie, kręgi
polityczne, ruchy terrorystyczne, jak i grupy czy osoby, które są
związane z doktrynami wahhabickimi czy salafijji,
a które mogą znajdować się i w krajach muzułmańskich, i na „ziemi
niewiernych”. Trudno jest zatem nie utożsamiać tych różnych grup
ze sobą.

Szczegółowe zbadanie składowych tego
nadużywanego pojęcia zdaje się niezbędne, gdyż błędy w jego
stosowaniu są częste, a brak zrozumienia – faktem. Warunkiem wstępnym
jest uwzględnienie różnorodności fundamentalizmów muzułmańskich
i ich wpisanie w odpowiednie konteksty polityczne i geograficzne. Dlatego
w trzech rozdziałach niniejszej książki przedstawione zostaną struktury
tych ruchów. Przeanalizowane zostaną źródła oraz podstawy doktryn
sunnickich i szyickich (rozdział I), geopolityczne zakorzenienie
poszczególnych ruchów (rozdział II) oraz ich stosunek względem
problemu zdobywania władzy, co pozwoli zbadać aktualne zagadnienia
w tej tematyce (rozdział III).

[1] Gwiazdka pojawia się
przy słowach, które znalazły się w słowniku pojęć na końcu
książki. Znajduje się jedynie przy pierwszym wystąpieniu danego
słowa w tekście.

Rozdział 1 ŹRÓDŁA I PODSTAWY MUZUŁMAŃSKICH DOKTRYN
FUNDAMENTALISTYCZNYCH I. Systematyka słownictwa i podstawy
fundamentalizmu muzułmańskiego

1. Definicje:
islam, fundamentalizm muzułmański, radykalny fundamentalizm
muzułmański, islam polityczny, fundamentalizm sunnicki

A) Nie ma jednego islamu

Islam jest jedną z trzech religii
monoteistycznych; został objawiony prorokowi Muhammadowi na Półwyspie
Arabskim w pierwszej połowie VII wieku. Razem z nim narodziła
się cywilizacja arabsko-muzułmańska, która w ciągu jednego
wieku poszerzyła swój zasięg terytorialny w regionie basenu Morza
Śródziemnego i dotarła aż do Persji, tworząc tym samym dar
al-islam* – terytorium islamu. Słowo „islam” odnosi się
więc zarówno do religii głoszonej przez Muhammada, jak i krajów,
w których władza powołuje się na prawo muzułmańskie. Religia
muzułmańska była wektorem tworzącym kulturę, ale i – w dużo
większym stopniu – wytworzyła pełnowartościową przestrzeń
cywilizacyjną. Jej ekspansja spowodowała rozprzestrzenianie się języka
arabskiego i szerzenie się tradycji związanych z islamem.

„Islam” oznacza po arabsku „poddanie
się” (Bogu i jego prawom). Dla wierzących muzułmanów słowo
„Allah” znaczy dosłownie „jedyny Bóg”, który jest stwórcą
wszechświata. Muhammad, kupiec i właściciel karawany, późniejszy
przywódca podbojów pochodzący z klanu Kurajszytów – arabskiego
plemienia z Mekki – został wybrany przez Allaha i otrzymał
słowo boże za pośrednictwem archanioła Gabriela. Islam, który
chronologicznie rzecz ujmując, został objawiony jako trzecia religia
monoteistyczna, uznaje wielu proroków judaizmu oraz chrześcijaństwa
i ustanawia Muhammada jako ostatniego z nich. Zasady i zalecenia, które
powinny być przestrzegane przez wyznawców islamu, zostały zebrane
w świętej księdze – Koranie* (z języka arabskiego „recytacja”)
– składającej się ze 114 rozdziałów nazywanych surami; te
z kolei są podzielone na wersety. Tekst koraniczny jest częścią prawa
muzułmańskiego – szariatu*, czyli „zespołu zasad objawionych
Muhammadowi przez Boga, stosowanych w życiu religijnym i społecznym
muzułmanów wewnątrz ich wspólnoty”[2]. Szariat przypomina zatem o podwójnej tożsamości islamu:
kieruje on zasadami wiary w takim samym stopniu co zasadami życia
społecznego we wspólnocie muzułmańskiej. Koran, sunna* (czyli zespół
opowieści o czynach Proroka) oraz idżma’
i kijas stanowią źródła prawa
muzułmańskiego.

Sunnizm*
i szyizm*

Pod względem liczby wyznawców islam staje
się obecnie największą religią monoteistyczną na świecie. Składa
się jednocześnie z wielu odłamów. Sunnici uznają tradycję
Proroka i sukcesję władzy po jego śmierci. Stanowią około
90% ludności muzułmańskiej. Z kolei szyici[3], których liczba w zależności od źródeł jest
szacowana na od 10 do 15%, przeciwstawiali się sukcesji władzy,
która nastąpiła po śmierci Proroka, i uznali Alego, jego kuzyna
i zięcia, za jego prawowitego następcę. Szyici[4] uważają imamów* za jedyne źródło władzy duchowej
i doczesnej w przeciwieństwie do sunnitów, dla których pozostają oni
prowadzącymi modlitwę.

Szyici dzielą się na zajdytów*, imamitów*
oraz ismailitów*. W związku z odrzuceniem pierwotnej sukcesji
po Proroku właśnie imamów traktują oni jako najważniejszych
członków wspólnoty i jej prawdziwych przywódców, tworząc kult
imamatu. Wymienione wcześniej odłamy wyodrębniły się z powodu
różnic w kwestii uznawania kolejnych imamów. W tym względzie
zajdyci są najmniej rygorystyczni w przeciwieństwie do stanowiących
większość imamitów, którzy wierzą, że dwunasty imam (żyjący
w IX wieku) nie umarł. Nie mając religijnego przywódcy, od tamtej
pory przyjmują tymczasową opiekę sunnitów, której rezultatem była
ich integracja i osiągnięcie większego sukcesu niż pozostałe dwa
prądy. Tymczasem przykład aktualnej wojny domowej w Syrii pokazuje,
że sunnici i szyici wciąż mogą różnić się od siebie w sposób
radykalny. Co więcej, fundamentaliści tych dwóch odłamów islamu
działają inaczej i podlegają różnym doktrynom.

B) Fundamentalizm
muzułmański[5], muzułmański fundamentalizm radykalny, islam
polityczny

Islam i fundamentalizm
muzułmański

Charakter islamu i cele jego wyznawców
różnią się znacząco od charakteru fundamentalizmu muzułmańskiego
i celów jego zwolenników. Islam jest religią, a fundamentalizmy
muzułmańskie są ideologiami politycznymi. Muzułmanie*
tworzą wspólnotę wierzących zwaną ummą* (umma
islamijja), która przyjmuje zasady islamu i jego świętych
tekstów. Fundamentaliści muzułmańscy z kolei wdrażają zasady
polityczne wynikające z islamu. Ich celem jest wzmocnienie ummy.
W języku francuskim fundamentalizm muzułmański jest określany
jako islamisme[6]. Sufiks -isme dodany do słowa
„islam” wskazuje na domaganie się wprowadzenia do polityki zasad
ujętych w Koranie. Doktryna polityczna wypływa z przekazu religijnego,
ale różni się od niego, tymczasem obydwa terminy są często
błędnie utożsamiane. Islam jest religią prawa i od samego początku
problematyka systemu rządów była w niego wpisana. Wymiar polityczny
jest więc częścią integralną tej religii, ale muzułmańskie
zasady fundamentalistyczne ujmują konstrukcję polityczną jako jeszcze
dalej idącą: państwo islamu musi obejmować całe społeczeństwo,
jego prawa, zasady ekonomiczne i jednostki. Wieloaspektowość
fundamentalizmów muzułmańskich jest jednocześnie polityczna
i społeczna.

Wprowadzenie w życie takiej polityki wymaga
różnych sposobów działania. Aby stworzyć strukturę władzy
fundamentalistycznej i zapewnić jej dominację nad społeczeństwem
muzułmańskim, wyodrębniły się trzy różne typy muzułmańskich
fundamentalizmów: aktywizm polityczny, aktywizm misjonarski oraz
użycie siły i działalność terrorystyczna zwana również nurtem
dżihadu. Do każdego z trzech typów przypisane są poszczególne
sposoby działania: działalność polityczna dla pierwszego,
dla drugiego prozelityzm i kaznodziejstwo, dla trzeciego przemoc
i zamachy. Odpowiada to trzem typom podmiotów, którymi są:
muzułmańskie ruchy polityczne (al-harakat al-islamijja
as-sijasijja), muzułmańskie działalności misyjne
(ad-da’wa) oraz muzułmańska walka zbrojna
(al-dżihad). Niemniej jednak niektóre ruchy
fundamentalistyczne mogą korzystać z wszystkich trzech typów
działalności (przyjrzymy się temu w rozdziale II). Takim przykładem
jest w szczególności Stowarzyszenie Braci Muzułmanów.

Wspólnym punktem tych trzech nurtów jest
narzucenie ideologii związanej z islamem poprzez stworzenie państwa
islamu, wpływanie na moralność wspólnoty albo wzniecenie wojny
religijnej przeciwko niewiernym. Mimo że muzułmańskie ideologie
fundamentalistyczne wypływają z interpretacji związanych z islamem,
to islamem nie są.

Muzułmański
fundamentalizm radykalny

Trzeci rodzaj aktywizmu – nazywany
muzułmańskim fundamentalizmem radykalnym albo nurtem dżihadu – odnosi
się do przemocy i terroryzmu. Jest tym, który zakłada użycie broni
dla ochrony ummy i poszerzenia dar al-islam. Nie
idzie na ustępstwa, a jego żądania są zdecydowanie antyzachodnie,
sprzeciwiają się kolonializmowi i imperializmowi (zobacz rozdział
III).

Islam polityczny
a Zachód

Zachód odegrał kluczową rolę w tworzeniu
omawianych pojęć: w ustanawianiu terminologii, która opisuje
muzułmańskie fundamentalizmy, i tego, co z nimi związane. Taką
samą rolę odegrał w ich błędnym utożsamianiu. Francuskie słowo
islamisme pojawiło się w XVIII wieku, zwłaszcza
w pismach Voltaire’a. Jako termin tłumaczący rzeczywistość
muzułmańskich ruchów fundamentalistycznych zaczęło się przyjmować
dopiero od lat siedemdziesiątych XX wieku. Irańska rewolucja z 1979 roku
spowodowała umiędzynarodowienie konceptu w tym samym momencie, w którym
Amerykanie stworzyli wyrażenie „islam polityczny” (w opozycji do
islamu apolitycznego z okresu, w którym w krajach arabskich królował
świecki nacjonalizm arabski, czyli w latach 1945–1970). Jednakże
ta apolityczność jest aktualnie podawana w wątpliwość, ponieważ
rządy nacjonalistyczne nieprzerwanie włączały kontrolę religii do
swojej polityki. W ten sposób islam miałby się stać polityczny
w momencie zaostrzenia polityki rządów arabskich względem Zachodu,
a w szczególności Stanów Zjednoczonych. Jednakże muzułmańska myśl
fundamentalistyczna rozwinęła się w zwesternizowanych warunkach,
dokładnie rzecz ujmując – w reakcji na ruch kolonialny.

Ponadto, muzułmańskie ruchy
fundamentalistyczne na dobre zaistniały na scenie politycznej
w latach siedemdziesiątych XX wieku, ale ich konceptualizacja
ideologiczna i intelektualna miała miejsce już w latach
sześćdziesiątych. Nie była to więc szybka „kariera
polityczna”, gdyż najpierw wpisały się one w konstrukcję
kulturową krajów muzułmańskich, które wówczas mierzyły się
z nacjonalizmami arabskimi[7] i stawały oko w oko ze śladami zarówno wcześniejszej,
jak i ówczesnej zachodniej obecności.

Można więc mówić o kontekście powstania
fundamentalizmów sunnickich, ale aby rzeczywiście móc się rozwinąć,
muzułmańska doktryna fundamentalistyczna musiała się oprzeć na
wizji islamu bazującej na jego podstawach.

C) Fundamentalizm
sunnicki

Fundamentalizm występuje we wszystkich wielkich
religiach monoteistycznych i zakłada powrót do ich początkowych
reguł, których sens został wypaczony wraz z biegiem czasu. Chodzi
zatem o powrót do dosłownego traktowania świętych tekstów danej
religii bez uwzględniania przemian społeczeństw ją wyznających.
W islamie fundamentaliści chcą powrócić do pierwotnego przesłania
Koranu i hadisów* sunny Proroka. Pierwsze formy fundamentalizmu
pojawiły się tuż po okresie proroctw. Rozwinęły się one
później do aktualnych nurtów fundamentalistycznych: wahhabizmu
i salafijji.

Współczesne fundamentalizmy przyjęły pełną
interpretację Koranu, czyli tafsir*. To,
co rozróżnia współczesne ruchy, to stosunek do
idżtihadu*.

2. Rygorystyczna szkoła
hanbalicka: początkowe formy fundamentalizmu sunnickiego

Tradycyjnie współczesne muzułmańskie
fundamentalizmy odwołują się do szkoły hanbalickiej, jednej z czterech
sunnickich szkół prawa[8], które powstały w okresie między śmiercią Proroka
a XI wiekiem. W VIII i IX wieku w ramach prawa muzułmańskiego
powstawały przepisy, których brakowało w pierwotnych świętych
tekstach. Ich celem było udzielenie odpowiedzi na zadawane przez
muzułmanów pytania dotyczące codziennych sytuacji nieprzewidzianych
ani w Koranie, ani w sunnie. W ten sposób stworzono zasady prawodawstwa
muzułmańskiego – fikh* – zgodnego ze świętymi
tekstami. Doktorzy prawa muzułmańskiego wywodzący się z czterech
wspomnianych wcześniej szkół prawa sunnickiego różnie podchodzili
do tych problematycznych sytuacji. Dokonywali ich interpretacji –
idżtihadu. Wszystkie działania indywidualne,
rytualne czy związane z życiem codziennym wspólnoty zaczęto
oceniać względem skali wartości stworzonej przez przedstawicieli tych
szkół.

Źródła współczesnych muzułmańskich
fundamentalizmów wywodzą się właśnie głównie z hanbalizmu*,
choć inne grupy kontestacyjne, takie jak charydżyci* (sami będąc
potępianymi przez hanbalitów), również broniły podobnych kwestii,
w szczególności dotyczących moralizmu. Doktrynę hanbalicką
wyróżniają dwie cechy: kwestia interpretacji zasad prawa
muzułmańskiego skonstruowanego w odniesieniu do świętych tekstów
oraz kwestia uwzględniania kontekstu spisywania tych tekstów.

Na początku IX wieku, za czasów kalifatu*
słynnego Al-Ma’muna, Ahmad Ibn Hanbal (780–855), doktor prawa
muzułmańskiego, założył szkołę prawa, którą z czasem zaczęto
nazywać od jego imienia. W przeciwieństwie do innych alimów* Ibn
Hanbal sprzeciwiał się „islamowi oświeconemu” siłą narzuconemu
wspólnocie muzułmańskiej przez Al-Ma’muna. Hanbalici kwestionowali
władzę tego kalifa i tolerowali tylko interpretację opierającą się
na trzech kryteriach. Po pierwsze, osoba interpretująca musiała być
uczonym – alimem. Po drugie, interpretowana sytuacja w żadnym wypadku
nie mogła pojawić się wcześniej w Koranie czy sunnie Proroka (w
takim przypadku nie ma bowiem żadnej potrzeby interpretacji). W końcu,
zaproponowane rozwiązanie musiało zostać jednogłośnie zaakceptowane
przez wspólnotę muzułmańską.

Ciąg dalszy w wersji pełnej

II. Narodziny muzułmańskich doktryn
fundamentalistycznych: od nowoczesności do czasów
współczesnych

Dostępne w wersji pełnej

[2] Dominique Sourdel,
Janine Sourdel-Thomine, Vocabulaire de
l’islam, Paris, Puf, „Que sais-je?”, s. 110.

[3] Nazwa
szyizmu jako ugrupowania pochodzi od arabskiego określenia stronnictwa,
partii Alego: szi’at ’Ali (przyp. tłumacza).

[4] W
tekście oryginalnym autorka pisze, że szyici nie uznają sunny. Nie
można się z tym zgodzić, gdyż tradycję Proroka – sunnę, czyli
zbiór opowieści o życiu i postępowaniu oraz wypowiedziach Proroka –
uznają wszyscy muzułmanie. Konflikt między szyitami a sunnitami dotyczy
sukcesji po śmierci Proroka (przyp. tłumacza).

[5] W języku francuskim
islamisme (przyp. tłumacza).

[6] Często tłumaczy się słowo
islamisme(fr.) czy
islamism(ang.) jako „islamizm”. Właściwym
polskim odpowiednikiem jest „fundamentalizm muzułmański”
(przyp. tłumacza).

[7] Nacjonalizmy: egipski,
iracki, algierski, libijski, syryjski i jemeński.

[8] Szkoła hanaficka, malikicka,
szafi’icka i hanbalicka.

Rozdział 2 KORZENIE FUNDAMENTALIZMÓW MUZUŁMAŃSKICH A ICH
GEOPOLITYKAI. Bracia Muzułmanie – między działalnością
społeczną a władzą polityczną: powstanie wieloaspektowej
muzułmańskiej ideologii fundamentalistycznej

Dostępne w wersji pełnej

II. Sieci salafijji: między kaznodziejstwem,
reformizmem a nurtem dżihadi

Dostępne w wersji pełnej

III. Tabligh: transnarodowy ruch masowego
kaznodziejstwa

Dostępne w wersji pełnej

IV. Rewolucyjny fundamentalizm szyicki

Dostępne w wersji pełnej

Rozdział 3 FUNDAMENTALIZMY MUZUŁMAŃSKIE WOBEC WŁADZY: OD
UPOLITYCZNIENIA PO TERRORYZM MIĘDZYNARODOWYI. Fundamentalizmy muzułmańskie a dostęp do
władzy politycznej

Dostępne w wersji pełnej

II. Rozkwit radykalnego
i agresywnego fundamentalizmu muzułmańskiego we współczesnym
świecie

Dostępne w wersji pełnej

PODSUMOWANIE

Dostępne w wersji pełnej

Słownik terminów

Dostępne w wersji pełnej

Wybrana bibliografia

Dostępne w wersji pełnej