Krüger II. Tygrys

MARCIN CISZEWSKI

Krüger II Ty­grys

 

 

© 2016 Marcin Ciszewski

© 2016 WARBOOK Sp. z o.o.

 

 

Redaktor serii: Sławomir Brudny

 

Redakcja i korekta językowa: Karina Stempel-Gancarczyk

Korekta: Zuzanna Guty

 

Projekt graficzny, skład, eBook:Ilona i Dominik Trzebińscy Du Châteaux, atelier@duchateaux.pl

 

Okładka: Paweł Gierula

 

 

ISBN 978-83-64523-68-7

 

Wydawca: Warbook Sp. z o.o.

ul. Bładnicka 65

43-450 Ustroń, www.warbook.pl

I

To nie­spra­wie­dli­we, my­ślę.

On wie wszyst­ko, zna każ­dy mój ruch, każ­dy gest i za­miar. Ja nie wiem ni­cze­go.

Po co tu je­stem? Z ja­kie­go po­wo­du opo­wia­dam na­wet o ta­kich wy­da­rze­niach, o któ­rych za wszel­ką cenę chciał­bym nie pa­mię­tać? Kim jest mój roz­mów­ca? Wę­drow­cem, jak ja? Prze­zna­cze­niem? Klucz­ni­kiem do in­ne­go świa­ta?

Sta­rzec pa­trzy w pło­mie­nie. Drew­no trza­ska su­cho. Gdy­by nie to, ci­sza by­ła­by nie­mal ab­so­lut­na. Nie sły­chać naj­cich­sze­go szme­ru. Je­stem ni­g­dzie. I wszę­dzie. Poza cza­sem i prze­strze­nią.

– Na­sza wy­pra­wa od po­cząt­ku wy­da­wa­ła mi się po­zba­wio­na sen­su – mó­wię pół­gło­sem. Nie przy­cho­dzi mi to ła­two.

Sta­rzec na­dal wy­da­je się za­fa­scy­no­wa­ny ogniem. Nic nie wska­zu­je, by do­ce­niał mój wy­si­łek. Cze­ka. Za­czy­nam czuć złość, choć przez całe ży­cie chlu­bi­łem się tym, że nie­ła­two wy­pro­wa­dzić mnie z rów­no­wa­gi.

– Nie dla­te­go, że Ewe­li­na nie za­słu­gi­wa­ła na po­moc – kon­ty­nu­uję, tym ra­zem nie­co gło­śniej. Może wy­rwę go z le­tar­gu. Może pój­dę na skró­ty i skoń­czę szyb­ciej tę spo­wiedź. Za­czy­na mnie ona mę­czyć. Dziw­ne, zwa­żyw­szy, że ni­g­dzie nie po­win­no mi się spie­szyć. – Prze­ciw­nie. Była człon­kiem ze­spo­łu.

– Więc cze­mu? – pyta, na­dal na mnie nie pa­trząc. Pło­mień strze­la iskra­mi. Noc jest głę­bo­ka i czar­na. Sie­dzi­my tu już wie­le go­dzin, a nie są­dzę, by mia­ła skoń­czyć się pręd­ko.

– Przede wszyst­kim dla­te­go, że ob­li­cza­łem szan­se od­zy­ska­nia dziew­czy­ny jako mi­ni­mal­ne. Ukra­ina jest wiel­ka, Ro­sja wie­lo­krot­nie więk­sza. Je­śli ktoś chce się scho­wać, znik­nie i nie znaj­dzie go nikt. Koń­czy­ła się wiel­ka woj­na, roz­pa­la­ła woj­na do­mo­wa, masy ludz­kie prze­miesz­cza­ły się ze wscho­du na za­chód i z za­cho­du na wschód. Dwo­je lu­dzi w tym sto­gu sia­na na­wet nie przy­po­mi­na­ło igły. Byli może jak sam jej czu­bek, tak mi­kro­sko­pij­ny, że wła­ści­wie nie do za­uwa­że­nia, dro­bin­ka ku­rzu po­rwa­na przez hu­ra­gan.

– Krüger zda­wał so­bie spra­wę z two­jej nie­lo­jal­no­ści?

– Nie by­łem nie­lo­jal­ny – pro­te­stu­ję, sta­ra­jąc się nie oka­zać, jak bar­dzo boli mnie to okre­śle­nie. – Bez wa­ha­nia za­ofe­ro­wa­łem mu po­moc. Uru­cho­mi­łem wszyst­kie kon­tak­ty.

– Ale w ser­cu czu­łeś żal.

Przez chwi­lę w mil­cze­niu prze­żu­wam złość. Mu­szę się opa­no­wać, co nie jest ła­twe. Z per­spek­ty­wy ta­kiej nocy jak dzi­siej­sza pew­ne, na­wet od­le­głe spra­wy wi­dać ze szcze­gól­ną ostro­ścią. Czy nie o to cho­dzi temu dziw­ne­mu czło­wie­ko­wi, któ­ry na­gle sta­nął na mej dro­dze, gdy zdez­o­rien­to­wa­ny i zroz­pa­czo­ny błą­dzi­łem w ciem­no­ści?

– Nie wiem dla­cze­go – przy­zna­ję.

– Wpa­dłeś na to póź­niej?

– Dużo póź­niej, choć sam nie wiem kie­dy do­kład­nie. Czu­łem po pro­stu, że Krüger wy­my­ka mi się z rąk. Szu­kał­by Ewe­li­ny ze mną czy beze mnie. Po­dej­mo­wał­by ta­kie de­cy­zje, ja­kie tyl­ko on uzna­wał za sto­sow­ne.

– To oczy­wi­ste.

– W tej sy­tu­acji być może. W in­nych nie.

– Do­ro­ślał. A ty nie uła­twi­łeś mu spra­wy, opo­wia­da­jąc o ro­dzi­cach.

– By­łem mu to win­ny.

– Nie to mam na my­śli. Wy­ja­śnie­nia mu się na­le­ża­ły. Ale nada­ły inny sens jego ży­ciu. Mu­siał za­cząć się okre­ślać w no­wych oko­licz­no­ściach. Mu­siał za­cząć my­śleć o rze­czach, któ­re do­tych­czas na­wet nie przy­cho­dzi­ły mu do gło­wy. Od mo­men­tu po­rwa­nia Ewe­li­ny i two­jej opo­wie­ści o ro­dzi­cach był zmu­szo­ny do wy­my­śle­nia się na nowo. A to ni­g­dy nie przy­cho­dzi bez bólu.

Za­sta­na­wiam się. A Sta­rzec, nie­ty­po­wo, nie cze­ka, aż skoń­czę.

– Czu­łeś bez­sens po­szu­ki­wań – mówi. – I mia­łeś nie­wiel­ką ocho­tę na po­dróż w to­wa­rzy­stwie czło­wie­ka, któ­ry po­ka­zy­wał ci swą nową twarz. Tra­ci­łeś kon­tro­lę, a na to nie by­łeś przy­go­to­wa­ny.

– To nie tak. Nie­zbyt wie­rzy­łem w sku­tecz­ność po­szu­ki­wań, po pro­stu, ale ru­szy­łem w dro­gę i sta­ra­łem się ze wszyst­kich sił. Moż­na dzia­łać na­wet bez wia­ry w suk­ces.

– Moż­na. – Kiwa gło­wą. Nie musi do­da­wać, że uwa­ża ta­kie dzia­ła­nie za sztu­kę dla sztu­ki. – Tyl­ko za­sad­ne po­zo­sta­je wte­dy py­ta­nie, kto wo­bec kogo był nie­lo­jal­ny, praw­da? ■

Część 1. DROGA

Je­cha­li przez Ruś.

Śmier­tel­nie ran­ną, a za­ra­zem do­cho­dzą­cą do zdro­wia, wy­zwa­la­ją­cą się z oko­wów sta­re­go re­żi­mu i wpa­da­ją­cą w nową nie­wo­lę, nie­spo­koj­ną i siel­ską, wsty­dli­wą i dum­ną Ukra­inę. Nie­bez­piecz­ny kraj, chcą­cy za­bić i chcą­cy oca­lić, pra­gną­cy nie­ba przy­chy­lić swo­im oby­wa­te­lom, a jed­no­cze­śnie mor­du­ją­cy z zim­ną krwią pol­skich zie­mian, Ży­dów, bol­sze­wi­ków i bia­łych, ob­szar­ni­ków, re­ak­cjo­ni­stów, chło­pów i in­te­li­gen­tów. Kraj bia­ły, czer­wo­ny i czar­ny, kraj bu­dze­nia się su­mień i przyj­ścia na świat naj­strasz­niej­szych ludz­kich de­mo­nów. Kraj wie­lu ję­zy­ków, wie­lu na­ro­do­wo­ści i trzech wiel­kich re­li­gii, za­pie­kłe­go kon­ser­wa­ty­zmu i naj­bar­dziej sza­lo­ne­go po­stę­pu.

Ukra­ina póź­ną je­sie­nią 1918 roku była oce­anem wy­peł­nio­nym nie­na­wi­ścią i krwią. Prze­bi­ja­nie się przez ów oce­an przy­po­mi­na­ło wy­sił­ki pły­wa­ka, któ­ry sta­ra się zdą­żać pro­stą li­nią do celu, lecz prąd, wiatr i od­pływ spy­cha­ją go z wy­ty­czo­ne­go szla­ku. Kol­cow aż nad­to do­brze zda­wał so­bie spra­wę, że ma­jąc u boku dziew­czy­nę, któ­rej uro­dy ni­g­dy do koń­ca nie ma­sko­wa­ła po­tar­ga­na fry­zu­ra, brud i zbyt ob­szer­ny ubiór, na­ra­żał sie­bie i to­wa­rzysz­kę na śmier­tel­ne nie­bez­pie­czeń­stwo. Pal dia­bli jego wła­sne: nie oba­wiał się śmier­ci od kuli, sza­bli czy ba­gne­tu, szyb­kiej śmier­ci, w któ­rej ból nie zdo­ła na­wet za­ata­ko­wać zmy­słów. Gdy jed­nak my­ślał, co mo­gło­by się przy­tra­fić Ewe­li­nie, na ja­kie męki by­ła­by wy­sta­wio­na, zna­la­zł­szy się na ła­sce roz­pa­sa­ne­go tłu­mu, wy­zwo­lo­ne­go z na­wy­ków dys­cy­pli­ny spo­łecz­nej zwią­za­nej ze sta­rym po­rząd­kiem, ro­bi­ło mu się zim­no; jego ser­ce prze­szy­wał wte­dy nie­mal fi­zycz­ny ból. Ogar­niał go bez­wład i ja­kaś dziw­na nie­moc: mu­siał siłą na­rzu­cić so­bie umie­jęt­ność opa­no­wa­nia jej. Ogrom­nym wy­sił­kiem woli sta­rał się prze­kształ­cać po­nu­re my­śli w ener­gię i po­my­sło­wość ko­niecz­ną do prze­trwa­nia.

Cel: Ki­jów.

Nocą i za dnia, po­cią­giem, kon­no, na pie­cho­tę, chłop­ską fur­man­ką czy dwor­ską brycz­ką – chwy­tał się każ­de­go sku­tecz­ne­go spo­so­bu jaz­dy i środ­ka ko­mu­ni­ka­cji. Sta­rał się uni­kać lu­dzi, a zwłasz­cza chło­pów we wsiach. Do mia­ste­czek rów­nież nie za­glą­dał: naj­czę­ściej pa­no­wa­ły tam re­wo­lu­cyj­ne po­rząd­ki. Wła­dzę przej­mo­wa­ły rew­ko­my i – na ogół przy­sła­ni z Mo­skwy – ko­mi­sa­rze. Za­trzy­my­wał się po la­sach, cier­piąc zim­no i nie­wy­go­dy, albo w sto­ją­cych na ubo­czu, sa­mot­nych chłop­skich cha­tach, gdzie mógł spo­koj­nie wy­tłu­ma­czyć, że nie są ni­kim god­nym uwa­gi, za­pła­cić kil­ka ko­pie­jek za noc­leg, a ran­kiem ru­szyć w dal­szą dro­gę.

Te­raz, po kil­ku ty­go­dniach po­dró­ży od­by­wa­nej zyg­za­kiem przez po­łu­dnio­wy skra­wek Wo­ły­nia i Po­do­le, po­zo­stał im koń­co­wy, choć naj­dłuż­szy od­ci­nek. Od jed­ne­go z na­po­tka­nych po dro­dze ukra­iń­skich ko­le­ja­rzy, wy­jąt­ko­wo jak na owe cza­sy życz­li­we­go i skłon­ne­go do po­mo­cy – a tak­że naj­wy­raź­niej nie­zbyt przy­chyl­ne­go pa­nu­ją­cej wo­kół re­wo­lu­cyj­nej anar­chii – do­wie­dział się, że w od­le­głej o go­dzi­nę dro­gi Sze­pe­tów­ce moż­na zła­pać po­ciąg ja­dą­cy do Ki­jo­wa. Ow­szem, Iwan wie­dział, że mia­stecz­ko sta­no­wi­ło duży wę­zeł ko­le­jo­wy, ale sama wia­do­mość wy­da­ła mu się dziw­na. Dróż­nik wy­ja­śnił jed­nak, że rząd Ukra­iń­skiej Re­pu­bli­ki Lu­do­wej, chcąc wyjść na­prze­ciw licz­nym żą­da­niom Po­la­ków i umoż­li­wić im wy­jazd do nowo od­ra­dza­ją­cej się oj­czy­zny (a w rze­czy­wi­sto­ści po­zbyć się ich na do­bre), zor­ga­ni­zo­wał sze­reg po­cią­gów ja­dą­cych na za­chód. Je­śli Iwa­no­wi i jego to­wa­rzysz­ce do­pi­sze szczę­ście, może za­bio­rą się jed­nym z po­wrot­nych kur­sów?

Taka per­spek­ty­wa nie­zwy­kle Kol­co­wa ucie­szy­ła. Obo­je byli nie­ludz­ko zmę­cze­ni, wy­głod­nia­li i prze­mar­z­nię­ci. Moż­li­wość po­ko­na­nia ostat­nich stu pięć­dzie­się­ciu wiorst w cią­gu kil­ku go­dzin wy­da­ła się nie­mal da­rem nie­bios.

Mia­sto było już o krok, wi­dzie­li jego bla­de świa­tła, kie­dy Ewe­li­na ci­chym gło­sem po­pro­si­ła o dzie­sięć mi­nut od­po­czyn­ku. Kol­cow, nie­mal wy­czu­wa­ją­cy cie­płe wnę­trze dwor­ca, wo­lał­by ostat­ni od­ci­nek dro­gi prze­być jak naj­szyb­ciej, ale dziew­czy­na wy­glą­da­ła na cał­ko­wi­cie wy­czer­pa­ną. Zim­no prze­ni­ka­ło do szpi­ku ko­ści, ostat­ni po­si­łek je­dli rano, i cóż to był za po­si­łek: odro­bi­na su­szo­ne­go mię­sa po­pi­ta zim­ną, lu­ro­wa­tą kawą. Po­ru­sza­li się wol­no: cią­gną­ca san­ki, ku­pio­na kil­ka dni temu od chło­pa za­bie­dzo­na cha­be­ta szła wła­ści­wie wy­łącz­nie stę­pa; ogól­nie spra­wia­ła wra­że­nie do­bie­ga­ją­cej kre­su ży­wo­ta.

Ewe­li­na przez całą dro­gę mil­cza­ła, po­grą­żo­na w my­ślach.

Kol­cow zmu­sił ko­nia do zje­cha­nia ze szla­ku. Za­trzy­ma­li się w ra­chi­tycz­nym za­gaj­ni­ku. Dziew­czy­na wy­sia­dła z sań i, ba­da­jąc prze­strzeń dłu­gim na metr ki­jem, znik­nę­ła w ciem­no­ści. Mrok miał atra­men­to­wą bar­wę, śnieg mdło lśnił w świe­tle gwiazd. Mróz tę­żał.

Kol­cow przy­piął ko­by­le wo­rek z ob­ro­kiem, a po­tem się­gnął do kie­sze­ni. Wy­cią­gnął z niej kart­kę. Tekst, za­pi­sa­ny rów­nym, ka­li­gra­ficz­nym pi­smem, roił się od skre­śleń i po­pra­wek. Ciem­ność nie po­zwa­la­ła roz­róż­nić li­ter, ale Iwan nie miał za­mia­ru czy­tać. Znał każ­de sło­wo na pa­mięć. Był to brud­no­pis li­stu na­pi­sa­ne­go wie­le dni temu, na jed­nym z po­sto­jów.

Dro­ga Anno Ja­no­wi­czow­na,

pi­szę do Cie­bie, po­nie­waż nie zo­ba­czy­my się już wię­cej. Pod­ją­łem de­cy­zję, któ­ra w za­sad­ni­czy spo­sób zmie­ni­ła moje ży­cie.

Nie rób so­bie wy­rzu­tów: to nie Two­ja wina. Zda­ję so­bie spra­wę, że nie by­łem dla Cie­bie ła­twym to­wa­rzy­szem ży­cia; speł­nie­nie mo­ich wy­ma­gań kosz­to­wa­ło Cię z pew­no­ścią dużo wy­sił­ku i dys­cy­pli­ny, do któ­rej – je­stem w peł­ni świa­dom – nie­ła­two było Ci się wdro­żyć. Ja ze swej stro­ny nie da­wa­łem Ci tego, co każ­dy mąż ma obo­wią­zek da­wać; na­dziei ma­cie­rzyń­stwa. Nie jest to moją winą. Naj­wyż­szy w tej ma­te­rii po­ską­pił mi nie­ste­ty swej ła­ski, co w ża­den spo­sób nie zmie­nia sy­tu­acji. Za­wio­dłem Cię, wiem o tym.

Nie mo­głem da­lej tak żyć; w nie swo­im kra­ju, uży­wa­jąc nie swo­jej mowy, z dala od Ma­tusz­ki Ro­sji, bez celu i sen­su. Czym­że bo­wiem jest bo­gac­two ma­te­rial­ne, gdy nie wy­peł­nia go du­cho­wa treść? Po­zło­tą, ni­czym wię­cej. Wy­dmusz­ką, umi­la­ją­cą ży­cie, ale go­to­wą pęk­nąć przy byle ob­ro­cie for­tu­ny.

Po­sta­no­wi­łem więc wy­rzec się Cie­bie i roz­po­cząć nowe ży­cie. Wy­bacz mi; zmil­czę o szcze­gó­łach mego pla­nu. By jed­nak nie fol­go­wać so­bie i ewen­tu­al­nym przy­szłym sła­bo­ściom, zde­cy­do­wa­łem rów­nież o po­zby­ciu się ma­jąt­ku; wkrót­ce przy­stą­pię do re­ali­za­cji tego za­mie­rze­nia. Nie chcąc jed­nak zo­sta­wiać Cię bez środ­ków do ży­cia w tych nie­ła­twych prze­cież cza­sach, za­pi­su­ję Ci w ca­ło­ści na­sze wspól­ne miesz­ka­nie oraz dzie­sięć ty­się­cy ru­bli w zło­cie, zde­po­no­wa­nych w Ban­ku Za­chod­nim. Upew­ni­łem się, że wa­lo­ry te nie wpa­dły w ręce oprysz­ków, któ­rzy na­pa­dli na ów bank w ostat­nich dniach paź­dzier­ni­ka, cze­go obo­je by­li­śmy świad­ka­mi. Wy­sła­łem już do ban­ku od­po­wied­nie upo­waż­nie­nie wy­sta­wio­ne na Twe na­zwi­sko.

Szcze­rze ży­czę Ci, byś była szczę­śli­wa. Je­śli po­ja­wi się w Twym ży­ciu od­po­wied­ni męż­czy­zna, wiedz, że nie je­stem temu prze­ciw­ny.

Szcze­rze od­da­ny,

Iwan

 

Kol­cow osta­tecz­nie wy­słał list do­pie­ro wczo­raj, nie ma­jąc żad­nej gwa­ran­cji, że do­trze do ad­re­sat­ki. Wcze­śniej wie­lo­krot­nie miał oka­zję to zro­bić w znacz­nie bez­piecz­niej­szy spo­sób, udo­wad­niał so­bie wsze­la­ko, że oka­zje nie są wy­star­cza­ją­co pew­ne. Pocz­ta dzia­ła­ła nie­re­gu­lar­nie, cza­sa­mi nie dzia­ła­ła wca­le. Gdzieś w głę­bi du­cha czuł jed­nak, że się oszu­ku­je; cho­dzi­ło o coś zu­peł­nie in­ne­go.

Po­moc­nik nie uła­twiał pod­ję­cia de­cy­zji.

– Nie chcesz spa­lić wszyst­kich mo­stów, do­pó­ki nie upew­nisz się, że two­je nowe ży­cie ma sens – ma­wiał, gdy Iwan na po­sto­jach ob­ra­cał w rę­kach za­kle­jo­ną ko­per­tę. Jego nie­zno­śna, peł­na wyż­szo­ści pew­ność sie­bie do­pro­wa­dza­ła nie­raz Kol­co­wa do sza­łu. Po­moc­nik nie przej­mo­wał się prze­ja­wa­mi złe­go hu­mo­ru swe­go in­ter­lo­ku­to­ra. Sia­dy­wał, w za­leż­no­ści od oka­zji, na krze­śle lub skra­ju bar­ło­gu, jak za­wsze nie­ska­zi­tel­nie ele­ganc­ki i wy­twor­ny, hoł­du­ją­cy do­brym ma­nie­rom, pre­cy­zyj­ny i bez­li­to­śnie lo­gicz­ny. I punk­to­wał, bez wy­sił­ku znaj­du­jąc luki w ro­zu­mo­wa­niu Iwa­na.

– Nie­praw­da.

– Szko­da cza­su na wy­krę­ty, Iwa­nie. – Po­moc­nik spra­wiał wra­że­nie nie­zmier­nie zde­gu­sto­wa­ne­go. – An­drie­jew za­nę­cił cię per­spek­ty­wa­mi no­we­go ży­cia i no­wych wy­zwań, ale wca­le nie je­steś pe­wien, czy ta pro­po­zy­cja ci od­po­wia­da. W grun­cie rze­czy nie­zły z cie­bie kunk­ta­tor. Za­wsze idziesz na pew­nia­ka.

– Bred­nie – de­ner­wo­wał się Kol­cow. – Tłu­kę się przez pół Ukra­iny z nie­wi­do­mą dziew­czy­ną, zo­sta­wia­jąc za sobą całe moje do­tych­cza­so­we ży­cie, żonę, ma­ją­tek, wy­go­dy i roz­le­głe zna­jo­mo­ści. Zmie­rzam do Ki­jo­wa wła­śnie po to, by roz­po­cząć nowe ży­cie. Chcę ze­rwać z Anną, cze­go list jest do­wo­dem. I ty to na­zy­wasz kunk­ta­tor­stwem?

– Och, z Ki­jo­wa do War­sza­wy wca­le nie jest tak da­le­ko. Za­wsze moż­na wró­cić – par­skał lek­ce­wa­żą­co Po­moc­nik. – Za­brać dziew­czy­nę, albo i nie, je­śli uznasz, że ci się znu­dzi­ła, i po­je­chać do War­sza­wy, wprost w cie­peł­ko go­to­we­go miesz­czań­skie­go gniazd­ka. Co in­ne­go, gdy­byś wy­słał ten list. Wte­dy po­wrót nie był­by moż­li­wy, przy­naj­mniej bez utra­ty twa­rzy. A na to ni­g­dy so­bie nie po­zwo­lisz. Anna mimo wszyst­kich two­ich wąt­pli­wo­ści była sta­łym punk­tem ży­cia, pew­ni­kiem, nad któ­rym spra­wo­wa­łeś peł­ną kon­tro­lę. Gdy ode­tniesz tę pę­po­wi­nę i rze­czy­wi­ście po­weź­miesz de­cy­zję, by roz­dać ma­ją­tek, gdy za­mel­du­jesz się u An­drie­je­wa i roz­pocz­niesz współ­pra­cę z nim, uznam, że rze­czy­wi­ście chcesz zmian.

– De­cy­zja zo­sta­ła pod­ję­ta.

– Chciał­byś dać Panu Bogu świecz­kę i dia­błu oga­rek, Iwa­nie, ot co. – Nie da­wał się prze­ko­nać Po­moc­nik. – Do­brze. Po­wiedz­my, że ci wie­rzę. Roz­sta­niesz się z Anną, po­zbę­dziesz ma­jąt­ku i za­mel­du­jesz u An­drie­je­wa. Mo­żesz mi po­wie­dzieć, w jaki spo­sób za­mie­rzasz po­świę­cić się no­wym za­da­niom, jed­no­cze­śnie pil­nu­jąc dziew­czy­ny?

– To nie bę­dzie sta­no­wi­ło pro­ble­mu – od­parł Iwan, po­waż­nie­jąc. Po­moc­nik na­wet nie zwró­cił uwa­gi na tward­sze nuty w jego gło­sie.

– Od­wrot­nie. Bę­dzie sta­no­wi­ło, i to po­waż­ny. Pa­mię­tasz, jak An­drie­jew mó­wił, że do rze­ki re­wo­lu­cji moż­na wejść tyl­ko raz? Nie wy­glą­dał na żar­tow­ni­sia. Bę­dzie wy­ma­gał od cie­bie peł­ne­go po­świę­ce­nia. A tak­że twe­go cza­su. Bę­dziesz mu­siał za­nu­rzyć się w no­wej pra­cy aż po czu­bek gło­wy. Nie zo­sta­nie miej­sca na nic in­ne­go. A ona? Jej nie tyl­ko trze­ba pil­no­wać. Nią trze­ba się rów­nież opie­ko­wać. Niań­czyć ją. Jest bar­dziej bez­rad­na niż pię­cio­let­nie dziec­ko.

– Nie.

– Co: nie? W któ­rym punk­cie się ze mną nie zga­dzasz? Jest nie­wi­do­ma? Jest. Zwra­ca na sie­bie uwa­gę? Oczy­wi­ście. A przez to na cie­bie rów­nież. Tra­cisz przy niej gło­wę? Jak ni­g­dy przy ni­kim. Wcze­śniej nie wi­dzia­łem cię tak roz­ko­ja­rzo­ne­go. Do tej pory mia­łem do czy­nie­nia z czło­wie­kiem od­zna­cza­ją­cym się by­strym umy­słem i peł­ną roz­wa­gą w dzia­ła­niu. By­łeś nie­mal po nie­miec­ku do­kład­ny, nie­kie­dy na­wet prze­sad­nie. Te­raz to pieśń prze­szło­ści. Obok cie­bie mógł­by prze­je­chać bi­ją­cy w bęb­ny pułk ka­wa­le­rii i ty, wpa­trzo­ny w tę dzie­wi­czą pięk­ność, na­wet byś tego nie za­uwa­żył.

– Prze­sa­dzasz.

– Po­zbądź się jej, Iwa­nie, do­brze ci ra­dzę. Obo­jęt­nie – wró­cisz do Anny czy za­mel­du­jesz się u An­drie­je­wa – ta dziew­czy­na jest wy­łącz­nie zbęd­nym ba­la­stem, mo­gą­cym na do­da­tek cię po­grą­żyć.

– Nie.

Po­moc­nik za­milkł, ale w gło­sie Iwa­na po raz pierw­szy od opusz­cze­nia Lwo­wa za­bra­kło sta­now­czo­ści. Sta­lo­wy upór znikł. Iwan Kol­cow za­czął zda­wać so­bie spra­wę, że Po­moc­nik ma ra­cję.

Ewe­li­na, ci­cha i ule­gła, ma­ło­mów­na i za­mknię­ta w so­bie, bez­rad­na, ale w pe­wien spo­sób jed­nak twar­da jak głaz, fa­scy­no­wa­ła go co­raz bar­dziej. Kol­cow był zmu­szo­ny przy­znać, że ni­g­dy w swo­im trzy­dzie­sto­let­nim ży­ciu nie spo­tkał ni­ko­go, kto choć odro­bi­nę przy­po­mi­nał­by to­wa­rzysz­kę po­dró­ży. Jej oso­bo­wość i uro­da cał­ko­wi­cie go opa­no­wa­ły. Po­moc­nik miał ra­cję: sta­no­wi­ła prze­szko­dę w zre­ali­zo­wa­niu celu. Je­śli miał się jej po­zbyć, mu­siał zro­bić to te­raz, nim spra­wy za­brną za da­le­ko.

Tak czy nie?

Pod­jął de­cy­zję.

– Bra­wo – po­wie­dział Po­moc­nik.

– Nie ma się z cze­go cie­szyć.

– Jest. Wra­ca sta­ry Iwan.

I wte­dy Kol­cow usły­szał krzyk.

***

Od pierw­szej se­kun­dy tej dziw­nej i strasz­nej za­ra­zem po­dró­ży Ewe­li­na od­ga­dy­wa­ła w swym cie­mię­ży­cie­lu nie­zwy­kłe na­pię­cie, da­ją­ce się od­czuć zwłasz­cza wte­dy, gdy męż­czy­zna znaj­do­wał się bli­sko niej. Kil­ka­krot­nie chciał jej do­tknąć, ale co­fał rękę w ostat­niej chwi­li. Może za­mie­rzał ją po­gła­dzić po twa­rzy, mu­snąć po­li­czek; może na­wet po­ca­ło­wać. Na pew­no nie chciał zro­bić jej krzyw­dy. Dziew­czy­na czu­ła, że nie­zna­jo­my czę­sto i dłu­go jej się przy­glą­da. Od­no­si­ła nie­ja­sne wra­że­nie, że za­czy­na ich łą­czyć więź, któ­rej nie ro­zu­mia­ła i któ­ra, szcze­rze mó­wiąc, prze­ra­ża­ła ją bar­dziej niż samo po­rwa­nie i po­dróż w nie­zna­ne.

Nie­zna­jo­my, w tych rzad­kich mo­men­tach, kie­dy zo­sta­wiał ją samą, dbał o to, by mia­ła bar­dzo ogra­ni­czo­ną swo­bo­dę ru­chów. W po­ko­jach, któ­re wy­naj­mo­wał na noc, krę­po­wał ją, kne­blo­wał i przy­wią­zy­wał do sto­łu czy sza­fy. Jed­no­cze­śnie dbał, by wię­zy i kne­bel w ża­den spo­sób nie były do­kucz­li­we. Za­wsze też kładł się spać po­mię­dzy nią a drzwia­mi czy oknem.

Te­raz, gdy po raz pierw­szy zo­sta­ła sama bez krę­pu­ją­cych ją wię­zów, po­czu­ła się za­gu­bio­na.

Prze­śla­dow­ca, pro­szą­cy, by na­zy­wać go Iwa­nem, twier­dził, że zmie­rza­ją do Ki­jo­wa, ale tyl­ko do tego ogra­ni­czył wy­ja­śnie­nia. Nie zdra­dził ani po­wo­du tej cią­gną­cej się po­nad sto ki­lo­me­trów po­dró­ży, ani dal­szych za­mia­rów. Za­kła­dał jej na noc wię­zy, ale poza tym trak­to­wał do­brze, ani razu nie po­su­wa­jąc się do pod­no­sze­nia gło­su, o uży­ciu siły nie wspo­mi­na­jąc.

Ewe­li­na szła po­wo­li, ostroż­nie sta­wia­jąc sto­py i ba­da­jąc prze­strzeń po­zba­wio­nym sę­ków ki­jem. Mimo to dwu­krot­nie omal nie wpa­dła na drze­wo. Choć pra­gnę­ła być sama, nie chcia­ła za bar­dzo od­da­lać się od miej­sca, w któ­rym po­zo­sta­wi­ła Iwa­na.

Za­trzy­ma­ła się i za­czę­ła roz­pi­nać płaszcz. Zbyt póź­no usły­sza­ła trzask ła­ma­nych ga­łę­zi.

Po­czu­ła, że czy­jeś sil­ne ręce ła­pią ją wpół i oba­la­ją na zie­mię.

Krzyk­nę­ła.

***

Głu­cho huk­nął da­le­ki ar­mat­ni wy­strzał. Po­tem dru­gi i trze­ci.

Chwi­lę póź­niej za­grzmia­ły eks­plo­zje, cał­kiem bli­sko, może na są­sied­niej uli­cy. Po­dmuch za­trząsł bu­dyn­kiem. Z su­fi­tu celi po­sy­pał się mo­kry od szro­nu kurz.

Krüger pod­niósł gło­wę. Wie­dział, że nie­mal całe mia­sto znaj­do­wa­ło się w za­się­gu ukra­iń­skiej ar­ty­le­rii, a ob­lę­że­nie trwa­ło od mo­men­tu wyj­ścia ze Lwo­wa ru­siń­skich wojsk. Po­la­kom uda­ło się utrzy­mać w swo­ich rę­kach li­nię ko­le­jo­wą Lwów – Prze­myśl, o któ­rą to­czy­ły się krwa­we i za­cię­te wal­ki. Oprócz tego jed­ne­go wy­ło­mu pier­ścień okrą­że­nia był szczel­ny.

Wszyst­kie­go tego do­wie­dział się od znu­dzo­ne­go, a przez to ga­da­tli­we­go straż­ni­ka. Czło­wiek ów, wiecz­nie nie­ogo­lo­ny typ w śred­nim wie­ku, po­cząt­ko­wo trak­to­wał więź­nia z za­wo­do­wą obo­jęt­no­ścią; po­nie­waż jed­nak areszt świe­cił pust­ka­mi, a aresz­tant stop­nio­wo do­cho­dził do zdro­wia, straż­nik co­raz czę­ściej da­wał się wcią­gać w roz­mo­wę.

– Cho­le­ra by ich wzię­ła, skur­wy­sy­nów – mó­wił. – Wczo­raj dwa po­ci­ski spa­dły na uli­cę tuż koło uni­wer­sy­te­tu. Dwo­je dzie­ci zgi­nę­ło, a ich mat­ka zo­sta­ła cięż­ko ran­na.

Albo:

– Cały dach ka­mie­ni­cy przy Pa­sa­żu Mi­ku­la­scha się za­padł. Czte­ry ro­dzi­ny nie mają gdzie miesz­kać, uwa­żasz pan? A mróz tęgi. Gdzie oni się po­dzie­ją?

Krüger słu­chał tych no­win chci­wie, nie tyl­ko dla­te­go, że nie chciał obo­jęt­no­ścią zra­żać do sie­bie straż­ni­ka. Sta­no­wił jego je­dy­ny kon­takt ze świa­tem.

Kie­dy jed­nak Wil­helm sta­rał się de­li­kat­nie na­pro­wa­dzać klucz­ni­ka na swo­je spra­wy, ten ro­bił się ostroż­ny i nie­uf­ny. O kwe­stiach do­ty­czą­cych więź­nia mó­wić nie chciał.

– Ka­za­li pil­no­wać, to pil­nu­ję. W ja­kim ter­mi­nie sta­nie przed są­dem, ja tam nie wiem, pa­nie. Nie mó­wi­li i zresz­tą na­wet jak­bym wie­dział, to i tak by się ode mnie nie do­wie­dział. Jak po­rucz­nik ga­dał, że przed są­dem sta­nie, to sta­nie. Ale pew­nie te­raz waż­niej­sze spra­wy mają.

Temu ostat­nie­mu ar­gu­men­to­wi trud­no było od­mó­wić słusz­no­ści. Krüger nie na­ci­skał. Za­in­te­re­so­wa­nie ze stro­ny władz było ostat­nią rze­czą, ja­kiej mógł­by so­bie ży­czyć.

Pięt­na­ście dni temu, tuż po tym, gdy uśmiech­nię­ty i pew­ny sie­bie Beł­żec­ki po­in­for­mo­wał go o po­sta­wio­nych mu za­rzu­tach, Krüger ze­mdlał. Za­da­na ukra­iń­skim ba­gne­tem rana, za­bliź­nio­na pod­czas re­kon­wa­le­scen­cji od­by­tej pod czu­łym okiem Ja­dwi­gi Bro­chwicz, otwar­ła się pod­czas upad­ku. Prze­mę­czo­ny le­karz, dzień i noc za­ję­ty ra­to­wa­niem ży­cia i zdro­wia ran­nych na­pły­wa­ją­cych z fron­tu, zna­lazł czas tyl­ko na dwie krót­kie wi­zy­ty u aresz­tan­ta. Za­ta­mo­wał krwo­tok, po­now­nie za­ło­żył szwy, po czym ka­zał poić, mo­dlić się do Boga i cze­kać. Wię­zień przez ko­lej­ne dwa ty­go­dnie go­rącz­ko­wał i tyl­ko oka­zjo­nal­nie od­zy­ski­wał przy­tom­ność.

Osta­tecz­nie osiem­na­sto­let­ni, że­la­zny or­ga­nizm zwy­cię­żył.

Gdy Krüger obu­dził się na do­bre, stwier­dził, że jest za­ro­śnię­ty, brud­ny i sła­by jak dziec­ko. Szyb­ko po­czuł głód: na tej pod­sta­wie wy­wnio­sko­wał, że do­cho­dzi do zdro­wia. Go­rącz­ka spa­dła, był w sta­nie przejść celę w po­przek bez za­wro­tów gło­wy; od­zy­skał też, choć nie bez kło­po­tów, zdol­ność my­śle­nia.

Usły­szał zgrzyt klu­cza w zam­ku.

Straż­nik wszedł do środ­ka, trzy­ma­jąc mi­skę z zupą. Po celi roz­szedł się aro­mat kar­to­flan­ki. Krüger usły­szał, że bur­czy mu w brzu­chu. Straż­nik po­sta­wił mi­skę na sto­li­ku.

– Dzię­ku­ję – mruk­nął wię­zień, bio­rąc w garść łyż­kę. Zupa była go­rą­ca, co sta­no­wi­ło jej głów­ną za­le­tę. Ale to na ra­zie wy­star­czy­ło. Oprócz wil­cze­go ape­ty­tu od­czu­wał do­tkli­we zim­no. Sto­ją­cy w ką­cie że­liw­ny piec wy­glą­dał na nie­uży­wa­ny od cza­sów ce­sa­rza Fran­cisz­ka Jó­ze­fa.

– Niech je na zdro­wie.

– Bar­dzo do­bre – po­wie­dział Krüger. Na­gle coś mu przy­szło do gło­wy. Pod­niósł wzrok. – Któ­ry dzi­siaj jest?

– Ósmy. Ósmy grud­nia.

– Mój Boże. – Krüger na­gle stra­cił ape­tyt. Li­cha stal łyż­ki stuk­nę­ła o blat. – Dwa ty­go­dnie tu je­stem?

– Tak ja­koś. – Straż­nik wzru­szył ra­mio­na­mi. – Dłu­go le­żał i spał.

– I… – wię­zień za­wa­hał się – …nikt nie py­tał o mnie?

– A kto miał py­tać?

Krüger nie od­po­wie­dział.

Rze­czy­wi­ście. Któż mógł py­tać?

Cy­gan?

Krüger stra­cił go z oczu, gdy wy­bu­chła strze­la­ni­na na tym cho­ler­nym polu. Nie miał pew­no­ści, co sta­ło się da­lej z jego to­wa­rzy­szem. Praw­do­po­do­bień­stwo, że tra­fi­ła go któ­raś z la­ta­ją­cych w po­wie­trzu kul, było duże. Zresz­tą – na­wet je­śli nie, po­szu­ki­wa­nia Krüge­ra by­ły­by cał­ko­wi­cie nie­zgod­ne z za­ło­żo­nym i przy­ję­tym pla­nem. Cel wy­pra­wy był je­den: od­na­le­zie­nie Ewe­li­ny, a umo­wa na­der pro­sta: gdy je­den pad­nie lub za­gi­nie, dru­gi ma za wszel­ką cenę kon­ty­nu­ować po­szu­ki­wa­nia.

Nie. Cy­gan nie py­tał­by o nie­go.

Men­tor? To bar­dziej praw­do­po­dob­ne, choć na nie­ko­rzyść tego przy­pusz­cze­nia dzia­łał fakt, że Men­tor nie ma po­ję­cia, co się wy­da­rzy­ło. Od­kąd obaj pod­opiecz­ni opu­ści­li pro­gi jego miesz­ka­nia, nie miał od nich żad­nych wia­do­mo­ści. Nie spo­dzie­wał się ich zresz­tą przed upły­wem kil­ku ty­go­dni. Trud­no wy­obra­zić so­bie po­wód, dla któ­re­go miał­by wsz­czy­nać po­szu­ki­wa­nia. Strze­la­ni­na na ro­gat­kach mia­sta, na­wet je­śli nie umknę­ła jego uwa­dze, nie mo­gła da­wać po­wo­dów do po­dej­rzeń; wal­ki, nie­jed­no­krot­nie ostre i za­cię­te, były w tych dniach na po­rząd­ku dzien­nym.

Ja­dwi­ga?

O tak, Ja­dwi­ga z pew­no­ścią szu­ka go ener­gicz­nie i wy­trwa­le. Opu­ścił ją bez sło­wa po­że­gna­nia. Ja­dwi­ga, za­uro­czo­na swym go­ściem, mo­gła po­dej­rze­wać, że Krüger od­da­lił się, by tak rzec, w ce­lach służ­bo­wych, wy­peł­nia­jąc mi­sję, o któ­rej tak czę­sto na­po­my­kał. Ja­dwi­ga twier­dzi­ła sta­now­czo, że gość wy­ma­ga dal­szej, dłu­go­trwa­łej re­ha­bi­li­ta­cji, jego przed­wcze­sne wyj­ście mo­gła więc po­trak­to­wać nie tyle jako uciecz­kę, ile lek­ko­myśl­ną bra­wu­rę; we­dług niej Krüger po­trze­bo­wał dal­szej po­mo­cy i opie­ki. Tak, zde­cy­do­wa­nie, Ja­dwi­dze wy­star­czy de­ter­mi­na­cji, by go szu­kać.

Czy jed­nak tego chciał? Sta­now­czo nie.

Jego orien­ta­cja w de­li­kat­nej tek­to­ni­ce ko­bie­cych uczuć była na­der mgli­sta, wy­star­cza­ją­ca jed­nak, by oce­nić, że dziew­czy­na była nim za­uro­czo­na, a on wy­ko­rzy­stał ją wy­łącz­nie dla cie­le­snej ucie­chy. Jej cia­ło da­wa­ło peł­ną sa­tys­fak­cję, sama oso­ba po­zo­sta­wa­ła wię­cej niż obo­jęt­na. Wie­dzia­ła o tym? Do­my­śli­ła się?

Naj­praw­do­po­dob­niej.

Straż­nik po­stał jesz­cze przez chwi­lę, ale do­szedł­szy do wnio­sku, że wię­zień stra­cił ocho­tę do dal­szej kon­wer­sa­cji, po­pra­wił pas i wy­szedł.

Drzwi huk­nę­ły po­nu­ro.

***

Krzyk i lo­do­wa­ty strach zmo­bi­li­zo­wa­ły go do sza­leń­cze­go bie­gu.

Do tej pory tyl­ko raz zo­sta­li za­cze­pie­ni; ty­dzień temu gro­ma­da chło­pów chcia­ła wie­dzieć, do­kąd zmie­rza­ją i po co. Na szczę­ście dali się prze­ko­nać, że Iwan sta­ra się prze­do­stać z cho­rą cór­ką do szpi­ta­la w Ki­jo­wie. Poza tą sy­tu­acją, dzię­ki do­świad­cze­niu i prze­zor­no­ści Kol­co­wa, uda­ło się im unik­nąć nie­bez­pie­czeń­stwa i nie na­tknąć na któ­rąś ze stron kon­flik­tu, luź­no cho­dzą­cych ma­ru­de­rów czy w koń­cu zwy­kłych ban­dy­tów, któ­rych ni­g­dy nie brak na te­re­nach ogar­nię­tych woj­ną i roz­pa­dem struk­tur do­tych­cza­so­wej wła­dzy. Kol­cow taki stan rze­czy po­czy­ty­wał za cud.

Te­raz biegł i miał stu­pro­cen­to­wą pew­ność, że do­bry los się od­wró­cił. Ser­ce jak osza­la­łe pom­po­wa­ło krew, a on z roz­pa­czą my­ślał, jak bę­dzie się czuł, gdy Ewe­li­nie sta­nie się coś złe­go. Nie­daw­ny za­miar nie tyl­ko od­szedł precz, te­raz wy­da­wał się ab­sur­dal­ny, rów­nie roz­pacz­li­wy i bez sen­su, co sa­mo­bój­czy. Jak mógł choć przez chwi­lę po­waż­nie roz­wa­żać po­zby­cie się ko­bie­ty, któ­rą ko­chał?

Na­gant sam wsko­czył w dłoń. So­lid­ny cię­żar bro­ni nie­co uspo­ka­jał i do­da­wał skrzy­deł.

Krzyk roz­legł się po­now­nie, tuż obok, na wy­cią­gnię­cie ręki.

Kol­cow wy­padł z za­gaj­ni­ka i zna­lazł się na nie­wiel­kiej, po­kry­tej śnie­giem po­lan­ce, osło­nię­tej drze­wa­mi ze wszyst­kich stron. Ewe­li­na le­ża­ła na ple­cach, a klę­czą­cy u jej boku drab zdzie­rał z niej płaszcz. Dwaj inni trzy­ma­li ją za ręce i nogi. Noc była ciem­na, chmur­na, Iwan wi­dział pra­wie tyle, co nic. De­zer­te­rzy, ma­ru­de­rzy, de­kow­ni­cy – je­den czort.

Na­past­ni­cy byli pew­ni sie­bie, we trzech, ofia­ra sama i bez­bron­na – bar­dziej bez­bron­na, niż śmie­li przy­pusz­czać – co spro­wa­dza­ło ich za­mia­ry do po­zio­mu hien, uf­nych w prze­wa­gę li­czeb­ną nad po­je­dyn­czym, sła­bym prze­ciw­ni­kiem.

Kol­cow za­trzy­mał się i pod­niósł broń. Syl­wet­ka naj­bliż­sze­go gwał­ci­cie­la ma­ja­czy­ła nie­wy­raź­nie w ciem­no­ści. Pierw­szy strzał roz­darł ci­szę i sta­no­wił dla agre­so­rów szok. Po­cisk chy­bił jed­nak. Dru­gi, wy­sła­ny se­kun­dę po pierw­szym, był cel­niej­szy. Kula ugo­dzi­ła na­past­ni­ka w bok klat­ki pier­sio­wej, od­rzu­ca­jąc go od Ewe­li­ny. Kol­cow uwa­żał ten re­zul­tat za tym­cza­so­wo wy­star­cza­ją­cy – męż­czy­zna prze­stał sta­no­wić bez­po­śred­nie za­gro­że­nie. Prze­su­nął lufę w lewo, nie­ja­sno zda­jąc so­bie spra­wę, że po­twor­nie ry­zy­ku­je. Gdy­by po­my­lił się, o co w po­śpie­chu, w stre­sie i ciem­no­ści prze­cież nie­trud­no, gdy­by strzał po­szedł za ni­sko, on, Iwan Pio­tro­wicz Kol­cow, z obroń­cy stał­by się za­bój­cą. Po­szedł­by w śla­dy ojca, za­bój­cy mat­ki tej dziew­czy­ny.

Wy­mie­rzył nie­co sta­ran­niej i dwu­krot­nie na­ci­snął spust. Uwa­żał się za do­bre­go strzel­ca, jed­nak, zwa­żyw­szy na oko­licz­no­ści, do­ko­nał wy­czy­nu nie lada. Obie kule były cel­ne, roz­bi­ja­jąc gło­wę ko­lej­ne­go na­past­ni­ka ni­czym mło­tek spa­da­ją­cy na doj­rza­ły me­lon. Krew try­snę­ła czar­ną smu­gą i męż­czy­zna w cał­ko­wi­tej ci­szy wy­wró­cił się na ple­cy.

Trze­ci opry­szek zdo­łał w tym cza­sie wstać. Kol­cow mógł­by się za­ło­żyć, że męż­czy­zna jest uzbro­jo­ny, pod ubra­niem było dość miej­sca dla ca­łe­go ar­se­na­łu, ale na­wet nie pró­bo­wał opo­ru. Wy­cią­gnął przed sie­bie w obron­nym ge­ście dło­nie, jak­by chciał po­wstrzy­mać kule.

– Pra­sz­czaj! – krzyk­nął. – Nie strie­laj!

Kol­cow uznał ja­ką­kol­wiek od­po­wiedź za zbęd­ną. Cel stał nie­ru­cho­mo, był duży i od­da­lo­ny naj­wy­żej o czte­ry me­try. Jego ży­cie nie było war­te na­wet splu­nię­cia. Iwan pod­niósł broń na wy­so­kość oczu. Ręka nie drża­ła. Czuł za­dzi­wia­ją­cy spo­kój. Zo­sta­ły mu trzy kule.

W tych wa­run­kach aż nad­to. Po­cią­gnął za spust.

Strzał wy­dał mu się cich­szy od po­przed­nich. Kula ugo­dzi­ła trze­cie­go męż­czy­znę pro­sto w śro­dek czo­ła. Cia­ło upa­dło w śnieg i znie­ru­cho­mia­ło.

Opu­ścił broń.

Klęk­nął.

Gdy roz­le­gły się pierw­sze strza­ły i naj­bar­dziej agre­syw­ny z na­past­ni­ków ru­nął na zie­mię, Ewe­li­na prze­tur­la­ła się i za­sty­gła, le­żąc na boku, z pod­kur­czo­ny­mi ko­la­na­mi i rę­ko­ma za­kry­wa­ją­cy­mi gło­wę, po­dob­na do dziec­ka ucie­ka­ją­ce­go przed kło­po­ta­mi pod opie­kę mamy, w na­iw­nej, pier­wot­nej wie­rze, iż po­zo­sta­nie w bez­ru­chu po­zwo­li nie zwra­cać na sie­bie uwa­gi na­past­ni­ków.

Kie­dy wszyst­ko uci­chło, usły­sza­ła po­skrzy­py­wa­nie śnie­gu. Ktoś ukląkł obok niej.

– Ma­leń­ka – po­wie­dział Kol­cow. Głos drżał w za­pa­dłej na­gle ci­szy. – Co oni ci zro­bi­li?

Ewe­li­na le­ża­ła w bez­ru­chu.

Iwan do­tknął jej.

Po­ru­szy­ła się. A po­tem otwo­rzy­ła oczy.

Iwan za­czął pła­kać.

***

Beł­żec­ki pa­mię­tał Ja­dwi­gę Bro­chwicz jako uro­dzi­we­go i wiecz­nie ro­ze­śmia­ne­go pod­lot­ka. Te­raz sta­ła przed nim mło­da ko­bie­ta, pięk­na i dum­na, pa­trzą­ca mu wprost w oczy i żą­da­ją­ca jed­no­znacz­nych od­po­wie­dzi na swe py­ta­nia.

– Nie mogę. – Po­rucz­nik po­krę­cił gło­wą. Było mu nie­mal wstyd. – Re­gu­la­min nie po­zwa­la. Ja na­wet nie po­wi­nie­nem mó­wić ci, gdzie on jest.

– Po­wi­nie­neś. I do­brze zro­bi­łeś. Nie je­stem po­stron­ną oso­bą. Wal­czę o Pol­skę, tak jak ty.

– Wiem, oczy­wi­ście, wiem. Ty i twój oj­ciec…

– Ojca w to nie mie­szaj­my. Dzia­łam na wła­sną od­po­wie­dzial­ność.

Beł­żec­ki zdu­miał się. Dzie­więć osób na dzie­sięć w tej sy­tu­acji po­wo­ły­wa­ło­by się na wpły­wy usto­sun­ko­wa­ne­go ro­dzi­cie­la. Ona chcia­ła za­ła­twić spra­wę po swo­je­mu. Czu­jąc, że za­le­wa go fala cie­pła, i sta­ra­jąc się, by głos nie drżał mu z emo­cji, po­wie­dział:

– Co wła­ści­wie chcesz uzy­skać, Ja­dwi­go?

Ja­dwi­ga po­stą­pi­ła o krok do przo­du. Sta­ła na­praw­dę bli­sko. Gdy­by się ośmie­lił, mógł­by ją wziąć w ra­mio­na.

Tym­cza­sem to ona wy­ko­na­ła pierw­szy gest. Po­ło­ży­ła mu rękę na ra­mie­niu. Czuł, że falę cie­pła za­stę­pu­je ogień.

– On ucie­kał, tak? Ucie­kał z mia­sta. Mógł wy­do­stać się ko­le­ją, ale z ja­kichś po­wo­dów wo­lał tego nie ro­bić. Z ja­kich? To pro­ste: nie chciał się rzu­cać w oczy. Miał coś do ukry­cia. Nie masz ocho­ty od­kryć co? Nie chciał­byś wie­dzieć, kim on jest na­praw­dę i dla ja­kiej spra­wy pra­cu­je?

Beł­żec­ki już otwie­rał usta, by za­pro­te­sto­wać, ale za­mknął je na po­wrót. Ja­dwi­ga mia­ła ra­cję. Wy­rok, jaki zo­sta­nie wy­da­ny na po­sie­dze­niu sądu po­lo­we­go, był ła­twy do prze­wi­dze­nia. Sąd ska­że ucie­ki­nie­ra, a plu­ton go roz­strze­la. Na tym spra­wa się skoń­czy. Nic bar­dziej oczy­wi­ste­go pod słoń­cem. Czy jed­nak nie war­to by zaj­rzeć za za­sło­nę ta­jem­ni­cy? Do­wie­dzieć się, cze­go szu­kał Krüger, co chciał osią­gnąć, co było jego ce­lem? Skło­nić, by przed śmier­cią zło­żył ze­zna­nie?

Czy w ten spo­sób on i Ja­dwi­ga nie przy­słu­ży­li­by się Pol­sce bar­dziej?

– Do­brze, za­ła­twię ci wi­dze­nie – po­wie­dział, sta­ra­jąc się, by głos za­brzmiał nor­mal­nie.

– Sam na sam.

Beł­żec­ki po­krę­cił gło­wą.

– To zbyt nie­bez­piecz­ne.

– Nie dla mnie. Do­brze go znam. Nie skrzyw­dzi mnie. Mogę go skło­nić do szcze­ro­ści pod wa­run­kiem, że roz­mo­wa od­bę­dzie się bez świad­ków. On wo­bec mnie się otwo­rzy. Nie zro­bi tego wo­bec ni­ko­go in­ne­go.

Ale się wko­pa­łem. Na nią nie ma siły, po­my­ślał Beł­żec­ki.

Kiw­nął gło­wą.

– Bądź w go­to­wo­ści – mruk­nął.

Na­dal czuł na ra­mie­niu cie­pło jej dło­ni. Ma­jąc na­dzie­ję, że nie wy­glą­da jak czte­ro­let­ni chło­piec, któ­re­mu obie­ca­no lody, do­dał:

– Ode­zwę się wkrót­ce.

***

Iwan wstał.

– Do ro­bo­ty – po­wie­dział Po­moc­nik. – Po­zby­łeś się oprysz­ków. Na­ro­bi­łeś ha­ła­su na całą oko­li­cę. Zrób szyb­ko, co po­wi­nie­neś, i zmy­kaj. Oni na pew­no mają kom­pa­nów. Tacy lu­dzie są za­wsze czę­ścią więk­szej gru­py. Za­raz bę­dziesz ich miał na kar­ku.

Kol­cow od­wró­cił się. Po­moc­nik pa­trzył na nie­go przez ciem­ność.

– Je­steś dur­niem – po­wie­dział Iwan. – Nie tyl­ko jej nie za­bi­ję, ale w Ki­jo­wie ubła­gam, by przy­ję­ła moje oświad­czy­ny.

– Iwa­nie, Iwa­nie. – Po­moc­nik pu­ścił znie­wa­gę mimo uszu. Uznał, że naj­lep­szym roz­wią­za­niem bę­dzie ła­god­na per­swa­zja. – Po pierw­sze, je­steś już żo­na­ty…

Ale Kol­cow nie miał za­mia­ru słu­chać żad­nych per­swa­zji.

– Je­steś dur­niem, po­wia­dam – mruk­nął, po czym po­mógł wstać dziew­czy­nie. De­li­kat­ny­mi ru­cha­mi otrze­pał ze śnie­gu jej płaszcz. – Roz­wio­dę się z Anną. Pad­nę do nóg Ewe­li­nie i będę ją bła­gał do­tąd, aż zgo­dzi się zo­stać moją żoną.

Po­moc­nik na­brał od­de­chu, ale Kol­cow mach­nął ręką.

– Ko­niec dys­ku­sji – po­wie­dział lo­do­wa­tym to­nem. – I tak zbyt dłu­go słu­cha­łem two­ich rad.

I wte­dy usły­szał krzyk, szum pi­ja­nych gło­sów, krzy­żu­ją­ce się w po­wie­trzu prze­kleń­stwa.

A po­tem tu­pot wie­lu nóg.

***

Tej sa­mej nocy za­wle­kli bez­wład­ne cia­ło do sto­do­ły, dwa ki­lo­me­try za li­nią po­ste­run­ków. To był pry­wat­ny azyl, któ­ry, choć daw­no po­rzu­co­ny przez wła­ści­cie­li i dziu­ra­wy jak rze­szo­to, z ich punk­tu wi­dze­nia miał pew­ne za­le­ty: da­wał ja­kąś ilu­zję da­chu nad gło­wą i ochro­ny przed mro­zem i śnie­giem. W szcze­gól­nie mroź­ne noce roz­pa­la­li po­środ­ku nie­wiel­kie ogni­sko i na wpół du­sząc się w dy­mie, su­szy­li ubra­nia, grza­li ręce i wa­rzy­li stra­wę. Nikt o kry­jów­ce nie wie­dział; do­wódz­two nie in­te­re­so­wa­ło się ni­czym, co nie na­le­ża­ło do służ­by.

Rzu­ci­li zdo­bycz na kle­pi­sko i sta­li nad nią krę­giem, dy­sząc.

Wię­zień po­ru­szył się, a po­tem jęk­nął.

– Ty, My­ko­ła, co z nim chcesz ro­bić? – za­py­tał je­den z na­past­ni­ków, naj­niż­szy i naj­bar­dziej za­ro­śnię­ty.

Żoł­nierz na­zwa­ny My­ko­łą, naj­star­szy z Ukra­iń­ców, trą­cił le­żą­ce na zie­mi cia­ło czub­kiem buta. Wię­zień jęk­nął po­now­nie i otwo­rzył oczy.

– Obu­dzi­ła się pta­szy­na, za­raz śpie­wać za­cznie – po­wie­dział Ru­sin i za­śmiał się chra­pli­wie. Trzej to­wa­rzy­sze za­wtó­ro­wa­li mu ocho­czo. Byli zde­ner­wo­wa­ni strze­la­ni­ną, ale pod­nie­ca­ła ich moż­li­wość szyb­kie­go za­rob­ku. – Chcę, by nam opo­wie­dzia­ła wszyst­ko, co wie.

Cy­gan za­mru­gał. Gło­wa pul­so­wa­ła bó­lem, miał trud­no­ści ze sku­pie­niem wzro­ku, czuł się odrę­twia­ły i prze­gra­ny.

Bili, po­my­ślał. Mu­sie­li bić. Ina­czej nie upodob­nił­bym się do tru­pa. Po­tem przy­po­mniał so­bie parę wcze­śniej­szych wy­da­rzeń: li­nię fron­tu, Krüge­ra czoł­ga­ją­ce­go się przez śnieg, strze­la­ni­nę…

Co to za lu­dzie? Ach tak, Ukra­iń­cy. Obie­ca­łem im coś. Co mia­no­wi­cie? Pie­nią­dze. Ja­sne. Pie­nią­dze każ­dy chęt­nie weź­mie, na­wet jak nie jego i na­wet je­śli nie za­słu­żył.

Po­ru­szył się. Wię­zy głę­bo­ko wrzy­na­ły się w cia­ło, krę­pu­jąc za­rów­no ręce, jak i nogi. Ból pchnął ostrą igłą umiesz­czo­ną po­środ­ku czo­ła. Cy­gan syk­nął. Myśl o zu­chwa­łej uciecz­ce na­le­ża­ło prze­ło­żyć na bar­dziej sprzy­ja­ją­cy mo­ment.

– Cze­go chce­cie? – za­py­tał. Sam się zdzi­wił, jak bar­dzo schryp­nię­ty i nie­wy­raź­ny beł­kot opu­ścił jego gar­dło. W in­nych oko­licz­no­ściach by­ło­by to na­wet śmiesz­ne.

Ale czte­rech ota­cza­ją­cych go męż­czyzn naj­wy­raź­niej bez pro­ble­mu zro­zu­mia­ło py­ta­nie.

– Ach ty, La­chu, nie pa­mię­tasz – za­śmiał się My­ko­ła – jak opo­wia­da­łeś o ma­jąt­ku w Skni­ło­wie?

– W Skni­ło­wie? – Cy­gan zmarsz­czył brwi. Coś ta­kie­go. Spo­dzie­wał się róż­nych rze­czy, ale nie tego, do dia­bła. Co to jest Skni­łów?

– Nu, tak. Ty le­piej przy­po­mnij so­bie szyb­ko, bo u nas cza­su nie ma. Chce­my pie­nię­dzy, wte­dy może prze­ży­jesz.

Cy­gan nie zwra­cał uwa­gi ani na iro­nicz­ny ton Ukra­iń­ca, ani na zgod­ny re­chot to­wa­rzy­szy, uba­wio­nych naj­wy­raź­niej na­iw­no­ścią więź­nia, któ­ry może choć przez chwi­lę wie­rzyć, że kto­kol­wiek po­waż­nie roz­wa­ża pusz­cze­nie go wol­no.

Przy­po­mniał so­bie.

Ci lu­dzie zła­pa­li go pod­czas pró­by opusz­cze­nia mia­sta, gdy obaj z Krüge­rem wy­ru­szy­li na po­szu­ki­wa­nia Ewe­li­ny. Wpadł w ich ręce, zna­leź­li pie­nią­dze i broń, a on ich za­pew­nił, że ma wię­cej, ukry­tych w Skni­ło­wie. To była pierw­sza na­zwa, jaka mu przy­szła do gło­wy. Małe mia­stecz­ko, kil­ka ki­lo­me­trów na za­chód od Lwo­wa. Buj­da, ale na ra­zie efek­tyw­na. Żył, a to nie było byle co. Myśl o Ewe­li­nie spo­wo­do­wa­ła, że za­po­mniał o bólu i skon­cen­tro­wał się jesz­cze moc­niej. To ona była naj­waż­niej­szym ce­lem, a nie ja­kaś roz­gryw­ka z czte­re­ma dur­ny­mi i śmier­dzą­cy­mi chło­pa­mi uda­ją­cy­mi żoł­nie­rzy, któ­rym naj­wy­raź­niej chci­wość prze­sło­ni­ła świat. Nie było waż­niej­szej rze­czy niż uwol­nie­nie się z rąk tych lu­dzi i po­wrót do pier­wot­ne­go pla­nu.

No cóż, sprawdź­my w ta­kim ra­zie, jak wy­glą­da rze­czy­wi­sty roz­kład sił.

– Wy mnie do­wód­cy od­da­cie? – za­py­tał.

– A co ty taki cie­ka­wy? – od­pa­ro­wał My­ko­ła. Jego ostry ton świad­czył o cel­no­ści py­ta­nia. My­ko­ła miał pro­blem. Wie­dział, że wkrót­ce bę­dzie mu­siał za­mel­do­wać się w od­dzia­le. Cy­gan wy­czuł to, ni­czym le­cą­cy ki­lo­metr nad zie­mią orzeł wy­czu­wa bie­gną­cą wśród tra­wy mysz.

– Nie, nie. – Bę­dąc w wię­zach, trud­no jest wzru­szyć ra­mio­na­mi, ale więź­nio­wi uda­ła się ta sztu­ka. – Ja też bym wo­lał nie ga­dać z do­wód­cą. Po co mie­szać wła­dze w na­sze spra­wy, jak moż­na do­ga­dać się mię­dzy sobą?

– Nu tak, do­ga­dać się. Ty nam po­wiedz, gdzie pie­nią­dze masz. My pój­dzie­my i jak tam będą pie­nią­dze, my tu po cie­bie wró­ci­my i pu­ści­my wol­no.

Tym ra­zem Cy­gan się za­śmiał. Mu­siał wło­żyć spo­ro wy­sił­ku w to, by śmiech za­brzmiał bez­tro­sko.

– Ja ci coś po­wiem. Ja tam, w tym Skni­ło­wie, na­praw­dę dużo pie­nię­dzy mam. Jak wam zdra­dzę miej­sce, wy pój­dzie­cie, wy­gar­nie­cie wszyst­ko, a po­tem za­po­mni­cie, że tu je­stem. Na­wet nie mu­si­cie mnie za­bi­jać. Dzień na tym mro­zie i będę tru­pem.

– Ty się nie tar­guj, ty mów.

– Chcę żyć.

– My chce­my two­je pie­nią­dze.

– Pój­dę z wami i po­ka­żę. Pu­ści­cie mnie od razu na miej­scu, jak wam wska­żę kry­jów­kę.

– Ty uciec chcesz.

– Tam jest sto dwa­dzie­ścia ty­się­cy ko­ron i sztab­ka zło­ta sze­ro­ka na trzy pal­ce.

My­ko­ła za­milkł i z na­głą uwa­gą za­czął przy­pa­try­wać się więź­nio­wi, jak­by zo­ba­czył go po raz pierw­szy. Trzej po­zo­sta­li Ukra­iń­cy jak na ko­men­dę roz­dzia­wi­li usta w bez­gra­nicz­nym zdu­mie­niu. Jesz­cze dwie go­dzi­ny temu o czymś ta­kim nie śmie­li ma­rzyć na­wet w snach. Taka for­tu­na po­zwa­la­ła czło­wie­ko­wi żyć po kró­lew­sku do koń­ca swych dni.

Nie­świa­do­mie po­su­nę­li się o pół kro­ku do przo­du. My­ko­ła pod­niósł wład­czo dłoń. Żoł­nie­rze za­trzy­ma­li się.

– Sto dwa­dzie­ścia ty­się­cy ko­ron i zło­to? – upew­nił się My­ko­ła.

– Nie ina­czej. – Cy­gan spoj­rzał na nie­go zna­czą­co, jak czło­wiek, któ­ry uwa­ża, że wszyst­ko da się spro­wa­dzić do nor­mal­nych ne­go­cja­cji han­dlo­wych. – My, lu­dzie in­te­re­su, po­win­ni­śmy się za­wsze umieć do­ga­dać, praw­da?

– I ty wszyst­ko chcesz nam dać, tak?

– Jak mnie pu­ści­cie, dam wam wszyst­ko.

– A ja my­ślę, że łżesz.

Je­den z żoł­nie­rzy, ten naj­brud­niej­szy, po­ło­żył rękę na ra­mie­niu przy­wód­cy.

– My­ko­ła, cze­mu ty mu nie wie­rzysz? Pój­dzie­my i spraw­dzi­my.

My­ko­ła strzą­snął dłoń, a po­tem z ca­łej siły kop­nął le­żą­ce na zie­mi cia­ło.

– Ty swo­łocz! – ryk­nął, ko­piąc po raz ko­lej­ny. – Ty my­ślisz, że ja uwie­rzę, że taki brud­ny śmieć ma tyle pie­nię­dzy? Ty my­ślisz, że jak ja chłop, to głu­pi?

Jesz­cze przed chwi­lą Cy­gan, po­dob­nie zresz­tą jak kom­pa­ni My­ko­ły, my­ślał, że spra­wy idą w do­brym kie­run­ku. I po­dob­nie jak oni był za­sko­czo­ny sa­mym ata­kiem, a tak­że jego gwał­tow­no­ścią.

Pró­bo­wał osło­nić gło­wę, ale nie zdą­żył. Trze­cie kop­nię­cie tra­fi­ło go w skroń.

Po raz dru­gi w cią­gu ostat­nich dwóch go­dzin stra­cił przy­tom­ność.

***

Krüger prze­wró­cił się na dru­gi bok. Pry­cza była twar­da, cie­niut­ki sien­nik, wy­tar­ty set­ka­mi ple­ców pod­czas ty­się­cy nocy, sta­no­wił wła­ści­wie dziu­ra­wą mie­sza­ni­nę spar­cia­łe­go lnu i star­tej na pro­szek sło­my. Rana ćmi­ła rów­nym, tę­pym bó­lem; wię­zień szczę­kał zę­ba­mi z zim­na. Cela, opa­la­na nocą tyl­ko dzię­ki życz­li­wo­ści straż­ni­ka, w dzień przy­po­mi­na­ła chłod­nię. Wię­zień przy­wy­kał po­ma­łu do za­mar­z­nię­tych stru­mycz­ków wody ukła­da­ją­cych się na ścia­nach w fan­ta­zyj­ne mo­zai­ki.

Sta­rał się nie zwra­cać uwa­gi na ból i zim­no.

My­ślał o sło­wach Men­to­ra, ostat­nich sło­wach przed wy­ru­sze­niem w po­ścig za po­ry­wa­czem Ewe­li­ny. Mia­ły wy­ja­śnić mu ta­jem­ni­cę po­cho­dze­nia. Czy wy­ja­śni­ły? Nie wie­dział.

Kim był?

Ży­dem po mat­ce i Niem­cem po ojcu. Czło­wie­kiem uro­dzo­nym na Li­twie, na co dzień po­słu­gu­ją­cym się ję­zy­kiem pol­skim. Po pol­sku my­ślał, ale czy czuł się Po­la­kiem? To był tyl­ko ję­zyk, plat­for­ma ko­mu­ni­ka­cji, nic wię­cej. Nie­mal rów­nie do­brze mó­wił po nie­miec­ku i ro­syj­sku, lata na­uki i wro­dzo­ne zdol­no­ści po­zwo­li­ły opa­no­wać oba te ję­zy­ki w stop­niu nie­mal do­sko­na­łym. Men­to­ro­wi bar­dzo na tym za­le­ża­ło, opła­cał naj­lep­szych gu­wer­ne­rów i wiel­ką wagę przy­kła­dał do po­stę­pów w na­uce. Ni­g­dy nie wiesz, gdzie rzu­ci cię los, ma­wiał. I mu­sisz być przy­go­to­wa­ny. Mu­sisz umieć znik­nąć na­wet w nie­przy­ja­znym, ob­cym te­re­nie, wśród ob­cych lu­dzi. Je­że­li bę­dziesz bie­gle mó­wił ich ję­zy­kiem, sta­nie się to ła­twiej­sze.

Ra­cja. Tyl­ko co z tego wy­ni­ka?

Nic.

Jest czło­wie­kiem bez ro­dzi­ny, cho­ry psy­chicz­nie mor­der­ca za­dbał bo­wiem o to, by go osie­ro­cić. Jest rów­nież miesz­kań­cem Lwo­wa, pol­skie­go mia­sta, do któ­re­go rosz­czą so­bie pra­wa Ukra­iń­cy, a do któ­re­go on nie ma żad­ne­go sto­sun­ku emo­cjo­nal­ne­go. Ot, miej­sce za­miesz­ka­nia i to wszyst­ko. Po­wsta­ją­ca z gru­zów Rzecz­po­spo­li­ta rów­nież nic go nie ob­cho­dzi­ła, choć Men­tor czę­sto wie­czo­ra­mi o Pol­sce opo­wia­dał i wy­raź­nie mu za­le­ża­ło, by Krüger po­dzie­lał jego mi­łość do tego nie­ist­nie­ją­ce­go kra­ju. Ow­szem, czy­tał Try­lo­gię i Pana Ta­de­usza i na­wet mu się po­do­ba­ło. I co z tego?

Wró­cił my­śla­mi do mat­ki, pięk­nej, ciem­no­wło­sej ko­bie­ty o wy­ra­zi­stych oczach. Była tak nie­zwy­kle po­dob­na do Ewe­li­ny, że po­ko­chał ją od pierw­sze­go wej­rze­nia, tak jak ko­chał swą nie­wi­do­mą sio­strę. Czuł, że to sen­ty­men­ta­lizm, być może eg­zal­ta­cja, bo jak moż­na za­ko­chać się w fo­to­gra­fii? Ko­bie­ta ze zdję­cia nie żyła od osiem­na­stu lat, ale to, zda­niem Krüge­ra, ni­cze­go nie zmie­nia­ło. Ko­chał ją. I tym więk­szy od­czu­wał żal, że jej z nim nie ma, że kula mor­der­cy po­zba­wi­ła go szan­sy przy­tu­la­nia się do niej, słu­cha­nia jej gło­su, kie­ro­wa­nia się jej wska­zów­ka­mi. Był prze­ko­na­ny, że zaj­mo­wa­ła­by się nim naj­lep­sza mat­ka na świe­cie.

Po­stać ojca mniej go zaj­mo­wa­ła. Do­my­ślał się, że jak każ­dy czło­wiek suk­ce­su, i to osią­gnię­te­go w ob­cym kra­ju, mu­siał być sta­now­czym, upar­tym męż­czy­zną, kon­se­kwent­nie dą­żą­cym do celu. Czy był­by do­brym oj­cem? Czy umiał­by prze­ka­zać sy­no­wi to, co waż­ne, na­uczyć go, jak po­ko­ny­wać prze­szko­dy, jak iść do przo­du, dzia­łać sku­tecz­nie i z po­żyt­kiem dla ro­dzi­ny? Za­pew­ne tak, choć Krüger pew­no­ści nie miał. O mat­ce zda­wał się wie­dzieć wszyst­ko, o ojcu tyl­ko tyle, ile wy­wnio­sko­wał ze słów Men­to­ra.

Ow­szem, oni by­li­by dla nie­go do­brzy. Czy jed­nak on był­by do­bry dla nich? Czy, gdy­by żyli, ro­bił­by to, co robi? Nie, za­pew­ne nie, nie tra­fił­by prze­cież w ręce Zda­now­skie­go, a po­tem Szum­skie­go. Nie upra­wiał­by więc zło­dziej­skie­go fa­chu, nie miał­by przy­go­to­wa­nia cyr­ko­we­go, nie za­bi­jał­by lu­dzi, przy­naj­mniej nie w złych in­ten­cjach. Czy jego dro­ga ży­cio­wa była zde­ter­mi­no­wa­na śmier­cią ro­dzi­ców? Tak. Czy za­tem, gdy­by nie sta­ry, osza­la­ły Kol­cow, nie zo­stał­by prze­stęp­cą? Po­now­nie tak.

Zbrod­nia pchnę­ła go, po­tom­ka za­moż­ne­go ban­kie­ra, na prze­stęp­czą dro­gę. Uczy­ni­ła go ban­dy­tą bez dro­gi od­wro­tu. Czy ża­ło­wał? Nie umiał od­po­wie­dzieć. Z pew­no­ścią chciał­by, by żyła mat­ka. By mógł słu­chać jej śmie­chu i pła­czu, wspie­rać ją w trud­nych chwi­lach i cie­szyć się jej szczę­ściem w ra­do­snych mo­men­tach. Czy był­by do­brym ban­kie­rem? Wąt­pił. Czuł się do­brze w tym, co ro­bił, choć nie miał złu­dzeń co do swej kon­dy­cji mo­ral­nej. Nie od­czu­wał wy­rzu­tów su­mie­nia, du­chy ofiar nie śni­ły mu się po no­cach.

„Opo­wie­dzia­łem ci tę hi­sto­rię nie po to, by wzbu­dzić w to­bie prag­nie­nie ze­msty i za­dość­uczy­nie­nia, cho­ciaż do­sko­na­le ro­zu­miem te uczu­cia. Chcia­łem, byś wy­ru­sza­jąc w po­dróż, wie­dział o so­bie tyle, ile ja o to­bie wiem”, po­wie­dział Men­tor. Krüger po­dej­rze­wał, że były to szcze­re sło­wa. Ro­zu­miał je. Do­ce­niał.

Ale nie miał za­mia­ru wy­rzec się ze­msty.

Zo­stał ogra­bio­ny z dzie­ciń­stwa, ma­jąt­ku i mat­czy­nej mi­ło­ści. Obie­cał so­bie, że je­śli ja­kimś cu­dem unik­nie plu­to­nu eg­ze­ku­cyj­ne­go, je­śli uda mu się wyjść z wię­zie­nia i od­zy­skać wol­ność, uwol­ni Ewe­li­nę, a po­tem przy­wró­ci so­bie sa­me­mu po­czu­cie spra­wie­dli­wo­ści.

Mor­der­ca skrył się za pa­ra­wa­nem śmier­ci, ale żył jego syn, po­to­mek i spad­ko­bier­ca, uzur­pa­tor nie­na­leż­ne­go ma­jąt­ku.

I on miał za­pła­cić za wszyst­ko.

Zgrzyt­nął klucz i Krüger do­strzegł ze zdu­mie­niem, że w celi jest cał­kiem ja­sno. Po­grą­żo­ny w my­ślach, prze­le­żał nie­mal pół nocy, za­po­mi­na­jąc o upły­wie cza­su, gło­dzie i zim­nie.

Straż­nik sta­nął w drzwiach. Miał w ręku mi­skę z dwo­ma paj­da­mi chle­ba gru­bo po­sma­ro­wa­ne­go smal­cem. Jed­nak nie cer­ber i nie po­si­łek przy­ku­ły uwa­gę więź­nia.

Zza ple­ców straż­ni­ka pa­trzy­ła na nie­go Ja­dwi­ga.

– Go­ścia ma – oznaj­mił straż­nik, sta­wia­jąc na sto­li­ku na­czy­nie. – Dzie­sięć mi­nut może roz­ma­wiać i tyl­ko dla­te­go, że pa­nien­ka bar­dzo pro­si­ła.

Krüger ze­rwał się z pry­czy, igno­ru­jąc strzyk­nię­cie bólu w zra­nio­nym boku. Przy­wo­łał na twarz pro­mien­ny uśmiech.

– Ja­dwi­go! – za­wo­łał.

Dziew­czy­na mia­ła chmur­ną, za­cię­tą minę, do­sko­na­le współ­gra­ją­cą z jej czar­nym stro­jem po­zba­wio­nym wszel­kich ozdób. We­szła w mil­cze­niu do celi i sta­nę­ła pod ścia­ną, po czym spoj­rza­ła na straż­ni­ka.

– Dzie­sięć mi­nut – po­wtó­rzył cer­ber, po czym wy­szedł. Gło­śno szczęk­nę­ła za­su­wa.

Krüger spo­waż­niał. Wie­dział, że żad­ne uśmie­chy nic tu nie po­mo­gą.

– Ja­dwi­go… – po­wie­dział, po czym za­milkł. Chciał się tłu­ma­czyć, uspra­wie­dli­wić, prze­pro­sić. Nie po­tra­fił zna­leźć od­po­wied­nich słów. Umiał pierw­szo­rzęd­nie kła­mać, ale te­raz czuł, że kłam­stwo nie przej­dzie mu przez gar­dło.

– Dla­cze­go? – za­py­ta­ła dziew­czy­na.

– Dla­cze­go co?

– Dla­cze­go opu­ści­łeś mój dom bez po­że­gna­nia, na­wet bez za­po­wie­dzi?

– Ja­dwi­go, ja…

– Czy oka­za­łam ci nie dość sta­ran­ną tro­skę? Czy masz coś do za­rzu­ce­nia go­ścin­no­ści mo­jej albo mo­je­go ojca? Czy zby­wa­ło ci na je­dze­niu? Po­wiedz.

– Nie, oczy­wi­ście, że nie.

– Więc słu­cham. Dla­cze­go?

– Dla two­je­go bez­pie­czeń­stwa.

– Cie­ka­we.

– Mu­sia­łem. Wiesz, że mam za­da­nie do wy­ko­na­nia.

– Nie. Wca­le nie wiem. Szcze­rze mó­wiąc, my­ślę, że kła­miesz.

– Nie kła­mię. Po pro­stu nie mogę po­wie­dzieć wszyst­kie­go.

Ja­dwi­ga wy­dę­ła po­gar­dli­wie war­gi. Od­kąd Krüger wi­dział ją po raz ostat­ni, bar­dzo się zmie­ni­ła. Nie cho­dzi­ło o zmia­ny fi­zycz­ne. Była ja­kaś po­waż­niej­sza, bar­dziej doj­rza­ła. Mia­ła w gło­sie sta­now­czość i upór, któ­rych Krüger do tej pory u niej nie do­strze­gał.

– Po­wiem ci, co my­ślę – po­wie­dzia­ła. – By­łam głu­pia. Do­pie­ro te­raz to zro­zu­mia­łam. Nie było to pro­ste, bo uświa­do­mie­nie so­bie swo­jej głu­po­ty ni­g­dy nie jest pro­ste. Wy­da­wa­ło mi się, że świat jest czar­no-bia­ły, moż­na stać albo po stro­nie do­bra, albo jest się po pro­stu złym czło­wie­kiem. Dla mnie każ­dy pa­trio­ta wal­czą­cy o Pol­skę, zwłasz­cza wal­czą­cy z bro­nią w ręku, jest kimś do­brym. Dla­te­go gdy zo­ba­czy­łam, jak wal­czysz z Ukra­iń­ca­mi, jak sta­jesz sam prze­ciw ta­kiej ma­sie żoł­nie­rzy, by­łam peł­na po­dzi­wu. Pie­lę­gno­wa­łam cię, bo uwa­ża­łam, że tak trze­ba, a ty da­wa­łeś do zro­zu­mie­nia, że je­steś nie tyl­ko żoł­nie­rzem, ale rów­nież kon­spi­ra­to­rem, kimś waż­nym, kimś dla Pol­ski nie­zbęd­nym. Do­sko­na­le wy­ko­rzy­sta­łeś moją na­iw­ność. Owi­ną­łeś mnie wo­kół pal­ca i uwio­dłeś. Tak, nie za­prze­czaj – do­da­ła szyb­ko, wi­dząc unie­sio­ną dłoń Krüge­ra. – Uwio­dłeś. A ja ci to uła­twi­łam. By­łam głu­pia i za­ko­cha­na. To nędz­ne wy­tłu­ma­cze­nie, sama to wi­dzę.

Krüger zdu­miał się. Gdy tyl­ko dziew­czy­na za­czę­ła mó­wić, do­my­ślił się, ja­kie mniej wię­cej sło­wa zo­sta­ną wy­po­wie­dzia­ne, ale szcze­rość ostat­niej de­kla­ra­cji za­sko­czy­ła go. Ja­dwi­ga zmie­ni­ła się. Py­ta­nie, czy ta zmia­na jest dla nie­go szan­są, czy za­gro­że­niem więk­szym niż cał­kiem re­al­na per­spek­ty­wa sta­nię­cia przed plu­to­nem eg­ze­ku­cyj­nym.

Od­po­wiedź przy­szła bar­dzo szyb­ko.

– My­śla­łam, że przyj­dę tu i skło­nię cię do szcze­ro­ści, może na­wet po­wiesz coś, co mnie prze­ko­na, że się mylę, ale wi­dzę, że nie­po­trzeb­nie się tru­dzi­łam. Nie wiem, na co li­czy­łam. Je­steś do­kład­nie taki, jaki my­ślę, że je­steś. Po­wiem ci coś jesz­cze: nie będę mia­ła z tego sa­tys­fak­cji, ale ze spo­ko­jem przyj­mę wia­do­mość o two­jej śmier­ci. Nie chcę wie­dzieć, co na­praw­dę ukry­wasz za ma­ską fał­szy­we­go uśmie­chu i kłam­stwa. Wy­star­czy mi świa­do­mość, że po­nie­siesz karę. Nie za to, co zro­bi­łeś mnie, ale za to, co zro­bi­łeś Pol­sce.

Krüger od pew­ne­go cza­su już wła­ści­wie nie słu­chał. My­ślał, co po­wi­nien zro­bić.

Szyb­ko do­szedł do wnio­sku, że dys­ku­sja nie ma żad­ne­go sen­su. Ja­dwi­ga nie przy­szła tu roz­wie­wać wąt­pli­wo­ści ani da­wać mu dru­giej szan­sy. Chcia­ła wy­gło­sić pro­ce­so­wą mowę koń­co­wą, do­ko­nać eks­pia­cji, a po­tem pa­trzeć, jak kat wy­ry­wa ska­zań­co­wi sto­łek spod nóg.

Usły­szał cięż­kie kro­ki straż­ni­ka i po­brzę­ki­wa­nie klu­czy.

***

Sznur?

Za­ci­śnię­ta na szyi pę­tla i świat ga­sną­cy przed ocza­mi? Wol­no, prze­raź­li­wie wol­no, tak, że my­śli zdą­żą jesz­cze w pa­ni­ce roz­biec się na wszyst­kie stro­ny i ostat­nie chwi­le będą po pro­stu skła­da­ły się ze stra­chu?

Skok z okna?

Se­kun­do­wy lot, pod­czas któ­re­go umy­słem za­wład­ną de­mo­ny prze­szło­ści, pa­ni­ka i roz­pacz? Ból upa­da­nia trwa­ją­cy uła­mek se­kun­dy, ale cią­gną­cy się przez wiecz­ność?

Rzu­ce­nie się pod po­ciąg?

A gdy w ostat­niej chwi­li in­stynkt cof­nie roz­kaz wy­da­ny mięś­niom i nie do koń­ca uda się za­trzy­mać nada­ny już cia­łu ruch? Gdy pę­dzą­ca na spo­tka­nie ma­szy­na, błysz­cząc re­flek­to­ra­mi, za­cznie wyć prze­raź­li­we w bez­rad­nej pró­bie za­trzy­ma­nia ty­siąc­to­no­we­go cię­ża­ru, a na to­rze znaj­dą się tyl­ko nogi? I gdy przyj­dzie nie tyl­ko nie po­że­gnać się ze świa­tem, ale spę­dzić resz­tę ży­cia przy­ku­tą do łóż­ka, ska­za­ną na po­moc in­nych, z wiecz­nym pięt­nem sa­mo­bój­czy­ni?

Anna Kol­co­wa no­si­ła się z tą my­ślą już od pew­ne­go cza­su, nie umia­ła jed­nak pod­jąć de­cy­zji. Nie po­tra­fi­ła do­ko­nać wy­bo­ru.

Dziś, gdy za­pu­kał li­sto­nosz i na ko­per­cie roz­po­zna­ła pi­smo męża, a po­tem ze ska­mie­nia­łą twa­rzą prze­czy­ta­ła sło­wa na­pi­sa­ne przez Iwa­na, zde­cy­do­wa­ła się osta­tecz­nie.

Przy­go­to­wa­nia czy­ni­ła od rana. Naj­pierw na­pi­sa­ła dłu­gi, czte­ro­stro­ni­co­wy list do ojca. Sta­ra­ła się po­wścią­gnąć emo­cje i sku­pić na su­chym wy­ja­śnie­niu mo­ty­wów swej de­cy­zji. Sta­wia­ła kształt­ne, rów­ne li­te­ry, pi­sa­ła wol­no, sta­ran­nie, ale gdy skoń­czy­ła, nie była wca­le pew­na, czy uda­ło jej się prze­lać na pa­pier to, co za­mie­rza­ła. Zresz­tą – jak na czte­rech stro­nach za­wrzeć bez­sens zmar­no­wa­ne­go ży­cia i mo­tyw czy­nu, któ­re­go nie­ba­wem za­mie­rza­ła do­ko­nać?

Mimo to nie po­pra­wia­ła ni­cze­go. Wło­ży­ła list do ko­per­ty, za­kle­iła ją, opi­sa­ła imie­niem i na­zwi­skiem ojca, po czym po­ło­ży­ła po­środ­ku pu­ste­go sto­łu w sa­lo­nie.

Prze­szła do ła­zien­ki. Na­peł­ni­ła wan­nę, a po­tem ro­ze­bra­ła się po­wo­li, sta­ran­nie ukła­da­jąc czę­ści gar­de­ro­by na sto­ją­cym obok krze­śle. Gdy wcho­dzi­ła do cie­płej, pach­ną­cej la­wen­dą wody, prze­lot­nie rzu­ci­ła okiem na swą od­bi­ja­ją­cą się w lu­strze syl­wet­kę. Mia­ła dwa­dzie­ścia sie­dem lat i fi­gu­rę osiem­na­sto­lat­ki, była ko­bie­tą atrak­cyj­ną, in­te­li­gent­ną, ob­da­rzo­ną ser­cem go­to­wym do wiel­kie­go uczu­cia. No cóż… Wi­dać nie było jej dane za­znać męż­czy­zny, mi­ło­ści i szczę­ścia ma­cie­rzyń­stwa.

Za­nu­rzy­ła się po szy­ję. Brzy­twa Iwa­na le­ża­ła tuż obok, na kra­wę­dzi wan­ny. Wy­po­le­ro­wa­na stal lśni­ła w bla­sku lam­py.

„Chodź”, zda­wa­ła się mó­wić. „Za­pew­nię ci to, cze­go nie za­zna­łaś w do­tych­cza­so­wym ży­ciu”.

Anna wzię­ła na­rzę­dzie do ręki. Rę­ko­jeść była chłod­na, w ja­kiś prze­dziw­ny spo­sób do­da­wa­ła od­wa­gi. Do­tknę­ła ostrzem nad­garst­ka. Dziw­ne, ale nie po­czu­ła ni­cze­go szcze­gól­ne­go. Le­ciut­ki do­tyk zda­wał się nie mieć naj­mniej­sze­go zna­cze­nia.

Na­ci­snę­ła moc­niej. Skó­ra ugię­ła się. Ostrze we­szło w głąb cia­ła na pół mi­li­me­tra. Pierw­sze kro­ple krwi od­bi­ja­ły się od sta­li jak w lu­strze. Na­dal nie czu­ła nic.

Na­ci­snę­ła moc­niej. Krew po­pły­nę­ła wą­skim stru­mycz­kiem.

Po­czu­ła lek­kie pie­cze­nie.

I cie­pło.

– Nie – po­wie­dzia­ła.

***

Gdy straż­nik wszedł do celi, zdu­mie­nie ode­bra­ło mu mowę.

Na­prze­ciw, nie­mal na wy­cią­gnię­cie ręki, uj­rzał Ja­dwi­gę Broch­wicz sto­ją­cą twa­rzą do drzwi. Mia­ła czer­wo­ną twarz, tym ro­dza­jem czer­wie­ni, któ­ra zna­mio­nu­je ogrom­ne wzbu­rze­nie, nie­mal bli­skie apo­plek­sji. Jej szy­ję opla­ta­ło pra­we ra­mię więź­nia. Krüger stał tuż za nią, przy­tu­lo­ny klat­ką pier­sio­wą do jej ple­ców. Pa­trzył wprost na straż­ni­ka.

– Nic nie mów, nie krzycz, nie wy­ko­nuj żad­nych ner­wo­wych ru­chów – po­wie­dział. – Ro­zu­miesz? Jed­no sło­wo, a ta ko­bie­ta umrze.

Męż­czy­zna nie po­wie­dział nic, na­to­miast po­ru­szy­ła się Ja­dwi­ga. Chrząk­nę­ła ochry­ple i szarp­nę­ła się. Krüger wzmoc­nił na­cisk. Tak do­brze zna­ne cia­ło znie­ru­cho­mia­ło.

– Ty rów­nież nic nie mów. Nie broń się – szep­nął pro­sto w go­rą­ce, czer­wo­ne ucho. – Za­raz bę­dzie po wszyst­kim.

Straż­nik wy­ko­nał ruch, jak­by szy­ko­wał się do sko­ku, więc Krüger nie tra­cił cza­su.

– Jej nie­wie­le bra­ku­je – po­wie­dział naj­spo­koj­niej­szym to­nem, na jaki mógł się zdo­być. – Ja może nie unik­nę kary, ale ty bę­dziesz mu­siał się moc­no tłu­ma­czyć, dla­cze­go do­pu­ści­łeś do śmier­ci tej pa­nien­ki.

Klucz­nik nie wy­glą­dał na czło­wie­ka, któ­ry na­dą­ża za roz­wo­jem wy­pad­ków. Po­de­rwał pra­wą rękę do szyi i za­czął szar­pać za koł­nie­rzyk mun­du­ro­wej ko­szu­li, jak­by w celi na­gle za­bra­kło po­wie­trza.

– Po­wiem ci, co zro­bi­my – kon­ty­nu­ował Krüger, od­li­cza­jąc se­kun­dy. Miał świa­do­mość, że dziew­czy­nie nie zo­sta­ło wie­le cza­su. Ale prze­cież nie mógł po­lu­zo­wać chwy­tu. – Ode­pniesz klu­cze i dasz mi do ręki. Wyj­miesz po­wo­li pi­sto­let z ka­bu­ry i po­dasz mi go rów­nież. Pa­mię­taj, że ona za chwi­lę się udu­si.

Straż­nik me­dy­to­wał chwi­lę. Krüger miał wra­że­nie, że pró­bu­je coś wy­my­ślić, zna­leźć ja­kieś wyj­ście, może usły­szeć na ko­ry­ta­rzu kro­ki zwia­stu­ją­ce na­dej­ście po­mo­cy. Po­tem jego ra­mio­na nie­znacz­nie opa­dły. Nie wy­my­ślił ani nie usły­szał ni­cze­go.

Zgod­nie z po­le­ce­niem od­piął klu­cze od pasa i wy­cią­gnął rękę. Krüger prze­jął je, po czym, chcąc za­cho­wać swo­bo­dę ru­chu, wrzu­cił do kie­sze­ni. Chwi­lę mo­co­wa­li się wzro­kiem. Straż­nik po­wo­li się­gnął do ka­bu­ry i po­wtó­rzył gest. Czu­jąc w dło­ni chłod­ną stal pi­sto­le­tu, Krüger nie­mal na głos wes­tchnął z ulgą. Brow­ning. Do­bra, cięż­ka broń.

Uczy­nił pierw­szy krok.

Pora na dru­gi.

Na dwie se­kun­dy za­ci­snął pra­we ra­mię. Ja­dwi­ga szarp­nę­ła się, po czym jej cia­ło zwiot­cza­ło. Nie spusz­cza­jąc wzro­ku ze straż­ni­ka, naj­sta­ran­niej, jak mógł, za­mor­ty­zo­wał upa­dek dziew­czy­ny.

Pod­niósł broń na wy­so­kość oczu. Na ko­ry­ta­rzu w dal­szym cią­gu pa­no­wa­ła ci­sza. Krüger nie mógł uwie­rzyć, że wszyst­ko idzie tak gład­ko.

– Kto jest w bu­dyn­ku? – za­py­tał.

– Sze­ściu więź­niów – od­parł straż­nik.

– Więź­nio­wie mnie nie in­te­re­su­ją. Kto z war­ty?

– W stró­żów­ce dwóch. Przy bra­mie na­stęp­nych dwóch.

– To wszyst­ko?

– Tak.

– Je­śli kła­miesz, wró­cę po cie­bie – po­wie­dział Krüger, po czym wy­ko­nał bły­ska­wicz­ny krok do przo­du i rę­ko­je­ścią pi­sto­le­tu moc­no ude­rzył straż­ni­ka w skroń. Ko­lej­ne cia­ło za­ście­li­ło pod­ło­gę, ale tym ra­zem Krüger nie za­wra­cał so­bie gło­wy ła­go­dze­niem skut­ków upad­ku.

Oce­nił, że za­rów­no Ja­dwi­ga, jak i straż­nik będą nie­przy­tom­ni przez co naj­mniej dzie­sięć mi­nut. Je­że­li w tym cza­sie nie zdo­ła wy­do­stać się z bu­dyn­ku, wsz­czę­cie przez któ­reś z nich alar­mu nie bę­dzie mia­ło żad­ne­go zna­cze­nia.

Prze­szu­kał kie­sze­nie straż­ni­ka, ale poza za­pa­so­wym ma­ga­zyn­kiem, któ­ry oczy­wi­ście za­brał, nie zna­lazł ni­cze­go in­te­re­su­ją­ce­go. Wyj­rzał ostroż­nie na ko­ry­tarz. Pu­sto.

Szyb­ko za­czął się roz­bie­rać.

Gdy kil­ka mi­nut póź­niej wy­szedł z celi, nie róż­nił się zbyt­nio od straż­ni­ka. Na­wet sta­rał się po­dob­nie gar­bić. Mun­dur le­żał na nim do­brze, buty były o nu­mer za cia­sne, ale nie zwra­cał na to uwa­gi. Za­trza­snął drzwi celi, prze­krę­cił klucz i za­su­wę, po czym wol­nym kro­kiem po­ko­nał ko­ry­tarz.

Mo­men­tu, gdy go tu przy­wie­zio­no, nie pa­mię­tał zbyt do­brze, więc po­sia­dał tyl­ko mgli­ste po­ję­cie o to­po­gra­fii wię­zie­nia. Przyj­mo­wał, że straż­nik okła­mał go i aresz­tu pil­nu­je wię­cej lu­dzi niż tyl­ko pię­ciu.

Nie miał do­kład­ne­go pla­nu. Je­śli zo­sta­nie zmu­szo­ny do im­pro­wi­za­cji, bę­dzie im­pro­wi­zo­wał.

***

Kol­cow jed­nym szarp­nię­ciem po­de­rwał Ewe­li­nę na nogi, sta­ra­jąc się nie zwra­cać uwa­gi na jej prze­ra­żo­ną, zdez­o­rien­to­wa­ną minę. Czuł, że strach i ad­re­na­li­na pod­no­szą mu wło­sy na gło­wie. Ich ży­cie za­le­ża­ło od tego, jak szyb­ko mo­gli biec.

– Ucie­ka­my! – krzyk­nął. – Mu­sisz ze­brać wszyst­kie siły, ja­kie jesz­cze masz.

Ru­szy­ła przed sie­bie. Zła­pał ją za rękę i za­czę­li prze­dzie­rać się przez za­gaj­nik. Brnął przez śnieg, wła­ści­wie cią­gnąc dziew­czy­nę za sobą. Wy­pa­dli z la­sku tuż koło sa­nek. Nie­mal wrzu­cił Ewe­li­nę do środ­ka, jed­nym ru­chem ze­rwał ko­by­le z py­ska wo­rek z ob­ro­kiem i od­rzu­cił go precz. Szarp­nął za wę­dzi­dło, koń za­re­ago­wał par­sk­nię­ciem. Zmu­sił zwie­rzę do cof­nię­cia się.

San­ki wy­je­cha­ły ty­łem na dro­gę.

Kol­cow wsko­czył na ko­zioł i zła­pał lej­ce. Rze­mień chla­snął po wy­chu­dzo­nych bo­kach. Klacz po­de­rwa­ła się do bie­gu.

Ryk ochry­płych gło­sów i tu­pot wie­lu nóg przy­bli­ży­ły się znacz­nie. Ban­da, czu­jąc krew i dy­sząc pra­gnie­niem ze­msty, nie mia­ła za­mia­ru re­zy­gno­wać. Kie­ro­wa­na pier­wot­nym in­stynk­tem łow­ców ru­szy­ła śla­dem sań.

Od­je­cha­li kil­ka­na­ście me­trów, gdy huk­nął pierw­szy strzał. Kol­cow schy­lił gło­wę i spoj­rzał przez ra­mię. Pięt­na­ście, może dwa­dzie­ścia po­sta­ci bie­gło trak­tem, kil­ka na­stęp­nych wy­nu­rza­ło się z lasu.

Na­past­ni­cy mie­li to­wa­rzy­szy, któ­rzy nie za­mie­rza­li re­zy­gno­wać z ze­msty. I na­gro­dy.

Za­grzmia­ła pi­sto­le­to­wa i ka­ra­bi­no­wa pal­ba. Kol­cow usły­szał po­nu­ry świst kuli, a po­tem, jesz­cze bli­żej, ko­lej­ny. Ude­rzył ko­nia lej­ca­mi w zad, zmu­sza­jąc go do szyb­sze­go bie­gu. Dro­ga, po­kry­ta śnie­giem i lo­dem, była nie­rów­na i za­bój­czo śli­ska. Ko­by­ła kil­ka­krot­nie po­tknę­ła się, san­ka­mi szarp­nę­ło, Ewe­li­na krzyk­nę­ła, ude­rza­jąc moc­no bar­kiem w drew­nia­ną bur­tę. Za­kra­wa­ło na cud, że ucie­ka­li na­dal, że jesz­cze żyją, że koń nie upadł, grze­biąc ja­ką­kol­wiek na­dzie­ję.

Kol­cow wy­szarp­nął spod ko­żu­cha dru­gi re­wol­wer i od­wró­cił się.

– Na pod­ło­gę! – krzyk­nął. – Gło­wa jak naj­ni­żej!

Nie spraw­dza­jąc, czy dziew­czy­na wy­ko­na­ła po­le­ce­nie, wy­ciąg­nął broń przed sie­bie. Nie mo­gło być mowy o ce­lo­wa­niu, san­ka­mi szar­pa­ło na wszyst­kie stro­ny, pod­sko­ki i ko­ły­sa­nie unie­moż­li­wia­ły na­wet po­rząd­ne unie­ru­cho­mie­nie bro­ni. Skie­ro­wał lufę w stro­nę ciem­nej, po­ru­sza­ją­cej się, bły­ska­ją­cej ogni­ka­mi wy­strza­łów masy i na­ci­snął spust.

Sie­dem kul opu­ści­ło bę­be­nek jed­na po dru­giej.

Prze­le­cia­ły krót­ki dy­stans dzie­lą­cy san­ki od po­go­ni; trzy od­na­la­zły cel. Ryk bólu i za­sko­cze­nia tar­gnął po­wie­trzem z siłą nie mniej­szą od huku wy­strza­łów. Tra­fie­ni ru­nę­li w śnieg; rów­nież resz­ta ban­dy pa­dła na zie­mię, sta­ra­jąc się skryć przed ostrza­łem. Nim na­past­ni­cy pod­nie­śli się i kon­ty­nu­owa­li po­ścig, san­ki od­da­li­ły się o ko­lej­ne trzy­dzie­ści me­trów i znik­nę­ły w ciem­no­ści.

***

Gmach ko­men­dy po­li­cji spra­wiał po­nu­re wra­że­nie. Gład­kie ka­mien­ne mury i ja­kaś nie­uchwyt­na at­mos­fe­ra nie­szczę­ścia, prze­mo­cy i zbrod­ni wy­da­ły się An­nie Kol­co­wej do­brze pa­so­wać nie tyl­ko do tego miej­sca, ale rów­nież do jej na­stro­ju. Nie wzru­sza­ło jej to. Gdy te­raz, po kil­ku go­dzi­nach od wyj­ścia z wan­ny i opa­trze­niu rany nad­garst­ka, po­my­śla­ła o mo­ty­wach swe­go czy­nu, czu­ła tyl­ko wstyd. Ow­szem, Iwan wy­je­chał bez sło­wa wy­ja­śnie­nia, ow­szem, czu­ła się sa­mot­na i opusz­czo­na, a w jej ży­ciu do­mi­no­wa­ły nuda i pust­ka. Już ja­kiś czas temu za­czę­ła do­pusz­czać do sie­bie myśl, że wię­cej nie uj­rzy męża. Kie­dyś ją to prze­ra­ża­ło, ale te­raz, po otrzy­ma­niu li­stu, gdy wszyst­ko sta­ło się ja­sne? Czy nie moż­na od­czy­tać jego kro­ku jako szan­sy na nowe ży­cie? Była mło­da, sil­na i mą­dra. Mia­ła ko­cha­ją­cych ro­dzi­ców. Czy nie sta­no­wi­ło to wy­star­cza­ją­ce­go ka­pi­ta­łu na przy­szłość? Czy musi być za­leż­na od męża? Czy wcze­śniej czu­ła się szczę­śli­wa?

I w koń­cu: czy wia­ra, któ­rą wy­zna­wa­ła, nie pięt­nu­je sa­mo­bój­ców?

Anna Kol­co­wa we­szła po scho­dach i pchnę­ła drzwi wej­ścio­we. Sto­ją­cy w nie­wiel­kim holu funk­cjo­na­riusz ob­rzu­cił ją cie­ka­wym spoj­rze­niem.

– Sza­now­na pani do kogo? – za­py­tał.

Anna za­wa­ha­ła się. Py­ta­nie w grun­cie rze­czy za­sko­czy­ło ją. Nie mia­ła żad­ne­go po­my­słu, jak za­ła­twić spra­wę, z któ­rą przy­szła. Nie była na­wet pew­na, czy w ogó­le po­win­na tu przy­cho­dzić.

– Ja… – za­wa­ha­ła się – w spra­wie tych za­gi­nio­nych dziew­cząt…

Po­li­cjant spoj­rzał na nią z nie­co więk­szym za­in­te­re­so­wa­niem.

– Pani jest świad­kiem?

– Słu­cham…? Świad­kiem? Nie, ra­czej nie.

– A więc? W ja­kiej spra­wie?

Annę na­gle ogar­nę­ła złość. Nie po to odło­ży­ła naj­waż­niej­szą de­cy­zję w do­tych­cza­so­wym ży­ciu, przez cały ra­nek mo­co­wa­ła się z my­śla­mi, a po­tem pół go­dzi­ny brnę­ła przez wzma­ga­ją­cą się z każ­dym kwa­dran­sem za­dym­kę, by te­raz zre­zy­gno­wać przy pierw­szej prze­szko­dzie.

– Chcę roz­ma­wiać z po­li­cjan­tem, któ­ry zaj­mu­je się spra­wą tych za­gi­nio­nych dziew­cząt. Bo prze­cież po­li­cja ich szu­ka, praw­da?

– Pani wie, gdzie one są?

– Pro­szę pana – Anna na­wet nie zda­wa­ła so­bie spra­wy, że nie­mal krzy­czy – czy pan się zaj­mu­je tą spra­wą? W holu wej­ścio­wym?

Po­li­cjant nie­co się zmie­szał.

– Nie – od­parł. – Z tym to naj­le­piej do ko­mi­sa­rza Wa­li­gó­ry.

– No to niech pan pro­wa­dzi – po­wie­dzia­ła Anna. Jej zde­ner­wo­wa­nie nie zma­la­ło, ale sta­ra­ła się mó­wić spo­koj­niej.

– Jak? Do ko­mi­sa­rza? Tak bez za­po­wie­dzi?

– Albo pan po­wie, któ­ry po­kój. Sama tra­fię.

Po­li­cjant raz jesz­cze przyj­rzał się An­nie. Wa­riat­ka? Czy rze­czy­wi­ście coś wie? Wzru­szył ra­mio­na­mi. W ra­zie gdy­by oka­za­ło się to pierw­sze, ko­mi­sarz nie­źle na­trze mu uszu. Ale gdy­by praw­dzi­wa oka­za­ła się dru­ga wer­sja, a on nie do­pro­wa­dził­by waż­ne­go świad­ka…

– Pani pój­dzie za mną.

Ru­szył przed sie­bie. Ob­ca­sy bu­ci­ków Anny stu­ka­ły ostro w dud­nią­cej aku­sty­ce ko­ry­ta­rza. W mil­cze­niu wspię­li się na pię­tro. Ob­szer­ny hol był na­wet więk­szy niż na par­te­rze. Po­li­cjant pod­szedł do drzwi znaj­du­ją­cych się po pra­wej stro­nie.

Za­pu­kał, po czym, nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź, wszedł do po­ko­ju. Po pół mi­nu­cie był z po­wro­tem.

– Ko­mi­sarz cze­ka na pa­nią. Le­piej, żeby to było coś waż­ne­go.

Anna Kol­co­wa ostat­niej uwa­gi na­wet nie usły­sza­ła. Na­dal nie mo­gąc po­zbyć się uczu­cia roz­pacz­li­we­go wa­ha­nia, prze­stą­pi­ła próg. Drzwi za­trza­snę­ły się za nią.

Sie­dzą­cy za biur­kiem męż­czy­zna był w śred­nim wie­ku i wzbu­dzał za­ufa­nie. Po­dziel się ze mną tym, co wiesz, mó­wi­ły jego oczy, a wspól­nie za­sta­no­wi­my się, co z tym zro­bić.

Jak­by wbrew tej za­chę­cie jej do­tych­cza­so­wa, i tak nie­wiel­ka pew­ność sie­bie opu­ści­ła ją zu­peł­nie.

Go­spo­darz ga­bi­ne­tu wstał. Mun­dur urzęd­ni­ka nie­miec­kiej służ­by pań­stwo­wej le­żał na nim bar­dzo do­brze, je­dy­nym dy­so­nan­sem był owi­nię­ty wo­kół szyi bia­ły weł­nia­ny szal, zgo­ła nie­pa­su­ją­cy do uni­for­mu, ale ja­koś do­da­ją­cy go­spo­da­rzo­wi uro­ku.

Do­brze mu w tym sza­lu, ale po co szal, gdy w po­ko­ju jest cał­kiem cie­pło? – po­my­śla­ła Anna.

– Pro­szę, niech pani sia­da – po­wie­dział nie­co schryp­nię­tym, ale cał­kiem mi­łym ba­ry­to­nem, wska­zu­jąc sto­ją­ce przed biur­kiem krze­sło.

– Ja…

– Na­pi­je się pani her­ba­ty?

– Nie. Ja… dzię­ku­ję – wy­szep­ta­ła, czu­jąc, że co­raz moc­niej bije jej ser­ce.

Cze­góż ona chce od tego męż­czy­zny? Cze­go chce od sa­mej sie­bie?

– Na­zy­wam się Anna Kol­co­wa.

– Ko­mi­sarz Wa­li­gó­ra.

Usia­dła.

Nie czu­ła się ani odro­bi­nę pew­niej. Zbyt prze­ra­ża­ło ją to, co za­mie­rza­ła opo­wie­dzieć temu ob­ce­mu męż­czyź­nie, by do­strzec, jak wy­po­wie­dzia­ne przez nią sło­wa zmie­ni­ły jego na­sta­wie­nie z uprzej­me­go znu­dze­nia na ostroż­ne, ale wy­raź­ne ocze­ki­wa­nie.

– Tak? – za­py­tał Wa­li­gó­ra po dłuż­szej chwi­li.

– By­łam… – za­wa­ha­ła się. – Je­stem żoną Iwa­na Kol­co­wa.

– Świet­nie pani mówi po pol­sku – po­wie­dział ko­mi­sarz.

– Je­stem Po­lką – od­par­ła szyb­ko.

– Ach tak.

– Iwan był… – Zno­wu wa­ha­nie. Dłu­gie, roz­pacz­li­we, jak­by od­szu­ka­nie wła­ści­wych słów prze­kra­cza­ło moż­li­wo­ści Anny. – Jest Ro­sja­ni­nem, ale do wie­lu lat miesz­ka w War­sza­wie. Mówi po pol­sku rów­nie do­brze jak ja – do­da­ła nie­co bez związ­ku.

Wiem, chciał po­wie­dzieć Wa­li­gó­ra, ale w ostat­niej chwi­li ugryzł się w ję­zyk.

– Dla­cze­go pani mówi: „był”? – za­py­tał.

– On wy­je­chał…

Zno­wu za­mil­kła. Wa­li­gó­ra wes­tchnął, po czym spoj­rzał na pię­trzą­cy się na biur­ku stos pa­pie­rów. Pol­ska od­zy­ski­wa­ła byt pań­stwo­wy, ale spraw od tego nie uby­ło, prze­ciw­nie, ko­mi­sarz miał nie­od­par­te wra­że­nie, że jest ich znacz­nie wię­cej niż choć­by przed trze­ma mie­sią­ca­mi. A lu­dzi do ro­bo­ty bra­ko­wa­ło, w każ­dym ra­zie ta­kich, któ­rzy wy­ka­zy­wa­li­by się czym­kol­wiek poza za­pa­łem. Wszyst­ko to­nę­ło w or­ga­ni­za­cyj­nym ba­ła­ga­nie i tym­cza­so­wo­ści.

– Chcia­ła mi pani coś po­wie­dzieć o tych za­gi­nio­nych dziew­czę­tach.

– Tak. Iwan był… – zno­wu pau­za. Jak to ująć w sło­wa? – Nie­dy­spo­no­wa­ny.

– Nie­dy­spo­no­wa­ny? – za­py­tał Wa­li­gó­ra i po­czuł, że za­czy­na ogar­niać go iry­ta­cja. O czym, do dia­bła, ta ko­bie­ta o bla­dym jak u tru­pa ob­li­czu chce z nim roz­ma­wiać?

– Jako męż­czy­zna – po­wie­dzia­ła ci­cho, a Wa­li­gó­ra za­uwa­żył, że upior­na bla­dość ustę­pu­je miej­sca czer­wie­ni, ogar­nia­ją­cej ko­bie­tę od na­sa­dy wło­sów aż do krań­ców płyt­kie­go de­kol­tu.

Wa­li­gó­ra do­pie­ro te­raz zdał so­bie spra­wę, jak bar­dzo za­am­ba­ra­so­wa­na musi być jego roz­mów­czy­ni. Pod­jął spo­ry wy­si­łek, by na twa­rzy nie drgnął na­wet je­den mię­sień, by ona nie wy­czy­ta­ła z jego spoj­rze­nia cze­goś, co mo­gła wziąć za iro­nię lub zło­śli­wość.

– Ro­zu­miem – po­wie­dział. – To dla pani na pew­no trud­ne.

Nie spra­wia­ła wra­że­nia, jak­by go sły­sza­ła.

– On żą­dał ode mnie cał­ko­wi­te­go po­słu­szeń­stwa. Dy­ry­go­wał mną, urzą­dzał mi ży­cie…

– Nie­któ­rzy męż­czyź­ni uwa­ża­ją, że tak wła­śnie na­le­ży po­stę­po­wać.

– Twier­dził, że mnie ko­cha, do­ma­gał się ode mnie de­kla­ra­cji mi­ło­ści. Ale nie da­wał nic w za­mian. Tyl­ko roz­ka­zy, na­ka­zy i re­gu­la­min. Jak w woj­sku. Każ­de od­stęp­stwo ka­rał. Był zresz­tą kie­dyś żoł­nie­rzem, ar­ty­le­rzy­stą.

– Był?

– Od­szedł ze służ­by. Jesz­cze przed woj­ną.

– Ro­zu­miem. Czy to dla­te­go nie wy­co­fał się z woj­skiem w pięt­na­stym?

– Ar­mia go… po­rzu­ci­ła. Tak twier­dził. Miał wy­pa­dek na po­li­go­nie. Dłu­go do­cho­dził do zdro­wia, po­tem chciał wró­cić, lecz wła­dze się nie zgo­dzi­ły. Iwan oku­lał. Nie od­zy­skał peł­ni sił, ale twier­dził, że po­ra­dził­by so­bie na daw­nym sta­no­wi­sku. Był bar­dzo roz­go­ry­czo­ny, gdy oka­za­ło się, że nic z tego nie bę­dzie.

– Więc dla­te­go zo­stał?

– Moż­li­we. Ale nie o tym chcę roz­ma­wiać.

– Chce pani coś po­wie­dzieć o za­gi­nio­nych dziew­czę­tach.

– O jed­nej. Mo­jej słu­żą­cej.

– To bar­dzo in­te­re­su­ją­ce.

– Przed ślu­bem mój oj­ciec przy­spo­so­bił nam jako słu­żą­cą dziew­czy­nę ze wsi, Ma­ry­się… Bal­ce­rek… tak chy­ba się na­zy­wa­ła. Ma­ria Bal­ce­rek. Iwan za­trud­nił ją, bo uznał, że po­trze­bu­je­my słu­żą­cej. Miła dziew­czy­na, ro­bot­na. I parę dni po na­szym ślu­bie, na­wet ty­go­dnia nie było, znik­nę­ła.

– Znik­nę­ła? Co pani ma my­śli?

– Po pro­stu. Wy­je­cha­łam na kil­ka dni do ro­dzi­ców, po tym, gdy oka­za­ło się, że w pierw­szą noc po ślu­bie mój mąż…

Umil­kła.

Opo­wieść, jak­kol­wiek cha­otycz­na i po­zba­wio­na okre­ślo­ne­go kie­run­ku, wy­da­ła się Wa­li­gó­rze in­te­re­su­ją­ca.

– Pani Anno, ja do­sko­na­le ro­zu­miem, ja­kie to dla pani trud­ne. Musi pani zwie­rzać się ob­ce­mu męż­czyź­nie…

Pod­nio­sła gło­wę. Bla­dość wró­ci­ła, choć może nie tak głę­bo­ka jak przed­tem.

– Nie mu­szę. Chcę. Uzna­łam, że je­stem to win­na… – Urwa­ła, nie pre­cy­zu­jąc, o kogo do­kład­nie cho­dzi. Ale Wa­li­gó­ra uznał, że może obejść się bez tej in­for­ma­cji.

– Jest pani bar­dzo od­waż­ną ko­bie­tą.

– Pro­blem po­wtó­rzył się noc póź­niej i po­tem jesz­cze raz. W tym cza­sie Iwan bar­dzo się zmie­nił. Zro­bił się jesz­cze bar­dziej su­ro­wy niż za­zwy­czaj.

– Dla pani?

– Słu­cham? Nie, nie tyl­ko dla mnie. Mam wra­że­nie, że przede wszyst­kim dla sie­bie.

Wa­li­gó­ra pró­bo­wał to so­bie wy­obra­zić. Nie miał ni­g­dy tego typu pro­ble­mów. Jego wy­obraź­nia nie się­ga­ła aż tak da­le­ko, choć wie­dział z prak­ty­ki, do­kąd ura­żo­na duma może za­pro­wa­dzić męż­czy­znę.

– Niech pani mówi da­lej.

– Gdy wró­ci­łam, Ma­ry­si już nie było. Iwan oznaj­mił mi, że od­da­lił ją, po­nie­waż wy­pa­li­ła dziu­rę w dy­wa­nie. Rze­czy­wi­ście, mie­li­śmy w sa­lo­nie dy­wan, któ­ry Iwan bar­dzo lu­bił. Znik­nął i dy­wan, i słu­żą­ca.

– To jesz­cze o ni­czym nie świad­czy.

– Być może. Kil­ka dni póź­niej przy­pad­kiem roz­ma­wia­łam z do­zor­cą na­szej ka­mie­ni­cy. Nie sły­szał nic o żad­nym dy­wa­nie. Iwan ani nie pro­sił go o po­moc przy zre­pe­ro­wa­niu, ani nie ka­zał mu go wy­rzu­cić. A prze­cież ze znacz­nie mniej­szy­mi spra­wa­mi za­wsze zwra­cał się do do­zor­cy. Na­wet czę­sto da­wał mu pie­nią­dze, był bar­dzo za­do­wo­lo­ny z jego usług. Je­śli dy­wan uległ­by uszko­dze­niu, do­zor­ca po­wi­nien o tym wie­dzieć.

– No do­brze. Znik­nął dy­wan i słu­żą­ca. Na­dal nie wi­dzę związ­ku z za­gi­nio­ny­mi dziew­czę­ta­mi.

– Po moim po­wro­cie Iwan zro­bił się bar­dzo su­ro­wy, ale spra­wiał wra­że­nie… po­go­dzo­ne­go z lo­sem. Na­wet nie tyl­ko: spra­wiał wra­że­nie, jak­by był speł­nio­ny. Może na­wet, pa­ra­dok­sal­nie, za­do­wo­lo­ny. Jak­by pod­czas mo­jej nie­obec­no­ści coś się wy­da­rzy­ło, co po­zwo­li­ło mu zmie­nić swo­je ży­cie. Nie po­dej­mo­wał żad­nych prób zbli­że­nia się do mnie, ale prze­sta­ło mu to prze­szka­dzać. Może je­stem na­iw­na, ale czy męż­czyź­ni tak ła­two go­dzą się z tym, że są nie­peł­no­war­to­ścio­wi? Że ni­g­dy nie będą mo­gli do­cze­kać się po­tom­ka i prze­dłu­żyć rodu?

Wa­li­gó­ra przyj­rzał się uważ­nej go­ścio­wi. W pierw­szej chwi­li Anna Kol­co­wa wy­da­ła mu się oso­bą ogra­ni­czo­ną, prze­stra­szo­ną; ty­po­wą żoną sil­ne­go męża, nie­przy­zwy­cza­jo­ną do for­mu­ło­wa­nia wła­snych po­glą­dów, a już na pew­no do wy­gła­sza­nia ich pu­blicz­nie. Te­raz za­czął zmie­niać zda­nie: sie­dzia­ła przed nim oso­ba sil­na i dum­na. I bar­dzo od­waż­na. Jej lo­gi­ce nie moż­na było wie­le za­rzu­cić.

– Za­pew­ne nie – po­wie­dział po chwi­li.

– Wła­śnie. Ale to tyl­ko taka ogól­na ob­ser­wa­cja – od­par­ła nie­co pew­niej­szym to­nem. – Waż­niej­sze jest co in­ne­go. Pan so­bie zda­je spra­wę, że od tej pory nie dzie­li­li­śmy nie tyl­ko łoża, ale na­wet sy­pial­ni? Iwan przy­go­to­wał so­bie od­ręb­ny po­kój i wy­pro­wa­dził się do nie­go kil­ka dni po tym… fia­sku.

– Ro­zu­miem.

– Ale ja mam dość lek­ki sen. Sły­szę, co się dzie­je w miesz­ka­niu. Czę­sto się bu­dzę w nocy.

– To uciąż­li­we.

– Ow­szem. Ale w tym wy­pad­ku oka­za­ło się uży­tecz­ne.

– W jaki spo­sób?

– Iwan za­czął zni­kać.

– Słu­cham?

– Te­raz wi­dzę to wy­raź­nie – po­wie­dzia­ła Anna Kol­co­wa. Wa­li­gó­ra na­brał prze­ko­na­nia, że ko­bie­ta za­pew­ne nie sły­szy jego wtrę­tów. Uznał, że po pro­stu po­zwo­li jej mó­wić. – Pew­ne rze­czy się po­wta­rza­ły. Naj­pierw Iwan ro­bił się… nie­spo­koj­ny. Tak, chy­ba „nie­spo­koj­ny” bę­dzie naj­lep­szym okre­śle­niem. Był na­pię­ty, no­si­ło go z kąta w kąt, za­my­ślał się, roz­ma­wia­jąc ze mną, cze­go zresz­tą nie czy­nił spe­cjal­nie czę­sto, po­tra­fił prze­rwać w pół zda­nia i po­tem nie pa­mię­tać, o czym mó­wił. Sły­sza­łam, że w ła­zien­ce czy w swo­jej sy­pial­ni mru­czy do sie­bie. Nie ro­zu­mia­łam co, zresz­tą nie mam zwy­cza­ju pod­słu­chi­wać. To trwa­ło kil­ka dni. A po­tem zni­kał na całą noc.

– Zni­kał? – wy­rwa­ło się Wa­li­gó­rze.

– Tak jak mó­wi­łam, lek­ko śpię. Bu­dzi mnie na­wet skrzyp­nię­cie za­wia­sów czy sprę­żyn łóż­ka. Gdy nad­cho­dzi­ła ta noc, wie­czo­rem Iwan za­my­kał po­kój na klucz. A oko­ło je­de­na­stej wy­cho­dził. Po ci­chu, przy zga­szo­nym świe­tle, jak zło­dziej. Wra­cał tuż przed świ­tem.

– To fa­scy­nu­ją­ce – po­wie­dział Wa­li­gó­ra. Już wie­dział, o co py­tać. – Jak czę­sto?

– Co: jak czę­sto?

– Ile razy znik­nął?

– Pod­czas mo­je­go mał­żeń­stwa, a trwa ono nie­co po­nad czte­ry lata, kil­ka­na­ście razy. Nie wiem do­kład­nie, po­nie­waż za­kła­dam, że kil­ka pierw­szych przy­pad­ków mo­gło mi umknąć. Wie pan, do­pie­ro po ja­kimś cza­sie do­pa­trzy­łam się pew­nej re­gu­lar­no­ści w jego po­czy­na­niach.

– To sza­le­nie in­te­re­su­ją­ce. Ja­kieś kon­kret­ne daty?

– Nie, oczy­wi­ście, że nie. Nie no­to­wa­łam tego.

– A w przy­bli­że­niu?

Anna Kol­co­wa za­sta­no­wi­ła się.

– Ostat­ni raz miał miej­sce cał­kiem nie­daw­no.

Wa­li­gó­ra nad­sta­wił uszu.

***

Mknę­li jesz­cze przez kil­ka mi­nut, po­tem za­czę­li zwal­niać.

Ewe­li­na sły­sza­ła świst wia­tru, chra­pli­we stę­ka­nie bie­gną­ce­go kłu­sem ko­nia i rzu­ca­ne pod no­sem prze­kleń­stwa to­wa­rzy­szą­ce­go jej męż­czy­zny. Strza­ły re­wol­we­ro­we, od­da­ne szyb­ko je­den po dru­gim, jesz­cze brzmia­ły jej w uszach. W le­sie, pchnię­ta bru­tal­nie w śnieg, znie­wo­lo­na, owio­nię­ta smro­dli­wym od­de­chem na­past­ni­ków, czu­ła się bez­wol­na, choć wal­czy­ła od­ru­cho­wo, jak za­go­nio­ne w mat­nię zwie­rzę. Dzię­ki in­ter­wen­cji Kol­co­wa zo­sta­ła uwol­nio­na z rąk prze­śla­dow­ców – trzech, każ­de­go sły­sza­ła wy­raź­nie. Co da­lej? Co z nią, jej ży­ciem, wol­no­ścią?

– Co te­raz? – za­py­ta­ła ci­cho. Na­wet we wła­snych uszach brzmia­ła jak ktoś sto­ją­cy na kra­wę­dzi gro­bu.

– Po­sta­ra­my się wsiąść do po­cią­gu.

– Ach tak. Po­ciąg. Lu­dzie.

Przez cia­ło Iwa­na prze­szedł dreszcz. Mu­siał szyb­ko wy­bić jej z gło­wy myśl, że pa­sa­że­ro­wie mogą sta­no­wić ja­kąś de­skę ra­tun­ku.

– Słu­chaj – rzekł z na­ci­skiem. – To nie zmie­nia na­szej sy­tu­acji. Two­jej i mo­jej. Wiesz, co masz mó­wić. Wiedz, że za­wsze zdą­żę…

– Wiem – prze­rwa­ła mu.

***

Krüger był za­sko­czo­ny ci­szą. Bu­dy­nek wię­zie­nia ni­g­dy nie spra­wiał wra­że­nia przy­byt­ku tęt­nią­ce­go ży­ciem, nie­mniej aż taki bez­ruch zdu­miał go i, szcze­rze mó­wiąc, nie­co zde­pry­mo­wał. Każ­dy krok, każ­de stuk­nię­cie ob­ca­sa na be­to­no­wej po­sadz­ce wy­da­wa­ło mu się ar­mat­nim wy­strza­łem. Sta­rał się za­cho­wać ci­szę, zda­wał so­bie bo­wiem spra­wę, że mun­dur sta­no­wi na­der pro­sty do od­szy­fro­wa­nia ka­mu­flaż; straż­ni­cy prze­cież do­brze się zna­li.

Nie­zau­wa­żo­ny zdo­łał przejść przez cały ko­ry­tarz. Po­ko­nał jed­nym sko­kiem kil­ka schod­ków w dół i zna­lazł się przy wej­ściu na od­dział. We­dług straż­ni­ka tu po­win­na znaj­do­wać się służ­bów­ka. Istot­nie, po pra­wej Krüger do­strzegł na wpół otwar­te drzwi. Pod­szedł do nich i za­czął na­słu­chi­wać. Dwa gło­sy; ci­chy, nie­śmia­ły oraz znacz­nie gło­śniej­szy, ochry­pły, na­le­żą­cy nie­wąt­pli­wie do ko­goś znacz­nie star­sze­go. Krüger miał ocho­tę po pro­stu za­trza­snąć drzwi, po­de­przeć je czymś i uciec. Czuł, że po­mi­mo chło­du pot ciek­nie mu po ple­cach stru­mie­niem. Nie wie­dział jed­nak, czy straż­ni­cy nie mie­li w po­ko­ju te­le­fo­nu; za­kła­dał, że mają go ra­czej na pew­no. Wy­cią­gnął pi­sto­let, wpro­wa­dził na­bój do lufy, kop­nię­ciem otwo­rzył drzwi na oścież i wpadł do po­miesz­cze­nia.

– Ręce do góry! – krzyk­nął.

Obaj straż­ni­cy sie­dzie­li przy sto­le i gra­li w kar­ty. Mie­li miny wska­zu­ją­ce, że prę­dzej spo­dzie­wa­li się dmą­ce­go w trą­bę ar­cha­nio­ła Ga­brie­la niż więź­nia w mun­du­rze straż­ni­ka i z po­ły­sku­ją­cym me­ta­licz­nie Brow­nin­giem w ręku. Strach i za­sko­cze­nie nie po­zwo­li­ły im za­re­ago­wać do­sta­tecz­nie szyb­ko. Ża­den z nich nie po­słu­chał po­le­ce­nia Krüge­ra, ale nie zdo­był się rów­nież na gest opo­ru. Obaj sie­dzie­li po pro­stu z kar­ta­mi w dło­niach i pa­trzy­li na na­past­ni­ka, mru­ga­jąc bez­rad­nie oczy­ma.

Krüger do­sto­so­wał się do sy­tu­acji. Mięk­kim sko­kiem (oku­pio­nym igieł­ką bólu w zra­nio­nym boku) do­stał się w po­bli­że straż­ni­ka znaj­du­ją­ce­go się przed nim. Pa­trząc w oczy czło­wie­ko­wi sie­dzą­ce­mu po dru­giej stro­nie sto­łu, ude­rzył moc­no kol­bą w skroń pierw­sze­go męż­czy­zny. Ten stęk­nął głu­cho i za­chwiał się. Krüger po­pra­wił cios, moc­niej. Cia­ło z ło­mo­tem zwa­li­ło się na zie­mię i znie­ru­cho­mia­ło.

Dru­gi straż­nik w koń­cu wy­do­był się ze stu­po­ru. Rzu­cił kar­ty na blat, po czym szyb­kim ru­chem się­gnął do ka­bu­ry. Dzie­li­ła go od Krüge­ra sze­ro­kość sto­łu. Jego plan był w grun­cie rze­czy głu­pi; męż­czy­zna nie miał naj­mniej­szych szans wy­do­być pi­sto­le­tu, nim na­past­nik otwo­rzy ogień. Dwa me­try nie sta­no­wi­ły dla kuli god­ne­go uwa­gi dy­stan­su, a prze­ciw­nik trzy­mał prze­cież w ręku go­to­wą do uży­cia broń.

Tyle tyl­ko, że Krüger nie miał za­mia­ru na­ci­skać na spust.