Lammas. Rytuały, przepisy i zaklęcia na święto żniw

Wstęp do serii Sabaty

eria „Sabaty” to instrukcje i inspiracje do świętowania wszystkich współczesnych sabatów czarownic. Każda książka z tej ośmiotomowej serii, pełna opisów zaklęć, rytuałów, medytacji, historii, tradycyjnych nauk, inwokacji, wróżb, przepisów kulinarnych i rzemiosła, przedstawia zarówno stare, jak i nowe sposoby świętowania sezonowych obrzędów fundamentalnych dla kalendarza czarownicy.

Istnieje osiem sabatów lub świąt, obchodzonych przez wiccan i wielu innych neopogan (współczesnych pogan). Razem te osiem świętych dni tworzy Koło Roku, czyli cykl sabatów, a każdy sabat odpowiada jednemu z ważnych punktów zwrotnych w całorocznej podróży natury przez zmieniające się pory roku.

Poświęcenie uwagi obrotom Koła Roku (zwanym też Kołem Czasu) pozwoli nam lepiej dostroić się do cyklów energetycznych natury i wsłuchać się w to, co każda z pór roku do nas szepcze (lub krzyczy!), zamiast działać na przekór ich naturalnym prądom. Czy jest lepszy czas na zaczynanie nowych projektów niż moment, kiedy ziemia budzi się po długiej zimie, a wszystko nagle znowu zaczyna kwitnąć, rosnąć i kiełkować? A jaki czas lepiej nadaje się na medytacje i planowanie przyszłości niż długi, introspekcyjny sen zimowy? Z naszą serią „Sabaty” dowiesz się, jak skoncentrować się na duchowych aspektach Koła Czasu, jak poruszać się w harmonii z nim i przez nie i jak świętować swój niekończący się rozwój osobisty oraz własne osiągnięcia. Być może jest to twoja pierwsza książka dotycząca religii wicca, czarostwa lub pogaństwa, a może kolejny dodatek do biblioteczki czy e-biblioteczki pękających już w szwach od wiedzy magicznej. Mamy nadzieję, że w każdym przypadku znajdziesz tu coś wartościowego do zabrania w dalszą podróż.

Wybierz się w podróż przez Koło Czasu

Każdy z ośmiu sabatów wyznacza ważny punkt w naturalnym cyklu natury. Są one przedstawione w formie równo rozmieszczonych szprych koła, reprezentującego rok jako całość; daty, na które przypadają sabaty, są niemal równomiernie rozmieszczone w kalendarzu.

Koło składa się z dwóch grup, a każda z nich – z czterech świąt. Jedną grupą są święta słoneczne, związane z pozycją słońca na niebie, dzielące rok na cztery części. Są to: Równonoc Wiosenna, Letnie Przesilenie, Równonoc Jesienna i Zimowe Przesilenie. Ich terminy wyznaczane są na podstawie astronomii, w związku z czym z roku na rok mogą być nieco przesunięte. Pomiędzy tymi czterema ważnymi świętami wypadają sabaty drugiej grupy – uroczystości półkwartalne, czyli święta ognia: Imbolc, Beltane, Lammas i Samhain. Święta kwartalne nazywane są czasem Mniejszymi Sabatami, a półkwartalne – Wielkimi Sabatami, choć jedne nie są pod żadnym względem ważniejsze od drugich. Na półkuli południowej pory roku wypadają odwrotnie do tych na półkuli północnej, w związku z czym kolejne sabaty świętowane są w innych terminach.

Choć książka, którą trzymasz w ręku, koncentruje się głównie na sabacie Lammas, warto wiedzieć, jak to święto komponuje się z całym cyklem rocznym.

Zimowe Przesilenie, zwane też Yule lub Środkiem Zimy, przypada na czas najdłuższych nocy; po przesileniu długość dnia zacznie rosnąć. Choć wisi nad nami zimna ciemność, wiemy, że niebawem nadejdą jaśniejsze dni. Według tradycji wiccańskiej jest to czas, gdy rodzi się młody bóg słońca. W niektórych wierzeniach neopogańskich jest to pora, kiedy Król Ostrokrzewu ma zginąć w walce ze swoim jaśniejszym wcieleniem – Królem Dębu. Pali się wtedy świece, ucztuje, a do domu przynosi się wiecznie zielone rośliny, które mają nam przypominać, że pomimo surowości zimy światło i życie przetrwały.

Podczas sabatu Imbolc (czasem występującego pod nazwą Imbolg) ziemia zaczyna właśnie rozmarzać, dając nam sygnał, że czas już przygotowywać pola na nadchodzący sezon wysiewu. Po miesiącach introspekcji zaczynamy się budzić i porządkować sobie wszystko, czego nauczyliśmy się w tym czasie, jednocześnie wykonując pierwsze kroki w kierunku tworzenia przyszłych planów. Niektórzy wiccanie podczas Imbolc błogosławią świece, co jest symbolicznym sposobem zaklinania wyraźnie teraz silniejszego światła.

Koło Czasu – półkula północna (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Koło Czasu – półkula południowa (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Podczas Równonocy Wiosennej, czyli sabatu Ostara, noc i dzień są znów równej długości, a od tej pory dzień będzie stawał się dłuższy niż noc. Równonoc Wiosenna to czas odrodzenia, czas wysiewania nasion w ziemi, która znów wraca do życia. Zdobimy jajka będące symbolem nadziei, życia i płodności oraz odprawiamy rytuały, by dodać sobie energii, abyśmy znaleźli w sobie siłę i pasję, by żyć i się rozwijać.

W społeczeństwach rolniczych kolejny sabat, Beltane, oznaczał początek lata. W tym czasie wyprowadzano bydło na wypas na bujnych pastwiskach, a drzewa pokrywały się pięknymi pachnącymi kwiatami. Przeprowadzano rytuały mające na celu ochronę upraw, zwierząt gospodarskich i ludzi. Rozpalano ognie i składano dary w nadziei na uzyskanie boskiej opieki. W mitach wiccańskich młoda bogini zapładniana jest wtedy przez młodego boga. Wszyscy mamy coś, czego plony chcielibyśmy zebrać pod koniec roku – plany, które chcemy zrealizować – a Beltane to świetny moment, by entuzjastycznie rozpocząć realizację swoich zamierzeń.

Przesilenie Letnie to najdłuższy dzień w roku. Sabat ten nazywa się też Litha albo Środek Lata. Energia słoneczna jest w tym momencie na szczytowym poziomie, a moc Natury również osiąga punkt kulminacyjny. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy moc słonecznego boga jest największa (więc, paradoksalnie, musi teraz zacząć słabnąć), a zapłodniona dziewicza bogini zmienia się w Matkę Ziemię. W niektórych wierzeniach neopogańskich Król Ostrokrzewu kolejny raz stacza bitwę ze swoim jaśniejszym wcieleniem, tym razem zwyciężając Króla Dębu. Ogólnie jest to czas wielkiej radości i świętowania.

Gdy nadchodzi Lammas, najważniejsze plony lata właśnie już dojrzały. Odbywają się obrzędy, ludzie bawią się, wyra­żają swoją wdzięczność i ucztują. Sabat ten, znany również pod nazwą Lughnasadh, jest czasem świętowania pierwszych zbiorów – czy oznacza to pierwsze zbiory z przydomowego ogródka, czy pierwsze z naszych planów, które udało się zrealizować. By uczcić żniwa, często piecze się tego dnia chleb.

Równonoc Jesienna, zwana również sabatem Mabon, wyznacza kolejną ważną zmianę pory roku i kolejne zbiory plonów. W tym czasie słońce świeci tak samo na obu półkulach, a długość dnia jest równa długości nocy. Od tego momentu noce znowu będą stawały się dłuższe od dni. W związku ze zbiorami plonów, dzień ten obchodzony jest również jako święto poświęcenia i umierającego boga, a słońcu i płodnej ziemi oddaje się cześć.

Dla ludów celtyckich sabat Samhain wyznaczał początek zimy. Był to czas, kiedy zarzynano bydło i zbierano ostatnie plony z pól przed nieuniknionym pogrążeniem się w głębiny zimowych ciemności. Rozpalano ognie, by pomóc błąkającym się duchom odnaleźć drogę, składano ofiary dla bogów i przodków. Samhain postrzegany jako początek, często nazywany jest teraz Nowym Rokiem Czarownic. Oddajemy cześć naszym przodkom, nasze działania dobiegają końca i szykujemy się na miesiące nadciągającej introspekcji… i Koło Roku obraca się dalej.

Stosunek nowoczesnych pogan do Koła Czasu

Współcześni poganie inspirują się wieloma duchowymi tradycjami przedchrześcijańskimi, czego przykładem jest Koło Roku. Cykl ośmiu sabatów świętowanych obecnie w pogaństwie nie był nigdy w pełni obchodzony przez żadną konkretną kulturę przedchrześcijańską. W latach 40. i 50. XX wieku Brytyjczyk Gerald Gardner stworzył nową religię pod nazwą wicca, czerpiąc z wielu różnych kultur i tradycji oraz dostosowując do niej praktyki z religii przedchrześcijańskich, wierzeń animistycznych, ludowej magii, różnych dyscyplin szamańskich i zakonów ezoterycznych. Połączył wielokulturowe tradycje świętowania przesileń i równonocy ze świętami celtyckimi i wczesnymi europejskimi świętami o charakterze rolniczym i sielankowym, tworząc jeden model religijny, który stał się zrębem wiccańskiego roku obrzędowego.

Wiccański rok obrzędowy obchodzony jest przez wiccan i czarownice, jak również przez wielu pogan eklektycznych różnych wyznań. Niektórzy poganie obchodzą jedynie połowę sabatów, tylko sabaty kwartalne albo tylko półkwartalne. Inni całkowicie odrzucają Koło Roku i przestrzegają kalendarza świąt związanego z kulturą społeczności, z której wywodzi się dana ścieżka wierzeń, a nie z cyklem rolniczym opartym na przyrodzie. Wszyscy mamy tak wyjątkowe ścieżki pogańskie, że bardzo ważne jest, by nie tworzyć hipotez na temat wierzeń innych pogan na podstawie naszych własnych przekonań. Utrzymywanie otwartego i pozytyw­nego nastawienia jest tym, co sprawia, że wspólnota pogan tak dobrze się rozwija.

Wielu pogan dostosowuje Koło Roku do własnego środowiska życia. Wicca stała się prawdziwie globalną religią, niewielu z nas jednak mieszka w klimacie podobnym do Wysp Brytyjskich, skąd się ona wywodzi. Choć więc tradycyjnie sabat Imbolc jest początkiem odwilży i budzeniem się ziemi do życia, w wielu północnych klimatach w tym czasie trwa jeszcze pełnia zimy. Lammas może dla niektórych być pełnym wdzięczności świętem plonów, ale w rejonach susz i pożarów lasów jest to niebezpieczna i pełna niepewności część roku.

Musimy też wziąć pod uwagę, że Ziemia ma dwie półkule. Kiedy na półkuli północnej mamy zimę, na półkuli południowej trwa lato. Kiedy poganie w Ameryce świętują Yule i Zimowe Przesilenie, poganie w Australii mają właśnie Środek Lata. Jeśli chodzi więc o obchodzenie sabatów, prawdziwe życiowe doświadczenia osób praktykujących są dużo ważniejsze od wszelkich dogmatów zapisanych w książkach.

W tym duchu możesz opóźnić lub przesunąć w czasie kolejne święta, tak by odwołania do pór roku lepiej pasowały do twojego lokalnego klimatu. Możesz też skupiać się na odmiennych zagadnieniach poszczególnych sabatów tak, by pasowały do twoich doświadczeń. Seria „Sabaty” powinna sprawić, że wiele takich możliwości stanie się dla ciebie dostępnych.

Nieważne gdzie mieszkasz, czy na terenach miejskich, wiejskich, czy podmiejskich, możesz dostosować tradycje i praktyki sabatów tak, by pasowały do twojego życia i twojego środowiska. Przyroda jest wszędzie wokół nas; nieważne, jak usilnie próbujemy odizolować się od cyklów natury, przed zmianami pór roku nie da się uciec. Zamiast przeć pod prąd, wielu współczesnych pogan korzysta z wyjątkowych energii każdej z pór roku i – czy jest ciemno, jasno, czy szaro – włącza te energie do wielu aspektów swojego codziennego życia.

Seria wydawnicza „Sabaty” zawiera wszystkie informacje potrzebne, byś ty również mogła tego dokonać. Każda kolejna książka będzie przypominała tę, którą właśnie trzymasz w rękach. Pierwszy rozdział pt. Stare praktyki opowiada o historii i tradycjach, które przekazywane były przez pokolenia, od mitologii i wierzeń przedchrześcijańskich, do wszelkich ich pozostałości wciąż obecnych w życiu współczesnym. Rozdział Nowe praktyki splata te elementy i motywy, opisując metody obchodzenia i świętowania sabatów przez współczesnych pogan. Następny rozdział skupia się na zaklęciach i wróżbach właściwych dla danej pory roku i opartych na tradycji ludowej, a kolejny – Receptury i rękodzieło – przedstawia pomysły na udekorowanie domu, przykłady rękodzieła oraz przepisy kulinarne uwzględniające sezonowe przysmaki. Rozdział Modlitwy i wezwa­nia podaje gotowe przykłady wezwań i modlitw, które możesz zastosować w rytuałach, medytacjach czy podczas prowadze­nia dziennika. Rozdział Rytuały świąteczne wprowadza trzy peł­ne rytuały: jeden dla osób praktykujących w pojedynkę, jeden dla par oraz jeden przeznaczony dla grupy ludzi, takiej jak kowen, czy gaj. (Swobodnie dostosowuj rytuały do własnych potrzeb, zmieniając według uznania rodzaje składanych darów, wezwania, inwokacje, działania magiczne itd. Planując rytuał grupowy postaraj się wziąć pod uwagę wszelkie specjalne potrzeby, jakie mogą mieć uczestnicy. Dostępnych jest wiele wspaniałych książek, które zgłębiają zagadnienia dostosowywania rytuałów, jeśli sama nie masz w tym doświadczenia). I wreszcie na końcu książki znajdziesz listę odwołań związanych z każdym sabatem, począwszy od motywów magicznych, a skończywszy na bóstwach, pokar­mach, kolorach, symbolach itd.

Kiedy skończysz czytać, będziesz już miała wiedzę i inspirację do świętowania z zapałem kolejnych sabatów. Żyjąc w zgodzie z Kołem Roku, potwierdzamy nasz związek z naturą, i kiedy toczy się jej odwieczny cykl, możemy płynąć z prądem i czerpać radość z tego, co nas spotyka.

Stare praktyki

ammas, zwany również Lughnasadh, jest w pogańskim Kole Roku pierwszym z trzech świąt związanych ze zbiorem plonów. Przeważnie celebruje się go od zachodu słońca 31 lipca do zachodu słońca 1 sierpnia, choć niektórzy świętują około 5 lub 6 sierpnia, nazywając go Dawnym Lammasem czy Lammasem Tradycyjnym. Jego datę można ustalić na podstawie astrologii na dzień, w którym słońce dociera do 15 stopnia znaku Lwa. Innym sposobem na wyznaczenie terminu święta jest kalendarz rolniczy – Lammas obchodzi się wtedy, gdy pierwsze owoce i inne plony zaczynają dojrzewać w naszych ogrodach i na polach. W Irlandii 1 sierpnia obchodzono niegdyś święto Lugnasad, w Szkocji nazywano je Lunasda lub Lunasdal. Na Wyspie Man dzień ten znany był pod nazwą Luanistyn, a w Walii świętowano Gwyl Awst, czyli Sierpniową Ucztę. W Anglii nazywano go Lammasem, a nazwa ta pochodzi od staroangielskiego Hlafmaesse, oznaczającego „wiele bochnów chleba”.

Wywodzące się z Irlandii święto Lughnasadh swoją nazwę otrzymało na cześć celtyckiego boga Lugh, znanego też jako Lug. Współcześnie Lugha uznaje się za bóstwo słoneczne i boga plonów, lecz początkowo był on prawdopodobnie uznawany za boga ludzkich umiejętności, boga królów i patrona bohaterów (Hutton, 327). Lugh był królem Tuatha de Danaan, rasy boskich istot, których nazwę można przetłumaczyć jako „lud bogini Danu”. Danu z kolei była boginią matką, związaną z wodą, ziemią, płodnością i zwycięstwem. Z pomocą Lugha wyznawcom Danu udało się wypędzić Firbolgów i Fomoiri, kastę wcześniejszych boskich władców, których w irlandzkich mitach przedstawia się pod postacią odrażających potworów. Lughowi przypisywano wielkie umiejętności rzemieślnicze i wojenne, a z czasem zaczęto go przyrównywać do rzymskiego boga Merkurego (Futrell, 105).

W książce The Festival od Lughnasa („Święto Lughnasa”) Mary MacNeill przeprowadza wnikliwą analizę tradycyjnych celtyckich zwyczajów związanych z Lammas i stwierdza, że święto najprawdopodobniej obchodzono niegdyś, odprawiając obrzędy, przedstawienia rytualne i ucztując, najczęściej na szczytach wzgórz lub nad wodą. Według autorki bardzo możliwe, że przeprowadzano rytuał, w którym pierwsze plony zbóż zabierano na szczyt wzgórza, gdzie zakopywano je w ofierze dla bóstw. Częstą praktyką było też składanie ofiary z byka i wykorzystywanie podczas ceremonii jego skóry. Odgrywano rytualne sceny opowiadające o zwycięstwie Lugha nad zarazą lub głodem, a aktor grający bóstwo zatykał na szczycie wzgórza ludzką głowę. Po ofiarach i rytuałach przychodził czas na trzydniową ucztę.Według MacNeill raczono się przede wszystkim borówkami, mięsem ofiarowanego byka i świeżymi plonami z pól (we wcześniejszych czasach zbożami, później również ziemniakami), a uczta stanowiła główną część obchodów tego święta (Hutton 327–328).

Choć nasza wiedza o dawnych obchodach Lammas jest bardzo ograniczona, fakty, które znamy, intrygują. Jedną z ciekawostek jest informacja, że Lammas nazywa się czasem ucztą weselną Lugha. Pomysł taki wziął się ze wzmianki w średniowiecznej irlandzkiej sadze: piętnastowiecznej wersji Tochmarc Emire („Zaloty do Emer”). W rękopisie znajduje się napomknięcie o banai srigi Lugha, czyli królewskiej uczcie weselnej. Tekst co prawda nie wspomina, by Lugh poślubił jakąś konkretną osobę, w Irlandii jednak istnieje długa tradycja łączenia królów z postaciami bóstw poprzez unię małżeństwa. Władza królewska była legitymizowana przez małżeństwo z kobietą z królewskiego rodu, a kobiety takie często kojarzono z boginiami lub postrzegano jako kapłanki bogini czy też jej ucieleśnienie. Literackie opisy takich królewskich uczt weselnych zawierają zwykle jakiś element seksualny oraz opis podania przez „boginię” specjalnego napoju nowemu królowi. Królewska uczta weselna Lugha może być rozumiana jako symbol koronacji: połączył się z boginią – Ziemią – a więc jego władza nad nią jest w ten sposób potwierdzona (Talcroft 26–28).

Częściej jednak Lughnasadh opisywany jest nie jako uczta weselna, a jako uroczystości pogrzebowe, które Lugh urządził, by uczcić pamięć swojej macochy Tailtiu. Tailtiu była żoną ostatniego władcy Firbolgów. Kiedy obalono ród Firbolgów, Tailtiu wyszła ponownie za mąż za jednego z nowych władców z rodu Tuatha de Danann (Roy 254). Według legendy Tailtiu zmarła z wyczerpania po oczyszczeniu irlandzkich pól pod uprawy rolnicze, a Lugh ustanowił ku jej czci Jarmark Tailteann, z ucztą, zabawami i zawodami sportowymi. To, czy zawody rzeczywiście ustanowiono z inspiracji Lugha, czy nie, pozostaje tajemnicą, ale faktem jest, że święto zwane Jarmarkiem Tailteann odbywało się co roku 1 sierpnia, między Navan a Kells, koło słynnego grobowca legendarnej Tailtiu, w miejscu obecnie należącym do Hrabstwa Meath w Irlandii (Joyce, 438). Co najmniej od szóstego wieku uroczystość ta przyciągała ludzi z całej Irlandii i Szkocji (Roy, 253). Popularna była głównie z powodu zawodów sportowych – relacja święta z 1169 roku opisuje, że same tylko konie i rydwany uczestników zgromadzonych, by oglądać przedstawienie, ustawione w jednej linii, tworzyły kolejkę ciągnącą się na ponad sześć mil (Joyce, 439). Zawody sportowe nie były jedynymi rozrywkami na Jarmarku Tailteann, miejscowości później znanej jako Telltown on the Blackwater. Był to też czas romansów, gdzie swatano młodych i na miejscu przeprowadzano ceremonie formalizujące nowe związki (Joyce, 438–441).

Podczas święta Lammas popularne było zawieranie małżeństw na próbę, czyli tymczasowych relacji nawiązywanych na jeden rok i jeden dzień, trwających do zakończenia przyszłorocznych uroczystości – wtedy małżeństwo mogło zostać rozwiązane, jeśli strony sobie tego zażyczyły. Takie chwilowe związki nazywa się czasami po angielsku „Telltown marriages”, właśnie od nazwy miejscowości Telltown on the Blackwater. Poza krótkotrwałymi związkami na próbę zawierano w tym czasie również trwałe unie – zrękowiny (pogańska ceremonia zaślubin) często odbywały się właśnie podczas obchodów Lammas. Para, której „wiązano ręce”, zapraszała świadków i trzymając się za prawe dłonie, przysięgała sobie wzajemne oddanie i przywiązanie. Małżonkowie nieraz wymieniali się różnorodnymi podarunkami, od pierścieni i złotych monet po czerwone wstążki, rękawiczki czy srebrne wykałaczki (Thompson).

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Nowe praktyki

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Zaklęcia i wróżby

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Receptury i rękodzieło

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Rękodzieło z okazji sabatu Lammas

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Modlitwy i wezwania

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Rytuały świąteczne

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Pojęcia związane z sabatem Lammas

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Polecane lektury

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Bibliografia

About Timoleague, West Cork, http://www.timoleague.ie/.

Addis William E. i Thomas Arnold,A Catholic Dictionary, 1884, nakład wznowiony: Google Books, 2007.

ADF.org, Lughnassadh Rituals, dostęp: 14.03.2014, https://www.adf.org/rituals/celtic/lughnassadh.

Artisson Robin,The Differences in Traditional Witchcraft and Neo-Pagan Witchcraft, or Wicca, dostęp: 20.03.2014, http://www.paganlore.com/witchcraft_vs_wicca.aspx.

Asatru Alliance,Runic Era Calendar, dostęp: 20.12.2013, http://www.asatru.org/holidays.php.

Associated Newspapers, Ltd.,The Complete Book of Fortune, 1936, nakład wznowiony: Crescent Books, Nowy Jork 1990.

Austin Alfredo Lopez i Leonardo Lopez Lujan, Mexico’s Indigenous Past, 1996, nakład wznowiony: tłumaczenie angielskie – Bernard.

Belief Net,Celebrating First Harvest, dostęp: 01.03.2014, http://www.beliefnet.com/Faiths/Pagan-and-Earth-Based/2001/08/Celebrating-First-Harvest.aspx.

Biblehub.com, Matthew 26:26, dostęp: 01.03.2014, http://biblehub.com/matthew/26-26.htm.

Binney Ruthm, Wise Words and Country Ways: Weather Lore, rozdział 6, Feast and Festival, F & W Media, Inc., Nowy Jork 2012.

Buckland Raymond,Buckland’s Book of Saxon Witchcraft, Weiser, York Beach, ME 2005.

Calendar Customs, Eastbourne Lammas Festival, dostęp: 20.03.2014, http://calendarcustoms.com/articles/eastbourne-lammas-festival/.

Carmicheal Alexander,Carmina Gadelica: Hymns and Incantations, tom 1, Edinburgh, UK: T. i A. Constable, dostęp: 15.01.2014, http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cg1/cg1083.htm#page_198.

Circle Sanctuary,Green Spirit 2014, dostęp: 20.03.2014, https://www.circlesanctuary.org/index.php/ourevents/festivals/green-spirit.

Conway D.J., Moon Magick, Llewellyn Publications, St. Paul, MN 1995.

Cooke Michelle, The Green Corn Ceremony of the Southeastern Indians, The Journal of Chickasaw History and Culture, tom 14, nr 3, wiosna 2013.

Craigie Sir William Alexander,The Religion of Ancient Scandinavia, Archibald, Constable and Co., Londyn 1906.

Cunningham, Scott,Cunningham’s Encyclopedia of Wicca in the Kitchen, Llewellyn Publications, St. Paul, MN 2003.

Cunningham Scott, The Complete Book of Incense, Oils, and Brews, Llewellyn Publications, St. Paul, MN 1996.

Cybercauldron, Lughnasadh and Lammas, dostęp: 20.03.2014, http://www.cybercauldron.co.uk/lughnasadhand-lammas.

Dragon Oak,Magical Properties of Wood and Tree Magic, Wiccan Altar, dostęp: 01.03.2014, http://www.wiccanaltar.info/Magical-Properties-of- Wood-and-Magic-Trees.html.

Dunwoody H.H.C., Weather Proverbs, USA, Departament Wojny, Notatki Służb Sygnałowych, Numer IX,: Government Printing Office, 1833, nakład wznowiony: Google Books, Washington, DC 2009.

Eastbourne Lammas Festival, dostęp: 20.03.2014, http://www.lammasfest.org/.

Eaton William M., Odysseyof the Pueblo Indians: An Introduction to Pueblo Indian Petroglyphs, Pictographs, and Kiva Art Murals in the Southwest, Turner Publishing Company, Paducah, KY 1999.

Fife Council, Lammas Market, dostęp: 20.03.2014, http://www.fife.gov.uk/whatson/index.cfm?fuseaction=whatson.display&id=625DA901-B029-DDC2-C92E6087972CFE1FM.

Futrell Alison,Blood in the Arena: The Spectacle of Roman Power, University of Texas Press, Austin, TX 1997.

Gemstone Diva, Healing and Magickal Properties of Metals, dostęp: 20.03.2014, http://www.gemstonedeva.com/metals.php.

Gomme G. Lawerence,Lammas Tide, The Antiquary, tom VI, sierpień, 1882, nakład wznowiony: Google Books, 2006.

Groom Nick, The Seasons: An Elegy for the Passing of the Year, Atlantic Books, Londyn 2013.

Guthrie Ellen Emma, Old Scottish Customs, Local and General, Hamilton, Adams, and Co., Londyn1885, nakład wznowiony: Google Books, 2007.

Harmony Tribe, Sacred Harvest Festival, dostęp: 20.03.2014, http://harmonytribe.org/content/sacred-harvest- festival.

Harvestfestivals.net, Harvest Festivals from Around the World, Native American Harvest Festival, dostęp: 14.03.2014, http://www.harvestfestivals.net/nativeamericanfestivals.htm.

Heathen Temple,It Is Freyfaxi to Some, dostęp: 01.03.2014, http://heathentemple.tumblr.com/post/28501225871/it-is-freyfaxi-to-some.

Horne Thomas Hartwell,An Introduction to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures, tom III, Longmans, Green, and Co., Londyn1872, nakład wznowiony: Google Books, 2007.

Hutton Ronald, The Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain, Oxford University Press, Nowy Jork 1996.

IITA: Research to Nourish Africa, R4D Review, Yam Festival, 08.04.2010, dostęp: 05.02.2014, http://r4dreview.org/2010/04/yam-festival/.

Iowa Lammasfest, dostęp: 20.03.2014, http://www.lammasfest.us/home.php.

Ivanits Linda J.,Russian Folk Beliefs, 1989, nakład wznowiony, Sharpe, Nowy Jork 1992.

Joyce Patrick Weston,A Social History of Ancient Ireland, tom II, Longmans, Green, and Company, Londyn, Nowy Jork i Bombaj 1903.

Knowlson T. Sharper, The Origins of Popular Superstitions and Customs, rozdział 21, Lammas Day, T. Werner Laurie Ltd., Londyn 1910, dostęp: 14.02.2014, http://www.sacred-texts.com/neu/eng/osc/osc24.htm.

Lamont-Brown Raymond i Frank G. Riddell,A (Very) Brief History of St. Andrews, dostęp: 20.03.2014, http://www.saint-andrews.co.uk/CC/History.htm.

Lipkowitz Ina,Words to Eat By: Five Foods and the Culinary History of the English Language, St. Martin’s Press, Nowy Jork 2011.

MacNeill Mary, The Festival of Lughnasa, Oxford University Press, Londyn 1962.

Mazama Ama, Harvest Festivals, Encyclopedia of African Religion, tom 1, Red. Molefi Kete Asante i Ama Mazama, Sage Publications, Inc.,Thousand Oaks, CA 2009.

O’Curry, Eugene i William Kirby Sullivan, dr, red.,On the Manners and Customs of the Ancient Irish: A Series of Lectures by the Late Eugene O’Curry, 1873, nakład wznowiony: Google Books.

Petch Alison, Harvest Trophies,England: The Other Within, dostęp: 30.03.2014, http://england.prm.ox.ac.uk/englishness-harvest-trophies.html.

Pruen Thomas,An Illustration of the Liturgy of the Church of England, Rivington, Londyn 1820, nakład wznowiony: Google Books, 2011.

Rainbow Gryphon, Lughnasadh/Lammas, dostęp: 11.03.2014, http://www.rainbowgryphon.com/spirituality/lughnasadh-lammas/.

Rhys Sir John,All Around the Wreckin, Y Cymmrodor, tom XXI, Society of Cymmrodorion, Londyn 1908, dostęp: 14.03.2014, https://archive.org/details/ycymmrodor-21cymmuoft.

Roy Christian,Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia, tom I, ABC-CLIO, Inc., Santa Barbara, CA 2005.

Santo Domingo Pueblo, Feast Day, dostęp: 20.03.2014, http://www.santodomingotribe.com/feastday-3/.

Shannon Heritage,Lughnasa Festival, dostęp: 20.03.2014, http://www.shannonheritage.com/Events/AnnualEvents/LughnasaFestival/.

St. Andrews Merchants Association Chief Says Lammas Market May Have to Move, „The Courier”, 15.08.2012, dostęp: 20.03.2014, http://www.thecourier.co.uk/news/local/fife/st-andrews-merchants-association-chiefsays-lammas-market-may-have-to-move-1.36261.

Swainson Charles,A Handbook of Weather Folk-lore, Edinburgh, William Blackwood and Sons, Londyn 1873, nakład wznowiony: Google Books, 2009.

Takács Sarolta A.,Vestal Virgins, Sibylsi Matrons: Women in Roman Religion, University of Texas Press, Austin, TX 2008.

Talcroft Barbara L.,Death of the Corn King: King and Goddess in Rosemary Sutcliff’s Historical Fiction for Young Adults, The Scarecrow Press, Inc., Metuchen and Londyn 1995.

The CR FAQ,What do you do for Lunasa?,dostęp: 01.03.2014, http://www.paganachd.com/faq/ritual.html#lunasa.

The Frank C.,Brown Collection of North Carolina Folklore, tom VII:Popular Beliefs and Superstitions from North Carolina, część 2, Duke University Press, Durham, NC 1964.

The Magickal Cat,„Herbal Grimoire”, dostęp: 01.03.2014, http://www.themagickalcat.com/Articles.asp?ID=242.

Theoi Greek Mythology, „Dryads and Oreiades”, dostęp: 20.03.2014, http://www.theoi.com/Nymphe/Dryads.html.

The Pagan Journey, „Lughnasadh”, dostęp: 02.04.2014, http://thepaganjourney.weebly.com/lughnasadh-aug-1july-31.html.

Thompson Chris,Notes on the Festival of Lughnasagh, Story Archeology, dostęp: 16.01.2014, http://storyarchaeology.com/2012/12/10/notes-on-the-festival-oflughnasagh/.

TimeandDate.com,Holidays and Observances in United States in 2014, dostęp: 20.03.2014, http://www.timeanddate.com/holidays/us/.

Town and Country Gardens,August Weather Lore, dostęp: 20.03.2014, http://townandcountrygardens.blogspot.com/2008/01/august-weather-lore.html.

Traditionalwitch.net, Lughnasadh, dostęp: 14.03.2014, http://www.traditionalwitch.net/_/esoterica/festivals-sabbats/lughnasadh-r34.

Tullamore Show, dostęp: 20.03.2014, http://tullamoreshow.com/.

Visit Eastbourne, Lammas Festival at Western Lawns, dostęp: 20.03.2014, http://www.visiteastbourne.com/Eastbourne-Lammas-Festival/details/?dms=3&feature=1&venue=3414532.

WGNS Radio, Folklore Winter Forecast, 01.03.2012, dostęp: 20.03.2014, http://wgnsradio.com/2011-2012-folklore-winter-forecast-cms-4009.

Wicca Spirituality, Lammas: Divine Teamwork, dostęp: 01.03.2014, http://www.wicca-spirituality.com/lammas-1.html.

Witch in the Valley, Happy Lughnasadh!, dostęp: 20.03.2014, http://witchinthevalley.com/2013/08/01/happylughnasadh/.

O autorce

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Tytuł oryginału:

Lughnasadh. Rituals, Recipes & Lore for Lammas

Tłumaczenie: Zuzanna Kaszkur

Redaktor prowadzący serii: Dominika Dudarew

Redakcja: Anna Strożek

Korekta: Ewa Karczewska

Projekt okładki: Marcin Homan, www.designpartners.pl

Ilustracje w książce: Mickie Mueller

LUGHNASADH

RITUALS, RECIPES & LORE FOR LAMMAS

Copyright © 2015 by Melanie Marquis

All rights reserved

Published by Llewellyn Publications

Woodbury, MN 55125 USA

www.llewellyn.com

Copyright © for Polish edition by ILLUMINATIO Łukasz Kierus 2015

Wszelkie prawa do polskiego przekładu i publikacji zastrzeżone. Powielanie

i rozpowszechnianie z wykorzystaniem jakiejkolwiek techniki całości bądź

fragmentów niniejszego dzieła bez uprzedniego uzyskania pisemnej zgody

posiadacza tych praw jest zabronione.

Wydanie elektroniczne
Białystok 2015
ISBN 978-83-64645-87-7

Bądź na bieżąco i śledź nasze wydawnictwo na Facebooku:www.facebook.com/illuminatiopl

www.illuminatio.pl

Wydawnictwo ILLUMINATIO Łukasz Kierus

E-mail: wydawnictwo@illuminatio.pl

Dział handlowy: zamowienia@illuminatio.pl

Plik opracował i przygotował Woblink

woblink.com