NATO poprzez pryzmat wybranych teorii geopolitycznych

Piotr Nowak

NATOpoprzez pryzmat wybranychteorii geopolitycznych

© Copyright by Piotr Nowak 2017

ISBN 978-83-948032-0-9

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Kopiowanie, rozpowszechnianie części lub całości

bez

Spis treściWstępRozdział I – Historia NATOGeneza powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego – początek Zimnej WojnyPakt Północnoatlantycki w okresie Zimnej WojnyNowe koncepcje strategiczne NATO po Zimnej WojnieHistoria najnowsza NATO – operacje w Jugosławii i AfganistanieStruktura Paktu PółnocnoatlantyckiegoRozdział II – GeopolitykaDefinicja i historia geopolitykiAktorzy geopolityki. Interesy i potęgaGeopolityka ponowoczesnaWybrane teorie geopolityczneRozdział III – NATO poprzez pryzmat wybranych teorii geopolitycznychNATO a członkostwo sworzni wyodrębnionych przez Zbigniewa BrzezińskiegoNATO a Cywilizacja Zachodnia HuntingtonaHeartland i Rimland a NATOZakończenieBibliografiaWstęp

Od zakończenia Zimnej Wojny, obalenia muru berlińskiego i zjednoczenia Niemiec w dyskusjach na temat stosunków międzynarodowych bez przerwy pojawia się i nieustannie powraca temat Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Są to, z jednej strony, głosy mówiące o potrzebie trwania NATO, gloryfikujące jego istnieje, próbujące potwierdzać, że pokojowy koniec Zimnej Wojny należy zawdzięczać właśnie Sojuszowi. Inni twierdzą, że po rozpadzie Związku Radzieckiego i widma konfliktu istnienie organizacji takiej jak NATO nie ma już racji bytu. Nie ma potrzeby dalej dbać o zbiorową obronę, kwestia bezpieczeństwa w Europie może ustąpić zagadnieniom integracji ekonomicznej i politycznej. Trzecie stanowisko natomiast stwierdza, że NATO jak najbardziej jest wciąż potrzebne, jednak nie w takiej formie w jakiej istniało przez ostatnie lata. Mówi się o konieczności gruntownej reformy Sojuszu, przystosowania go do nowego świata w XXI wieku. Świata, w którym zmianie uległy standardowe zagrożenia i definicje bezpieczeństwa. W związku z tym organizacja zajmująca się ochroną tego bezpieczeństwa również musi ulec ewolucji. Już George Robertson, Sekretarz Generalny NATO w latach 1999-2004 mówił, że: „NATO musi się zmienić. Zmienić i ewoluować swoje siły zbrojne”. Rok 2014 przynosi rocznicę 65 lat istnienia Paktu Północnoatlantyckiego. To dobry moment na bliższe zbadanie istoty Sojuszu i jego roli we współczesnym świecie.

Praca ta skupi się przede wszystkim na zobrazowaniu NATO poprzez wybrane teorie geopolityczne. To geopolityka od lat kształtuje i warunkuje stosunki międzynarodowe, relacje między państwami. Jest wyznacznikiem narodowych i ponadnarodowych strategii, zarówno bezpieczeństwa, jak i bardziej kompleksowych zagadnień. Celem pracy jest przedstawienie historii NATO, zarówno z początków jego istnienia jak i z czasów nam współczesnych. Poprzez zestawienie jej z wybranymi teoriami geopolitycznymi praca ma udowodnić, że działania Sojuszu, sens jego powołania oraz dalszego trwania ma rację bytu. Kolejnym celem pracy jest więc udowodnienie, że NATO wpisuje się w system stosunków międzynarodowych jaki nakreślają wybrane teorie geopolityczne. Jest aktywnym jego członkiem a jego obecność jest w pełni uzasadniona nie tylko w jednej, ale w wielu teoriach. Rozważania nad istnieniem NATO poprzez pryzmat wszystkich przytoczonych w pracy teorii ma stanowić także dowód na to, że Sojusz wciąż jest pełnoprawnym graczem na arenie międzynarodowej i wbrew głosom jego przeciwników prawdopodobnie długo jeszcze pozostanie jedną z podstawowych organizacji międzynarodowych na świecie. Pomniejsze, cząstkowe cele poniższej pracy to między innymi przedstawienie ciągłej aktualności teorii geopolitycznych, zwłaszcza tych, które liczą już sobie wiele lat. Czy funkcjonowanie NATO, jego strefa zainteresowania oraz działania wypełniają hipotezy zawarte w tych teoriach? Czy Sojusz stanowi przykład na to jak teoria zamienia się w praktykę?

W pracy poniższej, w celu kompleksowego zbadania tych założeń posłużę się kilkoma metodologiami naukowymi. Rozbudowany zakres przedmiotowy pracy uniemożliwia bowiem ograniczenie się do jednej, dominującej. Początkowo będzie to bez wątpienia analiza historyczna, związana z charakterem pierwszego rozdziału, który skupiony jest na powstaniu Sojuszu. Zastosuję również metodę analizy porównawczej oraz instytucjonalno – prawnej, zwłaszcza w kwestiach porównania działań NATO, jego struktur organizacyjnych z głównymi założeniami poszczególnych teorii geopolitycznych. W przypadku podsumowywania każdego kolejnego spojrzenia na NATO poprzez pryzmat kolejnych teorii odwołam się do analizy dedukcyjnej oraz indukcji – postaram się na podstawie zebranych danych przedstawić prawdopodobny dalszy rozwój wydarzeń, działań NATO. Jest to tez jedna z kluczowych kwestii poruszonych w poniższej pracy, która ma stanowić także drobną próbę prognozy w jakim kierunku powinno ewoluować NATO, aby jak najlepiej sprawdzać się na arenie zmieniających się stosunków międzynarodowych XXI wieku. Jak pokazały wydarzenia z początku 2014 roku, zmieniających się niezwykle dynamicznie.

Praca podzielona jest w sposób przejrzysty i rozłączny. Jedynie rozdział III stanowi syntezę I oraz II, gdzie bazę pojęciową oraz informacyjną postaram się wykorzystać do przedstawienia tezy, że NATO wpisuje się w poszczególne teorie geopolityczne, że każda wybrana teoria znajduje dla Paktu uzasadnienie jego istnienia a także dalszego trwania.

W rozdziale pierwszym opiszę szczegółowo historię Sojuszu Północnoatlantyckiego. Zacznę od pierwszych prób utworzenia w Europie organizacji zbiorowej samoobrony, poruszając jednocześnie kwestię atmosfery panującej na świecie po zakończeniu II wojny światowej. Przybliżę przyczyny Zimnej Wojny oraz powstania NATO i Układu Warszawskiego. Następnie skupię się na ewolucji kolejnych koncepcji strategicznych Sojuszu, wybierając te najbardziej istotne w historii NATO. Druga część rozdziału poświęcona będzie współczesnym działaniom NATO. Z pomocą analizy instytucjonalnej, poprzez pryzmat organów Paktu opiszę jak Sojusz stara się radzić sobie w okresie pozimnowojennym, gdy wciąż pojawiają się głosy o braku potrzeby na dalsze trwanie organizacji. Odnosząc się do spraw najbardziej bieżących w momentu pisana pracy, tj. 2014 roku uznałem za wskazane nie uwzględniać wydarzeń z tego roku (tyczy się to głównie kwestii Ukrainy i Krymu). Dynamika tych wydarzeń bowiem rodzi we mnie obawę o ich szybką dezaktualizację, nawet w toku tworzenia poniższej pracy.

Rozdział drugi będzie opisem geopolityki jako takiej. Przybliżę historię tego pojęcia, jego ewolucję, zastosowanie w stosunkach międzynarodowych. Przedstawię trudne początki nauki o geopolityce oraz jej odrodzenie wraz z końcem II wojny światowej. Druga część rozdziału będzie opisem trzech wybranych przeze mnie teorii geopolitycznych. Skupię się nad ich autorami, głównymi tezami ich teorii oraz postaram się odpowiedzieć na pytanie jak bardzo aktualne są ich wnioski obecnie. Do pracy tej wybrałem teorię „wielkiej szachownicy” Zbigniewa Brzezińskiego, „zderzenia cywilizacji” Samuela Huntingtona oraz teorię „heartlandu” i „rimlandu”, kolejno Johna Mackindera i Nicholasa Spykmana. Wybór ten uwarunkowany jest zainteresowaniem wszystkich tych badaczy rejonem Europy lub Eurazji, co w związku z tematem przewodnim – NATO, jest jak najbardziej uzasadnione.

Trzeci rozdział stanowić będzie połączenie pierwszego i drugiego. Zestawię wybrane teorie geopolityczne oraz NATO, aby sprawdzić czy Pakt wpisuje się swoimi działaniami lub istnieniem w podstawy wybranych teorii. Sprawdzę, czy zarówno terytorialnie jak i poprzez swoje działania NATO stanowi ważnego gracza w przedstawionych teoriach. W przypadku Brzezińskiego skupię się na zainteresowaniu NATO sworzniami geopolitycznymi, które Brzeziński uważa za główne miejsca zainteresowania i równowagi polityki światowej. Przy zestawieniu z Huntingtonem sprawdzę, czy NATO wpisuje się w koncepcję militarnego przedstawiciela „zachodniej cywilizacji”. Przy teorii „heartlandu” i „rimlandu” natomiast sprawdzę, czy NATO jest zainteresowane kontrolowaniem serca kontynentu i czy jako przedstawiciel regionu „rimlandu” faktycznie stanowi „władcę” tego regionu świata.

Literatura z jakiej będę korzystał to przede wszystkim literatura naukowa oraz monografie. Siłą rzeczy, w związku z wybranymi teoriami geopolitycznymi trzonem mojej pracy będzie „Zderzenie cywilizacji” Huntingtona, „Wielka szachownica” Brzezińskiego oraz zbiór informacji na temat prac MacKindera oraz Spykmanna. Posiłkować się będę licznymi opracowaniami z dziedziny geopolityki oraz stosunków międzynarodowych. Będą to źródła zarówno stricte akademickie, jak opracowania prawnicze z prawa międzynarodowego publicznego jak i bardziej popularnonaukowe, będące książkami o tematyce bezpieczeństwa, NATO, organizacji międzynarodowych oraz licznych raportów o ewolucji pojęcia bezpieczeństwa w Europie.

Szczególnie interesujące i pomocne przy wielu fragmentach pracy okazało się Vademecum NATO wydawane z okazji jubileuszu Sojuszu z 1999 roku, ponownie wydane w 2006. Zawierało skondensowaną i opracowaną w sposób przejrzysty, ale nie wybiórczy, wiedzę z praktycznie wszystkich dziedzin działalności i struktury NATO. Były tam informacje historyczne, proceduralne a także szczegółowo opisane piony administracyjne cywilne i wojskowe Paktu.

W celu uzyskania najnowszych informacji oraz opinii sięgałem również do zasobów Internetu, korzystając zarówno z encyklopedii internetowych różnego rodzaju jak i oficjalnych portali internetowych interesujących mnie organizacji, jak ONZ czy oczywiście NATO. Zwłaszcza te najnowsze materiały rzadko dostępne były w języku polskim, więc czasami musiałem posiłkować się angielskimi portalami.

Próba zebrania tematów tak obszernych jak historia NATO, jego koncepcji strategicznych, kontrowersji wielu współczesnych działań czy też debat nad sensem istnienia Sojuszu, w jednej pracy jest niezwykle trudne. Z jednej strony ogrom materiału ułatwia swobodne dobieranie źródeł, z drugiej jednak, bardzo łatwo otrzeć się o banał, traktując pewne kwestie „po macoszemu”. Dodatkowym utrudnieniem jest zestawienie tych informacji z ogromną dziedziną nauki jaką jest geopolityka. Mimo sporego wyzwania, związanego z próbą połączenia w jednej pracy dwóch tak obszernych i szczegółowych tematów badawczych, mam nadzieję, że praca ta odpowie na postawione wyżej pytania, będzie stanowić poparcie dla zawartych w niej tezach, a potencjalnemu czytelnikowi umożliwi pogłębienie jego wiedzy, zarówno o geopolityce jak i o NATO.

Rozdział I – Historia NATO

Geneza powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego – początek Zimnej Wojny

Dnia 8 maja 1945 roku (według tradycji rosyjskiej 9 maja 1945 roku) zakończyła się w Europie trwająca 6 lat II wojna światowa. Pochłonęła ponad 60 milionów ofiar, pozostawiła zdewastowaną Europę, koszmar holokaustu oraz ogromne armie stojące naprzeciw siebie w pokonanych Niemczech. Ostatecznie wojna zakończy się dopiero 3 października 1945 roku, zapisując w swoich niechlubnych osiągnięciach dodatkowo zrzucenie dwóch bomb atomowych na japońskie miasta Hiroszimę i Nagasaki (odpowiednio 6 i 9 sierpnia 1945 roku). Zakończenie konfliktu, wbrew pozorom nie uspokoiło nastrojów na świecie. Pogłębiały się różnice w obozie zwycięzców, zwłaszcza pomiędzy ZSRR pod wodzą Józefa Stalina a resztą aliantów. Nie sposób o nastrojach panujących wówczas w Europie pisać w sposób bezstronny, uwzględniając jedynie zdanie i opinię jednej strony barykady. Liczna literatura w niekiedy niezwykle odmienny sposób opisuje klimat tamtych dni. Zwłaszcza powody, dla których powstał Sojusz Północnoatlantycki a Europę na prawie pół wieku podzieliła „żelazna kurtyna”. Fakt, że II wojna światowa nie rozwiąże problemów jakie narastały w Europie nurtowały już ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii – Churchilla, który w swojej epopei „Druga Wojna Światowa” pisał: „(…) muszę Was ostrzec, tak jak zrobiłem to pięć lat temu, podejmując się wykonywania moich zadań – choć nikt wtedy nie wiedział, że potrwa to tak długo – iż nadal jeszcze mamy wiele do zrobienia i że musicie być przygotowani na dalszy wysiłek ciał i umysłów, a także na dalsze poświecenia dla wielkiej sprawy, jeśli nie chcecie wpaść w koleinę bezczynności, zagubienia celów i ‘tchórzliwej obawy przed wielkością’. (…)Musimy bowiem jeszcze upewnić się, że na kontynencie europejskim proste i szlachetne cele, w imię których przystępowaliśmy do wojny, nie ulegną odsunięciu na bok lub zapomnieniu w miesiącach świętowania zwycięstwa i że sens słów: ‘wolność, demokracja i wyzwolenie’ nie ulegnie wypaczeniu i pozostanie takim, jakim go zawsze rozumieliśmy. Karanie hitlerowców za ich zbrodnie nie miałoby sensu, jeśliby nie zapanowało prawo i sprawiedliwość, zaś miejsce niemieckich najeźdźców zajęłyby rządy policyjne i totalitarne1”.

Nie ulegało wątpliwości, że premier Wielkiej Brytanii odnosił się w tej swojej przestrodze, wygłoszonej do narodu w dniu zwycięstwa, do jednego z sojuszników aliantów, potężnego Związku Radzieckiego, którego liczne armie stacjonowały wówczas w Europie. Churchill już po Jałcie nauczony był, że Józef Stalin „zagarnie” państwa Europy Wschodniej. Uzyskał już na to pewną zgodę w trakcie kolejnego spotkania Wielkiej Trójki2. Szansą na pokój w Europie i szczerzenie idei jakie zawarł w swoim przemówieniu Churchill pojawiły się zwłaszcza w końcowej fazie drugiej wojny światowej, siedem tygodniu po kapitulacji faszystowskich Niemiec i sześć tygodni po zrzuceniu pierwszej bomby atomowej na Hiroszimę, 50 państw, 26. Czerwca 1945 roku podpisało w San Francisco Kartę Narodów Zjednoczonych. Uwierzono wówczas, że ludzkość wykorzystała wreszcie doświadczenia minionych wieków tworząc Organizację Narodów Zjednoczonych, która zapewni warunki pokojowego rozwoju całej światowej społeczności. Niestety marzenia te w znacznej mierze się nie ziściły3. Pierwszym zwiastunem, który zasygnalizował możliwość zagrożenia pokoju, była konferencja w Jałcie, którą Roosevelt, Churchill i Stalin przeprowadzili w lutym 1945 roku. Uznano ją za niesprawiedliwą, gdyż zalegalizowała podział Europy na Wschodnią i zachodnią. Polskę usytuowano wówczas w zmienionych granicach, a terytorium ZSRR poszerzono o wiele obszarów, które uprzednio do tego państwa nie należały4. Zwiastunem podziałów jakie zaczynały rozpościerać się nad kontynentem europejskim były również trudności w podpisaniu traktatów pokojowych po dopiero co zakończonej wojnie. Największe trudności pojawiły się w kwestii pokoju z Niemcami i Austrią. I spotkanie w Moskwie w 1947 roku, i konferencja w Londynie (listopad 1947 roku) jak również konferencja w Paryżu dotycząca tych spraw zakończyły się fiaskiem. Jasne stało się, że okres współpracy pomiędzy ZSRR a krajami zachodnimi dobiegł końca5. Gdy prezydentem w USA w 1945 roku został Harry Truman rozpoczynał się etap porządku pojałtańskiego, który pod nazwą „żelaznej kurtyny” spopularyzował Churchill w czasie swojego wystąpienia w Fulton w USA dnia 5 marca 1946 roku, mówiąc: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz Kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową i Wschodnią. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia, wszystkie te miasta i wszystkich ich mieszkańcy leżą w czymś, co trzeba nazwać strefą sowiecką, są one wszystkie poddane, w takiej czy innej formie, wpływowi sowieckiemu, ale także – w wysokiej i rosnącej mierze – kontroli ze strony Moskwy.6”.

Koniec drugiej wojny światowej zmieniał układ sił na całym świecie. Upadły dwa mocarstwa gospodarcze i militarne – Niemcy oraz Japonia. Oba znajdowały się odpowiednio za zachodnich i wschodnich granicach ZSRR. W wyniku ich zniknięcia pojawiła się swoista próżnia, którą Związek Radziecki postanowił jak najszybciej wypełnić. Obecność wojsk radzieckich w sercu Europy doprowadziła do podporządkowania Związkowi Radzieckiemu: Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, Niemiec Wschodnich, Polski, Rumunii i Węgier7. Jednocześnie w 1947 roku ZSRR rozpoczęło skoncentrowaną kampanię na rzecz zmiany ustrojów w państwach Europy Zachodniej. Głównie chodziło o Francję i Włochy. Środkami do celu były zarówno agitacja polityczna jak i subwencje czy wspieranie akcji strajkowych. Ta radziecka ekspansja sprawiła, że państwa Europy Zachodniej rozpoczęły poszukiwanie dróg i sposobów obrony swojej wolności i bezpieczeństwa. Jednocześnie zarówno kraje zachodnie jak i USA, wiedziały, że pokój w Europie nie jest możliwy bez wsparcia sojusznika po zachodniej stronie Atlantyku. Już prezydent Truman mówił: „Jeżeli Stany Zjednoczone odwrócą się do świata plecami, to za kilka lat będziemy mieli kolejną wojnę światową8”.

Państwa europejskie postanowiły skorzystać z możliwości jakie formalnie dawała niedawno powołana Organizacja Narodów Zjednoczonych. Punkt 51 Karty Narodów Zjednoczonych wyraźnie bowiem zaznaczał, że: „Nic w niniejszej Karcie nie może uchybiać niepozbywalnemu prawu do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w przypadku napaści zbrojnej na któregokolwiek członka Narodów Zjednoczonych, zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych zarządzeń w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.9” Już w październiku 1947 roku minister spraw zagranicznych Francji Georges Bidault zaapelował, aby Europa Zachodnia przeciwstawiła się ekspansji radzieckiej. Sugerował też aby dokonać tego poprzez wspólne działania. Był to jeszcze jednak okres gdy państwa europejskie bardziej przejmowały się problemami wewnętrznymi a nie międzynarodowymi, więc jego apel przeszedł bez odzewu10. W tym samym okresie Wielka Brytania zwróciła uwagę USA na problem Turcji oraz Grecji. Były to dwa kraje, na który nacisk radziecki był niezwykle silny. Rząd amerykański został zaalarmowany, że Wielka Brytania nie będzie w stanie udzielić tym krajom wystarczającej pomocy gospodarczej oraz militarnej aby władzy tam nie przejęli komuniści. Prezydent USA stwierdził 12 marca 1947 roku, że nie ma już żadnych iluzji co do możliwości łagodzenia sporów ze Stalinem. Zaproponował aby Stany Zjednoczone wspierały wolne narody, które przeciwstawiają się uzbrojonym mniejszościom oraz naciskowi z zewnątrz. Kongres USA zaakceptował to stanowisko i wyasygnował dla Grecji i Turcji ponad 400 milionów dolarów pomocy. Stanowisko to, pierwsze w tam poważnym brzemieniu przeszło potem do historii jako „Doktryna Trumana”11.

Pierwszą czysto europejską inicjatywą zbiorowej samoobrony był układ z Dunkierki podpisany 4 marca 1947 roku przez Wielką Brytanię oraz Francję. Sam układ dotyczył „wzajemnej pomocy” na wypadek nowej agresji niemieckiej12. Wprawdzie sojusz militarny posiadał głównie antyniemieckie ostrze, był pierwszym regionalnym paktem obronnym13. Następnie oba państwa zwróciły się do krajów Beneluxu z ofertą przystąpienia do paktu. Kraje te zaproponowały jednak aby tworząca się właśnie unia zachodnioeuropejska została włączona do systemu ONZ. Na takie rozwiązanie nie chciała jednak zgodzić się Francja. Podczas gdy na forum międzynarodowym dyskutowano nad teoretycznymi ramami ewentualnej zbiorowej obrony, ZSRR działał o wiele bardziej „czynnie”. W lutym 1948 roku doszło na Czechosłowacji do komunistycznego zamachu stanu. Czechosłowacja została całkowicie podporządkowana wpływom ZSRR14. Działania te sprawiły, że Francja zmieniła zdanie co do systemu wzajemnej obrony. Doprowadziło to do podpisania 17 marca 1948 roku paktu o wzajemnej współpracy wojskowej, politycznej, gospodarczej i kulturalnej. Został on podpisany w Brukseli przez Wielką Brytanię, Francję, Belgię, Holandię oraz Luksemburg i potocznie nosił nazwę Paktów Brukselskich15. Utworzenie tej pierwszej formy obrony doprowadziło do dyskusji nad kolejnym etapem dywagowania nad bezpieczeństwem w Europie jakim miało być włączenie do niego Stanów Zjednoczonych Ameryki. Pierwszy etapem współpracy było spotkanie w Londynie w 1948 roku, kiedy to sygnatariusze Paktów Brukselskich spotkali się, aby omówić potrzeby swoich krajów w zakresie uzbrojenia. Mieli także ustalić na ile te potrzeby będą mogły być zaspokajane przez ich rodzimy przemysł a na ile potrzebna będzie pomoc USA i Kanady. W związku z tym od czerwca tegoż roku w obradach uczestniczyli już eksperci z USA i Kanady16.

Związek Radziecki nie pozostawał bierny na te działania krajów zachodnich. 24 czerwca 1948 roku rozpoczął trwającą 343 dni blokadę Zachodniego Berlina. Doprowadziły do tego zwłaszcza fiasko konferencji londyńskiej z 1947 roku, gdy ministrowie państw alianckich nie doszli do porozumienia co do kształtu przyszłych Niemiec a rządy Francji, Wielkie Brytanii i USA zapowiedziały (bez konsultacji z ZSRR) zbudować niemiecki organizm państwowy w oparciu o ich strefy okupacyjne. Powstać miało państwo zachodnioniemieckie o ustroju federalnym i demokratycznym17. Jednym z etapów tworzenia tworu państwowego była reforma walutowa na terenach zachodnich Niemiec. Związek Radziecki odebrał to jako próba destabilizacji sytuacji gospodarczej i finansowej we wschodniej strefie okupacyjnej. Efektem tego była blokada wszystkich lądowych oraz wodnych połączeń z zachodnimi sektorami Berlina. Z czasem odcięto też dopływ energii. Sytuacja w mieście nie uległa zapaści tylko dzięki gigantycznemu mostowi powietrznemu zorganizowanemu przez amerykańskie lotnictwo18. Blokada Berlina Zachodniego zakończyła się 9 maja 1949 roku, jednak już dużo wcześniej fakt też wzmógł starania o ewolucję bezpieczeństwa zbiorowego państw zachodnich.

Punktem wyjścia do obecności USA w sojuszach europejskich była pozytywnie przyjęta przez Senat USA (większością 64 głosów za, 4 przeciw) rezolucja zgłoszona przez Arthura Vandenberga, która zezwalała Stanom Zjednoczonym na przystępowanie w czasie pokoju do sojuszy regionalnych lub zbiorowych układów obronnych, zakładających wzajemną pomoc i obronę19. Prawna możliwość utworzenia Sojuszu Atlantyckiego stała się faktem. USA, Kanada i pięć państw Paktu Brukselskiego przystąpiło do oficjalnych rokowań na temat sojuszu wojskowego 6 lipca 1948 roku w Waszyngtonie20. Wciąż trwająca blokada Berlina tylko przyspieszała postęp prac. W ramach rokowań kształtu nabierała forma paktu polityczno-wojskowego w obszarze Atlantyku. W marcu 1949 roku do rozmów zaproszono jeszcze Danię, Norwegię, Islandię, Włochy oraz Portugalię21.

Tekst układu został ogłoszony 18 marca 1949 roku. 15 marca USA, Kanada i państwa Paktu Brukselskiego skierowały do pozostałych państw biorących udział w rokowaniach zaproszenia do przystąpienia do sojuszu. Pomimo nacisków ZSRR 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie uroczyście podpisano Pakt Północnoatlantycki, który powołał do życia North Atlantic Treaty Organization – NATO22. Parlamenty państw sygnatariuszy ratyfikowały pakt w przeciągu pięciu miesięcy. Później, w 1951 roku członkami zostały Grecja i Turcja, RFN w 1955 oraz Hiszpania w 1982 roku23.

Przystąpienie Republiki