(nie)potrzebni

Kraków, Ghazni
2013–2014

© 2014 Marcin Ogdowski

© 2014 WARBOOK Sp. z o.o.

Redaktor serii: Sławomir Brudny

Redakcja i korekta językowa: Karina Stempel-Gancarczyk

Redakcja techniczna eBook i konwersja:

Dominik Trzebiński Du Châteaux, atelier@duchateaux.pl

Ilustracja na okładce: Tomasz Tworek

ISBN 978-83-64523-11-3

Ustroń 2014

Wydawca: Warbook Sp. z o.o.

ul. Bładnicka 65

Tym, któ­rzy prze­ży­li „pol­ski Afga­ni­stan”

Wszel­kie po­do­bień­stwa do praw­dzi­wych osób
są przy­pad­ko­we

WIOSNAPROLOGSzczecin, 21 marca

– Ta­to, bo­ję się… – Na dźwięk tych słów Jan Si­kor­ski otwo­rzył oczy. Przez kil­ka se­kund wpa­try­wał się w nie­wy­raź­ny ob­rys ko­mo­dy, sto­ją­cej na­prze­ciw­ko łóż­ka. Od­dy­chał ner­wo­wo, a po skro­niach spły­wa­ły mu kro­ple po­tu. Tym­cza­sem w sy­pial­ni pa­no­wał przy­jem­ny chłód. „Zły sen” – orzekł, lecz nie po­tra­fił przy­po­mnieć so­bie nic po­nad ów szept. Po­trzą­snął gło­wą, od­pę­dza­jąc reszt­ki ma­li­gny, i wte­dy zo­rien­to­wał się, że jest sam.

– Ma­ria! – Jan za­wo­łał żo­nę tak, by je­go szept nie brzmiał zbyt do­no­śnie. Od kie­dy Ma­rek – ich syn – po­now­nie z ni­mi za­miesz­kał, mi­nę­ły dwa ty­go­dnie. W cią­gu tych kil­ku­na­stu dni chło­pak ani ra­zu nie za­snął spo­koj­nie. Naj­pierw – przez dwie–trzy go­dzi­ny – mio­tał się po wła­snym po­ko­ju, znaj­du­ją­cym się nad sy­pial­nią ro­dzi­ców. A oni, pierw­sze­go wie­czo­ru wul­gar­nie za­ata­ko­wa­ni za prze­jaw tro­ski, nie wtrą­ca­li się. Pró­bo­wa­li nie sły­szeć kro­ków nad su­fi­tem, a gdy te usta­wa­ły, sta­ra­li się za wszel­ką ce­nę nie zbu­dzić sy­na.

Zwłasz­cza o trze­ciej trzy­dzie­ści.

– Ma­ria! – po­wta­rza­jąc imię żo­ny, Jan pod­niósł się i ru­szył do kuch­ni. „Mo­że nie mo­gła za­snąć i po­szła za­pa­rzyć so­bie me­li­sy?” – przy­szło mu do gło­wy.

– Je­stem tu! – Głos ko­bie­ty do­cho­dził z in­nej czę­ści do­mu.

„Kur­wa!” – za­klął w my­ślach Si­kor­ski, kie­ru­jąc się na schody. „Po­la­zła do gó­ry, pod Mar­ka drzwi!” – męż­czy­zna czuł, jak ogar­nia go złość. „Usły­szy ją i zno­wu bę­dzie chry­ja!”.

Le­d­wie po­ko­nał ostat­ni sto­pień, sta­nął jak wry­ty.

Żo­na fak­tycz­nie sie­dzia­ła przy drzwiach do po­ko­ju ich je­dy­na­ka. Obej­mo­wa­ła rę­ko­ma ścią­gnię­te pod bro­dę no­gi i bez­gło­śnie pła­ka­ła.

– Co jest…? – Męż­czy­zna ukląkł przy part­ner­ce, chwy­ta­jąc jej pra­wą dłoń.

– Ałł! – syk­nę­ła, a Jan przy­po­mniał so­bie, że mia­ła po­tur­bo­wa­ny nad­gar­stek – pa­miąt­kę sprzed dwóch dni po bru­tal­nie od­rzu­co­nej pró­bie ob­ję­cia sy­na.

– Prze­pra­szam – wy­szep­tał, ca­łu­jąc za­si­nia­czo­ny prze­gub. Usiadł obok i wes­tchnął. – Co się dzie­je?

Ma­ria prze­łknę­ła śli­nę, prze­tar­ła po­licz­ki i spoj­rza­ła w twarz mę­ża.

– Coś się sta­ło. – Mó­wie­nie szep­tem mu­sia­ło być dla niej nie la­da wy­zwa­niem. Za­mil­kła na kil­ka se­kund, ci­chut­ko wcią­ga­jąc po­wie­trze no­sem i prze­cie­ra­jąc oczy. – Sły­sza­łam ja­kiś dziw­ny ha­łas, po­tem jęk, a od go­dzi­ny nie sły­szę już nic.

– Sie­dzisz tu go­dzi­nę?! – Męż­czy­zna tro­chę za bar­dzo pod­niósł głos. Za­raz się zmi­ty­go­wał i po­wtó­rzył du­żo ła­god­niej: – Go­dzi­nę?!

– Ja­nek, nie ochrza­niaj mnie, ja na­praw­dę je­stem prze­ra­żo­na. – Ko­bie­ta mia­ła bła­gal­ne spoj­rze­nie. – On so­bie c-o-ś zro­bił, ro­zu­miesz?!

Si­kor­ski po­czuł zim­ne dresz­cze na ple­cach. Pod­niósł się, a ser­ce bi­ło mu co­raz szyb­ciej i moc­niej. Żo­na po­szła w je­go śla­dy i przez mo­ment pa­trzy­li na sie­bie, wi­dząc jed­no u dru­gie­go – ni­czym w lu­strza­nym od­bi­ciu – ma­lu­ją­ce się na twa­rzach prze­ra­że­nie.

To męż­czy­zna po­ło­żył dłoń na klam­ce i lek­ko ją na­ci­snął. Drzwi otwo­rzy­ły się bez żad­ne­go skrzyp­nię­cia. Przez de­li­kat­ne roz­war­cie na ko­ry­tarz prze­do­sta­ło się świa­tło ulicz­nej la­tar­ni. Pa­ra raz jesz­cze ob­da­rzy­ła się spoj­rze­nia­mi, a gdy obo­je kiw­nę­li gło­wa­mi, Jan zde­cy­do­wa­nym ge­stem pchnął skrzy­dło.

Prze­raź­li­wy krzyk Ma­rii roz­szedł się po do­mu, wy­peł­nia­jąc po brze­gi gło­wę jej mę­ża. Ten – gdy tyl­ko prze­mógł chwi­lo­wy pa­ra­liż – wbiegł do po­ko­ju i ob­jął w pa­sie wi­szą­ce nad pod­ło­gą cia­ło sy­na. Po­trzą­snął nim kil­ka ra­zy, lecz chło­pak nie da­wał zna­ków ży­cia.

Wciąż pod­trzy­mu­jąc zwło­ki dziec­ka, Jan ką­tem oka do­strzegł le­żą­cy na łóż­ku ży­ran­dol. Pa­trząc zaś w gó­rę, wi­dział za­ko­twi­czo­ny w su­fi­cie hak, któ­ry po­słu­żył Mar­ko­wi do za­wie­sze­nia sznu­ra. „Sam ten hak mo­co­wa­łem, dba­jąc, by nie wy­padł pod by­le cię­ża­rem…” – ta myśl na krót­ko za­ję­ła umysł Si­kor­skie­go.

Gdy się opa­no­wał, co sił w no­gach po­biegł do kuch­ni. Zła­pał pierw­szy z brze­gu nóż i ru­szył z po­wro­tem. W drzwiach sy­pial­ni sy­na za­trzy­mał się nie­spo­dzie­wa­nie. Wi­dok wi­siel­ca w świe­tle sto­ją­cej przed do­mem la­tar­ni był na ty­le upior­ny, że przez ułam­ki se­kund na­pa­wał go wręcz od­ra­zą. Chcąc się po­zbyć te­go uczu­cia, Jan spoj­rzał w bok, na żo­nę. Ko­bie­ta sie­dzia­ła na pod­ło­dze – pła­ka­ła, tłu­miąc krzyk wci­śnię­tą w usta dło­nią.

Si­kor­ski wie­dział, że wkrót­ce i on za­le­je się łza­mi. Zła­pał więc krze­sło, naj­pew­niej uży­te wcze­śniej przez sa­mo­bój­cę, i po­sta­wił je przy wi­szą­cym cie­le. Na­stęp­nie wszedł na sto­łek i jed­ną rę­ką ob­jął sy­na pod pa­cha­mi. Miał już swo­je la­ta, ale wciąż był sil­nym męż­czy­zną – gdy dło­nią uzbro­jo­ną w nóż od­ciął sznur, nie stra­cił rów­no­wa­gi. Ostroż­nie przy­siadł, kła­dąc so­bie gło­wę Mar­ka na ko­la­nach.

– Pier­do­lo­ny Afga­ni­stan! – wy­sy­czał, gła­dząc buj­ną czu­pry­nę sy­na. – Wszyst­ko przez ten pier­do­lo­ny Afga­ni­stan! ■

ROZDZIAŁ IMiędzy Warszawą a Krakowem, pokład samolotu CASA-295, 21 marca

Był prze­ra­żo­ny. Po raz pierw­szy w ży­ciu w tak du­żym stop­niu stra­cił kon­tro­lę nad wła­snym cia­łem. Nie po­mo­gły ra­dy żo­ny, by w chwi­li pa­ni­ki wy­ob­ra­ził so­bie wiel­ką, nie­bie­ską ku­lę, roz­sze­rza­ją­cą się we­wnątrz je­go klat­ki pier­sio­wej, w rytm wol­ne­go od­de­chu. Wi­zu­ali­za­cję szlag tra­fił za­raz po tym, jak ma­szy­na ode­rwa­ła się od pa­sa star­to­we­go na Okę­ciu.

Nie du­sił się. Wciąż ła­pał po­wie­trze, lecz ro­bił to jak wy­cią­gnię­ta z wo­dy ry­ba – szyb­ko i ner­wo­wo. Co rusz z naj­więk­szym tru­dem prze­ły­ka­jąc śli­nę, któ­rej za­pas dra­ma­tycz­nie się kur­czył. Ser­ce wa­li­ło mu jak osza­la­łe, a no­gi miał jak z wa­ty. Zim­ny pot na cie­le wy­wo­ły­wał po­wra­ca­ją­ce fa­le dresz­czy. „Mu­szę wy­glą­dać jak gów­no” – uznał i nie by­ło to przy­jem­ne stwier­dze­nie.

Pod­niósł i od­sło­nił za­kry­tą do­tąd twarz, a gdy spo­strzegł za­nie­po­ko­jo­ną mi­nę sie­dzą­cej na­prze­ciw­ko dzien­ni­kar­ki, z tru­dem się uśmiech­nął.

– Nie­na­wi­dzę la­tać! – po­wie­dział, usi­łu­jąc prze­krzy­czeć pa­nu­ją­cy w ma­szy­nie ha­łas. Czuł się fa­tal­nie ze świa­do­mo­ścią, że in­ni wi­dzą re­ak­cje je­go cia­ła. – Za­wsze tak mam przez pierw­sze kil­ka­na­ście mi­nut po star­cie! – do­dał.

Kła­mał. Uwiel­biał la­tać i do tej po­ry świet­nie zno­sił nie­wy­go­dy woj­sko­we­go trans­por­tu. Ale pół ro­ku te­mu sta­ło się coś, co spra­wi­ło, że Woj­tek Lau­dań­ski za­czął się bać ma­łych, cia­snych po­miesz­czeń. Zwłasz­cza w pół­mro­ku i ciem­no­ści.

Nie chciał te­go, lecz znów do­pa­dły go wspo­mnie­nia. Znów po­czuł szarp­nię­cie, gdy pod Ro­so­ma­kiem eks­plo­do­wał aj­dik1). Usły­szał ję­ki żoł­nie­rzy (sam też pew­nie wy­dał z sie­bie ja­kiś nie­ar­ty­ku­ło­wa­ny dźwięk…), gdy do czę­ści dla de­san­tu prze­do­sta­ła się for­mo­wa­na ki­ne­tycz­nie gło­wi­ca ła­dun­ku. Fa­la ci­śnie­nia wgnio­tła go wte­dy w klat­kę od­dzie­la­ją­cą prze­dział de­san­to­wy od wie­ży – trwa­ło to ułam­ki se­kund, lecz je­go umysł i to był w sta­nie za­re­je­stro­wać. Po­dob­nie jak przej­mu­ją­cą ci­szę, któ­ra na­sta­ła po wszyst­kim. I gry­zą­ce w oczy świa­tło, wdzie­ra­ją­ce się do trans­por­te­ra, gdy ktoś wresz­cie otwo­rzył tyl­ne drzwi…

1) Mi­na pu­łap­ka. „Aj­dik” to spo­lsz­czo­ny akro­nim an­giel­skie­go IED (im­pro­vi­sed explo­si­ve de­vi­ce – im­pro­wi­zo­wa­ne urzą­dze­nie wy­bu­cho­we).

Lau­dań­ski gwał­tow­nie pod­niósł się z nie­wy­god­ne­go krze­seł­ka – te­go by­ło już za wie­le. Bro­nił się przed ty­mi ob­raz­ka­mi, zwłasz­cza że jesz­cze bar­dziej przy­śpie­szy­ły je­go od­dech i za­po­trze­bo­wa­nie na śli­nę. „Za chwi­lę się zrzy­gam al­bo pad­nę w tym sa­mo­lo­cie nie­przy­tom­ny” – po­my­ślał, czu­jąc nie­przy­jem­ny na­cisk nad krta­nią. „To by­ła­by wi­ze­run­ko­wa kla­pa” – uznał, a na je­go twa­rzy po­ja­wił się ner­wo­wy uśmiech. „Po­ka­ra­ło cię, ciu­lu” – rzekł w my­ślach, gdy oczy­ma wy­ob­raź­ni zo­ba­czył wy­da­rze­nia sprzed kil­ku lat. Le­ciał wte­dy CA­SĄ do Ira­ku i gdy sa­mo­lot wpadł w bu­rzę pia­sko­wą, był świad­kiem że­nu­ją­ce­go spek­ta­klu w wy­ko­na­niu jed­ne­go z puł­kow­ni­ków. Źle zno­szą­cy szar­pa­nia ma­szy­ny ofi­cer naj­pierw zdjął mun­du­ro­wą blu­zę, po­tem ko­szul­kę, a osta­tecz­nie zla­ne­go po­tem męż­czy­znę prze­nie­sio­no do przed­sion­ka dla za­ło­gi, gdzie po­da­no mu tlen. Woj­tek na­igry­wał się póź­niej z bo­ha­te­ra tej hi­sto­rii – nie raz słu­ży­ła mu ona ja­ko aneg­do­ta na te­mat od­wa­gi „za­biur­ko­wych ofi­ce­rów”.

A te­raz sam zrzu­cił­by z sie­bie ubra­nie i przy­jął ogłu­pia­ją­cą daw­kę tle­nu…

Sie­dzą­cy obok żoł­nierz wy­cią­gnął w je­go stro­nę rę­kę z bu­tel­ką wo­dy mi­ne­ral­nej. „Że też, kur­wa, sam o tym nie po­my­śla­łem!” – Lau­dań­ski zga­nił się w my­ślach. Upił – naj­pierw ostroż­nie, a po­tem wziął kil­ka głęb­szych ły­ków. Spły­wa­ją­ca do żo­łąd­ka chłod­na ciecz po­dzia­ła­ła ko­ją­co. Woj­tek na­brał po­wie­trza w płu­ca i od­dał bu­tel­kę. Czuł się nie­co le­piej.

Po wy­bu­chu IED, pó­ki prze­by­wał w Afga­ni­sta­nie, wszyst­ko wy­da­wa­ło się w po­rząd­ku. Choć aj­dik za­bił sie­dzą­ce­go bez­po­śred­nio nad miej­scem tra­fie­nia żoł­nie­rza, je­mu nic się nie sta­ło. Już kil­ka dni póź­niej znów był w Ro­so­ma­ku – bał się jak dia­bli, ale nie na ty­le, by nie opusz­czać ba­zy. Pro­ble­my za­czę­ły się po po­wro­cie do do­mu. Nie­win­nie, bo w ki­nie. Gdy zga­sło świa­tło, Lau­dań­ski za­czął się wier­cić. Ja­koś uda­ło mu się sku­pić na fil­mie, ale dwa ty­go­dnie póź­niej mu­siał już wyjść, gdy tyl­ko zro­bi­ło się ciem­no.

„Po chuj się tam zno­wu pchasz?” – Woj­tek po raz ko­lej­ny za­dał so­bie py­ta­nie do­ty­czą­ce ko­lej­ne­go wy­jaz­du do Afga­ni­sta­nu. I za­raz te­go po­ża­ło­wał. Bo umysł znów po­sta­no­wił wy­sta­wić go na pró­bę, wci­ska­jąc przed oczy ob­raz­ki z fe­ral­ne­go pa­tro­lu. I tak wró­ci­ło wspo­mnie­nie prze­ra­że­nia, któ­re za­wład­nę­ło nim, gdy otwo­rzy­ły się drzwi tra­fio­ne­go Ro­so­ma­ka. Wte­dy – w kłę­bo­wi­sku ciał, w ja­kie zmie­ni­ło się sze­ściu męż­czyzn – trud­no by­ło oce­nić, do ko­go na­le­ży da­na koń­czy­na. Tym bar­dziej, że szok ni­we­lo­wał ból. Woj­tek zaś wi­dział tuż obok za­krwa­wio­ny ki­kut no­gi – uło­żo­nej tak, że zda­wa­ła się na­le­żeć do nie­go.

Lęk znów za­ata­ko­wał. I pew­nie zmu­sił­by Lau­dań­skie­go do wy­cią­gnię­cia to­reb­ki na wy­mio­ci­ny, gdy­by nie dźwięk in­for­mu­ją­cy o roz­po­czę­ciu lą­do­wa­nia. Woj­tek po­słusz­nie za­piął pas, dzię­ku­jąc opatrz­no­ści za zmia­ny w pla­nie lo­tu – jesz­cze w War­sza­wie do­wie­dział się, że nie po­le­cą pro­sto do Afga­ni­sta­nu. Że CA­SA naj­pierw wy­lą­du­je w Kra­ko­wie, by za­brać nie­pla­no­wa­ny wcze­śniej, ale pil­ny ła­du­nek. Gdy kil­ka­na­ście mi­nut póź­niej ma­szy­na do­tknę­ła ko­ła­mi po­wierzch­ni pa­sa, męż­czy­zna pod­jął już de­cy­zję.

– Nie le­cę da­lej – oznaj­mił, gdy sa­mo­lot za­trzy­mał się na sto­jan­ce. Puł­kow­nik, któ­re­go z ra­cji naj­wyż­sze­go stop­nia mia­no­wa­no opie­ku­nem gru­py, ścią­gnął brwi. – Wła­śnie do­sta­łem ese­me­sa od żo­ny – Lau­dań­ski im­pro­wi­zo­wał na bie­żą­co. – Mu­szę być w do­mu – po­wie­dział twar­do i nie cze­ka­jąc na re­ak­cję ofi­ce­ra, za­ło­żył ple­cak. Ski­nął gło­wą na po­że­gna­nie i od­wró­cił się.

– Dzien­ni­ka­rze, psia mać – usły­szał drwią­cy ko­men­tarz za ple­ca­mi.

Kraków, 21 marca

Lau­dań­ski bił się z wła­sny­mi my­śla­mi. Naj­pierw szedł moc­nym, zde­cy­do­wa­nym kro­kiem, a po­tem wy­raź­nie zwol­nił. Ja­kieś dwie­ście pięć­dzie­siąt me­trów od CA­SY zu­peł­nie się za­trzy­mał. Sza­ry ka­dłub sa­mo­lo­tu sta­no­wił te­raz nie la­da wy­zwa­nie – z jed­nej stro­ny, ku­sił do po­wro­tu, z dru­giej, ozna­czał mę­ki, któ­rych Woj­tek nie chciał już prze­ży­wać. Dzien­ni­karz zrzu­cił ple­cak na zie­mię i usiadł na mur­ku ota­cza­ją­cym za­sy­pa­ny śnie­giem klomb. Mu­siał po­my­śleć. I za­dzwo­nić.

Re­zy­gna­cja z wy­lo­tu mo­gła ozna­czać kło­po­ty w fir­mie. Aby wró­cić do Afga­ni­sta­nu, mu­siał od­świe­żyć kil­ka szcze­pio­nek, zdo­być wi­zę, wy­ku­pić ubez­pie­cze­nie. Spe­cjal­nie na tę oko­licz­ność re­dak­cja ku­pi­ła no­wą, na­heł­mo­wą ka­me­rę oraz lek­ki, po­ręcz­ny no­te­bo­ok – prze­pła­ca­jąc za je­go pa­ra­me­try, by­le tyl­ko Woj­tek do­stał go na czas. Sprzęt co praw­da mógł się przy­dać tak­że w in­nych oko­licz­no­ściach, ale co z resz­tą wy­dat­ków? Lau­dań­ski uśmiech­nął się po­nu­ro – lu­dzie z ze­wnątrz nie mie­li o tym po­ję­cia, ale dla wy­daw­nic­twa w cza­sach kry­zy­su na­wet kil­ka ty­się­cy zło­tych na po­je­dyn­czą de­le­ga­cję sta­no­wi­ło po­waż­ny koszt. A prze­cież nie pra­co­wał w lo­kal­nej ga­ze­cie, lecz w jed­nym z naj­więk­szych ty­go­dni­ków w Pol­sce…

„Mo­że po­wi­nie­nem wci­snąć ja­kiś kit?” – przy­szło mu do gło­wy. Coś, co prze­nie­sie od­po­wie­dzial­ność na ko­goś in­ne­go – na przy­kład na woj­sko. W ten spo­sób unik­nął­by za­rzu­tów o zmar­no­wa­nie nie­ma­łych środ­ków. Miał bo­wiem pew­ność, że gdy spra­wa się wy­da, ktoś w fir­mie ta­ki ar­gu­ment pod­nie­sie. Lau­dań­ski był w swo­im śro­do­wi­sku po­sta­cią kon­tro­wer­syj­ną – bez­par­do­no­wo za­bie­gał o moż­li­wość re­ali­za­cji wła­snych pro­jek­tów, nie go­dząc się na sta­tus ano­ni­mo­we­go re­dak­to­ra. To zaś w każ­dej fir­mie, nie tyl­ko me­dial­nej, sta­no­wi­ło nie­za­wod­ny prze­pis na ro­bie­nie so­bie we­wnętrz­nych wro­gów.

– Taa – wes­tchnął. Nie miał pro­ble­mów z okła­my­wa­niem lu­dzi, ale czuł jed­no­cze­śnie, że w tym przy­pad­ku by­ło­by to za­gra­nie wy­jąt­ko­wo nie fa­ir. Wy­cią­gnął z kie­sze­ni spodni ko­mór­kę i wy­brał nu­mer na­czel­ne­go.

– Ooo, czyż­by­ście za­li­czy­li ma­łą ka­ta­stro­fę? – Głos prze­ło­żo­ne­go zdra­dzał lek­kie roz­ba­wie­nie. „No tak, tuż przed star­tem w War­sza­wie wy­sła­łem mu ese­me­sa, że le­cę” – przy­po­mniał so­bie Woj­tek.

– I tak, i nie – od­parł po chwi­li i gło­śno wy­pu­ścił z płuc po­wie­trze.

Przez mo­ment na li­nii pa­no­wa­ła ci­sza.

– Prze­mek, nie mo­gę le­cieć, nie dam ra­dy – wy­du­sił w koń­cu z sie­bie Lau­dań­ski. – Ma­my mię­dzy­lą­do­wa­nie w Kra­ko­wie, ale ja już nie wsią­dę do te­go sa­mo­lo­tu…

– Dla­cze­go? – Na­czel­ny był wy­raź­nie za­sko­czo­ny.

– Mia­łem ja­kiś dziw­ny atak, pro­ble­my z od­dy­cha­niem. Coś jest ze mną nie tak. – Woj­tek mó­wił szyb­ko, świa­do­mie uni­ka­jąc ta­kich słów jak „pa­ni­ka” czy „lęk”. Bał się ich, wsty­dził.