Paweł z Tarsu. Uczeń-misjonarz

WPRO­WA­DZE­NIE

Do­kument koń­co­wy V Kon­fe­ren­cji Epi­sko­pa­tu Ame­ryki Ła­ciń­skiej (CE­LAM) z 2007 roku, zna­ny jako „Apa­re­ci­da”, któ­re­go re­dak­to­rem był Jor­ge Kar­dynał Ber­go­glio, dzi­siaj po­ja­wia się w wie­lu na­ukach obec­ne­go Bi­skupa Rzymu dla ca­łe­go Ko­ścio­ła. To dzie­ło roz­wi­ja się w opar­ciu o krę­go­słup, któ­ry rów­no­cze­śnie jest ser­cem i krwią krą­żą­cą na każ­dej stro­ni­cy: „Być ucznia­mi-mi­sjo­na­rza­mi Je­zusa Chrystusa”.

Pod wpływem im­pul­su Ruah Du­cha po­sta­no­wi­li­śmy dzia­łać na dwa fron­ty: jako ucznio­wie i jako mi­sjo­na­rze. Nie na­le­ży tego ro­zu­mieć jako ma­te­rii studiów czy przed­mio­tu ja­kie­goś roz­po­rzą­dze­nia. Z tego po­wo­du wo­le­li­śmy przed­sta­wić dwóch bra­ci bliź­nia­ków, któ­rzy mają mi­sję prze­obra­ża­nia tego świa­ta zgod­nie z pla­nem Bo­żym.

I tak wy­bra­li­śmy po­sta­cie Szymo­na Pio­tra i Paw­ła z Tar­su, aby po­ka­zać, na czym po­le­ga ten ide­ał chrze­ści­jań­skie­go życia.

Su­ge­ruje­my za­tem lek­turę książ­ki Szymon Piotr, uczeń-mi­sjo­narz[1], któ­ra jest kom­ple­men­tar­na w sto­sun­ku do ni­niej­szej publi­ka­cji. Po­zwo­li to na uzyska­nie wy­raź­niej­szej i ob­szer­niej­szej pa­no­ra­my tego, co ozna­cza życie w cha­rak­te­rze ucznia-mi­sjo­na­rza.

Je­że­li uczeń po­zo­sta­je w bez­po­śred­niej re­la­cji z na­uczycie­lem, apo­stoł i mi­sja sta­pia­ją się w jed­no.

Ce­lem Do­kumen­tu Bi­skupów zgro­ma­dzo­nych w Apa­re­ci­da jest „bycie ucznia­mi i mi­sjo­na­rza­mi Je­zusa Chrystusa”. Nie­mniej w żad­nym z ty­tułów roz­dzia­łów nie mówi się o uczniach „i” mi­sjo­na­rzach, tyl­ko po pro­stu o uczniach-mi­sjo­na­rzach, łą­cząc oba aspek­ty w je­den. Dla­te­go na tych stro­ni­cach rów­nież nie bę­dzie­my dzie­lić życia ani po­sługi Paw­ła na ucznia „i” mi­sjo­na­rza, jak­by cho­dzi­ło o dwa róż­ne eta­py, tyl­ko bę­dzie­my mó­wić o „uczniu-mi­sjo­na­rzu”, po­nie­waż cho­dzi o nie­po­dziel­ną jed­ność. Po­łą­cze­nie obu aspek­tów jest bo­gat­sze i bar­dziej zna­czą­ce.

Już w Da­masz­ku do­strze­gli­śmy w owym sza­lo­nym prze­śla­dow­cy oba te wy­mia­ry. Za mu­ra­mi zgło­sił ak­ces do szko­ły uczniów Je­zusa, kie­dy uznał Go za „Pana” i za­pytał: „Co mam czynić, Pa­nie?” (por. Dz 22,10). W mie­ście Ana­niasz ob­ja­wił mu jego mi­sję: „…abyś po­znał Jego wolę i uj­rzał Spra­wie­dli­we­go, i Jego wła­sny głos usłyszał. Bo wo­bec wszyst­kich lu­dzi bę­dziesz świad­czył o tym, co wi­dzia­łeś i słysza­łeś” (Dz 22,14–15).

„Mi­sja ro­dzi się wła­śnie z tej fa­scyna­cji Bo­giem, z tego za­dzi­wie­nia spo­tka­niem” – tak mó­wił Pa­pież Fran­ci­szek pod­czas Świa­to­wych Dni Mło­dzie­ży w Rio de Ja­ne­iro w lip­cu 2013 roku.

Przed­sta­wi­my dzie­sięć ob­ra­zów, na któ­rych po­ja­wia się za­rów­no za­pach ucznia, jak i bar­wy mi­sjo­na­rza, ja­kim stał się ów fa­ryze­usz, któ­ry opu­ścił swo­ich współ­wyznaw­ców i zre­zygno­wał z mie­cza prze­śla­dow­cy, żeby za­mie­nić się w świad­ka gło­szą­ce­go Ewan­ge­lię poza kon­wen­cjo­nal­nym gra­ni­ca­mi. Na ko­niec stwo­rzymy bo­ga­tą ga­le­rię ob­ra­zów, któ­ra przed­sta­wi nam pa­no­ra­micz­ną wi­zję ucznia-mi­sjo­na­rza. Nie jest to jed­nak do­kument, tyl­ko wi­zja wcie­lo­na w życie czło­wie­ka, któ­ra ze­sta­wia świa­tła i cie­nie z jego życia.

Niech Sło­wo Je­zusa, któ­ry wzywa do bycia uczniem, i Duch Świę­ty, któ­ry jest du­szą mi­sji, będą na­szą in­spi­ra­cją i mo­tywa­cją.

Gua­da­la­ja­ra, stan Ja­li­sco,

1 stycz­nia 2014 r.

[1] José H. Pra­do Flo­res, Szymon Piotr. Uczeń-mi­sjo­narz, tłum. Bro­ni­sław Krzysz­tof Ja­kubow­ski, Wy­daw­nic­two Świę­ty Woj­ciech, Po­znań 2015.

I. UCZEŃ MI­SJO­NARZ

Dwa ty­sią­ce lat temu w Izra­elu re­la­cja mistrz-uczeń była bar­dzo od­mien­na od tego, do cze­go je­ste­śmy przy­zwycza­je­ni dzi­siaj w przy­pad­ku na­uczycie­li lub wy­kła­dow­ców uni­wer­sy­tec­kich. Aby to zro­zu­mieć, mu­si­my zre­zygno­wać z na­uko­wych kon­cep­cji i wkro­czyć w tunel cza­su, któ­ry prze­nie­sie nas na Wschód i wpro­wa­dzi w men­tal­ność rzą­dzą­cą dwa­dzie­ścia wie­ków temu.

Nie cho­dzi­ło o wy­cho­waw­cę po­wta­rza­ją­ce­go wy­uczo­ne lek­cje albo prze­ka­zują­ce­go owoc swo­ich ba­dań, ale o kom­pe­tent­nych świec­kich, któ­rzy szko­li­li in­nych w od­naj­dywa­niu i wy­ko­nywa­niu pla­nu Bo­że­go, o uczo­nych Sło­wa uła­twia­ją­cych od­na­le­zie­nie sen­su ist­nie­nia i spo­sób re­ali­za­cji wła­sne­go po­wo­ła­nia.

Dla­te­go na­uczyciel sta­wał się waż­niej­szy niż sam oj­ciec, po­nie­waż dla Żyda istot­niej­sza była umie­jęt­ność życia niż samo życie, a za­tem na­uczyciel był waż­niej­szy niż sam oj­ciec.

Hil­lel, Szam­maj czy Ga­ma­liel nie mie­li szko­ły ani obiek­tów, w któ­rych mo­gli­by pro­wa­dzić swo­je na­uki, tyl­ko na­ucza­li swo­je­go stylu życia. Ich au­to­rytet nie opie­rał się na ty­tułach na­uko­wych albo spe­cja­li­stycz­nych studiach, tyl­ko na spo­so­bie, w jaki się za­cho­wywa­li. To uwo­dzi­ło i przy­cią­ga­ło in­nych. Ich przy­kład po­cią­gał i prze­ko­nywał bar­dziej niż sło­wa. Dla­te­go ucznio­wie mu­sie­li miesz­kać ra­zem ze swo­im na­uczycie­lem, po­nie­waż wła­śnie ob­ser­wując go, uczyli się żyć[2].

A. Róż­ne ro­dza­je uczniów

W No­wym Te­sta­men­cie znaj­dzie­my róż­ne ro­dza­je uczniów. Wszyscy ucznio­wie mają je­den wspól­ny mia­now­nik: po­dą­ża­ją za mo­de­lem życia swo­ich na­uczycie­li.

a. Ucznio­wie Jana Chrzci­cie­la, asce­ty z pustyni

Ucznio­wie Po­przed­ni­ka Pań­skie­go znad Jor­da­nu na­śla­du­ją swo­je­go na­uczycie­la w pro­sto­cie i asce­zie Jana Chrzci­cie­la (por. Mk 2,18). Tak jak on po­szczą, ale sta­ra­ją się, żeby wszyscy inni rów­nież to ro­bi­li (por. Mt 9,14).

Ich styl życia i ob­rzę­dy chrztu były bar­dzo po­pular­ne w Izra­elu. Do tego stop­nia, że prze­kro­czyły gra­ni­ce i mamy o tym wie­ści aż z Efe­zu (por. Dz 19,1–3).

b. Ucznio­wie Moj­że­sza, pra­wo­daw­cy z Sy­na­ju

Ci ucznio­wie przy­łą­cza­ją się do pra­wo­daw­cy z Sy­na­ju i chro­nią się w jego cie­niu, nie utoż­sa­mia­jąc się z żad­nym in­nym ty­pem ucznia. Dla nich bycie uczniem Moj­że­sza unie­moż­li­wia­ło bycie na­śla­dow­ca­mi Je­zusa. Wia­ra w Ka­zno­dzie­ję z Ga­li­lei jako Me­sja­sza była prze­szko­dą w na­śla­do­wa­niu tego, któ­ry uwol­nił ich z Egip­tu (por. J 9,28).

c. Ucznio­wie fa­ryze­uszy wy­peł­nia­ją­cy Pra­wo

Fa­ryze­usze two­rzyli nie­wiel­ką i za­mknię­tą gru­pę. Skupia­li się na rygo­rystycz­nym wy­peł­nia­niu każ­de­go de­ta­lu Pra­wa i uwa­ża­li, że bycie uczniem to spo­sób kon­tynua­cji tra­dycji przod­ków (por. Mk 7,5). Jed­nym z dok­trynal­nych bie­gunów była wia­ra w zmar­twych­wsta­nie zmar­łych.

d. Ucznio­wie Je­zusa albo Kró­le­stwa, któ­rzy są jak ich Mistrz

Ta gru­pa rów­nież na­śla­du­je swo­je­go Mi­strza w spo­so­bie życia, ale ich toż­sa­mość róż­ni się od toż­sa­mo­ści in­nych uczniów. Je­zus musi być je­dynym Mi­strzem, za któ­rym się po­dą­ża i któ­re­go się na­śla­du­je nie tyl­ko na okre­ślo­nym eta­pie życia, ale w ca­łym życiu (por. Mt 13,52).

B. Mi­sjo­na­rze lub apo­sto­ło­wie: po­wo­ła­nie, mi­sja i re­pre­zen­ta­cja

Sło­wo „mi­sjo­narz” nie wy­stę­puje w No­wym Te­sta­men­cie. Ist­nie­je jed­nak od­po­wied­nik, któ­ry ma to samo zna­cze­nie: apo­stoł, po­cho­dzą­cy od cza­sow­ni­ka ἀποστέλλω [apo­stél­lo], któ­ry ozna­cza po­sła­nie przed­sta­wi­cie­la ma­ją­ce­go wła­dzę do wy­peł­nie­nia ja­kiejś mi­sji.

Dla­te­go apo­sto­łem jest ktoś, kto zo­stał wy­bra­ny i po­sła­ny przez inną oso­bę, sto­ją­cą wy­żej w hie­rar­chii. Jego pro­fil opie­ra się na trzech fi­la­rach, są nimi: po­wo­ła­nie, mi­sja i re­pre­zen­to­wa­nie.

Choć uczeń jest po­wo­ływa­ny przez Na­uczycie­la, to jed­nak mia­na mi­sjo­na­rza nie moż­na zdo­być ani przy­znać so­bie z wła­snej ini­cja­tywy. Nie moż­na go uzyskać ani na nie za­służyć. Mi­sjo­narz zo­stał wy­bra­ny przez Boga w wol­no­ści, któ­ra czyni mi­ło­sier­dzie w sto­sun­ku do tego, do kogo chce (por. Rz 9,18). Przez wzgląd na to Je­zus ob­ja­śnia swo­im uczniom:

Nie wy­ście Mnie wy­bra­li, ale Ja was wy­bra­łem (J 15,16a).

Po wy­bo­rze i po­wo­ła­niu po­wie­rzo­no mu mi­sję lub za­da­nie, któ­re po­wi­nien wy­peł­nić:

Jak Oj­ciec Mnie po­słał, tak i Ja was po­sy­łam (J 20,21b).

Apo­stoł re­pre­zen­tuje tego, kto go wy­zna­czył. Nie ma wła­sne­go au­to­ryte­tu, dzia­ła w imie­niu oso­by, któ­ra go po­sła­ła. Z tego po­wo­du naj­pierw skupi­my się na Tym, kto po­sy­ła apo­sto­łów – na Je­zusie – mi­sjo­na­rzu mi­ło­ści Ojca.

C. Je­zus – apo­stoł mi­ło­ści Ojca

Dla­te­go, bra­cia świę­ci, uczest­ni­cy po­wo­ła­nia nie­bie­skie­go, zwróć­cie uwa­gę na Apo­sto­ła i Ar­cy­ka­pła­na na­sze­go wy­zna­nia, Je­zusa (Hbr 3,1).

W ję­zyku grec­kim cza­sow­nik ἐξετάζω [eks­e­tázo] ozna­cza „ba­dać za po­mo­cą pytań” i od­wo­łuje się do in­ne­go wy­ra­że­nia tego sa­me­go au­to­ra: „pa­trzeć na Je­zusa” (por. Hbr 12,2). A za­tem je­ste­śmy za­pro­sze­ni do skupie­nia na­sze­go spoj­rze­nia i uwa­gi na wi­ze­run­ku Je­zusa jako „Apo­sto­ła”, od któ­re­go po­cho­dzi i bie­rze pod­sta­wę każ­dy inny ro­dzaj apo­stol­stwa. Tyl­ko w Nim mo­że­my od­na­leźć praw­dzi­wy sens tego ter­mi­nu, po­nie­waż to On jest mi­sjo­na­rzem do­brych no­win.

W ten spo­sób przed­sta­wi­my naj­pierw Je­zusa Apo­sto­ła – źró­dło apo­stol­stwa Paw­ła z Tar­su, ale rów­nież źró­dło na­sze­go życia apo­stol­skie­go. Świa­tło Je­zusa oświe­tla na­szą mi­sję, do któ­rej zo­sta­li­śmy po­wo­ła­ni i po­sła­ni.

Je­zus jest pierw­szym mi­sjo­na­rzem Ojca, wy­bra­nym i po­sła­nym ze zbaw­czą mi­sją, któ­rą moż­na stre­ścić w na­stę­pują­cych sło­wach:

Tak bo­wiem Bóg umi­ło­wał świat, że Syna swe­go Jed­no­ro­dzo­ne­go dał, aby każ­dy, kto w Nie­go wie­rzy, nie zgi­nął, ale miał życie wiecz­ne (J 3,16).

Sam Je­zus ogło­sił jako za­sa­dę swo­jej po­sługi:

Duch Pań­ski spo­czywa na Mnie, po­nie­waż Mnie na­ma­ścił i po­słał Mnie, abym ubo­gim niósł do­brą no­wi­nę, więź­niom gło­sił wol­ność, a nie­wi­do­mym przej­rze­nie; abym uci­śnio­nych od­sy­łał wol­nymi, abym ob­wo­ływał rok ła­ski Pana (Łk 4,18–19).

Je­zus po­wo­łał uczniów i pro­wa­dził for­ma­cję apo­sto­łów, któ­rych po­słał jako mi­sjo­na­rzy.

Po­tem wszedł na górę i przy­wo­łał do sie­bie tych, któ­rych sam chciał, a oni przy­szli do Nie­go. I usta­no­wił Dwuna­stu, aby Mu to­wa­rzyszyli, by mógł wy­sy­łać ich na gło­sze­nie na­uki (Mk 3,13–14).

Zgro­ma­dził uczniów, wy­brał spo­śród nich Dwuna­stu i usta­no­wił ich apo­sto­ła­mi, żeby roz­sze­rzać Kró­le­stwo Boże w cza­sie i prze­strze­ni. Zo­sta­li wy­bra­ni wcze­śniej, żeby być z Nim i gło­sić Do­brą No­wi­nę.

Je­że­li Je­zus zo­stał po­sła­ny przez Boga, żeby usta­no­wić Jego Kró­le­stwo spra­wie­dli­wo­ści, po­ko­ju i ra­do­ści w Du­chu Świę­tym (por. Rz 14,17), to On z ko­lei po­słał swo­ich uczniów z po­dwój­ną mi­sją:

I rzekł do nich: „Idź­cie na cały świat i gło­ście Ewan­ge­lię wszel­kie­mu stwo­rze­niu! Na­uczaj­cie wszyst­kie na­ro­dy, udzie­la­jąc im chrztu w imię Ojca i Syna, i Du­cha Świę­te­go” (Mk 16,15; Mt 28,19).

D. Pa­weł z Tar­su – uczeń-mi­sjo­narz

a. Uczeń fa­ryze­uszy: le­ga­lizm i nie­ustę­pli­wość

Sza­weł z Tar­su chlu­bił się tym, że jest fa­ryze­uszem i sy­nem fa­ryze­uszy (por. Dz 23,6) – su­ro­wej sek­ty, któ­ra sta­ła się nie­wol­ni­kiem Pra­wa.

Był gor­li­wym uczniem tych, któ­rzy uwa­ża­li się za lep­szych od in­nych, w związ­ku z czym nie to­le­ro­wa­li naj­mniej­szych od­stępstw od prze­pi­sów pra­wa czy tra­dycji przod­ków.

Tam Sza­weł na­uczył się dzier­żyć miecz or­to­dok­sji, aby ści­gać tych, któ­rzy od­ma­wia­li osią­ga­nia zba­wie­nia po­przez wy­peł­nia­nie przy­ka­zań z Sy­na­ju, po­nie­waż za­pew­nia­li, że uzyskuje się je za po­śred­nic­twem Ukrzyżo­wa­ne­go pod Je­ro­zo­li­mą.

b. Uczeń Ga­ma­lie­la: po­zna­nie i mi­łość Sło­wa

Ja je­stem Żydem (…), uro­dzo­nym w Tar­sie w Cyli­cji. Wy­cho­wa­łem się jed­nak w tym mie­ście, u stóp Ga­ma­lie­la otrzyma­łem sta­ran­ne wy­kształ­ce­nie w Pra­wie oj­czystym (Dz 22, 3a).

Sza­weł miał przy­wi­lej bycia uczniem jed­ne­go z wiel­kich na­uczycie­li swo­ich cza­sów, rab­bie­go Ga­ma­lie­la, od któ­re­go na­uczył się Pi­sma, spo­so­bu jego in­ter­pre­to­wa­nia i uza­sad­nia­nia. Na­uczyciel Paw­ła od­ci­snął trwa­ły ślad na ca­łym jego życiu.

c. Uczeń Je­zusa

Jed­nak w dniu, kie­dy zo­stał po­chwyco­ny przez Je­zusa w Da­masz­ku, zgło­sił swój ak­ces na ucznia, pyta­jąc: „Co mam czynić, Pa­nie?” (por. Dz 22,10). Ce­lem Paw­ła było na­śla­do­wa­nie Chrystusa (por. 1 Kor 11,1), jego uczuć i myśli, kryte­riów i prio­ryte­tów.

Jego po­wo­ła­nie ma tak duże zna­cze­nie dla chrze­ści­jań­stwa, że opo­wieść o nim prze­ka­zywa­na jest trzykrot­nie w księ­dze Dzie­jów Apo­stol­skich. W tych trzech opo­wie­ściach łą­czy się jego oso­bi­ste spo­tka­nie z Je­zusem zmar­twych­wsta­łym z po­wie­rzo­ną mu mi­sją: „Bo wo­bec wszyst­kich lu­dzi bę­dziesz świad­czył o tym, co wi­dzia­łeś i słysza­łeś” (Dz 22,15). Uj­rze­nie Je­zusa w Da­masz­ku jest pod­sta­wą jego życia jako ucznia i punk­tem wyj­ścia jako mi­sjo­na­rza.