Prawda i inne kłamstwa

Tytuł oryginału:

DIE WHARHEIT UND ANDERE LÜGEN

Copyright © 2014 by C. Bertelsmann Verlag

a divison of Verlagsgruppe Random House GmbH, München, Germany

Copyright © 2015 for the Polish edition by Wydawnictwo Sonia Draga

Copyright © 2015 for the Polish translation by Wydawnictwo Sonia Draga

Tłumaczenie niniejszej pozycji otrzymało wsparcie finansowe Instytutu Goethego ufundowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niemiec.

Projekt graficzny okładki: Mariusz Kula

Redakcja: Marzena Kwietniewska-Talarczyk

Korekta: Joanna Rodkiewicz, Aneta Iwan

ISBN: 978-83-7999-300-0

WYDAWNICTWO SONIA DRAGA Sp. z o.o.

Pl. Grunwaldzki 8-10, 40-127 Katowice

tel. 32 782 64 77, fax 32 253 77 28

e-mail:info@soniadraga.pl

www.soniadraga.pl

www.facebook.com/wydawnictwoSoniaDraga

E-wydanie 2015

Skład wersji elektronicznej:

Virtualo Sp. z o.o.

Dla Kadee

Być może wszystko, co straszne, jest w istocie bezbronne i oczekuje od nas pomocy.

R.M. RILKE

I

Fatalnie. Rzut oka na zdjęcie wystarczył, by niejasne przeczucia minionych miesięcy przybrały rzeczywisty kształt. Embrion był poskręcany jak jakiś płaz, jedno z oczu patrzyło wprost na niego. Czy to noga, czy może macka wyrastająca znad smoczego ogona?

W życiu niewiele jest chwil niezachwianej pewności. W tym jednak momencie Henry spojrzał w przyszłość. Ten płaz urośnie, stanie się osobą. Otrzyma prawa, będzie rościł sobie pretensje, będzie zadawał pytania, aż kiedyś wreszcie dowie się wszystkiego, by stać się człowiekiem.

Na zdjęciu USG wielkości pocztówki na prawo od embrionu widniała skala szarości, z lewej litery, u góry zaś data, nazwisko matki oraz lekarki. Henry nie miał najmniejszych wątpliwości, że było autentyczne.

Betty, paląc papierosa, siedziała za kierownicą samochodu. Dostrzegła w jego oczach łzy, dotknęła dłonią jego policzka. Sądziła, że to łzy radości. On jednak był myślami przy swojej żonie Marcie. Dlaczego nie mogła mieć z nim dziecka? Dlaczego musi teraz siedzieć w samochodzie z inną kobietą?

Gardził sobą, czuł wstyd, było mu naprawdę przykro. Życie ofiaruje ci wszystko – przyjął za swoją dewizę – lecz nigdy wszystko naraz.

Było po południu. Od strony klifu dobiegał monotonny szum kipieli, podmuchy wiatru uginały źdźbła traw i napierały na boczne szyby zielonego subaru. Wystarczyło uruchomić silnik i wdepnąć pedał gazu, a samochód runie z klifu i pogrąży się w otchłani. Pięć sekund i będzie po wszystkim, uderzenie uśmierci całą trójkę. Żeby tak się stało, Henry musiałby się jednak podnieść z siedzenia pasażera i zamienić z Betty miejscami. Za dużo zachodu.

– I co powiesz?

A co miałby powiedzieć? Sprawa tak czy owak przedstawiała się kiepsko. Ten stwór w jej macicy pewnie już się rusza, a Henry się nauczył, że lepiej nie wyjawiać czegoś, co winno zostać przemilczane.

W ciągu minionych lat Betty tylko raz widziała, jak płacze, wówczas gdy Smith College w Massachusetts nadał mu tytuł doktora honoris causa. Aż do tamtej chwili nie sądziła, że kiedykolwiek ujrzy w jego oczach łzy. Henry siedział milczący w pierwszym rzędzie i rozmyślał o żonie.

Betty nachyliła się nad dźwignią zmiany biegów i objęła go. Bez słowa każde wsłuchiwało się w oddech drugiego, potem Henry otworzył drzwi i zwymiotował na trawę. Zobaczył lasagne, które przyrządził dla Marthy na obiad. Przypominały embrionalną maź z grudkami ciasta cielistej barwy. Na ich widok zakrztusił się i zaczął gwałtownie kasłać.

Zdjęła buty, wyskoczyła z samochodu, wyciągnęła Henry’ego z wnętrza, objęła go ramionami na wysokości klatki piersiowej i silnie je zacisnęła, aż lasagne popłynęły mu przez dziurki w nosie. Nadzwyczajne, że Betty bez zastanowienia czyniła to, co należało. Oboje stali w trawie obok subaru, a wiatr unosił wokół płatki morskiej piany.

– A teraz mów. Co zrobimy?

Prawidłowa odpowiedź powinna brzmieć: Kochanie, to nie może się dobrze skończyć. Odpowiedź taka ma jednak konsekwencje. Zmieni bieg rzeczy lub sprawi, że zupełnie znikną. Żal także stanie się daremny. A kto chciałby zmienić coś, co jest dobre i wygodne?

– Pojadę do domu i opowiem o wszystkim mojej żonie.

– Naprawdę?

Henry dostrzegł zdumienie malujące się na twarzy Betty, sam także był zaskoczony. Czemu tak powiedział? Nie był skłonny do przesady. Opowiedzieć o wszystkim – to nie było konieczne.

– Co masz na myśli mówiąc: wszystko?

– Wszystko. Po prostu wyznam jej wszystko. Dość już kłamstw.

– A jeśli ci wybaczy?

– Jak mogłaby mi wybaczyć?

– A dziecko?

– To dziewczynka, mam nadzieję.

Betty uściskała go i pocałowała w usta.

– Henry, potrafisz być wspaniały.

Owszem, potrafił być wspaniały. Wróci teraz do domu i prawdą zastąpi kłamstwo. Wreszcie opowie o wszystkim, bezwzględnie, nie pomijając żadnego okropnego szczegółu, no, może niezupełnie, ograniczy się do tego co najistotniejsze. Będzie jednak musiał sięgnąć głęboko, poleją się łzy, sprawi tym, również sobie, dotkliwy ból. Wyznanie to będzie oznaczać kres zaufania i harmonii łączących go dotąd z Marthą – zarazem jednak stanie się aktem uwolnienia. Nie będzie już dłużej nikczemnym łotrem, nie będzie się musiał tak potwornie wstydzić. Tak trzeba. Najpierw prawda, potem piękno, a wszystko jakoś się ułoży.

Objął szczupłą Betty w talii. W trawie leżał kamień, wystarczająco duży i ciężki, by zadać nim śmiertelny cios. Musiałby się tylko schylić, by go podnieść.

– Chodź, wsiadaj.

Usiadł za kierownicą, uruchomił silnik. Zamiast ruszyć do przodu, w stronę klifu, wrzucił wsteczny bieg i powoli wycofał. Ogromny błąd, jak potem przyzna.

***

Ledwie widoczna wąska dróżka wyłożona ażurowymi betonowymi płytami wiła się przez gęsty sosnowy zagajnik od klifu aż do leśnej drogi, gdzie osłonięty przez nisko zwisające gałęzie stał jego samochód. Betty opuściła korbką boczną szybę, zapaliła kolejnego mentolowego papierosa, zaciągnęła się dymem.

– Chyba nic sobie nie zrobi, prawda?

– Nie chcę nawet o tym myśleć.

– Jak zareaguje? Powiesz jej, że to ja nią jestem?

„Że nibykim jesteś?” – chciał zapytać.

– Powiem, jeśli mnie o to zapyta – odparł.

Oczywiście, że Martha o to zapyta. Każdy, kto się dowiaduje, że jest systematycznie zdradzany, chce wiedzieć dlaczego, jak długo i z kim. To normalne. Zdrada to zagadka, którą pragniemy rozwikłać.

Betty położyła dłoń z tlącym się papierosem na udzie Henry’ego.

– Skarbie, przecież uważaliśmy. To znaczy, oboje nie chcieliśmy dziecka, prawda?

Jej słowa nie mogłyby się spotkać z gorętszą i żywszą aprobatą Henry’ego. Nie, nie chciał mieć dziecka, a już na pewno nie z Betty. Była jego kochanką, nigdy nie będzie dobrą matką, zupełnie nie miała do tego serca, była zbyt zajęta sobą. Mając z nim dziecko, zyskałaby nad nim władzę, zerwałaby jego kamuflaż i wywierałaby na niego presję aż po najdalsze tego konsekwencje. Już od dawna rozważał, czy nie poddać się sterylizacji, coś go jednak przed tym powstrzymywało. Może było to pragnienie, by jednak mieć dziecko – z Marthą.

– Widocznie tak miało być – odpowiedział.

Betty się uśmiechnęła, jej wargi drżały. Henry trącił właściwą strunę.

– Sądzę, że to będzie dziewczynka.

Wysiedli, znów zamienili się miejscami. Betty usiadła za kierownicą, włożyła jeden but, machinalnie wcisnęła sprzęgło i zaczęła poruszać dźwignią zmiany biegów.

„Wcale się nie ucieszył” – pomyślała. Czy jednak nie wymagała zbyt wiele od mężczyzny, który postanowił właśnie zerwać z dotychczasowym życiem i zakończyć swe małżeństwo? Mimo długoletniego romansu Betty niewiele o nim wiedziała, jedno wszakże nie ulegało wątpliwości: Henry nie był człowiekiem rodzinnym.

„Nie może się doczekać – przemknęło mu przez myśl. – Ona nie może się doczekać chwili, gdy wszystko dla niej rzucę”. Nie miał jednak zamiaru zamienić swego beztroskiego odosobnienia na życie rodzinne, do którego nie był stworzony. Po wielkiej spowiedzi u swej żony będzie musiał stworzyć sobie nową tożsamość. Sporo wysiłku będzie go kosztować wymyślenie innego Henry’ego, Henry’ego oddanego wyłącznie Betty. Sama myśl o tym go nużyła.

– Mogę coś dla ciebie zrobić?

– Rzuć palenie – przytaknął Henry.

Betty zaciągnęła się dymem, po czym wyrzuciła papierosa.

– To będzie straszne.

– Owszem. To będzie straszne. Zadzwonię do ciebie, gdy już będzie po wszystkim.

Wrzuciła bieg.

– Jak ci idzie praca nad powieścią?

– Niedługo skończę.

Nachylił się ku niej przez otwarte drzwi.

– Czy komukolwiek o nas mówiłaś?

– Absolutnie nikomu – odparła.

– To moje dziecko, prawda? To znaczy: to pewne, że się urodzi?

– Tak. To twoje dziecko. Na pewno się urodzi.

Podsunęła mu lekko rozchylone usta do pocałunku. Niechętnie się nachylił, jej język wniknął do jego ust niby gruba, pozbawiona gwintu śruba. Henry zamknął drzwi subaru. Ruszyła leśną drogą w kierunku szosy. Wiódł za nią wzrokiem, aż zupełnie zniknęła mu z oczu. Rozdeptał wciąż tlącego się w trawie, na wpół niedopalonego papierosa. Wierzył jej. Betty by go nie okłamała, brakowało jej wyobraźni. Była młoda i wysportowana, urodziwa i znacznie bardziej elegancka niż Martha, może niezbyt rozsądna, lecz niezmiernie praktyczna. A teraz zaszła z nim w ciążę, test na ojcostwo wydawał się zbyteczny.

Chłodny pragmatyzm Betty zaimponował Henry’emu już przy pierwszym spotkaniu. Brała to, co jej się spodobało. Była osobą pełną polotu, miała wąskie stopy, piegi na pomarańczokształtnych piersiach, zielone oczy i kręcone blond włosy. Tamtego dnia włożyła sukienkę z nadrukowanymi wizerunkami zagrożonych gatunków zwierząt.

Ich romans rozgorzał podczas pierwszego spotkania. Henry nie musiał się wysilać, udawać kogoś innego, zabiegać o jej względy, nie musiał – jakże często – w ogóle nic robić, ona bowiem uważała go za geniusza. Zupełnie jej nie przeszkadzało, że był żonaty i nie chciał mieć dzieci. Wręcz przeciwnie. Wszystko było jedynie kwestią czasu. Długo czekała na kogoś takiego jak on, otwarcie to przyznawała. Jej zdaniem większości mężczyzn brakuje wielkości. Nie raczyła jednak wyjaśnić, co przez to rozumie.

Tymczasem Betty została redaktor naczelną w domu wydawniczym Moreany. Zaczynała od pracy w dziale dystrybucji książek, choć uważała, że posiada po temu zbyt wysokie kwalifikacje, bo ukończyła studia literaturoznawcze. Seminaria w większości ją nudziły, żałowała, że nie posłuchała rodziców i nie podjęła studiów prawniczych. Mimo wysokich kwalifikacji możliwości awansu w wydawnictwie okazały się ograniczone. W czasie przerw obiadowych zakradała się do biur redaktorów, by czytać rękopisy. Pewnego dnia z zakurzonego stosu nadesłanych, choć niezamówionych manuskryptów wyciągnęła dla zabicia nudy napisany na maszynie tekst Henry’ego i zabrała go z sobą do stołówki. Henry nadał go bez słowa komentarza jako przesyłkę książkową, by zaoszczędzić na opłacie pocztowej. W tamtym czasie mu się nie przelewało.

Betty przeczytała jakieś trzydzieści stron, zapominając całkiem o jedzeniu. Następnie pognała na trzecie piętro do biura założyciela wydawnictwa Clausa Moreany’ego i wyrwała go z południowej drzemki. Cztery godziny później Moreany osobiście zadzwonił do Henry’ego.

– Dzień dobry, nazywam się Claus Moreany.

– Naprawdę? Mój Boże.

– Napisał pan coś cudownego. Coś naprawdę przecudownego. Czy sprzedał pan już prawa?

Nie sprzedał. Pierwsza powieść, Frank Ellis, rozeszła się po całym świecie w nakładzie dziesięciu milionów egzemplarzy. Thriller, jak to się ładnie mówi, z mnóstwem przemocy i niewielką dawką pokrzepienia. Była to historia pewnego autyka, który zostaje policjantem, by dopaść mordercę swojej siostry. Pierwsze sto tysięcy egzemplarzy sprzedano w ciągu zaledwie miesiąca – i pewnie też przeczytano. Zyski uchroniły wydawnictwo przed bankructwem. Osiem lat później Henry był już bestsellerowym autorem tłumaczonym na dwadzieścia języków, laureatem licznych nagród i diabli wiedzą czego jeszcze. W wydawnictwie Moreany ukazało się pięć jego bestsellerowych powieści, wszystkie doczekały się ekranizacji, adaptacji scenicznych, a tekst Franka Ellisa wykorzystywano nawet w szkolnych programach nauczania. Stał się niemal klasyką. A Henry wciąż był żonaty z Marthą.

Prócz Henry’ego jedynie Martha wiedziała, że nie napisał ani jednego słowa tych powieści.

II

Henry często się zastanawiał, jak potoczyłoby się jego życie, gdyby nie poznał Marthy. Odpowiedź, jakiej sam sobie udzielał, pozostawała niezmienna – jak dotąd. Nie stałby się kimś wybitnym, nie mógłby zatem żyć w dobrobycie i wolności, z całą pewnością nie jeździłby włoskim sportowym samochodem, nikt też nie znałby jego nazwiska. Henry nie miał co do tego wątpliwości. Pozostałby niewidzialny – to sztuka sama w sobie. Walka o przetrwanie jest oczywiście emocjonująca, dopiero niedostatek czyni rzeczy drogocennymi, pieniądze tracą swą wartość, kiedy ma się ich w nadmiarze. To wszystko prawda. Czyż jednak zniechęcenie i obojętność nie są możliwym do zaakceptowania trybutem za życie w dostatku i luksusie, znacznie lepszym niż głód, cierpienie i nadpsute zęby? Nie trzeba być sławnym, żeby być szczęśliwym, tym bardziej że popularność nazbyt często mylona jest ze znaczeniem. Niemniej od kiedy Henry wyszedł z mroku zwyczajności i stanął w blasku wyjątkowości, zaczął żyć nieporównanie bardziej komfortowo. Dlatego też od lat zajmował się wyłącznie utrzymywaniem status quo. Więcej nie mógł osiągnąć. W tej kwestii pozostawał realistą. Nawet jeśli oznaczało to okropną nudę.

ManuskryptFranka Ellisa był jego odkryciem. Leżał pod cudzym łóżkiem, zawinięty w papier do pieczenia. Henry znalazł go, gdy z dojmującym bólem głowy szukał swojej lewej skarpety, chcąc ukradkiem, nie po raz pierwszy zresztą, wymknąć się z cudzego pokoju. Leżącej obok niego w łóżku kobiety nigdy przedtem nie spotkał, nie czuł też potrzeby, by ją poznać. Widział tylko jej stopę, kobiecą sylwetkę od doliny bioder aż po cienkie kasztanowobrązowe włosy. Dalej nie patrzył. Piec był zimny, pokój tonął w mroku, wokół unosiła się woń kurzu i nieświeżego oddechu. Najwyższy czas, by stąd czmychnąć.

Henry czuł potworne pragnienie, gdyż poprzedniej nocy wypił mnóstwo alkoholu. Była to noc jego trzydziestych szóstych urodzin. Nikt nie składał mu życzeń. Niby czemu, nikt przecież o nich nie wiedział. I kto miałby o nich pamiętać? Wędrując z miejsca na miejsce, nie zawiera się trwałych przyjaźni, a jego rodzice dawno już nie żyli.

Nie posiadał własnego mieszkania ani stałego dochodu, nie miał pojęcia, jak potoczą się jego dalsze losy. Bo i po co? Przyszłość jest niepewna, kto twierdzi, że ją zna, łże. Przeszłość to tylko wspomnienie, jest zatem czystym wymysłem – jedynie teraźniejszość jest pewna, oferuje przestrzeń dla rozwoju – i zaraz też przemija. O wiele bardziej niż niepewność dręczyło Henry’ego wyobrażenie tego, co nieuniknione. Świadomość tego, co go czeka, przypominała wychylające się nad grobem wahadło. I cóż miałoby go spotkać prócz żalu, śmierci i rozkładu? Zgodnie z tym na wskroś realistycznym przekonaniem Henry zdefiniował swoje życie jako całościowy proces, który dopiero po jego śmierci winien zostać poddany osądowi historyków. A ktoś, kto nic po sobie nie zostawia, nie musi się obawiać ich wyroku.

Milczenie jest wbrew naturze człowieka. Zdanie to widniało na samym początku manuskryptu Marthy. Henry uznał, że sam mógłby je napisać. Było absolutnie trafne, a zarazem takie proste. Przeczytał następne zdanie, i jeszcze jedno, nie włożył już lewej skarpety, nie czmychnął z niewielkiego mieszkania, nie zabrał z sobą, jak to zazwyczaj robił, znalezionej gotówki czy innych kosztowności, by kupić sobie za nie coś do jedzenia.

Od pierwszego akapitu nie mógł się pozbyć wrażenia, że opisywana historia przypomina jego własne życie. Przeczytał manuskrypt w całości, starając się bezgłośnie przewracać kartki, by nie obudzić śpiącej obok, cicho pochrapującej nieznajomej. Na gęsto zapisanych stronach nie widać było żadnych poprawek, nie dostrzegł też, na ile potrafił to ocenić, żadnych literówek czy choćby źle postawionego przecinka. Co pewien czas Henry przerywał lekturę, by przyjrzeć się dokładniej śpiącej kobiecie. Czy kiedyś już się spotkali? Czy opowiedział jej o sobie, a potem wyrzucił to z pamięci? Jak miała na imię? Czy w ogóle je wymieniła? Bądź co bądź nie mówiła zbyt wiele. Była niepozorna, drobnej budowy, miała długie rzęsy, osłaniające jej zamknięte teraz oczy.

Kiedy wczesnym popołudniem Martha się obudziła, Henry napalił już w piecu, rozwikłał zagadkę cieknących kranów, umocował zasłonę prysznicową, wysprzątał kuchnię i usmażył jajka sadzone. Naoliwił też stojącą na kuchennym stole niewielką maszynę do pisania i wyprostował nad płomieniem palnika zacinającą się dźwigienkę. Manuskrypt Marthy znów leżał zawinięty w papier pod łóżkiem. Usiadła przy stole i z wielkim apetytem zjadła sadzone jajka.

Zaproponował, by zamieszkali razem. Nie odezwała się słowem, uznał więc, że się zgadza.

Spędzili razem cały dzień. Opowiedziała mu, jak się zachowywał poprzedniej nocy, stwierdził jakoby, że jest człowiekiem zupełnie pozbawionym znaczenia. Henry przytaknął, nic więcej jednak nie pamiętał.

Po południu zjedli lody i włóczyli się po ogrodzie botanicznym. Henry opowiedział co nieco o swoim dotychczasowym życiu. Mówił o dzieciństwie, które skończyło się tym, że matka zniknęła, a ojciec spadł ze schodów. O latach spędzonych w ukryciu nie wspomniał.

Martha ani razu mu nie przerwała, nie zadawała też żadnych pytań. Mocno trzymała go za rękę, gdy szli przez tropikalną szklarnię, a w którymś momencie wsparła głowę na jego ramieniu. Nigdy wcześniej Henry nikomu tyle o sobie nie opowiadał, a większość z tego była prawdą. Nie pominął żadnego istotnego szczegółu, nie koloryzował, niczego nie zmyślił. Szczęśliwe popołudnie w ogrodzie botanicznym, pierwsze z wielu szczęśliwych popołudni spędzonych z Marthą.

Także następną noc przespali razem w łóżku Marthy, tuż obok pieca. Tym razem był czuły i trzeźwy, ostrożny, niemal nieśmiały. Ona milczała, jej oddech był gorący i szybki. Później, gdy zasnął twardym snem, Martha wstała i usiadła w kuchni przy maszynie do pisania. Henry’ego zbudził stukot uderzeń. Równomierny, przerywany na chwilę, kropka. Potem dźwięk dzwonka przy końcu wiersza. Kropka, nowy wiersz, kropka, akapit. Piskliwy grzechot, gdy wyciągała z maszyny zapisaną kartkę papieru, kilkukrotny krótki terkot przy nawijaniu nowego arkusza. „A więc w taki to sposób powstaje literatura” – przemknęło mu przez myśl. Stukot trwał przez całą noc, aż do świtu.

Następnie Henry naprawił łóżko. Potem zatroszczył się o gumową podkładkę pod maszynę do pisania, wystarał się o dwa nowe krzesła do kuchni oraz rozwiercił licznik prądu, by zaoszczędzić na kosztach ogrzewania. Uświadomił sobie przy tym, że nawet bez własnego kapitału można stworzyć sobie dom – był tego najlepszym przykładem.

Sprzątał, robił porządki, a Martha w ogóle nie oponowała. W zasadzie nie komentowała niczego. Henry podziwiał ją za to. Nie towarzyszyło mu przy tym uczucie, że to zwyczajny brak zainteresowania czy zupełna obojętność z jej strony, o nie, po prostu była zadowolona i nie miała mu nic do zarzucenia. Jakby wszystko to przewidziała.

Henry zauważył, że Martha nigdy nie czyta własnych powieści. Nie rozmawiała o nich, nie była z nich dumna. Kiedy skończyła pisać jedną, od razu rozpoczynała następną, była jak drzewo zrzucające jesienią liść za liściem. Kolejną historię musiała obmyślać już w trakcie pisania poprzedniej, pomiędzy jedną a drugą nie następowała bowiem żadna twórcza przerwa. Przez długi czas Henry nie miał pojęcia, z czego Martha się utrzymuje. Studiowała, nie zdradziła jednak, jaki kierunek. Miała chyba trochę oszczędności, rzadko jednak chodziła do banku. Kiedy nie miała w domu nic do jedzenia, po prostu nie jadła. Popołudniami regularnie wyruszała na pływalnię. Pewnego razu Henry poszedł za nią. Rzeczywiście, chodziła wyłącznie popływać.

W piwnicy Henry znalazł walizkę wypełnioną nadpleśniałymi manuskryptami, spiesznie ukrytymi niczym dziecięce zwłoki wśród szczurzych odchodów i kałuż wody. Kartki były posklejane w jedną wielką masę, dało się odczytać pojedyncze wyrazy. Utracone historie. Także manuskrypt Franka Ellisa pewnie by zgnił albo któregoś chłodnego dnia przemienił się w piecu w ulotne ciepło, gdyby Henry go nie ukrył. To jego zasługa. Uratował Franka Ellisa, choć go nie wymyślił, jak potem tłumaczył własnemu sumieniu. Przynajmniej tyle.

„Literatura mnie nie interesuje – wyznała Martha – chcę tylko pisać”. Henry zapamiętał to zdanie. Skąd Martha, zamknięta w tak hermetycznym świecie własnych przeżyć, czerpała pomysły do tworzenia tak dostojnych postaci, pozostawało dla niego zagadką. Niewiele podróżowała, a jednak znała cały świat. Gotował dla niej, rozmawiali, milczeli i sypiali z sobą. Ona wstawała w nocy, by pisać, on wczesnym popołudniem przygotowywał posiłek, a potem czytał to, co stworzyła. Przechowywał każdą zapisaną stronicę, nigdy o nie nie pytała. I tak ich miłość wzrastała z bezgłośną naturalnością. Czerpali radość z tego, co wspólne, i oboje na tym zyskiwali. Henry miał wrażenie, że nie można być bardziej zadowolonym. Tylko od niego zależało, czy zniweczy tę harmonię.

Henry rozesłał podpisany swoim nazwiskiem manuskrypt Franka Ellisa jednocześnie do czterech wydawnictw, które wyszukał w branżowym katalogu. Przedtem jednak musiał Marcie solennie obiecać, iż pod żadnym pozorem nie zdradzi, kto jest jego autorem. Pozostanie to ich dozgonną tajemnicą, jeśliby cokolwiek miało się ukazać drukiem, to wyłącznie podjego nazwiskiem. Henry przystał na to, złożył obietnicę. Na swój sposób dotrzymał słowa.

***

Odpowiedź długo nie nadchodziła. Henry zdążył już zapomnieć, że wysłał manuskrypt; gdyby wiedział, jak mizerne są szanse sukcesu niezamówionego tekstu, oszczędziłby na kosztach przesyłki. Jakże często jednak ignorancja okazuje się prawdziwym błogosławieństwem.

Tymczasem Henry podjął pracę na targu warzywnym. Wstawał o drugiej w nocy, wracał do domu około południa, potwornie zmęczony i przesiąknięty zapachem warzyw, by stanąć przy kuchence i ugotować coś dla Marthy.

Martha przedstawiła Henry’ego swoim rodzicom. Długo z tym zwlekała, Henry zrozumiał dlaczego, gdy poznał jej ojca. W trakcie rozmowy ojciec Marthy, emerytowany przedwcześnie strażak, siedząc w obleczonym welurem fotelu, przez cały czas taksował Henry’ego wzrokiem pełnym tlącej się złośliwości. Reumatyzm wyniszczał mu stawy i doszczętnie pożarł już kciuk. Jej matka była kasjerką w supermarkecie, kobietą wesołej natury i czułej wrażliwości, matką, jakiej każdy by sobie życzył.

Wśród tapicerowanego krajobrazu pokoju dziennego popijano kawę z kardamonem i paplano o błahostkach. W stojącej na kredensie klatce Henry dostrzegł żółte ptaki czekające na śmierć. Dumą ojca była kolekcja historycznych hełmów strażackich, wystawiona w oświetlonej witrynie meblościanki. Opisał każdy egzemplarz, podając datę, pochodzenie i przeznaczenie, bacznym wzrokiem doszukiwał się przy tym oznak znużenia i braku zainteresowania ze strony Henry’ego. Ten jednak zniósł wszystko ze stoickim spokojem, wtrącając nawet czasem ciekawe pytania.

Nadeszła mroźna zima. Henry postarał się o nowe drzwi, dwa fantastyczne koce elektryczne, uszczelnił też okna. Drzwi wypatrzył na składowisku drewnianych staroci. Podczas gwałtownej zamieci śnieżnej wdrapał się do kontenera i wyciągnął z niego ciężkie skrzydło, zarzucił je sobie na ramiona i niósł do domu na plecach niby mrówka dźwigająca na grzbiecie liść do mrowiska. Trochę je podheblował, spasował, dosztukował też kawałek u dołu. Dzięki temu chłód nie wdzierał się już do wnętrza. Martha była zachwycona. Manualne zdolności Henry’ego zawsze działały na kobiety podniecająco. Majsterkowanie oraz hobby przepędzają demony znudzenia oraz złe myśli. Henry po prostu lubił reperować różne rzeczy, nie po to, by komuś zaimponować, lecz dlatego, że sprawiało mu to przyjemność, a poza tym nie miał nic lepszego do roboty.

Następnej wiosny Henry uśmiercił swojego teścia. Podarował mu historyczny hełm wiedeńskiej straży pożarnej, notabene najstarszej zawodowej straży pożarnej na świecie. Radość i zaskoczenie starego kolekcjonera były tak wielkie, że pękł mu tętniak; mężczyzna padł martwy. Henry popełnił na tyranie morderstwo doskonałe, fachowo je wykonał, nieświadomie i w sposób niezamierzony. Dzięki temu nie dręczyły go wyrzuty sumienia, uznał, że to złośliwe naczynie krwionośne w mózgu równie dobrze mogło pęknąć podczas wypróżniania się. Wszyscy się cieszyli, nikt niczego złego nie podejrzewał.

Cała kolekcja hełmów zniknęła wraz z martwym strażakiem w ziemi. Matka Marthy odżyła, rozdała żółte ptaki, a pół roku później wyemigrowała razem z amerykańskim biznesmenem do Wisconsin, gdzie została trafiona przez piorun. Od tej pory pisała leworęcznie długie listy o swym nowym życiu w Ameryce.

A potem zadzwonił Moreany. Henry pojechał do wydawnictwa na rowerze. Gdyby przeczuwał, jak fatalny w skutkach obrót przybiorą sprawy, być może w ogóle by się tam nie wybrał.

W hallu czekała na niego Betty. Razem wsiedli do windy i wjechali na szóste piętro. Wnętrze windy wypełniła woń jej konwaliowych perfum. Zauważyła, że ma dłonie rzemieślnika, on zaś odkrył niewielką dziurkę w jej płatku małżowiny usznej, a na szyi ułożoną z uroczych piegów konstelację Wielkiego Wozu. W trakcie o wiele niestety za krótkiej jazdy w górę wyczuł, jak sekwencjonuje jego DNA. Kiedy otworzyły się drzwi, wszystko co istotne było między nimi wyjaśnione.

Moreany wyszedł mu naprzeciw zza biurka i dotykając oburącz, przywitał się z nim, jakby witał wyczekiwanego z utęsknieniem przyjaciela. Na biurku zalegały książki i manuskrypty. Na wierzchu leżał egzemplarz Franka Ellisa. Tak mniej więcej Henry wyobrażał sobie prawdziwego wydawcę.

Henry dotrzymał złożonej Marcie obietnicy i przedstawił się jako autor powieści. Było to, jak się okazało, całkiem proste. Nie musiał nic szczególnego mówić ani dowodzić, autor bowiem, jak wiadomo, nie potrafi nic poza pisaniem, a pisać potrafi każdy. Nie trzeba też nic specjalnego wiedzieć ani umieć, ani też mieć coś o sobie do powiedzenia, oprócz pewnego doświadczenia życiowego nie trzeba posiadać żadnego godnego wzmianki wykształcenia, nie trzeba przedkładać żadnego dyplomu. Pokazać trzeba wyłącznie tekst. Ostateczną ocenę pozostawia się krytykom i czytelnikom, im mniej autor mówi o własnym zajęciu, tym bardziej promienny otacza go nimb. Literatura go nie interesuje, wyjaśnił Henry, chce tylko pisać. Stwierdzenie to pasowało jak ulał.

Powieść sprzedawała się fantastycznie. Kiedy Henry otrzymał pierwsze pieniądze, przeprowadzili się z Marthą do większego, ciepłego mieszkania i pobrali. Wypłacano mu coraz większe sumy, całe góry pieniędzy. Nie wywołały one u Marthy odruchu zapamiętałego kupowania czy impulsu rozrzutności. Niewzruszona pisała dalej, gdy tymczasem Henry chadzał po sklepach. Kupował drogie garnitury oraz drogocenne chwile z pięknymi kobietami, nabył też włoski samochód. Moreany zapewnił Henry’emu udział w zyskach, które niczym złoty deszcz spłynęły na jego dom wydawniczy. Henry czuł się jak gangster, któremu udało się popełnić zbrodnię doskonałą, i zabrał Marthę swym maserati w podróż przez całą Europę aż do Portugalii. Zatrzymywali się w dobrych hotelach, poza tym niewiele się jednak zmieniło. Martha nadal pisywała nocą, Henry grywał w tenisa i troszczył się o wszystko. Robił sprawunki, wypisywał listy zakupów i uczył się gotować azjatyckie potrawy.

Każdego popołudnia czytał świeżo zapisane stronice. Nikt prócz niego nie widział na oczy ani linijki tekstu, zanim książka nie była w całości gotowa. Mówił tylko, czy się mu podoba czy nie. Zazwyczaj się podobało. W końcu osobiście zanosił ukończony manuskrypt do wydawnictwa. Betty i Moreany czytali go jednocześnie w wyłożonym drewnianą boazerią biurze, podczas gdy Henry leżał w sąsiednim pokoju na sofie i przeglądał Iznoguda, nawiasem mówiąc, najlepszy komiks na świecie.

W wydawnictwie całymi godzinami panowała absolutna cisza, aż oboje przeczytali manuskrypt do końca. Następnie Moreany wzywał do siebie kierownika działu sprzedaży. „Mamy książkę!” – wołał. Osiem tygodni później ogłaszano początek kampanii prasowej. Jedynie wybrani dziennikarze mogli w biurze Moreany’ego zobaczyć egzemplarz książki. Musieli przedtem podpisać klauzulę poufności, gdyż mieli co prawda głośno rozreklamować powieść w mediach, zarazem jednak zadręczać opinię publiczną brakiem bliższych informacji.

Martha nigdy nie towarzyszyła Henry’emu przy okazji oficjalnych wystąpień. Na targi książki i wieczory autorskie jeździł razem z Betty. Wielu brało ją za jego żonę, nic zresztą dziwnego, gdyż wyglądali jak para idealna.

Wszędzie witano Henry’ego entuzjastycznie, przymilnie się doń uśmiechano, oprowadzano, gratulowano. Sam nie wyglądał przy tym na uszczęś­liwionego, gdyż nie przepadał za bezpośrednim kontaktem z tłumem. To z kolei wzmagało tylko powszechny zachwyt nad jego skromnością, szczególnie wśród kobiet. Nieśmiałe niedopowiedzenia Henry’ego wynikały z czystej przezorności, nigdy bowiem nie zapominał, że nie jest pisarzem, lecz jedynie hochsztaplerem, żabą w skórze węża.

Poza tym z trudem zapamiętywał wszystkie owe uśmiechnięte twarze i nowe nazwiska. Gdzie tylko się zatrzymał, gromadziły się tłumy. Błyskały flesze aparatów, bezustannie pożerały go spojrzenia, wciąż pokazywano mu rzeczy, które go nie interesowały, albo objaśniano kwestie, których dobrze nie rozumiał. Udzielał krótkich wywiadów, rozmowy na temat stylu jego pracy odrzucał. Wzmagało się w nim poczucie oderwania od rzeczywistości, świat realny rozpływał się niczym akwarela w kroplach deszczu – najpierw jego kontury, później cała reszta. Martha go przed tym przestrzegała. Sukces to jedynie cień wędrujący za słońcem. „Któregoś dnia – myślał z obawą Henry – słońce zajdzie, a wówczas się przekonają, że ja nie istnieję”.

Od krytyków nauczył się, jak należy rozumieć jego dzieło. Wiedział, że powieści są dobre, bądź co bądź sam je odkrył. To jednak, jak bardzo były dobre i właściwie dlaczego, zaskoczyło go. Współczuł wielu biednym artystom, którzy zostali odkryci dopiero wtedy, gdy sczeźli z powodu obrzęku głodowego. Z ochotą przeczytałby Marcie kilka najbardziej entuzjastycznych opinii, ona jednak nie chciała o tym słyszeć. Pracowała już nad następną powieścią. Sława nie miała dla niej żadnego znaczenia. Z zasady nie czytała wcale recenzji, on natomiast czytał każdą, podkreślał linijką najpochlebniejsze fragmenty, wycinał je i wklejał. Każde zdanie niczym twierdza. To sformułowanie szczególnie sobie upodobał. Widniało na skrzydełku książki, wyróżnione tłustym drukiem, jego autorem był niejaki Peffenkofer, piszący dla dodatku literackiego jednego z dużych dzienników. „Sam mógłbym je wymyślić” – uznał Henry, było uroczo zwięzłe i trafne. A jednak nie on je ułożył. Nie był autorem ani jednego słowa.

III

Śmierć poety na mokrej jezdni. Poślizg, krótkie spojrzenie wstecz na życie, potem wieczność. O tym rozmyślał Henry, wracając znad klifu do domu wzdłuż jaskrawożółtych pól rzepaku. Czy istniała bardziej tragiczna, a zarazem bardziej niesprawiedliwa śmierć niż ta zadana przez zimną dłoń przypadku? I jakże dlań odpowiednia. Camus doświadczył takiej śmierci, Randall Jarrell i Ödön von Hor­váth. Nie, najgorsza z nich to gałąź na Champs-Élysées.

Henry liczył sobie teraz lat czterdzieści cztery, opromieniało go słońce sukcesu, śmierć uczyniłaby go nieśmiertelnym, jego zaś sekret był u Marthy bezpieczny. Po jego śmierci będzie nadal pisać i pozwoli, by wszystkie jej manuskrypty zgniły w piwnicy. Świadomość ta bardzo go uspokajała, choć jak dotąd nie miał zamiaru umierać wcześniej niż jego żona. W tej jednak chwili tego właśnie zapragnął. Nic nie sprawiłoby mu większej trudności niż przyznanie się, że spłodził dziecko z inną kobietą. I to akurat z Betty.

Henry ujrzał obie kobiety stojące nad jego grobem. Martha, utajone źródło jego sławy, tak drobna i nieprzenikniona, u boku Betty, istnej Wenus z piegami, matki jego dziecka. Miał nadzieję, że obie z sobą wytrzymają i nie będą prowadzić wojny, tak bardzo się przecież różniły. A pomiędzy nimi jego dziecko. Martha z miejsca odkryje w nim podobieństwo do Henry’ego. Czy potrafiłaby mu kiedykolwiek wybaczyć? Czy Betty miała zadatki na dobrą matkę? Raczej nie. Cóż go to jednak teraz obchodziło?! Nad jego grobem niejeden uroni łzę, niektórzy będą nawet cierpieć, inni serdecznie się cieszyć, najpiękniejsze będzie jednak to: on, Henry, nie będzie już musiał z nikim rozmawiać, niczego się wstydzić, nikogo udawać i niczego więcej obawiać. Cudownie.

Jezdnia była niestety sucha, żadnych drzew w pobliżu. Granatowe maserati Henry’ego naszpikowano wszelkimi możliwymi systemami bezpieczeństwa, posiadało ABS i ESP, i tak dalej, poduszka powietrzna zamortyzuje uderzenie, ładunek wybuchowy napnie pas bezpieczeństwa. Samochód nie pozwoli mu umrzeć – Henry ujrzał swe ciało leżące w półśnie, podłączone do płucoserca. Okropna perspektywa. Henry przyspieszył. Przy prędkości dwustu kilometrów na godzinę na nic by się zdał najlepszy nawet system bezpieczeństwa, gdyby tylko rosło tu gdzieś drzewo.

Zadzwonił telefon. To Moreany. Henry zdjął nogę z gazu.

– Henry, gdzie jesteś?

– Na stronie numer trzysta.

– Och, to świetnie. To świetnie! – Miłe słowa Moreany lubił powtarzać dwukrotnie. Zupełnie bez potrzeby, uważał Henry.

– Mogę coś przeczytać?

– Wkrótce. Brakuje jeszcze jakichś dwudziestu stron.

– Dwudziestu? Ależ to fantastycznie, fantastycznie. Ile czasu jeszcze potrzebujesz?

– Dwadzieścia minut. – Moreany się roześmiał. – Dotrę tylko do domu i zaraz siadam do pracy.

– Posłuchaj, Henry, zdecydowałem, że zaczniemy od dwustu pięćdziesięciu tysięcy egzemplarzy.

Henry wiedział, że Moreany nie pożyczał pieniędzy w banku. Nie chciał. Zawsze inwestował cały swój osobisty majątek, by sfinansować druk oraz kampanię książek Henry’ego.

– Nie chcesz najpierw przeczytać, zanim znów zastawisz swój dom?

– Daję go w zastaw, kiedy mi się podoba, mój drogi, i dziś zrobię to chętniej niż kiedykolwiek. Wyobraź sobie, Peffenkofer poprosił mnie o przedpremierowy egzemplarz recenzencki. Poprosił mnie. I co ty na to?

Peffenkofer, autor sentencji Każde zdanie niczym twierdza, był wśród krytyków niczym magnes. Usuwał z literackiej produkcji wszelką miernotę i pozostawiał wyłącznie to, co dobre. Niewiele rzeczy mu imponowało, nic nie potrafiło zaskoczyć, wszystko zaś, co oryginalne, było mu już znane. Cokolwiek by jednak o nim sądzić, dostrzegał istotę rzeczy i odsłaniał jej piękno, pozwalając mu zajaśnieć pełnym blaskiem. Pracował w ukryciu, nikt nie miał pojęcia, jak wygląda ani czy może wciąż mieszka u matki.

– Każ mu zaczekać, aż sam przeczytasz.

– Oczywiście! Masz już tytuł?

– Jeszcze nie.

– Coś wymyślimy. Powiedz, kiedy będę mógł przeczytać?

Henry dostrzegł na polu rzepaku sarnę. Jeszcze bardziej zwolnił.

– I znów dopiąłeś swego, Claus. Nie chciałeś wywierać na mnie presji. Być może się rozczarujesz.

– Zostaw to mnie.

Henry zatrzymał samochód na poboczu.

– Claus, jeszcze nie zdecydowałem, jak się zakończy ta historia.

– Jak dotąd zawsze wybierałeś właściwe zakończenie.

– Tym razem będzie to trudne.

– Rozmawiałeś o tym z Betty?

– Nie.

– Pomów z nią. Zadzwoń do niej. Spotkaj się z nią.

– Wszystko w swoim czasie, Claus.

– Jeszcze tylko dwadzieścia stron. Jestem zachwycony, zachwycony. Powiedzmy… połowa sierpnia?

– Dobrze, niech będzie połowa sierpnia.

***

Dom Marthy i Henry’ego stał na wzniesieniu otoczonym trzydziestoma hektarami oddanych rolnikom w dzierżawę pól i łąk. Był to klasyczny dworek z muru pruskiego, do posiadłości należały też stodoły wzniesione na kamiennych fundamentach oraz własna kaplica. Posadzone symetrycznie po obu stronach drogi topole wytyczały prostą linię w kierunku domu. Zdziczałego ogrodu pełnego starych drzew nie ogradzał żaden płot, żadna tablica nie wzbraniała wstępu, na drzwiach nie wisiała żadna wywieszka z nazwiskiem. A mimo to wszyscy w okolicy wiedzieli, kto tu mieszka.

Czarny hovawart wybiegł Henry’emu naprzeciw, wywijając ekstatycznie w powietrzu. Radość Poncho, niezmącona znajomością ludzkiej natury, za każdym razem wzruszała Henry’ego. Maserati powoli wtoczyło się przed dom, koła cicho chrzęściły na kamieniach. Martha nie wróciła jeszcze z codziennej kąpieli w morzu, w przeciwnym bowiem razie jej składak stałby oparty o ścianę obok drzwi wejściowych, otwartych jak zawsze na oścież. Już prawie od roku wisiała w nich podarta moskitiera, rozerwana przez gnającego na oślep Poncho. Henry często naprawiał rower Marthy i wciąż łatał opony. Choć w stodole stał jej saab, prawie w ogóle nim nie jeździła. Mogłaby kupić sobie samolot albo jacht, wystarczał jej jednak zwykły składak.

Henry pogładził kaszmirowo miękką sierść psa, dał mu do polizania grzbiet swojej dłoni, po czym wziął do ręki kamyk i rzucił nim daleko na łąkę. Obserwował, jak Poncho, wystrzelony niby z katapulty, zniknął wśród źdźbeł traw w poszukiwaniu zdobyczy. Prawdziwy szczęściarz, wystarczał mu zwykły kamyk.

„Skoro tylko Martha wróci do domu, wyznam jej wszystko” – postanowił Henry.

Na dębowym blacie kuchennej wyspy leżało sześć stron maszynopisu. Ułożone starannie obok siebie. Trzecia część rozdziału pięćdziesiątego czwartego. Martha skończyła go zeszłej nocy. Aż do wczesnego rana słyszał stukot maszyny do pisania. Henry rzucił na blat kluczyki do samochodu, z drewnianej misy wziął marchewkę, ugryzł kawałek i zaczął czytać. Słowa Marthy następowały po sobie w klarownym i prostym porządku, każde dodatkowe byłoby zbyteczne, żadnego też nie można było odrzucić, nie niwecząc ich wewnętrznego rytmu. Rozdział płynnie łączył się z poprzednimi, opowieść zmierzała ku końcowi z tak niezachwianą pewnością, jakby nie została wymyślona, lecz rozwijała się samoistnie niczym roślina wyrastająca z nasienia. „To niepojęte” – pomyślał Henry. Skąd ona czerpie tę wiedzę, cóż to za głos do niej przemawia, skoro dla niego pozostaje niesłyszalny?

Po skończonej lekturze Henry otworzył wybrane listy od fanów, które każdego dnia przekazywano mu z wydawnictwa. Podpisał kilka egzemplarzy Franka Ellisa, w większości przesłanych mu przez kobiety. Niektóre z tych sygnowanych egzemplarzy pojawiały się później na eBayu, po zbyt wygórowanych zdaniem Henry’ego cenach. Niektóre kobiety dołączały swoje fotografie, zasuszone kwiaty, a nierzadko też odciski pocałunków. Wciąż też znajdował wklejone kosmyki włosów, a także propozycje małżeńskie, choć wszystkie media rozpowszechniły przecież informację, że jest żonaty.

Od czego powinien zacząć? Od najgorszego, od sprawy z dzieckiem. A może lepiej to jednak przemilczeć, nie mówić o wszystkim naraz? Z Betty łączyła go przecież nie tyle miłość, ile raczej cyklicznie powracające pragnienie, jakie ogarnia każdego mężczyznę, bez względu na obiekt jego pożądania. Jak długo to już trwa? Liczy się dzień pierwszego spotkania czy może wymiany płynów ustrojowych w położonym przy plaży motelu Morska Bryza? „Kiedy w ogóle do tego doszło?” – zapyta go Martha. Poprawna odpowiedź wymagała najściślejszej weryfikacji, Henry był jej to winien. Zabrał pocztę do swojego gabinetu, by sprawdzić w papierach, od jak dawna zdradza żonę. Jeśli miał mówić prawdę, niech będzie rzetelna.

Zanim to jednak zrobił, usiadł w swoim uszaku i zajrzał do „Gazety Sądowej”, niezmiernie pouczającego pisma poświęconego złu. Kto snuje plan morderstwa albo zajęty jest właśnie jego realizacją, powinien czytać literaturę fachową. Informuje ona o ryzyku zdemaskowania, uzależnionym od postępu techniki dochodzeniowej. Unaocznia zarazem i to, jak daremna jest walka z drzemiącym w człowieku złem, żadna bowiem metoda czy kara nie może się mierzyć z uwarunkowaną biologicznie żądzą mordowania, która jest nieodłącznym elementem naszej natury. Chciwość, pragnienie zemsty oraz głupota to, z perspektywy historyczno-kulturowej, naturalne przyczyny śmierci, nic innego jak faseta naszej conditio humana.

Henry obudził się w chwili, gdy w panoramicznych oknach podniosły się automatyczne żaluzje. Nastał już chyba wczesny wieczór. Wyznał wszystko Marcie. Bez ogródek, niczego nie pomijając, tak jak postanowił. Wybrał wersję nieczułą, by ułatwić żonie pożegnanie.

Posłuchaj, kochanie, zaczął, zostawiam cię, gdyż pożądam innej kobiety, a ciebie już ani trochę. Kobiety tej nie znoszę, lecz nie ma to teraz żadnego znaczenia. Kocham cię, lecz nie jesteś już dla mnie kimś obcym, dlatego nasza miłość to tylko przyjaźń. Zawsze nią była, nigdy nie potrafiłem tobą pogardzać na tyle, by ciebie pożądać – nie łączy nas już jakakolwiek ekscytacja, nigdy de facto nie łączyła. Poza tym ona jest młodsza i ładniejsza od ciebie. Znamy się już od dawna, ty także ją znasz. To Betty. Tak, właśnie Betty. Ona jest moim trofeum, moją muzą, moją niewolnicą, gardzę nią. Jesteśmy współsprawcami, moje niskie instynkty ją podniecają, ubóstwiam jej stopy i mam ci od niej przekazać, że jest jej przykro. Mnie również jest bardzo przykro. Proszę, nie zrozum mnie źle, żywię dla ciebie najczulsze uczucia. Wielbię cię niczym świętą, zawsze pragnąłem cię chronić. Tak też czyniłem, najlepiej jak potrafiłem, lecz zdarzyło się coś nieoczekiwanego. Betty spodziewa się dziecka. Ty nie chciałaś mieć dzieci. Ja też nie chcę. Zupełnie sobie nie wyobrażam, bym miał wychowywać dziecko, wiesz przecież, jak bardzo działa mi na nerwy dziecięcy wrzask, a ono z pewnością będzie się bez przerwy wydzierać. Tak właśnie przedstawiają się sprawy. Dziękuję ci za wszystko, do końca życia będzie mi z tym źle, przysięgam.

Martha cichym głosem wymówiła jego imię w chwili, gdy wspomniał o dziecku. A potem do wnętrza domu wtargnęło morze i porwało ją z sobą.