Prawo i psychologia w ochronie zdrowia

zakupiono w sklepie:

Legimi

identyfikator transakcji:

5614391

znak wodny:

PRAWO I PSYCHOLOGIA W OCHRONIE ZDROWIA

redakcja naukowa
Maria Danuta Głowacka
Ewa Mojs

Stan prawny na 1 marca 2012 r.Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.Wykaz skrótów

Akty prawne

k.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

KEL – Kodeks Etyki Lekarskiej

Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)

k.p. – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.

k.p.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.)

r.r.z.d.m. – rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 252, poz. 1697)

u.d.l. – ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.)

u.d.lab. – ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529 z późn. zm.)

u.i.a. – ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856 z późn. zm.)

u.i.l. – ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708 z późn. zm.)

u.o.d.o. – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.)

u.o.z.p. – ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia (Dz. U. Nr 36, poz. 332 z późn. zm.)

u.p.p. – ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 159)

u.s.p.p. – ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 174, poz. 1038)

u.ś.o.z. – ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.)

u.z.l. – ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.)

u.z.o.z. – ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.), uchylona dnia 1 lipca 2011 r.

u.z.p.p. – ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.)

zarządzenie nr 72/2011/DSOZ – zarządzenie nr 72/2011/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 20 października 2011 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju: leczenie szpitalne (NFZ 2011 r. Nr 42, poz. 72).

Inne

AOS – ambulatoryjna opieka specjalistyczna

ETPC – Europejski Trybunał Praw Człowieka

JGP – jednorodne grupy pacjentów

NFZ, Fundusz – Narodowy Fundusz Zdrowia

OSN – Orzecznictwo Sądu Najwyższego

OSNC – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna

OSNKW – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa

PKB – produkt krajowy brutto

POZ – podstawowa opieka zdrowotna

Prok. i Pr.-wkł. – Prokuratura i Prawo – wkładka

SA – sąd apelacyjny

SN – Sąd Najwyższy

SOR – szpitalny oddział ratunkowy

UMEWAP – uniwersalna metoda wartościowania pracy

ZOZ – zakład opieki zdrowotnej

Wprowadzenie

W wyniku zachodzących zmian społeczno-gospodarczych podmioty lecznicze działające na rynku usług medycznych zmuszone są do szukania odpowiednich form oraz narzędzi komunikacji, i to zarówno wewnątrz placówki, jak i z jej otoczeniem. W ujęciu prawnym właściwa komunikacja jest gwarantem realizacji konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia. Tylko pacjent, który uzyskał informację o swoim stanie zdrowia, jest w stanie świadomie i dobrowolnie podjąć decyzję dotyczącą leczenia. Natomiast w ujęciu psychologicznym umiejętność komunikowania się stanowi podstawę kontaktów międzyludzkich. Pozwala na współdziałanie oraz wymianę wiedzy i doświadczeń. Bezsprzeczne jest, iż właściwa komunikacja jest również istotnym elementem w zarządzaniu placówkami ochrony zdrowia.

Prawidłowa komunikacja w placówkach ochrony zdrowia może napotkać wiele problemów. Pokonanie ich jest konieczne do utrzymania się na rynku oraz zapewnienia pacjentom jak najlepszej opieki i satysfakcji z leczenia.

Niniejsza publikacja została poświęcona aspektom prawnym i psychologicznym związanym z komunikacją oraz jej znaczeniu dla zarządzania placówkami ochrony zdrowia. Autorzy kolejnych rozdziałów skupili swoją uwagę na obecnym stanie systemu ochrony zdrowia w Polsce oraz wyzwaniach przed nim stawianych. Wskazali aktualne regulacje prawne będące podstawą funkcjonowania podmiotów leczniczych na rynku usług medycznych oraz zasady finansowania świadczeń opieki zdrowotnej. Ponadto omówione zostały zasady ponoszenia odpowiedzialności prawnej przez pracowników służby zdrowia.

W dalszej części autorzy zwrócili uwagę na ważną rolę samooceny w kontekście nabywania kompetencji menedżerskich. Podkreślono również wagę sprawnego funkcjonowania systemu oceniania pracowników w podmiocie leczniczym jako wieńczącego procedurę doskonalenia systemu zarządzania kadrami w każdej organizacji, a także wartościowania stanowisk pracy. Ponadto poruszono kwestę komunikacji w kontekście zachodzących zmian społeczno-gospodarczych.

Na koniec wskazano na znaczącą rolę właściwej komunikacji lekarza z pacjentem w świetle obowiązujących przepisów prawa.

Zamiarem autorów było zwrócenie uwagi na problemy związane z komunikacją w placówkach ochrony zdrowia w ujęciu prawnym i psychologicznym.

Książka ma być pomocna w budowaniu sprawnego systemu zarządzania tymi placówkami, gwarantującego im silną i stabilną pozycję na rynku.

Publikacja jest przeznaczona dla wszystkich osób zainteresowanych problematyką komunikacji w systemie ochrony zdrowia w ujęciu prawnym i psychologicznym oraz zarządzania podmiotami leczniczymi – zarówno praktyków, teoretyków, jak i studentów zdrowia publicznego, zarządzania i innych kierunków.

Oddaję w ręce Czytelników książkę z życzeniami owocnej lektury.

Maria Danuta Głowacka

Jolanta Sielska,
Joanna ZdanowskaRozdział 1
System ochrony zdrowia w Polsce: stan obecny, wyzwania1. Powszechne ubezpieczenie zdrowotne1.1. Uczestnicy systemu

Do roku 1999 działalność publicznych zakładów opieki zdrowotnej finansowana była z budżetu państwa za pośrednictwem Ministerstwa Zdrowia oraz wojewodów.

Od 1 stycznia 1999 r., czyli z datą wprowadzenia reformy ochrony zdrowia, w Polsce zaczął obowiązywać system ubezpieczeniowo-budżetowy. Ze względu na zadania i role w systemie jego uczestnicy przyporządkowani zostali do czterech podstawowych kategorii:

1) organizatorzy systemu,

2) świadczeniodawcy,

3) płatnicy,

4) świadczeniobiorcy (pacjenci).

Organizatorzy systemu ochrony zdrowia to instytucje tworzące podstawy organizacyjno-prawne i kontrolne. Obok rządu i parlamentu wymieniane są tu jednostki samorządu terytorialnego.

Świadczeniodawcy definiowani są jako podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Są to zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne, które związane są kontraktami z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) (wcześniej z kasami chorych)[1].

Analizując formę organizacyjno-prawną podmiotów specjalizujących się w udzielaniu świadczeń medycznych, warto skupić się na danych dotyczących podmiotów świadczących usługi zdrowotne w rodzajach kluczowych dla budżetu NFZ. Są to świadczenia w rodzaju: lecznictwo szpitalne, podstawowa opieka zdrowotna i ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Nadmienić tu należy, że lecznictwo szpitalne od lat zajmuje drugą, po wydatkach na refundację leków, najpod względem znaczenia pozycję w planach finansowych NFZ, zarówno w odniesieniu do całego kraju, jak i do poszczególnych oddziałów wojewódzkich Funduszu.

Świadczenia zdrowotne w rodzaju podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) wykonywane są w większości przypadków przez podmioty niepubliczne, działające w formie indywidualnych i grupowych praktyk lekarskich oraz indywidualnych bądź grupowych praktyk pielęgniarek i położnych. Inną formą prawną funkcjonującą w POZ jest zakład opieki zdrowotnej. W tym miejscu warto zauważyć, że jednym z kluczowych założeń reformy ochrony zdrowia w Polsce było zrównanie dostępu do umów z płatnikiem podmiotów publicznych i niepublicznych. Narodowy Fundusz Zdrowia podczas kontraktowania zobowiązany jest do równego traktowania wszystkich podmiotów biorących udział w konkursie ofert, bez względu na ich formę prawną i strukturę własnościową[2].

Także świadczenia w rodzaju ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) realizowane są w większości przez świadczeniodawców niepublicznych. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku stacjonarnej opieki zdrowotnej. Świadczenia w tym rodzaju realizowane są przede wszystkim przez podmioty publiczne, przy czym liczba szpitali niepublicznych z roku na rok rośnie. Z informacji rządu na temat sytuacji w ochronie zdrowia przygotowanej w roku 2008 wynika, że z 742 zarejestrowanych szpitali tylko 153 stanowiły podmioty niepubliczne[3]. Tymczasem dane z roku 2011 mówią już o 629 szpitalach niepublicznych znajdujących się w rejestrach ZOZ w całym kraju[4].

1.2. Płatnik

Ramy prawne działalności Narodowego Funduszu Zdrowia określają:

1) ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

2) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 września 2004 r. w sprawie nadania statutu Narodowemu Funduszowi Zdrowia (Dz. U. Nr 213, poz. 2161 z późn. zm.).

Wewnętrzną organizację Funduszu określają regulaminy organizacyjne centrali oraz oddziałów wojewódzkich Funduszu.

Ubezpieczenie zdrowotne ma charakter obligatoryjny. Wysokość składki określona została w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych i wynosi 9% podstawy wymiaru naliczenia składki[5]. Środki ze składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowią dominującą pozycję w strukturze przychodów Narodowego Funduszu Zdrowia i kształtują się na poziomie powyżej 95% wszystkich przychodów Funduszu. Drugim znaczącym źródłem wpływów do NFZ jest dotacja z budżetu państwa na realizację zadań zespołów ratownictwa medycznego, która w strukturze przychodów na rok 2010 stanowiła 3%[6].

Pozostałe pozycje w przychodach NFZ stanowią:

1) przychody ze składek z lat ubiegłych,

2) przychody wynikające z przepisów o koordynacji,

3) przychody z tytułu realizacji zadań zleconych,

4) dotacje z budżetu państwa na realizację zadań, o których mowa w art. 97 ust. 3 pkt 2a, 3 i 3b u.ś.o.z., uwzględniające koszty administracyjne,

5) pozostałe przychody (np. darowizny, otrzymane odszkodowania i grzywny, rozwiązane rezerwy, przychody ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych).

Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje świadczenia opieki zdrowotnej w kilkunastu zakresach. Są to: podstawowa opieka zdrowotna, ambulatoryjna opieka specjalistyczna, lecznictwo szpitalne, chemioterapia, programy terapeutyczne, opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień, opieka długoterminowa, rehabilitacja lecznicza, świadczenia odrębnie kontraktowane, pomoc doraźna i transport sanitarny, ratownictwo medyczne, opieka stomatologiczna, programy profilaktyczne, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz lecznictwo uzdrowiskowe.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że z dniem 1 lipca 2011 r. zaczął obowiązywać nowy system finansowania świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej – grupy świadczeń specjalistycznych. Wcześniej usługi w tym rodzaju rozliczane były na podstawie porady o określonej, stałej wartości punktowej. Obowiązywały trzy typy porad: zachowawcze, w tym recepturowa (której przypisane były 2 pkt), specjalistyczna (4 pkt), kompleksowa (9 pkt); porady zabiegowe (rozliczane według odrębnego katalogu, w którym znajdowało się 87 pozycji); pozostałe.

System grup świadczeń specjalistycznych wyróżnił cztery rodzaje porad: specjalistyczne, specjalistyczne kompleksowe (w sytuacji gdy pacjent zgłasza się do specjalisty po raz pierwszy), pohospitalizacyjne oraz świadczenia w domu pacjenta. Katalog procedur zabiegowych został zwiększony do 490 pozycji, natomiast świadczenia specjalistyczne oraz specjalistyczne kompleksowe zostały usystematyzowane zgodnie z liczbą i kosztochłonnością wykonanych lub zleconych procedur na cztery odrębne grupy[7].

Zmiany umożliwiły przesunięcie do gabinetów specjalistycznych niektóre z zabiegów wykonywanych wcześniej jedynie w trybie stacjonarnym. Cele wprowadzenia systemu grup świadczeń specjalistycznych to: alokacja środków z lecznictwa szpitalnego do AOS oraz poprawa dostępności zabiegów wykonywanych stacjonarnie.

Finansowanie świadczeń zdrowotnych przez płatnika publicznego może odbywać się jedynie na podstawie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Stronami umów są: świadczeniodawca i dyrektor oddziału wojewódzkiego NFZ. Od lat NFZ największą liczbę umów zawiera w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (w roku 2010 – 16 759 umów). Najwięcej podmiotów, które w roku 2010 udzielały świadczeń na podstawie kontraktów z NFZ, funkcjonuje w województwie śląskim (4281). Pod względem liczby świadczeniodawców wyróżniają się też rejony, które obejmują swoim zasięgiem: Wielkopolski Oddział Wojewódzki NFZ (3662 podmioty) i Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ (2918 podmiotów)[8].

1.3. Finansowanie sektora medycznego

Przychody ze składek na ubezpieczenie zdrowotne kształtowane są przez kilka czynników: procentową wysokość składki, poziom aktywności zawodowej obywateli oraz poziom wynagrodzeń.

Postulaty środowiska menedżerów ochrony zdrowia, aby zwiększyć finansowanie lecznictwa, w szczególności lecznictwa zamkniętego, dały sygnały do rozpatrzenia przez rząd możliwości podniesienia poziomu obowiązującej składki zdrowotnej. Odpowiedzią na te głosy było wskazanie, że pomimo znaczącego wzrostu nakładów na świadczenia zdrowotne z 29 mld zł w 2003 r. do 47 mld w roku 2008 (po kolejnych zmianach w planie finansowym NFZ, wynikających z większych, niż pierwotnie zakładano, wpływów ze składki zdrowotnej, było to 49 mld zł), nie nastąpił oczekiwany wzrost dostępności do świadczeń zdrowotnych finansowych ze środków publicznych. Rząd nie podjął decyzji o podniesieniu obowiązującej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zapowiedział natomiast wprowadzenie mechanizmów poprawiających racjonalizację wydatków w sektorze ochrony zdrowia[9]. W kolejnych latach dynamika wzrostu budżetu NFZ spadła. W roku 2009 do Funduszu spłynęło ze składek 55 mld zł, a w roku 2010 – 56,6 mld zł.

Jako wyraz niedostatecznego wykorzystania instrumentów, których celem jest wzrost efektywności wydatków w sektorze ochrony zdrowia, Ministerstwo Zdrowia podało też w roku 2008 dane obrazujące znaczący wzrost nakładów na ochronę zdrowa z dochodów indywidualnych ludności. Podobne analizy zawiera raport Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona Księga II, gdzie pada stwierdzenie, iż wydatki ludności na ochronę zdrowia w roku 2006 stanowiły 33,9% wydatków bieżących na ochronę zdrowia[10]. W roku 2011 wartość rynku medycznego w Polsce oceniana była na 102 mld zł, z czego wydatki prywatne (wraz z abonamentami oraz kosztami leków) stanowiły 31,4% (najwięcej po wydatkach NFZ, które stanowią 57,5% wszystkich wydatków na ochronę zdrowia). Wydatki z budżetu państwa i funduszy unijnych stanowiły 9,9%, a wydatki z budżetów jednostek samorządu terytorialnego – 2,5%[11].

W odniesieniu do struktury wydatków na ochronę zdrowia z budżetu państwa autorzy raportu ocenili negatywnie sukcesywne (w latach 2004–2007) zmniejszanie środków na zdrowie publiczne oraz programy polityki zdrowotnej. Wśród zmian pozytywnych wymienili natomiast rozpoczęcie finansowania z budżetu państwa ratownictwa medycznego[12].

Wydatki samorządów na sektor ochrony zdrowia związane są bezpośrednio z zadaniami, jakie jednostki samorządu terytorialnego otrzymały na skutek reformy ochrony zdrowia i reformy samorządowej, stając się organami założycielskimi dla szpitali (zwłaszcza wojewódzkich i powiatowych, w pojedynczych przypadkach – gminnych) oraz przychodni udzielających świadczeń w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Biorąc pod uwagę budżety ogółem, należy zauważyć, że największą ich część, bo ok. 10%, przeznaczały na ochronę zdrowia samorządy szczebla wojewódzkiego (analizowany okres: lata 2002–2007), powiaty – ok. 5%, miasta na prawach powiatów – 2%, a gminy – ok. 1%[13].

Możliwość pozyskiwania środków finansowych na realizację programów lub projektów finansowych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, zakładała ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.), uchylona z dniem 1 lipca 2011 r. przez art. 220 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.).

Na podstawie wytycznych Unii Europejskiej opracowano Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007–2013 (NSRO), wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie, uwzględniające uwarunkowania społeczno-gospodarcze Polski. Dokument ten definiuje kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w perspektywie finansowej 2007–2013 w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS), jest również instrumentem odniesienia dla przygotowania programów operacyjnych[14].

Wśród priorytetowych obszarów tematycznych według klasyfikacji kategorii interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności oraz Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2007–2013 znalazły się następujące działania:

1) e-zdrowie w ramach rozwoju społeczeństwa informacyjnego,

2) rozwój infrastruktury ochrony zdrowia w zakresie inwestycji w infrastrukturę społeczną.

Sektor ochrony zdrowia może korzystać z funduszy strukturalnych w latach 2007–2013 w ramach programów operacyjnych: Infrastruktura i Środowisko, Kapitał Ludzki, Innowacyjna Gospodarka, Rozwój Polski Wschodniej, oraz Regionalnych Programów Operacyjnych.

2. Kierunki zmian2.1. Kształtowanie polityki zdrowotnej w latach 2008–2010

Kształt polityki zdrowotnej kreowanej przez Ministerstwo Zdrowia w latach 2008–2010, gdy funkcję Ministra Zdrowia pełniła Ewa Kopacz, wyznaczył w dużym zakresie raport datowany na 22 stycznia 2008 r.

Przedstawione w nim dysfunkcje wyznaczyły front działań dla Ministerstwa Zdrowia. Najważniejsze ze zdiagnozowanych nieprawidłowości to:

1) nieracjonalne wydatkowanie środków publicznych,

2) niedostosowanie liczby specjalistów w niektórych dziadzinach medycyny do potrzeb zdrowotnych populacji,

3) opóźnienia w procesie uzupełniania dokumentacji produktów leczniczych zgodnie z wymogami UE,

4) niezabezpieczenie ważnych potrzeb zdrowotnych niektórych grup chorych (np. brak zabezpieczenia środków finansowych na czynniki krzepnięcia krwi,

5) nierozstrzygnięty przetarg na śmigłowce dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego[15].

Tabela 1. Istotne zmiany wdrożone przez Ministerstwo Zdrowia w latach 2007–2011

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia.

W komentarzach podsumowujących prace Ministerstwa Zdrowia kierowanego przez Ewę Kopacz nie zabrakło uwag krytycznych. Jednym z ich autorów był Jacek Paszkiewicz – Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia. W listopadzie 2011 r., wymieniając zadania, których realizacja zajęła resortowi zdrowia zbyt dużo czasu, wskazał:

1) późne przygotowanie ustawy refundacyjnej;

2) uporządkowanie wykazu świadczeń udzielanych pacjentom nieodpłatnie.

Prezes NFZ skrytykował ponadto wpisanie do koszyka świadczeń gwarantowanych (finansowanych w ramach systemu ubezpieczenia zdrowotnego) wszystkich świadczeń. Jego zdaniem zaniechanie usunięcia części świadczeń z koszyka świadczeń gwarantowanych skaże projekt ustawy o dodatkowych ubezpieczeniach zdrowotnych na niepowodzenie[16].

2.2. Najważniejsze wyzwania

Pierwsze postulaty złamania monopolu państwowego ubezpieczyciela (początkowo Kas Chorych, a potem Narodowego Funduszu Zdrowia) pojawiły się tuż po wprowadzeniu reformy ochrony zdrowia. Zwłaszcza przedstawiciele organizacji zrzeszających świadczeniodawców oraz prywatne firmy oferujące abonamenty od lat optują za wprowadzeniem na rynek usług zdrowotnych prywatnych ubezpieczycieli. Celem zmian powinno być wprowadzenie elementu konkurencji między płatnikami o świadczeniodawców, a między świadczeniodawcami o płatników[17].

Liczba komentarzy i propozycji dotyczących kierunku zmian na rynku ubezpieczeń zdrowotnych wzrosła wraz z informacjami o pracach Ministerstwa Zdrowia nad ustawą o dodatkowych ubezpieczeniach zdrowotnych. Dyskusji towarzyszą pytania o cele zmian.

Jeżeli celem będzie złamanie monopolu NFZ, to świadczeniodawcy zyskają jedynie wtedy, gdy otrzymają więcej od nowych instytucji, niż zostanie im zabrane. A koszty administracji prywatnej firmy są wyższe niż Narodowego Funduszu Zdrowia – ostrzega A. Kozierkiewicz, ekspert rynku zdrowia[18].

Przedstawiciele środowisk prywatnych firm ubezpieczeniowych, prezentując dane o prognozowanym wzroście wartości rynku prywatnych usług zdrowotnych z 31 mld w roku 2010 o ok. 10% rocznie, nawołują do wprowadzenia konkurencji między płatnikami w obszarze koszyka świadczeń gwarantowanych. Ustawa o prywatnych ubezpieczeniach budzi nadzieje na pojawienie się dodatkowych pieniędzy w systemie, co pozwoliłoby na lepsze wykorzystanie możliwości sprzętowych i kadrowych w lecznictwie szpitalnym[19].

Jak do proponowanych zmian mogą przygotować się szpitale? Podczas spotkania organizowanego cyklicznie przez portal Rynek Zdrowia, na którym 5 grudnia w Olsztynie pojawiło się ok. 60 dyrektorów placówek zdrowotnych, nawoływano m.in. do specjalizacji w poszczególnych dziedzinach medycyny. Jako przykład porozumienia dotyczącego specjalizacji podano Elbląg, gdzie szpital wojewódzki oraz dwa miejskie szpitale uzgodniły strukturę łóżek w każdej z placówek. W drodze negocjacji jeden ze szpitali zgodził się na likwidację oddziału położniczego. Zyskał natomiast zapewnienie, że żaden z pozostałych nie będzie prowadził oddziału internistycznego[20].

Wśród najważniejszych wyzwań dla resortu zdrowia na rok 2012 wymienia się dopracowanie tzw. drugiego pakietu ustaw zdrowotnych, wśród których, obok ustawy o dodatkowych ubezpieczeniach zdrowotnych, znajdują się:

1) ustawa o jakości w ochronie zdrowia,

2) ustawa o Agencji Taryfikacji,

3) ustawa o badaniach klinicznych,

4) ustawa o rachunku kosztów,

5) ustawa o zdrowiu publicznym.

Powraca też fala postulatów dotyczących podniesienia składki zdrowotnej czy wprowadzenia współpłacenia przez pacjentów. Komentatorzy rynku medycznego w pierwszej kolejności oczekują natomiast kompleksowej reformy systemu finansowania świadczeń zdrowotnych[21].

Literatura

Kozierkiewicz A., Najpierw strategia, później ustawy, www.medcalnet.pl [dostęp 24.11.2011]

Mądrala A., Oczekujemy od ministra reform systemowych, www.medicalnet.pl [dostęp 22.11.2011]

Mądrala A., Spór wokół kontraktowania, Raport Rynek Usług Medycznych 2011, wydanie specjalne magazynu Med-info 2011, nr 7, www.medicalnet.pl [dostęp 20.12.2011]

Paszkiewicz J., Grupy Świadczeń Specjalistycznych (GSS). Nowy system rozliczania świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, Służba Zdrowia 2011, nr 51–59

Pustelnik H., 31 mld zł na zdrowie (w:) Raport. Rynek Usług Medycznych 2011, wydanie specjalne magazynu Med-info 2011, nr 7, www.medicalnet.pl [dostęp 20.12.2011]

Sikora D., Ewa Kopacz zostawiła po sobie bałagan, Dziennik Gazeta Prawna 2011, 10 listopada, nr 218, http://edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=mprasa&sub=article&id=386255 [dostęp 10.11.2011]

Nojszewska E., Miller J., Raport otwarcia – system ochrony zdrowia w Polsce, Warszawa 2007, 15 października, www.rpo.gov.pl [dostęp 10.11.2011]

Zalicki Ł., Droga ochrona zdrowia (w:) Raport. Rynek Usług Medycznych 2011, wydanie specjalne magazynu Med-info 2011, nr 7, www.medicalnet.pl [dostęp 20.12.2011]

Inne źródła

informacja rządu na temat obecnej sytuacji w ochronie zdrowia z dnia 22 stycznia 2008 r., www.mz.gov.pl [dostęp 12.12.2011]

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Olsztyn: Menedżerowie ochrony zdrowia o organizacji lecznictwa,www.rynekzdrowia.pl [dostęp 05.12.2011]

raportFinansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona Księga II, Warszawa, listopad 2008, s. 38–53, www.mz.gov.pl [dostęp 15.11.2011]

sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za 2010 r., www.nfz.gov.pl [dostęp 14.12.2011]

ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.), uchylona z dniem 1 lipca 2011 r. przez art. 220 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.)

ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.)

Joanna Zdanowska,
Jolanta SielskaRozdział 2
Podmiot leczniczy jako organizacja1. Aktualne regulacje prawne w systemie ochrony zdrowia1.1. Działalność lecznicza1.1.1. Uwagi ogólne

Podstawę prawną wykonywania działalności leczniczej stanowi ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.). Weszła ona w życie dnia 1 lipca 2011 r. i zastąpiła dotychczas obowiązującą ustawę o zakładach opieki zdrowotnej. Ustawa określa zasady wykonywania działalności leczniczej, funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą niebędących przedsiębiorcami, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem działalności leczniczej oraz podmiotami wykonującymi tę działalność, prowadzenia rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, a także normy czasu pracy pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Ustawodawca zrezygnował z zakładu opieki zdrowotnej jako podstawowej formy prowadzenia działalności polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Jednocześnie wprowadził nowe pojęcia: działalności leczniczej, podmiotu leczniczego, podmiotu wykonującego działalność leczniczą oraz praktyki zawodowej. Zdaniem M. Serwach „trudno wskazać, jakie były motywy zmiany wcześniejszych pojęć, tym bardziej, że definicja zakładu opieki zdrowotnej oraz podział na ZOZ-y publiczne i niepubliczne funkcjonowały już od dłuższego czasu”[22].

Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy o działalności leczniczej, główną przyczyną uchwalenia ustawy była konieczność dokonania zmian organizacyjnych w systemie ochrony zdrowia oraz ujednolicenia form prawnych podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Potrzebne było wprowadzenie jednego aktu prawnego regulującego te kwestie w sposób kompleksowy. Liczne zmiany ustawy o zakładach opieki zdrowotnej spowodowały bowiem, iż akt ten stał się niespójny i niejasny[23].

W art. 3 u.d.l. ustawodawca zawarł definicję działalności leczniczej, zgodnie z którą polega ona na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a także promocji zdrowia oraz realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia. Świadczenia zdrowotne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania (art. 2 ust. 1 pkt 10 u.d.l.).

Artykuł 8 u.d.l. określa następujące rodzaje działalności leczniczej:

1) stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne:

a) szpitalne,

b) inne niż szpitalne;

2) ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Natomiast w art. 9–12 ustawa wskazuje, na czym polegają poszczególne rodzaje działalności leczniczej, oraz wyszczególnia, jakie obejmują świadczenia. W miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych dopuszczono możliwość wykonywania działalności gospodarczej innej niż działalność lecznicza, wyłącznie jeśli nie stanowi ona uciążliwości dla pacjenta lub przebiegu leczenia. Zakazano także świadczenia usług pogrzebowych oraz ich reklamy.

Warto również dodać, że ustawa o działalności leczniczej wprowadziła obowiązek stosowania znaków identyfikacyjnych zarówno przez osoby zatrudnione w szpitalu, jak i przez pacjentów. Wymóg ten podyktowany jest potrzebą zapewnienia skutecznej identyfikacji pacjentów oraz poszanowania ochrony danych osobowych i stanowi nowe rozwiązanie w porównaniu z poprzednio obowiązującymi uregulowaniami prawnymi, głównie ustawą o zakładach opieki zdrowotnej[24].

1.1.2. Systematyka podmiotów prowadzących działalność leczniczą

W obecnym systemie ochrony zdrowia świadczenia zdrowotne mogą być udzielane przez podmioty lecznicze oraz praktyki zawodowe.

Zgodnie z art. 4 u.d.l. podmiotami leczniczymi są: