Stalinowski kat Polski. Iwan Sierow

Pozbawiony szczególnych talentów, grubiański, zadufany w sobie, sprawny pracownik operacyjny, ale ograniczony i schematyczny w myśleniu – jaki naprawdę był Iwan Sierow, zaufany człowiek zarówno Berii, jak i Chruszczowa, pierwszy szef osławionego KGB? Ze wspomnień ludzi, którzy go znali, wyłania się niezbyt pochlebny obraz. Pisano o nim: „Zna się na przesłuchaniach, wsadzaniu do więzienia i rozstrzeliwaniu. W trudniejszych sferach pracy wywiadowczej orientuje się znacznie gorzej”.

Znakomity rosyjski historyk Nikita Pietrow kreśli pierwszy tak obszerny portret Iwana Sierowa – stalinowskiego zbrodniarza, który zrządzeniem historii wywarł decydujący wpływ na losy całych narodów. To właśnie Sierow przeprowadzał masowe wysiedlenia ludów Północnego Kaukazu i krajów bałtyckich, tłumił polski ruch niepodległościowy w latach 1944-1945, odpowiadał za powojenne represje na terenie Niemiec Wschodnich, brał też udział w stłumieniu powstania węgierskiego w 1956 roku.

Gdywe wrześniu 1939 roku Sierow znalazł się na Ukrainie, przeprowadził masowe represje wobec ludności na terytorium Polski zajętym przez Związek Sowiecki. W 1940 roku to właśnie on wcielił w życie decyzję o rozstrzelaniu polskich oficerów z obozu w Starobielsku, a także decyzję o rozstrzelaniu cywilów w zachodnich obwodach Ukrainy.

Za czasów Chruszczowa wiele ofiar represji Sierowa doczekało się rehabilitacji. Paradoksalnie sam Sierow, wówczas już szef KGB, uczestniczył w procesach rehabilitacyjnych, przygotowując raporty o zbrodniach Stalina. Można powiedzieć, że miał szczęście – mimo rozmaitych oskarżeń wysuwanych pod jego adresem uniknął kary, chociaż z czasem został pozbawiony władzy i odsunięty na boczny tor. Historia Iwana Sierowa doskonale pokazuje nie tylko los pojedynczego człowieka w czasach stalinizmu, ale też mechanizmy funkcjonowania skonfliktowanej wewnętrznie radzieckiej władzy.

Stalinowski kat Polski. Iwan Sierow to druga książka Nikity Pietrowa, która ukazała się w języku polskim. Pierwsza opisująca m.in. oprawców katyńskich i sprawę tzw. Obławy augustowskiej, zresztą z tej samej serii wydawniczej – Memoriał, to Psy Stalina, której premiera miała miejsce jesienią 2013 r.

O autorze:

Nikita Wasiljewicz Pietrow (ur. w 1957) – rosyjski historyk i działacz praw człowieka, wiceprzewodniczący Informacji Naukowej i Centrum Edukacji rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał”. Uczestniczył w pracach Komisji Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej do spraw przejęcia archiwów KPZS i KGB przez archiwa państwowe. Autor ponad 100 publikacji naukowych poświęconych sowieckiemu terrorowi, represjom i aparatowi bezpieczeństwa ZSRS. Wiele z nich przetłumaczono na inne języki. Pisał m.in. o wykonawcach zbrodni katyńskiej. W2011 roku opublikował nieznany wcześniej rosyjski dokument dotyczący obławy augustowskiej, zwanej Małym Katyniem.

O Stowarzyszeniu „Memoriał”:

Powołane w 1989 r. z inicjatywy m.in. Andrzeja Sacharowa Stowarzyszenie „Memoriał” jest społeczną instytucją, gromadzącą wszelkie dokumenty dotyczące zesłań, uwięzień i zbrodni w ZSRS. Organizacja została uhonorowana m.in. Medalem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz statuetką Kustosz Pamięci Narodowej, przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Od 1992 r. „Memoriał” ściśle współpracuje z Ośrodkiem KARTA.