www.Afgan.com.pl

MARCIN CISZEWSKI • TADEUSZ MICHROWSKI

www.Afgan.com.pl

© 2015 WARBOOK Sp. z o.o.

© 2015 Marcin Ciszewski & Tadeusz Michrowski

Redaktor serii: Sławomir Brudny

Redakcja językowa: Karina Stempel-Gancarczyk

Korekta: Agnieszka Pawlikowska

Projekt graficzny, skład, eBook:Ilona i Dominik TrzebińscyDu Châteaux, atelier@duchateaux.pl

Ilustracja na okładce: Tomasz Tworek

ISBN 978-83-64523-40-3

Ustroń 2015

Wydawca: Warbook Sp. z o.o.

ul. Bładnicka 65

Mojemu Tacie.

Zdarzyło się lub się nie zdarzyło,
w sędziwych odmętach czasu…

tradycyjna formuła, rozpoczynająca
ludowe podania Palestyny

Prolog

Irak, 2004

Go­rą­co. Wil­goć.

Cia­sna be­to­no­wa nora.

Ostre świa­tło tu­zi­na lamp.

Dwóch męż­czyzn klę­czy po­środ­ku po­miesz­cze­nia. Umiesz­czo­na na sto­ja­ku ka­me­ra re­je­stru­je wor­ki na ich gło­wach, mun­du­ry w pu­styn­nym ka­mu­fla­żu i bia­ło-czer­wo­ne na­szyw­ki przy­mo­co­wa­ne do rę­ka­wów.

Drzwi otwie­ra­ją się, czar­ne wor­ki drżą.

Męż­czy­zna, któ­ry wcho­dzi do po­ko­ju, nie wy­glą­da groź­nie. Jest szczu­pły i trzy­ma się pro­sto. Ma zgrab­ny nos i czar­ne wło­sy. Moż­na by go wziąć za Ara­ba, gdy­by nie ja­sne oczy. Po­ru­sza się sprę­ży­ście, ale wol­no, jak­by wa­żył każ­dy ruch. Skry­ty pod tra­dy­cyj­nym, dłu­gim tho­be zda­je się wręcz do­stoj­ny.

Ostrze trzy­ma­nej w ręku ma­cze­ty błysz­czy w świe­tle lamp.

Przy­bysz za­sła­nia twarz.

Żoł­nie­rze krę­cą gło­wa­mi. Sły­szą kro­ki, a po­tem ci­che pik­nię­cie ka­me­ry.

Męż­czy­zna wcho­dzi w kadr. Non­sza­lanc­kim ru­chem zry­wa klę­czą­cym wor­ki z głów, po czym od­wra­ca się. Kadr jest nie­chluj­ny, źle scen­tro­wa­ny, ale on wy­glą­da w nim do­brze.

– Je­stem Ah­med Szah Sa­fez – mówi. Jego ja­sne źre­ni­ce świ­dru­ją obiek­tyw.

Za­kład­ni­cy są bla­dzi i spra­wia­ją wra­że­nie skraj­nie wy­czer­pa­nych. Je­den trzę­sie się, za­gry­za zęby, pró­bu­je opa­no­wać od­ru­chy or­ga­ni­zmu, ale im wię­cej wy­sił­ku w to wkła­da, tym mniej ma nad sobą kon­tro­li.

– Przed­staw się – mówi Sa­fez, trą­ca­jąc czub­kiem ma­cze­ty dru­gie­go z męż­czyzn, spo­koj­niej­sze­go. Żoł­nierz ma za­pad­nię­te oczy i chu­dą szy­ję.

– Na­zy­wam się… – za­czy­na je­niec kan­cia­stą an­gielsz­czy­zną. Ko­lej­ne ukłu­cie ostrza prze­ry­wa mu w pół sło­wa.

– W two­im ję­zy­ku. Imię, na­zwi­sko, sto­pień, jed­nost­ka.

– Na­zy­wam się Da­niel Paw­łow­ski. – Po tym wy­zna­niu na­stę­pu­je dłu­gi wdech. Da­niel Paw­łow­ski nie ma po­ję­cia, co tak na­praw­dę zna­czą wy­po­wie­dzia­ne przez nie­go sło­wa. Nie wie, czy kry­je się za nimi już tyl­ko kil­ka­na­ście li­ter na­dru­ko­wa­nych na kie­sze­ni na pier­si i ho­no­ro­wa sal­wa nad pu­stym gro­bem gdzieś w Oj­czyź­nie, czy może przy­szłość. – Je­stem star­szym sze­re­go­wym w kom­pa­nii roz­po­znaw­czej Dru­giej Ba­ta­lio­no­wej Gru­py Bo­jo­wej.

– Two­ja ko­lej – mówi Ah­med.

Dru­gi żoł­nierz zbie­ra się w so­bie.

– Star­szy ka­pral Ma­ciej Stry­chow­ski…

Ma ogrom­ne, peł­ne prze­ra­że­nia oczy i ści­śnię­te gar­dło, z któ­re­go le­d­wo wy­do­by­wa się szept.

– Kom­pa­nia roz­po­znaw­cza… – wy­rzu­ca z sie­bie. – Dru­ga Ba­ta­lio­no­wa…

Nie koń­czy zda­nia. Lewą część jego twa­rzy ochla­pu­je krew. Nie sły­szał na­wet świ­stu ma­cze­ty ani krzy­ku Paw­łow­skie­go. Czu­je tyl­ko cie­płą wil­goć na po­licz­ku.

Stry­chow­ski nie wy­ko­nu­je roz­ka­zu ter­ro­ry­sty do koń­ca. Za­czy­na się mo­dlić. Bar­dzo gło­śno, szyb­ko. Bar­dzo nie­wy­raź­nie.

Mo­dli­twy rów­nież nie koń­czy.

Kadr uka­zu­je męż­czy­znę w tho­be, któ­ry ko­lej­ny­mi cio­sa­mi pró­bu­je od­dzie­lić od kar­ku gło­wę star­sze­go ka­pra­la Ma­cie­ja Stry­chow­skie­go. Gdy mu się to uda­je, znów wbi­ja nie­po­ko­ją­ce spoj­rze­nie ja­snych oczu w ka­me­rę.

– Je­stem Ah­med Szah Sa­fez – mówi. – Nie mam żad­nych żą­dań.

W cią­gu ty­go­dnia trzy­mi­nu­to­wy film osią­ga w In­ter­ne­cie sie­dem i pół mi­lio­na od­słon. ■

IAfgan1

Nad lot­ni­skiem bazy woj­sko­wej w Ba­gram sza­la­ła bu­rza.

Z po­wo­du nie­sio­ne­go przez wiatr pia­chu wi­docz­ność okre­ślo­no na po­zio­mie dwie­ście, co ozna­cza­ło, że jest prak­tycz­nie ze­ro­wa. Ofi­cjal­ny ko­mu­ni­kat ISAF na­ka­zy­wał wstrzy­mać wszel­kie za­pla­no­wa­ne lą­do­wa­nia sa­mo­lo­tów So­ju­szu. Do od­wo­ła­nia. Wszyst­kie ma­szy­ny z prio­ry­te­tem in­nym niż naj­wyż­szy od­sy­ła­no na po­bli­skie lą­do­wi­ska.

Tyl­ko Casa C-295 z sza­chow­ni­cą Pol­skich Sił Po­wietrz­nych na skrzy­dłach pró­bo­wa­ła upar­cie prze­bić się przez ku­rza­wę. Usta­wio­ny w tra­wer­sie ka­dłub i pod­ry­wa­ny co chwi­la lewy płat wy­glą­da­ły na pre­lu­dium do ka­ta­stro­fy.

Pi­lot przy­zie­mił po­praw­nie. Za dru­gim ra­zem.

Wcze­śniej wy­ko­nał dwa nie­uda­ne krę­gi, do­da­jąc so­bie ani­mu­szu prze­kleń­stwa­mi tak gło­śny­mi, że szum sil­ni­ków zda­wał się przy nich dzie­cię­cą ko­ły­san­ką. To było coś o gó­rach, ka­mie­niach, wi­docz­no­ści, bu­rzach pia­sko­wych i mat­kach ich wszyst­kich.

– Pusz­ki będę sprze­da­wał!

Głos ten niósł się aż do luku trans­por­to­we­go ma­szy­ny. Re­zo­no­wał wśród uło­żo­ne­go nie­mal pod su­fit róż­no­ra­kie­go sprzę­tu: od trzę­są­cych się skrzyń z amu­ni­cją, na chlu­po­czą­cych bu­tlach, peł­nych pły­nów nie­zna­ne­go po­cho­dze­nia koń­cząc.

Ści­śnię­ty mię­dzy tym wszyst­kim czło­wiek sta­rał się tego gło­su nie słu­chać.

Po­rucz­nik Jan Kol­ler był nie­wy­so­ki, o cał­kiem zwy­czaj­nej fi­zjo­no­mii: wy­róż­nia­ły go spo­koj­ne oczy i roz­kład żło­bią­cych twarz zmarsz­czek, su­ge­ru­ją­cy, że czę­ściej niż śmiech to­wa­rzy­szy­ły mu gniew albo smu­tek.

Kol­ler po­czuł w żo­łąd­ku gwał­tow­ne opa­da­nie i lek­ki prze­chył w lewo, któ­re sy­gna­li­zo­wa­ły ko­lej­ną ko­rek­tę po­zy­cji ma­szy­ny albo zwrot pod wiatr. Prze­łknął śli­nę, żeby wy­rów­nać ci­śnie­nie w uszach. Miał szczę­ście, że nie ziew­nął. W ten spo­sób oca­lił ję­zyk.

Dwa­dzie­ścia sie­dem mi­lio­nów do­la­rów opa­ko­wa­ne w po­dłuż­ny sza­ry ka­dłub gruch­nę­ło o pły­tę lot­ni­ska. Po­rucz­nik uniósł się do­bre trzy­dzie­ści cen­ty­me­trów po­nad sie­dze­nie. Po­czuł szarp­nię­cie po­lu­zo­wa­ne­go pasa, któ­ry trzy­mał go na miej­scu. Ude­rze­nie z po­wro­tem o sie­dzi­sko kwa­li­fi­ko­wa­ło się praw­do­po­dob­nie jako naj­moc­niej­szy kop­niak w ty­łek, jaki zda­rzy­ło mu się przy­jąć.

A to – w przy­pad­ku za­wo­do­we­go żoł­nie­rza – było pew­ne osiąg­nię­cie.

Sa­mo­lot prze­je­chał kil­ka­na­ście me­trów po pa­sie, po czym zro­bił kan­gu­ra i gar­dło je­dy­ne­go pa­sa­że­ra znów wy­lą­do­wa­ło w żo­łąd­ku. Wresz­cie – jak­że­by ina­czej – ma­szy­na po­now­nie opa­dła na lą­do­wi­sko.

Kol­ler ude­rzył po­ty­li­cą o bla­chę za ple­ca­mi. Po­wstrzy­mu­jąc mdło­ści, za­ci­snął moc­niej pas bez­pie­czeń­stwa. Zda­wa­ło się, że Casa ma po­ła­ma­ne pod­wo­zie, a on sam – krę­go­słup. Przy­naj­mniej w pierw­szym przy­pad­ku nie była to praw­da – ma­szy­na ja­koś to­czy­ła się da­lej. Gna­na chy­ba bar­dziej war­cze­niem pi­lo­ta niż czym­kol­wiek in­nym.

– Ale tak la­tał nie będę!

Pi­lot wy­dzie­rał się wnie­bo­gło­sy czę­ścio­wo z przy­zwy­cza­je­nia. Wy­cho­wa­ny na Tu­po­le­wach ka­pi­tan Sił Po­wietrz­nych To­masz Pie­chow­ski uwa­żał po­dob­ne za­klę­cia za coś w ro­dza­ju czu­łe­go szep­tu do ko­chan­ki. Ale – tu nie było wąt­pli­wo­ści – zwra­cał się też do Kol­le­ra. Ina­czej nie nad­wy­rę­żał­by gło­su, pró­bu­jąc prze­krzy­czeć sil­ni­ki.

Po­rucz­nik na­wet go ro­zu­miał.

W ta­kich oko­licz­no­ściach nie la­ta­no, zwłasz­cza w woj­sku. Jak mó­wił przy­kaz: lot­nic­two mi­li­tar­ne nie ope­ru­je w trud­nych wa­run­kach po­go­do­wych, je­śli nie jest to ab­so­lut­nie ko­niecz­ne. Na­ra­ża­nie war­te­go for­tu­nę sprzę­tu i ży­cia za­ło­gi nie le­ża­ło w ni­czy­im in­te­re­sie. Od­stę­po­wa­nie od tej re­gu­ły wy­ma­ga­ło na­praw­dę do­bre­go po­wo­du. Pi­lot wście­kał się, bo ani mu go nie po­da­no, ani ni­cze­go nie wy­ja­śnio­no. Do­wódz­two ka­za­ło po pro­stu do­wieźć ła­du­nek do Ba­gram na czas, za wszel­ką cenę. Ła­dun­kiem był Kol­ler. Z per­spek­ty­wy Pie­chow­skie­go gów­niarz, le­d­wie po­rucz­nik, i to – Boże, wi­dzisz i nie grzmisz! – pie­cho­ty. Na do­miar złe­go pa­sa­żer nie dał się wcią­gnąć w luź­ną po­ga­węd­kę na te­mat bez­za­sad­no­ści nie­któ­rych roz­ka­zów i po­wo­dów, dla któ­rych ścią­ga­no go na woj­nę tak pil­nie. Mil­czał, ki­wał gło­wą, a na ko­niec wró­cił na tył i przez resz­tę po­dró­ży spał albo prze­glą­dał wy­ję­te z ple­ca­ka pa­pie­ry.

Do­to­czy­li się wresz­cie do koń­ca run­wayu. Kol­ler spró­bo­wał po­zbie­rać swo­je rze­czy i wstać, ale przy­po­mi­na­ło to wy­sił­ki prze­ciw­ni­ków Mike’a Ty­so­na z jego naj­lep­szych lat, tuż po prze­rwa­niu wal­ki przez sę­dzie­go.

Zza la­ta­ją­cych przed oczy­ma róż­no­barw­nych kół do­strzegł, że tyl­ko pas bez­pie­czeń­stwa oca­lił go przed wpad­nię­ciem wprost pod skrzy­nię z amu­ni­cją, któ­ra ze­rwa­ła się z uprzę­ży. Nie wie­dzieć cze­mu przy­szło mu do gło­wy, że wy­ko­na­no ją z ta­kie­go sa­me­go drew­na, z ja­kie­go zbi­ja się ta­nie trum­ny. Na­wet pach­nia­ła po­dob­nie.

Właz luku ba­ga­żo­we­go za­czął opa­dać. Ci­chy jęk sil­ni­ków uto­nął za­raz w szu­mie wia­tru, do środ­ka wpadł kurz i piach. Kol­ler wstał i za­czął biec.

Zdą­żył w ostat­niej chwi­li.

Śnia­da­nie i reszt­ki wczo­raj­szej ko­la­cji po­le­cia­ły cien­ką stru­gą wprost pod buty ka­pra­la nad­ter­mi­no­we­go Jó­ze­fa Ga­la­sia, któ­ry mel­do­wał się re­gu­la­mi­no­wo, jed­no­cze­śnie ro­biąc wszyst­ko, żeby w po­zy­cji „na bacz­ność” od­su­nąć się o kil­ka zbaw­czych cen­ty­me­trów.

– Spo­cznij­cie, ka­pra­lu – jęk­nął Kol­ler przez ści­śnię­te gar­dło. Pie­kło jak dia­bli.

– Dzię­ku­ję, pa­nie po­rucz­ni­ku! – krzyk­nął Ga­laś, od­ska­ku­jąc jak opa­rzo­ny. – La­ta­nie panu nie słu­ży?

Kol­ler wy­pro­sto­wał się z tru­dem. Ofi­cer to ofi­cer, na­wet je­śli le­d­wo trzy­ma się na no­gach.

– Nie mam nic prze­ciw­ko – od­parł. – Ale gdy­by Bóg chciał wi­dzieć nas w prze­stwo­rzach…

– Dał­by nam skrzy­dła?

– Nie od­bie­rał­by ro­zu­mu lot­ni­kom.

Po­rucz­nik na chwiej­nych no­gach wró­cił po ple­cak. Do­strzegł, że całą sce­nę ob­ser­wo­wał z sa­tys­fak­cją pi­lot Casy. Pie­chow­ski za­sa­lu­to­wał mu na­wet, na co Kol­ler od­po­wie­dział dość nie­chluj­nym przy­ło­że­niem dwóch pal­ców do heł­mu. Pie­cho­ta i siły po­wietrz­ne nie da­rzy­ły się sym­pa­tią.

Po­rucz­nik ukrył usta i nos w woj­sko­wej chu­ście. Wy­grze­ba­nie oku­la­rów z kie­sze­ni kurt­ki za­ję­ło mu dłuż­szą chwi­lę, więc kil­ka pierw­szych me­trów po­ko­nał nie­mal na oślep. Ga­laś uprzej­mie do­sto­so­wał tem­po mar­szu do ogra­ni­czo­nych moż­li­wo­ści ofi­ce­ra. Ka­pral miał twarz przy­stoj­ne­go zbi­ra, a w oczach ja­kiś iro­nicz­ny błysk, coś, co mó­wi­ło, że ow­szem, jest żoł­nie­rzem, a do­oko­ła to­czy się woj­na, ale to nie po­wód, żeby za­raz brać wszyst­ko na po­waż­nie.

– Pan po­rucz­nik Jan Kol­ler, tak? – spy­tał, niby dla pod­trzy­ma­nia roz­mo­wy. – Jak ten cze­ski pił­karz?

– Tak, ka­pra­lu. Jak on. A co?

Ga­laś spoj­rzał na Kol­le­ra, a do bły­sku w oczach za­raz do­łą­czył uśmiech. Dało się to po­znać po ku­rzych łap­kach, któ­re po­ja­wi­ły się na­gle wo­kół oczu, tuż nad kra­wę­dzia­mi chu­s­ty.

– A nic… – po­wie­dział, po­zor­nie od nie­chce­nia. – Wzro­stu tro­chę bra­ku­je.

Zro­bił to jed­no­staj­nym to­nem mel­du­ją­ce­go żoł­nie­rza, za­głu­sza­nym przez sza­le­ją­cy wo­kół wiatr, więc do­pie­ro po chwi­li dało się zro­zu­mieć żart.

Jan Kol­ler, za­wod­nik Bo­rus­sii Do­rt­mund i re­pre­zen­ta­cji Czech, miał dwie­ście dwa cen­ty­me­try wzro­stu – za­wsze gó­ro­wał o gło­wę nad resz­tą za­wod­ni­ków na bo­isku. Kie­dyś wie­dzia­ła o tym więk­szość dzie­ci i wszy­scy fani pił­ki noż­nej, dziś mało kto o tym pa­mię­tał.

Ga­laś, jak wi­dać, ow­szem.

Kol­ler przyj­rzał się ka­pra­lo­wi. Część ofi­ce­rów praw­do­po­dob­nie zru­ga­ła­by go, może na­wet wle­pi­ła ja­kąś karę; w koń­cu woj­sko ba­zu­je na dys­cy­pli­nie i sza­cun­ku dla prze­ło­żo­nych. Po­rucz­nik po­krę­cił jed­nak tyl­ko gło­wą, uśmie­cha­jąc się pod no­sem. Wo­lał jed­ne­go do­bre­go żoł­nie­rza z po­czu­ciem hu­mo­ru, choć­by py­ska­te­go, niż dzie­się­ciu po­słusz­nych de­kow­ni­ków. Oce­niał we­dle sie­bie: or­ga­nicz­nie nie zno­sił prze­ło­żo­nych z ki­jem w du­pie.

– Ka­pra­lu, przy­po­mnij­cie, ja­kie ma­cie roz­ka­zy?

– Do­sta­łem po­le­ce­nie asy­sto­wa­nia panu w dro­dze do Gha­zni! – wrza­snął za­py­ta­ny. Z ja­kie­goś po­wo­du, nie­wi­docz­ne­go zza uno­szo­ne­go wi­chu­rą pia­chu, zro­bi­ło się przy nich wy­jąt­ko­wo gło­śno. – A po­tem na miej­sce!

– I nie było nic mowy o ro­bie­niu po dro­dze za ka­ow­ca?

Ga­laś spoj­rzał z wy­rzu­tem, do­tknię­ty tym, że nie do­ce­nio­no na­le­ży­cie żar­tu na roz­ła­do­wa­nie at­mos­fe­ry.

– Nie, pa­nie po­rucz­ni­ku! Ale wszyst­ko jest do zro­bie­nia. Ku chwa­le Oj­czy­zny!

Kol­ler par­sk­nął. Za­czy­nał lu­bić tego fa­ce­ta.

– Kie­dy le­ci­my?

– Nie­dłu­go. Za­bie­rze­my się z ame­ry­kań­skim za­opa­trze­niem. Mię­so, kawa, mle­ko, wa­rzy­wa. W Pol­sce mój pies by tego nie tknął, ta­kie do­bre… No, wresz­cie.

Wska­zał ręką gdzieś przed sie­bie. Z po­cząt­ku po­rucz­ni­ka to uba­wi­ło, bo Ga­laś le­d­wo wi­dział czu­bek wła­sne­go nosa, ale po­tem zza pyłu i ku­rzu, któ­re Kol­ler znie­na­wi­dził już w Ira­ku, wy­ło­ni­ły się dwa wiel­kie, pod­cho­dzą­ce do lą­do­wa­nia dwu­wir­ni­ko­we Chi­no­oki.

Wie­dział już, cze­mu na­gle zro­bi­ło się gło­śniej.

– Efek­tow­ne, co, pa­nie po­rucz­ni­ku? – Ha­łas wo­kół na­ra­stał. Mia­ło się wra­że­nie, jak gdy­by ktoś po­sta­wił czło­wie­ko­wi na gło­wie wi­ru­ją­cą pral­kę. Ga­laś za­czął mó­wić mo­no­sy­la­ba­mi, by mo­gli się sły­szeć. – Mó­wią, że to je­dy­ne, co war­to wspo­mi­nać.

I rze­czy­wi­ście, po­my­ślał Kol­ler, je­śli było w tej woj­nie ja­kie­kol­wiek pięk­no, to może wła­śnie je wi­dział. Spa­la­ją­ce się na krań­cach śmi­gieł he­li­kop­te­rów dro­bin­ki me­ta­lu z pia­sku pu­sty­ni. Ko­ro­ny ognia nad ma­szy­na­mi wio­zą­cy­mi żoł­nie­rzy, któ­rzy przy­by­li do tego kra­ju nie­pro­sze­ni.

– Nie było za­ka­zu lo­tów?

– A mel­du­ję, że był. Ale pan i tak ma le­cieć, po­zwo­le­nie jest. Co komu szko­dzi, że chło­pa­ki do­sta­ną tro­chę no­we­go żar­cia?

– Świe­że­go, ka­pra­lu.

– No­we­go – za­prze­czył Ga­laś. – Pusz­ka z po­mi­do­rem to pusz­ka z po­mi­do­rem. – Ni­czym pro­fe­sjo­nal­ny ko­mik za­milkł na chwi­lę w ocze­ki­wa­niu na uśmiech po­rucz­ni­ka. Nie do­cze­kał się. – Zna­leź­li na­zwę na to – kon­ty­nu­ował więc. – Efekt Kop­pa – Et­chel­l­sa.

– Kto? – spy­tał Kol­ler. Dro­bin­ki pia­sku trza­ska­ły o szkieł­ka oku­la­rów, ale wciąż nie mógł ode­rwać wzro­ku od he­li­kop­te­rów.

– Ko­re­spon­dent ja­kiś wy­my­ślił. Spodo­ba­ło się.

Znał to zja­wi­sko z Ira­ku, gdzie nie na­zy­wa­no go w ża­den kon­kret­ny spo­sób.

– Kopp – Et­chells… – mruk­nął ci­cho. – Kim był?

– Oni, pa­nie po­rucz­ni­ku. Bry­tyj­czyk, strze­lec chy­ba, i ran­gers. Ame­ry­kań­ski. Żoł­nie­rze, jak my. Tyl­ko le­piej opła­ca­ni, oczy­wi­ście.

– Czym się za­słu­ży­li?

Wiatr ze­rwał Ga­la­sio­wi chu­s­tę z ust. Po se­kun­dzie ka­pral owi­nął się nią z po­wro­tem, ale to wy­star­czy­ło, by najadł się pyłu. Za­niósł się kasz­lem i od­po­wie­dział do­pie­ro po chwi­li.

– Tym, co za­wsze. – Mach­nął ręką. – Zgi­nę­li.

Żoł­nie­rze wy­sko­czy­li z Chi­no­oków i po­bie­gli po cze­ka­ją­ce na pa­sie skrzy­nie. Wiatr, wzmoc­nio­ny po­dmu­chem wir­ni­ków, był tak sil­ny, że po­rwał za­bez­pie­cza­ją­cą je płach­tę. Ule­cia­ła w dal, ni­czym ma­gicz­ny dy­wan z ba­śni. Ka­pral za­śmiał się. Opa­trzył zaj­ście ko­lej­nym za­baw­nym ko­men­ta­rzem, ale Kol­ler go nie słu­chał.

Pa­trzył na dwie au­re­ole iskier na wir­ni­kach, na tle prze­ja­śnia­ją­ce­go się, roz­gwież­dżo­ne­go nie­ba. Ta­kie same jak w Ira­ku.

Dwie woj­ny. Dwóch żoł­nie­rzy.

Do­bry hu­mor go opu­ścił.

2

Ga­bi­net puł­kow­ni­ka Kar­skie­go przy­po­mi­nał bar­dziej kwa­te­rę zie­mia­ni­na wy­gna­ne­go z wło­ści niż biu­ro do­wód­cy ba­ta­lio­nu. Ścia­ny zdo­bi­ły roz­ma­ite bi­be­lo­ty, sa­mu­raj­skie mie­cze, błysz­czą­ce mo­ne­ty w opra­wach i inne – zda­niem Kol­le­ra – śmie­ci, z któ­rych wie­le wi­dział wcze­śniej pod­czas bez­sen­nych nocy, oglą­da­jąc te­le­za­ku­py. Imi­ta­cji po­waż­ne­go sty­lu do­peł­nia­ło bar­wio­ne na he­ban biur­ko z mo­sięż­ną lam­pą. Wszyst­ko zaś znaj­do­wa­ło się w po­miesz­cze­niu, któ­re two­rzy­ła wy­ło­żo­na li­no­leum pod­ło­ga i ścia­ny z bla­chy fa­li­stej, wień­czył zaś uwie­szo­ny pod su­fi­tem kli­ma­ty­za­tor nie­okre­ślo­ne­go ko­lo­ru.

Pcha­nie sym­bo­li sta­tu­su do ewi­dent­nie tym­cza­so­wej prze­strze­ni ka­za­ło za­sta­no­wić się, czy na pew­no jest w niej jesz­cze dość miej­sca dla ego wła­ści­cie­la.

Kie­dy Kol­ler wszedł do środ­ka, Kar­ski dłu­bał w no­sie.

– Mel­du­je się po­rucz­nik Kol­ler.

– No, jest nasz tu­ry­sta – po­wie­dział Kar­ski jo­wial­nym to­nem. – Spo­cznij. – Prze­rzu­cił kil­ka pa­pie­rów na biur­ku, wy­cie­ra­jąc o nie za­bru­dzo­ną dłoń. – Jan Kol­ler, jak pił­karz?

– Tak jest.

– No tak. Tyl­ko że…

– Wzro­stu tro­chę bra­ku­je?

Puł­kow­nik zmru­żył nie­przy­jem­nie oczy. Zda­wa­ło się, że przy­szy­ko­wał ten żart wcze­śniej i li­czył na sal­wę śmie­chu oraz owa­cję na sto­ją­co.

– Skąd wy się u mnie wzię­li­ście, to ja nie wiem – stwier­dził. – Wy pew­nie też, ha?

Kol­ler nie od­po­wie­dział.

Miał trzy­dzie­ści lat, z któ­rych po­nad jed­ną trze­cią spę­dził w woj­sku. Jego oj­ciec aż do śmier­ci na raka trzust­ki, któ­ra na­stą­pi­ła kil­ka mie­się­cy wcze­śniej, nie uświa­do­mił so­bie, że ni­g­dy nie zo­sta­nie do­ce­nio­nym przez świat ge­niu­szem. Miał mat­kę, któ­ra przez więk­szość ży­cia utrzy­my­wa­ła tego nie­ro­ba, spę­dza­jąc dnie w cen­trum kul­tu­ry ta­tar­skiej, a noce w biu­rze tłu­ma­czeń. I sio­strę, któ­ra mia­ła wszyst­ko gdzieś i wy­le­gi­wa­ła się te­raz praw­do­po­dob­nie na jed­nej z au­stra­lij­skich plaż, cze­ka­jąc na ese­me­sa od męża fi­nan­si­sty.

Miał też kil­ka od­zna­czeń, z tych, któ­re da­wa­no wszyst­kim, nie­zbyt wie­le po­chwał i cał­kiem spo­ro na­gan, a na­wet jed­ną de­gra­da­cję. Te­le­wi­zor LCD ku­pio­ny na raty, ta­blet, kil­ka kur­sów ję­zy­ko­wych, nie­waż­ne pra­wo jaz­dy ka­te­go­rii A i wciąż ak­tu­al­ne B. Po­tęż­ne­go mo­ral­ne­go kaca i szu­fla­dę peł­ną zdjęć z róż­nych miejsc świa­ta.

Nie miał tyl­ko ży­cia poza ar­mią.

Sie­dząc za biur­kiem w cen­trum War­sza­wy, ca­ły­mi dnia­mi ga­pił się tę­sk­nie na te­le­fon. Jak na­sto­la­tek, któ­ry cze­ka na wia­do­mość od dziew­czy­ny. Ten wy­jazd był dla nie­go uro­dzi­no­wym pre­zen­tem. Nie­za­mie­rzo­nym przez prze­ło­żo­nych, oczy­wi­ście. Może na­wet nie­ocze­ki­wa­nym, a zda­niem wie­lu ob­ser­wa­to­rów – błęd­nym.

– Po­rucz­ni­ku Kol­ler – kon­ty­nu­ował Kar­ski. Przed­sta­wiał stan­dar­do­wy do bólu typ punk­tow­ca. – Zwy­kle nie mu­szę przy­po­mi­nać no­wym ofi­ce­rom, ja­kie­go ro­dza­ju za­da­nia wy­ko­nu­je­my. Z re­gu­ły jed­nak ktoś pyta mnie o zda­nie przy ich ob­sa­dzie. Sta­ra­my się, żeby na mi­sję jeź­dzi­li naj­lep­si.

Kol­ler nie zwykł oce­niać lu­dzi na pod­sta­wie pierw­sze­go wra­że­nia, ale w woj­sku w nie­któ­rych sy­tu­acjach trud­no o po­mył­kę. Kar­ski sta­no­wił wzór do­wód­cy wy­pra­ne­go z ini­cja­ty­wy, go­to­we­go na wszyst­ko w imię awan­su i chi­rur­gicz­nie – zda­wa­ło­by się – po­zba­wio­ne­go wia­ry w to, że ist­nie­ją ja­kieś ludz­kie za­sa­dy poza re­gu­la­mi­nem.

– Pierw­szy Sa­mo­dziel­ny Ba­ta­lion Roz­po­znaw­czy to naj­lep­sza, naj­le­piej uzbro­jo­na i naj­le­piej przy­go­to­wa­na do wszel­kich moż­li­wych za­dań jed­nost­ka Woj­ska Pol­skie­go. Klucz śmi­głow­ców Mi-24 pod do­wódz­twem ka­pi­ta­na Wie­te­ski, naj­do­sko­nal­sza do­stęp­na w kra­ju wer­sja ma­szyn, kom­pa­nia Twar­dych, ba­te­ria prze­ciw­lot­ni­cza, dy­wi­zjon ar­ty­le­rii, plu­ton roz­po­znaw­czy, plu­ton ko­man­do­sów GROM. Naj­lep­si lu­dzie…

Kar­ski wy­glą­dał na czło­wie­ka, któ­ry ni­g­dy nie po­bru­dził po­lo­we­go mun­du­ru, a na pa­ra­dach gu­bił czap­kę, kła­nia­jąc się naj­waż­niej­szym ge­ne­ra­łom. Po­rucz­nik nie ro­zu­miał, jaki pro­ces stał za de­cy­zją po­sta­wie­nia na cze­le jed­nost­ki ko­goś ta­kie­go jak Kar­ski. Ba­ta­lion fak­tycz­nie sta­no­wił crème de la crème Woj­ska Pol­skie­go. Był jako żywo zdję­ty z kom­pu­te­ro­wo ko­lo­ro­wa­nych i sztucz­nie fil­tro­wa­nych fil­mów w In­ter­ne­cie, wy­po­sa­żo­ny we wszyst­ko, cze­go za­chę­ce­ni nimi re­kru­ci ni­g­dy na­wet nie po­wą­cha­li.

– Szy­ku­je­my ofen­sy­wę, pa­nie puł­kow­ni­ku? – spy­tał Kol­ler.

Kar­ski na­wet nie spoj­rzał na no­we­go pod­wład­ne­go. Miał przy­go­to­wa­ny sce­na­riusz roz­mo­wy i nie pla­no­wał te­raz go zmie­niać.

– Ale pan… – Pod­niósł nie­co głos i te­atral­nie się­gnął po le­żą­cą na biur­ku tecz­kę. – Pan zda­je się być do­wo­dem, że w tym przy­pad­ku jest zu­peł­nie od­wrot­nie. Że nie jadą, wie­cie, naj­lep­si. Tyl­ko naj­gor­szych nam wy­sła­no. Do­my­śla się pan cze­mu? Ha?

Kol­ler wbił wzrok w jego klat­kę pier­sio­wą.

– Nie, pa­nie puł­kow­ni­ku – od­parł.

Na ze­wnątrz war­cza­ły sil­ni­ki Ro­so­ma­ków, któ­re po­ko­ny­wa­ły wła­śnie ostat­nią pro­stą przed oto­czo­nym ba­ra­ka­mi do­wódz­twa pla­cem. Przez me­cha­nicz­ne dud­nie­nie nie­kie­dy prze­bi­ja­ły się krzy­ki i śmiech. Ty­po­wy dzień w ba­zie.

Gha­zni. Duża pol­sko-ame­ry­kań­ska pla­ców­ka, w pro­win­cji, któ­rą moż­na przy odro­bi­nie sa­mo­za­par­cia okre­ślić jako środ­ko­wy Afga­ni­stan. Stre­fa woj­ny. Woj­ny XXI wie­ku, gdzie rzad­ko do­cho­dzi do praw­dzi­wych bi­tew, a czę­ściej strza­łu w ple­cy, raj­du sa­mo­cho­du pu­łap­ki albo wy­pusz­czo­nej na oślep ra­kie­ty. Gha­zni le­ża­ło w są­siedz­twie sek­to­rów, któ­re na ma­pach ko­lo­ru­je się czer­wie­nią. Ta czer­wień prze­są­cza­ła się przez gra­ni­ce, zu­peł­nie nie re­spek­tu­jąc li­nii roz­ry­so­wa­nych na szta­bo­wych pla­nach.

Kol­ler zer­k­nął przez okno.

Po roz­grza­nych ulicz­kach bazy prze­miesz­cza­li się bie­ga­cze, głów­nie Ame­ry­ka­nie w bia­łych ko­szul­kach, z bu­tel­ka­mi wody w ręce. Ktoś wra­cał z si­łow­ni, wy­cie­ra­jąc ręcz­ni­kiem twarz. Ktoś si­kał do pla­sti­ko­wej rury, ktoś do­peł­niał pro­zy służ­by woj­sko­wej, nio­sąc do spa­le­nia wiel­kie drew­nia­ne skrzy­nie z od­cho­da­mi. Woj­na nie woj­na, żyć trze­ba.

– Wy tu nie uda­waj­cie. – Głos Kar­skie­go ode­rwał po­rucz­ni­ka od po­dzi­wia­nia wi­do­ków. – Nie uda­waj­cie, że nie wie­cie, jaką pla­mę że­ście dali w Ira­ku. I niech wam się nie zda­je, że my wam tego nie pa­mię­ta­my. Nie wiem, kto tam w kra­ju osza­lał, żeby wam dać ten przy­dział, a tym bar­dziej…

Kol­ler zda­wał so­bie spra­wę, że to te­atr. For­ma w woj­sku jest waż­na, a jed­nym z jej ele­men­tów są krzy­ki, ma­cha­nie rę­ka­mi, a po­tem za­ła­my­wa­nie ich w nar­ra­cji: „Ja­kie­go kre­ty­na przy­dzie­li­ła mi zno­wu góra”. Owa for­ma wpi­sy­wa­ła się w sta­rą PRL-owską szko­łę, a Kar­ski naj­wy­raź­niej był jej re­pre­zen­tan­tem. Ce­lem było spra­wie­nie, by pod­wład­ny po­czuł się jak śmieć, zro­zu­miał ogrom ła­ski, któ­rą ob­da­rza go prze­ło­żo­ny, że w ogó­le mar­nu­je czas na wy­da­wa­nie mu roz­ka­zów, a wresz­cie po­jął, jak ła­two bę­dzie go zgnieść w przy­pad­ku nie­po­słu­szeń­stwa.

– …nie­po­ję­te, nie­po­ję­te zja­wi­sko. Służ­ba Wy­wia­du Woj­sko­we­go zu­peł­nie osza­la­ła. Kto to wi­dział, żeby…

Wspo­mnia­na sta­ra szko­ła była dziś prak­ty­ko­wa­na głów­nie przez nie­do­bit­ków po­przed­nie­go sys­te­mu, nie­udacz­ni­ków i za­kom­plek­sio­nych ka­rie­ro­wi­czów. Kol­ler sta­rał się nie oka­zy­wać praw­dzi­wych uczuć, ale po­dej­rze­wał, że jed­nak pa­trzy na Kar­skie­go jak na idio­tę. Spo­tkał tego fa­ce­ta pięć mi­nut temu, a miał wra­że­nie, jak­by znał go całe ży­cie. Puł­kow­nik jed­nak zu­peł­nie tego nie za­uwa­żył. Był zbyt za­słu­cha­ny we wła­sne sło­wa.

– Żeby ta­kie­go ko­goś…

– Pro­szę o przy­dział do jed­nost­ki, pa­nie puł­kow­ni­ku – po­wie­dział Kol­ler naj­spo­koj­niej­szym to­nem, na jaki mógł się zdo­być.

Kar­ski spoj­rzał spode łba. Jak­by za­sta­na­wiał się, dla­cze­go jego obe­lgi nie ro­bią wra­że­nia na sto­ją­cym przed nim wy­mu­ska­nym gów­nia­rzu. Rzu­cił przed sie­bie ko­lej­ną tecz­kę.

– Tu ma­cie przy­dział, za­da­nie i mapy. Obej­mie­cie plu­ton po­rucz­ni­ka Gre­czy­ka. Roz­cho­ro­wał się… na moje, ty­po­wy sy­mu­lant… – Chciał po­wie­dzieć coś jesz­cze, ale tyl­ko mach­nął ręką. – Dziw­ne ma­cie za­da­nie, do­praw­dy dziw­ne, żeby ta­kie spra­wy za­ła­twiał wy­wiad woj­sko­wy. I to jesz­cze w oso­bie po­rucz­ni­ka z taką hi­sto­rią.

– Nie je­stem wy­wia­dow­cą – od­parł Kol­ler. – Mó­wi­my o for­mie współ­pra­cy. Pro­szę trak­to­wać mnie jak… ofi­ce­ra pie­cho­ty, któ­ry w wol­nych chwi­lach po­ma­ga SWW w śledz­twie.

– Ame­ry­kań­skie­go szpic­la, ha?

Po­rucz­nik wzru­szył ra­mio­na­mi. Jego przy­szły do­wód­ca naj­wy­raź­niej nie lu­bił ko­lo­ro­wych ob­raz­ków w książ­kach. Wo­lał czar­no-bia­łe.

– WSI nie ist­nie­je. SWW le­d­wo po­wsta­ło…

– A! I to się aku­rat zga­dza! Oczu i uszu nie mamy! Bo im się po­rząd­ków za­chcia­ło.

– WSI ni­g­dy nie zła­pa­ło żad­ne­go ro­syj­skie­go szpie­ga…

Kar­ski zje­żył się wy­raź­nie.

– A ilu zła­pa­ło ame­ry­kań­skich? Po­wta­rza­cie pro­pa­gan­dę po­li­tycz­ną. Na­szy­mi spra­wa­mi po­win­ni­śmy zaj­mo­wać się my, nie­praw­da?

Po­rucz­nik wes­tchnął. Był zmę­czo­ny. Miał ocho­tę ude­rzyć Kar­skie­go na od­lew w wy­szcze­ka­ny pysk i zo­ba­czyć, czy sie­dzi w nim coś wię­cej niż le­d­wo wy­sta­ją­ca po­nad pa­go­ny mor­da. Czuł, że nie. Kol­ler nie był czło­wie­kiem nad­mier­nie agre­syw­nym. Wie­rzył za to w sku­tecz­ność pro­stych me­tod. Za­miast prze­pro­wa­dzać ka­ra­lu­cho­wi psy­cho­ana­li­zę, miaż­dżył owa­da bu­tem. To samo chęt­nie zro­bił­by te­raz.

Ode­gnał sprzed oczu ten ku­szą­cy ob­raz i po­wie­dział:

– Praw­da jest taka, że ra­por­ty mó­wią o han­dlu opium na te­re­nie ca­łej pro­win­cji i w wie­lu re­jo­nach pro­win­cji ościen­nych. Po­dob­ne wie­ści do­cho­dzą z kil­ku in­nych miejsc, ale tu się naj­wy­raź­niej za­czę­ło. Li­kwi­da­cja pro­ce­de­ru nie jest pol­ską spra­wą.

– A czy­ją?

– To pro­blem ISAF. Na­wet je­śli za­czę­ło się od na­sze­go kom­bi­na­tor­stwa, ca­ło­ścią mi­sji do­wo­dzą Ame­ry­ka­nie. Fakt, że do tak klu­czo­wych za­dań wzię­li Po­la­ków, świad­czy o du­żym za­ufa­niu.

– A tam, gów­no tam, nie za­ufa­nie! – Kar­ski po­czer­wie­niał na twa­rzy. – Je­śli od­strze­lą któ­re­goś z na­szych, nikt się nie przej­mie. A pol­skiej te­le­wi­zji ani nikt nie ufa, ani nie oglą­da, ha? I nie oszu­kuj­cie się, że jest ina­czej. Wpro­wa­dzić was trze­ba?

– Prze­szko­lo­no mnie… – Kol­ler po­my­ślał o ty­go­dniach spę­dzo­nych z ofi­ce­ra­mi wy­wia­du, któ­rzy wbi­ja­li mu do gło­wy umie­jęt­no­ści i in­for­ma­cje z za­an­ga­żo­wa­niem god­nym naj­bar­dziej wy­peł­nio­nych ak­cją roz­dzia­łów „Akwa­rium” Su­wo­ro­wa. Nie uczo­no go jed­nak sztu­czek ze spa­da­niem z krze­sła ani chwy­tów krav magi czy sy­stie­my. Przez więk­szość cza­su przy­swa­jał nie­zli­czo­ne sche­ma­ty po­wią­zań ple­mien­nych Afga­ni­sta­nu, struk­tur or­ga­ni­za­cji ter­ro­ry­stycz­nych, bio­gra­fie ich naj­waż­niej­szych li­de­rów i sto­sy akt ofi­ce­rów ISAF. – Ale je­śli pan puł­kow­nik ma czas…

– Czas! Czas! Woj­na jest, sprzęt cały czas na miny wjeż­dża czy inne „aj­di­ki”, jak wy to z an­giel­ska na­zy­wa­cie, a ten pyta, czy ja mam czas! Nie mam, ani tro­chę. Ale sko­ro już so­jusz­nik do spół­ki z SWW wy­sy­ła mi ta­kie­go waż­ne­go po­rucz­ni­ka, i to ro­da­ka, chy­ba po­świę­cę mu jesz­cze parę mi­nut.

Kol­ler kiw­nął gło­wą, co mia­ło wy­glą­dać jak po­dzię­ko­wa­nie, a w rze­czy­wi­sto­ści było prze­łknię­ciem ci­sną­ce­go się na usta prze­kleń­stwa.

– Ba­ła­gan jest. O, tyle po­wiem! W ze­szłym mie­sią­cu mie­li­śmy wię­cej kon­tak­tów bo­jo­wych niż wcze­śniej przez pół roku. Zima jest, po­win­no się spo­koj­niej ro­bić. A tu taka zmia­na. Kil­ka wio­sek spło­nę­ło i przy­cho­dzą do nas się ża­lić, że ich nie obro­ni­li­śmy. A wie­cie, cze­mu nie obro­ni­li­śmy?

– Na pew­no jest do­bre wy­tłu­ma­cze­nie.

– Bo się sami le­d­wo bro­nić umie­my. Co kil­ka nocy gdzieś nad obo­zem prze­la­tu­je ra­kie­ta, nie­kie­dy w coś tra­fi, a ran­nych nie ma gdzie upchać. Moi ofi­ce­ro­wie bun­tu­ją się i pa­go­nów nie chcą no­sić, bo niby w mie­ście na nich po­lu­ją. Po­noć w związ­ku z nar­ko­ty­ka­mi. Ga­da­ją, że ktoś wy­ko­rzy­stu­je ofen­sy­wę, bo wte­dy ba­ła­gan i nie doj­dziesz po­tem, co się dzia­ło.

– Roz­gryw­ki mię­dzy ofi­ce­ra­mi ISAF?

– Może i tak być, głu­pie by to nie było. Mó­wią też, że Afgań­czy­cy, brat­ni nasz rząd zna­czy, sam za­czął han­del zwal­czać. Ale z czy­je­go roz­ka­zu i za czy­ją ła­pów­kę, to już nam nikt nie po­wie. Sami może chcą prze­jąć. Tyle, co pew­ne, że ktoś tam na­ro­bił nie­złe­go bi­go­su.

Kol­ler pod­niósł do­ku­men­ty i miał się kie­ro­wać do wyj­ścia. Po­wstrzy­mał go głos puł­kow­ni­ka:

– Chwi­la! Co za zwy­cza­je? Nie da­łem po­zwo­le­nia na odej­ście. No. Wa­sza pla­ców­ka leży na po­gra­ni­czu stre­fy ob­sa­dzo­nej przez Ame­ry­ka­nów. Bę­dzie­cie współ­pra­co­wać z tymi wa­szy­mi so­jusz­ni­ka­mi. Han­del opium han­dlem opium, rób­cie se, co chce­cie, ale mo­ich lu­dzi nie daj­cie w nic wcią­gnąć.

– Wcią­gnąć?

– Naj­po­tęż­niej­sza kon­wen­cjo­nal­na ar­mia świa­ta, z ca­łym jej przy­go­to­wa­niem lo­gi­stycz­nym i ide­olo­gicz­nym, nie zdo­ła­ła opa­no­wać Afga­ni­sta­nu. – Kar­ski chrząk­nął, po czym do­dał ła­god­nie: – Nie łu­dzić się, nie ba­wić w bo­ha­te­ra. Mar­twi ofi­ce­ro­wie to zła pra­sa. Ro­zu­mie­cie?

– Ma pan na my­śli ar­mię so­wiec­ką, pa­nie puł­kow­ni­ku?

Kar­ski kiw­nął gło­wą, a na jego twarz wy­stą­pił uśmiech w ro­dza­ju: „No, ro­zu­mie­my się wresz­cie”.

– Nikt nie za­prze­czy – po­wie­dział, zdo­by­wa­jąc się na god­ny ton. Gdzieś w po­miesz­cze­niu unio­sła się at­mos­fe­ra po­cho­dów pierw­szo­ma­jo­wych i pla­ka­tów wo­dzów par­tii, któ­rzy przy­tu­la­ją do pier­si dzie­ci. – Swe­go cza­su Kreml nie miał so­bie rów­nych. Je­śli na­wet z całą swo­ją po­tę­gą, sprzę­tem, stra­te­gią…

– Rów­nież trud­ny kunszt ba­le­tu naj­le­piej po­siadł on na pla­ne­cie tej – rzu­cił Kol­ler od nie­chce­nia. Nie miał ocho­ty dłu­żej słu­chać tego beł­ko­tu.

Ale Kar­ski, choć naj­wy­raź­niej za­ko­cha­ny w Kra­ju Rad, nie miał w so­bie dość oby­cia, żeby zro­zu­mieć i do­ce­nić na­wią­za­nie. Spur­pu­ro­wiał na twa­rzy.

– Won! – po­wie­dział wście­kle.

Kol­ler strze­lił ob­ca­sa­mi. Puł­kow­nik szy­ko­wał się do ty­ra­dy. Na­bie­rał już po­wie­trza w płu­ca jak gi­gan­tycz­na lo­ko­mo­ty­wa. Za­cho­wa­nie umiar­ko­wa­nie lo­gicz­ne, sko­ro do­pie­ro ka­zał pod­wład­ne­mu się wy­no­sić. A może lo­gicz­ne po so­wiec­ku. Za­miar prze­rwał gło­śny trzask otwie­ra­nych gwał­tow­nie drzwi.

Ofi­cer dy­żur­ny nie­mal wpadł na Kol­le­ra. Tyl­ko zgrab­ny, bok­ser­ski unik po­rucz­ni­ka spra­wił, że nie zde­rzy­li się ze sobą, a w po­wie­trze nie po­le­cia­ły sto­sy trzy­ma­nych przez obu pa­pie­rów.

Dy­żur­ny zer­k­nął na Kar­skie­go, po­tem na nie­zna­ne­go so­bie ofi­ce­ra. Wy­prę­żył się w po­zy­cji na bacz­ność. Jego bla­da mimo upa­łu twarz zdra­dza­ła zde­ner­wo­wa­nie.

– No, mów­cie – po­wie­dział puł­kow­nik, wciąż pur­pu­ro­wy z gnie­wu. – Le­piej, żeby to waż­ne było.

– Cho­dzi o Raji, pa­nie puł­kow­ni­ku!

– Zno­wu atak?

– Tego nie spo­sób po­wie­dzieć…

Puł­kow­nik zła­pał się za gło­wę i wy­rwał z niej kil­ka cien­kich si­wych wło­sów.

– Zno­wu, zno­wu! Do­pie­ro co re­por­te­rów wy­rzu­ci­łem do Ame­ry­ka­nów, a tu zno­wu to! – Spoj­rzał na wciąż wy­prę­żo­ne­go i wy­raź­nie nie­cier­pli­wią­ce­go się żoł­nie­rza. – Mie­li ja­kieś stra­ty?

– Mel­du­ję, że nie.

Kar­ski aż trza­snął ręką w biur­ko.

– Co mnie stra­szy­cie? Żar­ty so­bie ro­bią!

– Nie żar­ty.

– Jak im żar­cie nie sma­ku­je, to nie mój pro­blem.

– Nie.

– A z na­pra­wa­mi mu­szą po­cze­kać, ko­lej­ka jest.

Na twa­rzy żoł­nie­rza za­czę­ła po­ja­wiać się de­spe­ra­cja.

– Pa­nie puł­kow­ni­ku, nie o to cho­dzi…

– To o co? Od mi­nu­ty tu sto­icie i nic nie chce­cie po­wie­dzieć. Mel­do­wać za­raz!

Dy­żur­ny wes­tchnął i spoj­rzał na prze­ło­żo­ne­go z tym sa­mym bez­na­dziej­nym ża­lem nad jego in­te­lek­tem, co Kol­ler kil­ka mi­nut wcze­śniej.

– Łącz­ność z Raji zo­sta­ła ze­rwa­na – po­wie­dział ci­cho.

Kol­ler był pe­wien, że się prze­sły­szał.

Nie mo­gło dojść do ze­rwa­nia łącz­no­ści tak po pro­stu. Bazy ISAF znaj­do­wa­ły się w sta­łym, po­twier­dza­nym co kil­ka go­dzin na­słu­chu ra­dio­wym i sa­te­li­tar­nym. Po­nad­to nad każ­dą z nich wi­sia­ły ob­ła­do­wa­ne ka­me­ra­mi ba­lo­ny ob­ser­wa­cyj­ne – ob­raz był prze­ka­zy­wa­ny bez­po­śred­nio do cen­trów do­wo­dze­nia. W tym przy­pad­ku: Gha­zni. Pro­ce­du­ry awa­ryj­ne unie­moż­li­wia­ły sy­tu­ację, w któ­rej bez za­po­wie­dzi cał­ko­wi­cie zni­ka z ete­ru wy­peł­nio­na ludź­mi baza.

– Po­go­da? – spy­tał puł­kow­nik.

– Nie – za­prze­czył dy­żur­ny. – W ich re­jo­nie nie zgła­sza­no burz.

– No to jak? – W gło­sie Kar­skie­go za­brzmia­ło zde­ner­wo­wa­nie. Nie ta­kie jak wcze­śniej. Głęb­sze. – To nie okręt pod­wod­ny. Tyle sa­te­li­tów, elek­tro­ni­ki wię­cej jak na chiń­skim ba­za­rze i co, nie od­zy­wa­ją się?

– Nie, pa­nie puł­kow­ni­ku. Wszyst­ko jest na głu­cho, nie do­sta­je­my żad­nej in­for­ma­cji zwrot­nej. Zgła­sza­ją się zwy­kle co sześć go­dzin, za­czę­li­śmy ich wy­wo­ły­wać ru­ty­no­wo. Bez skut­ku. Nie ma na­wet łącz­no­ści z ba­lo­na­mi.

Raji. Kol­ler znał tę na­zwę. W trak­cie szko­le­nia po­wta­rza­no, że zna­cze­nie pla­ców­ki prze­kra­cza jej roz­miar. Le­ża­ła w miej­scu pra­wie wy­lud­nio­nym, stąd nie­wiel­ki gar­ni­zon – je­den plu­ton, trzy­dzie­stu lu­dzi. Była jed­nak istot­na z in­nych po­wo­dów. Strze­gła spor­ne­go te­ry­to­rium i sta­no­wi­ła naj­da­lej wy­su­nię­ty na za­chód punkt Pol­skie­go Kon­tyn­gen­tu Woj­sko­we­go. Da­lej znaj­do­wa­ły się pla­ców­ki ame­ry­kań­skie. Do więk­szo­ści nie­for­mal­nych kon­tak­tów na li­nii USA – Pol­ska, przede wszyst­kim mię­dzy zwy­kły­mi żoł­nie­rza­mi, do­cho­dzi­ło wła­śnie tam.

Raji znaj­do­wa­ło się na li­ście czte­rech miejsc wy­ty­po­wa­nych jako po­ten­cjal­ne ogni­ska han­dlu opium w ob­rę­bie sił So­ju­szu.

Dy­żur­ny ga­pił się na Kar­skie­go, puł­kow­nik zaś miał otwar­te usta i minę wska­zu­ją­cą na chęć rzu­ce­nia się do uciecz­ki.

– To ten, co by tu…

Do­wód­ca ba­ta­lio­nu uniósł słu­chaw­kę sto­ją­ce­go na biur­ku te­le­fo­nu. Po­trzy­mał ją chwi­lę w dło­ni, ob­li­zał raz i dru­gi usta, po czym odło­żył z po­wro­tem, nie ma­jąc naj­wy­raź­niej po­ję­cia, do kogo po­wi­nien za­dzwo­nić.

– Nie no… No jak ze­rwa­na? – spy­tał zno­wu. – Co to za głu­pie żar­ty?

– Pró­bu­je­my na­wią­zać łącz­ność, ale to nie kwe­stia sprzę­tu. Wy­da­je się, że po ich stro­nie wszyst­ko jest w po­rząd­ku.

– Do­bra, to może tak… Gdzie Wie­te­ska i he­li­kop­te­ry?

– W ak­cji, pa­nie puł­kow­ni­ku! Po­ma­ga­ją za­bez­pie­czać ame­ry­kań­ski kon­wój. Do­bre trzy go­dzi­ny dro­gi.

– Trzy go­dzi­ny? Kto po­zwo­lił, że­by­śmy na tak dłu­go zo­sta­li bez wspar­cia z po­wie­trza?

– Cóż… Pan.

Kar­ski skrzy­wił się sztucz­nie, uda­jąc zdzi­wie­nie ni­czym ak­tor ze szkol­ne­go te­atrzy­ku.

– Ja?

– Mó­wił pan, że trze­ba ma­ni­fe­sto­wać Ame­ry­ka­nom na­szą obec­ność.

– A, tak. Bo fak­tycz­nie trze­ba. No, nie trze­ba?

– Pa­nie puł­kow­ni­ku – wtrą­cił się Kol­ler – Raji jest po dro­dze do Tiro, praw­da?

Kar­ski zda­wał się go nie do­strze­gać. Ob­ró­cił się w stro­nę mapy, a po­tem do okna, wresz­cie wy­cią­gnął z kie­sze­ni chust­kę i za­czął dłu­bać przez nią w no­sie. Ode­zwał się za to dy­żur­ny, spo­glą­da­jąc ką­tem oka na trzy­ma­ną przez po­rucz­ni­ka tecz­kę.

– Po dro­dze – po­twier­dził. – Nie trze­ba na­wet za bar­dzo zba­czać.

– Do­bra – po­wie­dział wresz­cie Kar­ski. – Zbo­czy­cie, za­wa­dzi­cie, rzu­ci­cie okiem, tak? Nie ro­bić nic bez kon­sul­ta­cji ze mną. Co­kol­wiek nie tak, naj­pierw mel­du­nek do mnie, ha? Je­śli się nie ode­zwą… – Wy­tarł spo­co­ne dło­nie o spodnie. – Kie­dy Wie­te­ska skoń­czy za­da­nie, do­łą­czy do was. Kogo będę miał pod ręką, też za­raz wy­ślę. A wy mel­duj­cie. Na pew­no to ja­kieś głup­stwo.

Puł­kow­nik pró­bo­wał unik­nąć zbęd­ne­go roz­gło­su, Kol­ler zda­wał so­bie z tego spra­wę. Tak na­praw­dę do­wód­ca ba­ta­lio­nu był prze­ra­żo­ny – to też dało się po­znać od razu. Ostat­nie zda­nie wy­po­wie­dział, jak gdy­by pró­bo­wał prze­ko­nać sam sie­bie. Bla­dość na jego twa­rzy zdra­dza­ła wszyst­ko.

Wie­te­ski nie od­wo­łał, co z ko­lei ozna­cza­ło, że chce wszyst­ko za­ła­twić po ci­chu.

Kie­dy wy­cho­dzi­li ra­zem z po­ko­ju Kar­skie­go, dy­żur­ny trą­cił Kol­le­ra ra­mie­niem.

– Ta ofen­sy­wa to tra­ge­dia – po­wie­dział. – Pra­wie wszyst­kie bazy na po­łu­dnio­wy za­chód od Gha­zni zgła­sza­ły ak­tyw­ność prze­ciw­ni­ka. Mniej­szą czy więk­szą.

– Pra­wie wszyst­kie?

– Wszyst­kie oprócz Raji.

3

Kar­ski stał przed ścia­ną, wo­dząc nie­obec­nym wzro­kiem po zdo­bią­cych ją dro­bia­zgach. Puł­kow­nik był czło­wie­kiem nie­udol­nym, ma­łost­ko­wym i za­wist­nym. Ukształ­to­wa­ło go woj­sko in­nych cza­sów, ar­mia, w któ­rej drzwi ka­rie­ry otwie­ra­ło do­bre, ro­bot­ni­cze po­cho­dze­nie i po­pie­ra­nie się ze „swo­imi”.

Po zmia­nie ustro­ju za­szedł znacz­nie da­lej, niż mógł­by się spo­dzie­wać. Miał szczę­ście, tyle wie­dział. Na­tu­ral­ną kon­se­kwen­cją do­wódz­twa w Afga­ni­sta­nie po­wi­nien być awans.

„Ge­ne­rał Jan Kar­ski”. Co­dzien­nie my­ślał, jak wy­glą­da­ły­by zło­te li­te­ry na wi­zy­tów­ce.

Coś pod­po­wia­da­ło mu, że pie­lę­gno­wa­ne od lat ma­rze­nie wła­śnie się od­da­la.

4

Żoł­nie­rze z no­we­go plu­to­nu Kol­le­ra cze­ka­li na ze­wnątrz w peł­nym opo­rzą­dze­niu. Sta­li w non­sza­lanc­kiej po­zy­cji na bacz­ność, może lek­ko prze­sa­dzo­nej, na wzór fil­mów w ro­dza­ju „Dzie­wią­tej kom­pa­nii”. Część ga­wę­dzi­ła, nie za­wra­ca­jąc so­bie gło­wy ści­sze­niem gło­su.

– Po­dob­no pod­ofi­cer mu po tej hi­sto­rii zwa­rio­wał. Sły­sza­łem od kum­pla, któ­re­go przy­ja­ciel ma zna­jo­mych w psy­chia­try­ku. Fa­cet zu­peł­nie nie kon­tak­tu­je, lata z ja­kąś ga­łąz­ką jo­dły i gada do niej bez prze­rwy. Bo po­noć lu­dziom nie ufa.

– A nie cy­pry­su?

– A co za róż­ni­ca?

– W su­mie żad­na. Tak czy siak, kla­sycz­nie po­je­ba­ny.

– Ja sły­sza­łem, że pal­nął so­bie w łeb jesz­cze w Ira­ku. Na miej­scu. A nie ja­kieś cho­in­ki zbie­rał.

Z ra­mion żoł­nie­rzy zwi­sa­ły Be­ry­le, nie­kie­dy w im­pro­wi­zo­wa­nym z sza­rych szmat pu­styn­nym ka­mu­fla­żu. Kol­ler do­strzegł, jak nie­wie­le z nich sta­no­wi­ły wer­sje z gra­nat­ni­kiem. Wie­dział, że moc­no na­rze­ka­no na te bra­ki. Uzbro­je­nia plu­to­nu do­peł­nia­ło kil­ka gra­nat­ni­ków RPG, dwa ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we PK i na tym koń­czy­ła się li­sta ognio­wych atu­tów. Kol­ler do­strzegł całą masę sprzę­tu, któ­ry żoł­nie­rze ewi­dent­nie do­ku­pi­li na wła­sny koszt: ka­mi­zel­ki, ła­dow­ni­ce, buty, ple­ca­ki i kurt­ki.

Z tyłu, za plu­to­nem, cze­ka­ły trzy brud­no­zie­lo­ne Ro­so­ma­ki z otwar­ty­mi wła­za­mi i dum­nie unie­sio­ny­mi trzy­dzie­sto­mi­li­me­tro­wy­mi ar­mat­ka­mi. „Świ­nia­ki”, jak je nie­kie­dy na­zy­wa­no, były go­to­we. Sze­ścio­cy­lin­dro­we sil­ni­ki mru­cza­ły przy­jem­nie w słoń­cu.

Ko­ło­wy trans­por­ter opan­ce­rzo­ny Ro­so­mak bez kom­plek­sów mógł kon­ku­ro­wać z naj­lep­szy­mi ma­szy­na­mi po­zo­sta­łych kon­tyn­gen­tów ISAF. Na as­fal­cie po­tra­fił roz­wi­nąć pręd­kość oko­ło stu ki­lo­me­trów na go­dzi­nę, po­ło­wę tego na bez­dro­żach, na do­da­tek był mało wy­wrot­ny i miał świet­ne wła­ści­wo­ści jezd­ne. Li­stę atu­tów wień­czy­ła im­po­nu­ją­ca siła ognia. Trzy­dzie­sto­mi­li­me­tro­wa szyb­ko­strzel­na ar­ma­ta Bu­sh­ma­ster ATK Mk 44 oraz uni­wer­sal­ny ka­ra­bin ma­szy­no­wy UKM-2000 zda­wa­ły się wręcz ide­al­nie przy­sto­so­wa­ne do afgań­skich wa­run­ków bo­jo­wych. Prze­ciw­nik nie miał sprzę­tu opan­ce­rzo­ne­go, był jed­nak szyb­ki i nie­uchwyt­ny. I to wła­śnie szyb­kość była w wal­ce z nim naj­waż­niej­sza.

Eks­per­ci ISAF zgod­nie ce­ni­li Ro­so­ma­ka wy­żej niż na przy­kład ame­ry­kań­skie Stry­ke­ry. Żoł­nie­rze zaś mniej nie­chęt­nie niż w in­nych przy­pad­kach po­wie­rza­li ży­cie pol­skiej ma­szy­nie.

Gdy Kol­ler sta­nął na pla­cu, roz­mo­wy urwa­ły się na­gle. Po­rucz­nik zde­rzył się ze ścia­ną mil­cze­nia i ba­daw­czych spoj­rzeń. Wy­czuł to mo­men­tal­nie, nie po­trze­bo­wał ani dwu­na­stu lat w woj­sku, ani prze­szko­le­nia przez SWW. Każ­dy nor­mal­ny czło­wiek wie, kie­dy zna­lazł się w sy­tu­acji ucznia przy ta­bli­cy.

– Czo­łem, żoł­nie­rze! – rzu­cił z głu­pia frant.

Od­po­wie­dzia­ło mu kil­ka nie­wy­raź­nych po­mru­ków, z któ­rych: „Co to za de­bil?” i „O tym pa­ca­nie mó­wi­łeś, Ma­ciek?” wy­da­wa­ły się jed­ny­mi z bar­dziej kul­tu­ral­nych.

Stał i wo­dził wzro­kiem po ko­lej­nych twa­rzach. Nie były przy­jaz­ne. Wy­jeż­dża­nie z mor­dą na dzień do­bry, w sty­lu Kar­skie­go, nie wy­da­wa­ło się do­brym po­my­słem, ści­ska­nie po ko­lei dło­ni i żar­cik o Po­la­ku, Ru­sku i Niem­cu tak­że. Na ra­tu­nek przy­szedł Ga­laś.

– Roz­ka­zy, pa­nie po­rucz­ni­ku?

Kol­ler do­ce­nił gest ka­pra­la, ale do­strzegł też dy­stans i pe­wien chłód. Głos Ga­la­sia brzmiał su­cho, wręcz prze­sad­nie ofi­cjal­nie. Pod­ofi­cer na­dal miał bez­czel­ną iskrę w oczach, ale za­bra­kło w nich ser­decz­no­ści, któ­rą dało się do­strzec kil­ka go­dzin wcze­śniej na lot­ni­sku.

– Je­dzie­my do Tiro, zmie­nić sta­cjo­nu­ją­cy tam plu­ton.

Ka­pral kiw­nął gło­wą.

– Mel­du­ję po­słusz­nie, że tak jest. To wszyst­ko? – spy­tał, jak gdy­by znał od­po­wiedź.

Szczel­ność obie­gu in­for­ma­cji w ba­zie, w któ­rej wieść o na­głym za­milk­nię­ciu Raji roz­cho­dzi­ła się szyb­ciej wśród żoł­nie­rzy niż do­wódz­twa, przy­pra­wi­ła Kol­le­ra je­dy­nie o śmiech. Spo­tka­nie z Kar­skim upew­ni­ło go, że w tej kwe­stii (jak za­pew­ne i w in­nych) moż­na się spo­dzie­wać iście mon­ty­py­tho­now­skie­go ka­ba­re­tu.

– A jak my­śli­cie? – rzu­cił Kol­ler, niby od nie­chce­nia.

Uj­rzał, że Ga­laś ob­da­ro­wu­je go tym sa­mym spoj­rze­niem, któ­rym Kar­skie­go bliź­ni ob­da­ro­wy­wa­li praw­do­po­dob­nie od ko­ły­ski.

– Mel­du­ję, pa­nie po­rucz­ni­ku, że nie my­ślę – wy­prę­żył się ka­pral. – Na stu szes­na­stu stro­nach re­gu­la­mi­nu woj­sko­we­go nie pada sło­wo „my­śleć”. Na­le­ży do­mnie­my­wać, że my­śle­niem zaj­mu­ją się ofi­ce­ro­wie. Od pod­po­rucz­ni­ka wzwyż.

Kol­ler uśmiech­nął się pod no­sem w uzna­niu kla­sy żar­tu. Nie on był jed­nak ad­re­sa­tem dow­ci­pu, czuł to wy­raź­nie. Kil­ku żoł­nie­rzy pod Roś­ka­mi za­re­cho­ta­ło.

Od­kąd żoł­nie­rze plu­to­nu do­wie­dzie­li się, kto bę­dzie pro­wa­dził od­dział, coś się sta­ło. W cią­gu ostat­niej go­dzi­ny lub dwóch. To coś spra­wi­ło, że choć­by do­wód­ca wy­gło­sił te­raz prze­mó­wie­nie nie gor­sze niż Wil­liam Wal­la­ce za­grze­wa­ją­cy Szko­tów do wal­ki, roz­da­wał cu­kier­ki, bim­ber albo ku­po­ny do naj­bliż­sze­go domu uciech, oni i tak by mu nie za­ufa­li.

Nie było więc sen­su tra­cić cza­su na wstę­py.

– Je­dzie­my naj­pierw do Raji. Mają tam ja­kieś pro­ble­my z łącz­no­ścią, a to wła­ści­wie po dro­dze. Po­tem wra­ca­my do pod­sta­wo­we­go za­da­nia.

Wo­lał nie da­wać im szan­sy wol­nej wy­po­wie­dzi, więc do­rzu­cił na­tych­miast:

– Do wo­zów! Jadę w pierw­szym.

Pod­niósł z zie­mi ple­cak. Ry­zy­ko­wał w naj­głup­szy moż­li­wy spo­sób. Kładł na jed­nej sza­li na­der praw­do­po­dob­ną ewa­ku­ację do domu i dzie­sięć lat krą­żą­cej wśród żoł­nie­rzy le­gen­dy o po­rucz­ni­ku, któ­ry nie ukoń­czył na­wet pierw­sze­go pa­tro­lu, bo za­raz wpa­ko­wał się na aj­di­ka, a na dru­giej umiar­ko­wa­nie doj­rza­ły spo­sób udo­wod­nie­nia, że przy­naj­mniej nie jest tchó­rzem.

Li­czył, że nie udo­wod­ni tego wła­snym tył­kiem.

– Ga­laś, ze mną – po­wie­dział. – Każ kie­row­com trzy­mać się haj­łe­ja tak dłu­go, jak uzna­ją to za bez­piecz­ne, a po­tem niech jadą na prze­łaj. Spie­szy­my się, ale bez prze­sa­dy.

Ga­laś wzru­szył ra­mio­na­mi. Nie usły­szał nic no­we­go. Set­ki ki­lo­me­trów dróg, a oni przez więk­szość cza­su jeź­dzi­li po wer­te­pach dwie­ście me­trów od szla­ku. Na szo­sach, a wła­ści­wie pod nimi, ta­li­bo­wie naj­chęt­niej roz­kła­da­li miny pu­łap­ki.

Pa­ra­no­ja woj­ny.

Choć więk­szość aj­di­ków, im­pro­wi­zo­wa­nych ła­dun­ków wy­bu­cho­wych, nie była w sta­nie prze­bić pan­ce­rza Ro­so­ma­ka, ni­ko­go to nie uspo­ka­ja­ło. Broń ofen­syw­na roz­wi­ja­ła się, zwy­cza­jo­wo, w szyb­szym tem­pie niż de­fen­syw­na. I już gdzie­nie­gdzie mó­wio­no o uży­ciu ła­dun­ków ku­mu­la­cyj­nych. Po­noć ra­dzi­ły so­bie na­wet z Twar­dy­mi.

Żoł­nie­rze roz­bie­gli się na roz­kaz. Spraw­nie, szyb­ko i bez zbęd­nych ru­chów. Kol­ler ob­ser­wo­wał to z sa­tys­fak­cją. W pół­to­rej mi­nu­ty wszyst­kie wozy były go­to­we do dro­gi, dzia­ło­no­wi na sta­no­wi­skach, a Ga­laś za­my­kał za nim właz Ro­so­ma­ka. Po­rucz­nik chciał sie­dzieć z tyłu, z ludź­mi, nie na miej­scu do­wód­cy. Chciał ich po­znać.

5

Obec­ność Kar­skie­go na stoł­ku do­wód­cy ba­ta­lio­nu nie sta­no­wi­ła wy­zwa­nia. Jego tecz­kę Kol­ler wi­dział jesz­cze w Pol­sce. Za­war­tość do­ku­men­tów dało się za­mknąć w kil­ku sło­wach: ka­rie­ro­wicz, nie­zbyt in­te­li­gent­ny, tchórz­li­wy, nie­kom­pe­tent­ny – te same opi­nie po­wta­rza­ły się w za­sa­dzie bez prze­rwy. Ow­szem, mógł przez głu­po­tę czy ase­ku­ranc­two nie­spo­dzie­wa­nie ugryźć, ale – zda­niem ofi­ce­ra pro­wa­dzą­ce­go, naj­wy­raź­niej ma­ją­ce­go na ten te­mat wy­ro­bio­ne zda­nie – był w grun­cie rze­czy jak wiel­ka psia kupa; śmier­dzi z da­le­ka i nikt nie ma ocho­ty wziąć się do sprzą­ta­nia, ale przy­naj­mniej ła­two jej uni­kać. Kol­ler skrzy­wił się, sły­sząc po raz pierw­szy to nie­zbyt wy­ra­fi­no­wa­ne po­rów­na­nie, ale te­raz, gdy po­znał puł­kow­ni­ka, uznał, że jest traf­ne. Kar­skie­go na­le­ża­ło omi­jać sze­ro­kim łu­kiem, wte­dy był nie­groź­ny.

W wa­run­kach po­ko­ju puł­kow­nik mógł­by zła­mać nie­jed­ną ka­rie­rę, na woj­nie spra­wa się kom­pli­ko­wa­ła. W ra­zie kon­flik­tu z ofi­ce­rem w świe­tle re­flek­to­rów znaj­do­wał się i on – do­wódz­two mo­gło so­bie za­dać py­ta­nie, czy aby na pew­no pa­nu­je nad swo­imi ludź­mi. Puł­kow­nik sta­rał się ta­kich sy­tu­acji za wszel­ką cenę uni­kać: w oce­nie Kol­le­ra Kar­ski wo­lał, by jego na­zwi­sko po­ja­wia­ło się je­dy­nie przy oka­zji wspo­mi­na­nia, jak świet­ną szar­lot­kę upie­kła jego żona na piąt­ko­we­go po­ke­ra w szta­bie.

Poza tym był tchó­rzem, i to tchó­rzem sta­cjo­nar­nym. Za bazę wy­jeż­dżał, tyl­ko kie­dy mu­siał – tak twier­dzi­ło SWW. Naj­chęt­niej w bez­piecz­ne miej­sca, a i tak więk­szość po­dró­ży spę­dzał sku­lo­ny, nie­mal le­żąc na pod­ło­dze. Nie prze­szka­dzał więc swo­im ofi­ce­rom ina­czej niż przez ra­dio, co w dość istot­ny spo­sób ogra­ni­cza­ło jego moż­li­wo­ści poza bazą.

Kol­ler wie­dział, że je­śli tyl­ko nie spro­wo­ku­je do­wód­cy ba­ta­lio­nu o je­den raz za dużo, nie ma się cze­go bać. W tej ukła­dan­ce to nie Kar­ski sta­no­wił wy­zwa­nie.

Sta­no­wi­li je żoł­nie­rze.

Wozy ru­szy­ły z ko­py­ta, przy­spie­sza­jąc do osiem­dzie­siąt­ki. Naj­wy­raź­niej kie­row­cy za­mie­rza­li nad­ro­bić na haj­łe­ju czas, któ­ry po­tem stra­cą na ka­mie­niach.

Po­rucz­nik od­chy­lił gło­wę w tył i przy­mknął oczy. W środ­ku wozu pan­cer­ne­go świat za­wsze wy­glą­dał tak samo. Każ­da woj­na i każ­de za­da­nie, do­pó­ki za­my­ka­ły się w ścia­nach Ro­so­ma­ka, były jed­na­ko­we. W pa­mię­ci zle­wa­ły się po­tem w jed­no po­zba­wio­ne szcze­gó­łów wspo­mnie­nie. Wspo­mnie­nie emo­cji, któ­re czło­wiek ukry­wał sam przed sobą – jak dziec­ko, któ­re za­kry­wa oczy, li­cząc, że scho­wa się przed świa­tem – a któ­re były tyl­ko ocze­ki­wa­niem na huk.

Je­śli dało się sły­szeć huk, czło­wiek prze­ży­wał. Je­śli nie usły­szał, bu­dził się po­tem w szpi­ta­lu, jak bok­ser po cięż­kim no­kau­cie, i mo­dlił się do Boga, żeby koń­czy­na, któ­rej nie czu­je, po pro­stu zdrę­twia­ła od dłu­gie­go le­że­nia.

Albo nie bu­dził się wca­le.

Kol­ler prze­tarł czo­ło.

W Roś­kach pa­no­wa­ła zwy­kle przy­jem­na at­mos­fe­ra. Je­śli do­wód­ca nie był sztyw­nia­kiem, pusz­cza­no mu­zy­kę, gra­no w kar­ty, roz­ma­wia­no, żar­to­wa­no. Czuj­ność za­cho­wy­wa­li tyl­ko ci, któ­rzy ob­ser­wo­wa­li pe­ry­metr.

W po­rów­na­niu z tym, co dzia­ło się w wo­zie ja­dą­cym na cze­le zmie­rza­ją­cej do Raji ko­lum­ny, po­grzeb uko­cha­nej bab­ci przy­po­mi­nał kar­na­wał w Rio.

Część żoł­nie­rzy osten­ta­cyj­nie czy­ści­ła ka­ra­bi­ny, resz­ta błą­dzi­ła wzro­kiem po ścia­nach, od­su­wa­jąc się jak naj­da­lej. Pa­da­ły rzad­kie, ba­nal­ne sło­wa – je­śli w ogó­le. Kol­ler czuł się jak po­li­truk z naj­ciem­niej­szych cza­sów ko­mu­ny.

– Ga­laś, spró­buj na­wią­zać kon­takt ra­dio­wy z Raji – po­wie­dział. Było tak ci­cho, że jego głos re­zo­no­wał o pan­cerz po­jaz­du. – Może mie­li coś z prze­kaź­ni­ka­mi i zła­pie­my ich z bliż­szej od­le­gło­ści.

– Mel­du­ję po­słusz­nie, że tak jest, pa­nie po­rucz­ni­ku.

Ka­pral ma­ni­pu­lo­wał chwi­lę przy urzą­dze­niu. Po­tem za­czął jed­no­staj­nym to­nem wy­wo­ły­wać po­ste­ru­nek w Raji. Trwa­ło to do­bre pół mi­nu­ty, ale od­po­wie­dział mu tyl­ko bia­ły szum.

Kol­ler po raz pierw­szy wi­dział, że Ga­laś był za­gu­bio­ny. Ka­pral prze­krę­cał jesz­cze chwi­lę ja­kieś prze­łącz­ni­ki, spraw­dzał, czy świe­cą się wszyst­kie lamp­ki. Na­wet ude­rzył otwar­tą dło­nią w sprzęt, jak gdy­by re­pe­ro­wał sta­re­go Ru­bi­na, nie naj­no­wo­cze­śniej­sze ra­dio en­tej ge­ne­ra­cji.

– Ile ra­dio­sta­cji tam mają?

– W każ­dym wo­zie po jed­nej – za­czął ka­pral, wy­li­cza­jąc na pal­cach. – Na dru­ży­nę po jed­nej prze­no­śnej. Ze trzy na po­ste­run­ku… I kil­ka za­pa­so­wych. Nie mniej niż dzie­sięć. Plus coś moc­niej­sze­go z sa­te­li­tą.

Jesz­cze przed wyj­ściem od Kar­skie­go po­rucz­nik do­wie­dział się, że sa­te­li­ty ob­ser­wa­cyj­ne Ame­ry­ka­nów nie do­strze­gły żad­nej wro­giej ak­tyw­no­ści w re­gio­nie. Kol­ler wie­dział, że to aku­rat może być praw­dą. Oglą­dał wcze­śniej zdję­cia te­re­nu: same góry i bez­dro­ża. Nie spo­sób po­dejść nie­zau­wa­żo­nym.

– Te ra­dia. Wszyst­kie by się po­psu­ły?

– Nie wiem, pa­nie po­rucz­ni­ku – od­parł Ga­laś. – Może ja­kieś roz­bły­ski na słoń­cu. Dużo o tym te­raz pi­szą.

– To mu­siał­by być naj­dziw­niej­szy roz­błysk świa­ta, żeby do­padł tyl­ko Raji, a omi­nął dwa inne po­ste­run­ki w pro­mie­niu dwu­dzie­stu ki­lo­me­trów.

Kol­ler li­czył, że bę­dzie to ja­kiś przy­czy­nek do dia­lo­gu. Ga­laś jed­nak wzru­szył tyl­ko ra­mio­na­mi, a resz­ta – choć z wy­raź­ną cie­ka­wo­ścią przy­słu­chi­wa­ła się do­tych­cza­so­wej wy­mia­nie zdań – na­gle wró­ci­ła do po­dzi­wia­nia spo­jeń pan­ce­rza cudu tech­ni­ki, ja­kim był wóz bo­jo­wy pie­cho­ty Ro­so­mak.

– Pró­buj co kwa­drans – rzu­cił po­rucz­nik, na­gle znie­chę­co­ny. – Może się ode­zwą.

Przez pra­wie go­dzi­nę je­cha­li w ci­szy, prze­ry­wa­nej tyl­ko przez od­głos kolb ka­ra­bi­nów stu­ka­ją­cych na wy­bo­jach o pod­ło­gę i ko­mu­ni­ka­ty od­le­głych baz.

Służ­ba Wy­wia­du Woj­sko­we­go dała Kol­le­ro­wi wszyst­kie na­rzę­dzia, ja­kich po­trze­bo­wał do wy­ko­na­nia za­da­nia: peł­no­moc­nic­twa i wspar­cie po­trzeb­ne do zi­den­ty­fi­ko­wa­nia i wy­ła­pa­nia, po ci­chu, czar­nych owiec. Ofi­ce­rów i pod­ofi­ce­rów, któ­rzy han­dlo­wa­li opium i przez współ­pra­cę z lo­kal­ny­mi gru­pa­mi prze­stęp­czy­mi na­ra­ża­li in­te­gral­ność i le­gi­ty­mi­za­cję ca­łe­go ISAF.

O za­ufa­nie od­dzia­łu mu­siał wal­czyć.

– Ga­laś! – po­wie­dział tak, żeby wszy­scy sły­sze­li.

Ka­pral grał na te­le­fo­nie w grę, w któ­rej każ­dy ko­lej­ny punkt ozna­czał je­den frag­ment gar­de­ro­by mniej na po­ru­sza­ją­cej się na ekra­nie mo­del­ce. Wy­wo­ła­ny uniósł gło­wę, Kol­ler po­czuł jed­nak na so­bie wzrok ca­łej dru­ży­ny.

– Tak, pa­nie po­rucz­ni­ku?

Po­wiódł spoj­rze­niem po każ­dej twa­rzy, na każ­dej za­trzy­mał się kil­ka se­kund. Może na­wet tro­chę za bar­dzo po oj­cow­sku. Wes­tchnął.

– Wi­dzę, co się dzie­je. Od­pu­ść­my so­bie ci­che dni – po­wie­dział po­wo­li pod ad­re­sem wszyst­kich. – Mów­cie, co was mę­czy, i za­łatw­my to te­raz.

Ci­sza. Sły­chać było je­dy­nie od­głos sil­ni­ka wozu i ci­che pi­ka­nie urzą­dzeń ko­mu­ni­ka­cyj­nych od stro­ny kie­row­cy.

Pa­trzy­li na nie­go bez en­tu­zja­zmu. Czuł, że jesz­cze chwi­la i stra­ci ich na do­bre.

– Nie bę­dzie lep­sze­go mo­men­tu. Co­kol­wiek po­wie­cie te­raz, w Roś­ku, w nim zo­sta­je, tak się uma­wia­my. To do­ty­czy wszyst­kich – po­wie­dział z na­ci­skiem. Za­plótł ręce na pier­si, jak gdy­by szy­ko­wał się do snu. – Ma­cie czas do koń­ca jaz­dy, po­tem może nie być kie­dy.

Ka­pral kiw­nął gło­wą i Kol­ler zo­ba­czył na tej jego ban­dyc­ko uro­czej gę­bie, że nie chce cho­wać ura­zy, ale jed­no­cze­śnie nie umie za­ufać czło­wie­ko­wi, o któ­rym wspo­mi­na­no w tylu opo­wie­ściach. Zbie­rał się chwi­lę w so­bie i za­nim ze­brał do koń­ca, ubiegł go któ­ryś z żoł­nie­rzy.

– Pan po­waż­nie, pa­nie po­rucz­ni­ku?

Sze­re­go­wy. Ja­sne oczy, blon­dyn, chło­pię­ca twarz. Typ przy­stoj­nia­ka, ame­ry­kań­skie­go ma­ri­ne z fil­mu. Na na­szyw­ce, któ­ra wy­sta­wa­ła spod ka­mi­zel­ki, wid­niał na­pis: „Rat­czak”.

– Tak jak mó­wi­łem.

– Gu­glo­wał pan sie­bie w In­ter­ne­cie?

Ba, a bo to raz? – po­my­ślał Kol­ler. Miał kil­ka chwil sła­bo­ści, kie­dy wpi­sy­wał wła­sne na­zwi­sko w wy­szu­ki­war­ce. Gdy po prze­czy­ta­niu ton wy­le­wa­nych na nie­go po­myj wy­łą­czał kom­pu­ter, miał wra­że­nie, że byli z Hi­tle­rem kum­pla­mi ze szkol­nej ław­ki.

Wzru­szył jed­nak ra­mio­na­mi z obo­jęt­ną miną. Gest nie wy­szedł za bar­dzo, Ro­so­ma­kiem za­czę­ło nie­źle trząść; wje­cha­li wła­śnie na bez­dro­ża. Cze­ka­ła ich go­dzi­na losu ziem­nia­ków w wor­ku.

– Ja­koś się nie zda­rzy­ło… – skła­mał bez mru­gnię­cia okiem.

– Pan wie, co wy­ska­ku­je, jak się pana wpi­sze? – Ko­lej­ny głos w roz­mo­wie. Może i pę­dzi­li w stro­nę prze­pa­ści, ale przy­naj­mniej na po­kła­dzie było ich co­raz wię­cej.

Wiel­ki, umię­śnio­ny gość. Kol­ler ko­ja­rzył go. Star­szy sze­re­go­wy Fe­liks Kry­szak, ksyw­ka „Hulk”. Wy­star­czy­ło wpi­sać w wy­szu­ki­war­ce YouTu­be ha­sło: „Afga­ni­stan” i jako je­den z pierw­szych po­ja­wiał się film, na któ­rym Hulk wy­ci­skał sztan­gę ob­cią­żo­ną dwu­stu dwu­dzie­sto­ma ki­lo­gra­ma­mi. To była jego dru­ga zmia­na.

– Mogę się do­my­ślać. Po­wiedz­cie.

Hulk po­pra­wił się na sie­dze­niu. Fa­cet le­d­wo wcho­dził do Roś­ka, żoł­nie­rze po bo­kach wy­glą­da­li jak kra­sna­le.

– Irak, pa­nie po­rucz­ni­ku. Z tego, co pi­szą, wy­cho­dzi, że nie bar­dzo mamy far­ta z no­wym do­wód­cą.

Kol­ler pa­trzył na nie­go chwi­lę. Bez­po­śred­nio­ścią się nie prze­jął. Był wdzięcz­ny, że ktoś wresz­cie się od­wa­żył, ale też tro­chę zły na sie­bie. Czym mógł się z nimi po­dzie­lić, jaką praw­dę prze­ka­zać w pro­stych żoł­nier­skich sło­wach, sko­ro nie prze­spał do­tąd żad­nej nocy, nie wspo­mi­na­jąc tego, co się wte­dy sta­ło, a słów bra­ko­wa­ło mu na­wet, gdy sta­rał się wy­tłu­ma­czyć wszyst­ko sa­me­mu so­bie.

Wziął głę­bo­ki od­dech.

6

Czer­wiec 2004 roku. Koń­ców­ka dru­giej zmia­ny w Ira­ku. Pe­cho­wa zmia­na i pe­cho­wy rok. Z dwu­dzie­stu dwóch żoł­nie­rzy, któ­rzy zgi­nę­li pod­czas pol­skiej obec­no­ści na mi­sji, czter­na­stu po­le­gło wte­dy, mię­dzy ma­jem i grud­niem.

W tym dwóch mo­ich.

Hisz­pa­nie do­pie­ro co się wy­co­fa­li, to było po za­ma­chach w Ma­dry­cie. Pa­mię­tam lu­dzi z ich kon­tyn­gen­tu, gdy od­jeż­dża­li. Nie pa­trzy­li ni­ko­mu w oczy, ma­sze­ro­wa­li jak jeń­cy, nie woj­sko, ze wzro­kiem wbi­tym we wła­sne buty. Było im wstyd.

Do­mi­ni­ka­na, Hon­du­ras i Ni­ka­ra­gua za­raz po­tem zro­bi­ły to samo.

Słu­ży­łem w kom­pa­nii pie­cho­ty Dru­giej Ba­ta­lio­no­wej Gru­py Bo­jo­wej. Wszyst­ko dzia­ło się krót­ko po po­wsta­niu Ar­mii Mah­die­go. Od kwiet­nia do koń­ca maja no­to­wa­li­śmy sześć­dzie­siąt, sie­dem­dzie­siąt kon­tak­tów bo­jo­wych mie­sięcz­nie, na­wet w cza­sie za­wie­sze­nia bro­ni. Pa­tro­le bez prze­rwy wpa­da­ły w pu­łap­ki, a bazy ostrze­li­wa­no w za­sa­dzie każ­dej nocy. Na­pie­prza­li ze wszyst­kie­go co się dało. Od RPG, na pi­sto­le­tach spor­to­wych koń­cząc. To była po­zba­wio­na lo­gi­ki wście­kłość, któ­rą wy­plu­wa­li na nas, jak gdy­by sam ich gniew, nie broń, któ­rą trzy­ma­li w ręku, miał nas za­bić. Strze­la­li za­zwy­czaj z byle cze­go, na ogół na oślep. Ale kie­dy co noc gdzieś w obo­zie wy­bu­cha po­cisk, nie jest ła­two od­dać się w ręce opar­tej na sła­bej cel­no­ści wro­ga sta­ty­sty­ki i po pro­stu za­snąć.

Praw­dzi­we pie­kło roz­pę­ta­ło się w Kar­ba­li, Al-Hil­li i Nad­ża­fie. Każ­dy o tym sły­szał. Po­wsta­nie za­sta­ło nas, jak to się mówi, z ręką w noc­ni­ku, a już zwłasz­cza szta­bow­ców. Prze­wi­dy­wa­li ja­kieś ru­chy, ale li­czo­no na „po­ko­jo­we de­mon­stra­cje z nie­wiel­ką ilo­ścią pro­wo­ka­to­rów”.

Na uli­cę po pro­stu wy­bie­gli lu­dzie z ka­ra­bi­na­mi. Al-Ka­ida, sa­dry­ści, po­noć na­wet Cze­czeń­cy i róż­ni na­jem­ni­cy, któ­rzy po­ja­dą wszę­dzie, żeby tyl­ko po­strze­lać do lu­dzi za kil­ka­set do­la­rów mie­sięcz­nie. A my­śmy sie­dzie­li po­cho­wa­ni i nie mie­li­śmy po­ję­cia, co ro­bić. Ja i moi lu­dzie by­li­śmy w Al-Hil­li, za­bez­pie­cza­li­śmy miej­sco­wą wła­dzę. Na lo­kal­nych jed­nost­kach dało się po­le­gać tak samo jak i tu.