Rozwijanie fantazji, zainteresowań i zdolności uczniów – 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III

Jadwiga Stasica

Rozwijanie fantazji, zainteresowań i zdolności uczniów

Zajęcia relaksujące

„160 pomysłów na zajęcia zintegrowane w klasach I-III”

Kraków 2008

Redakcja:Wojciech Sliwerski

Projekt okładki:Agata Fuks

Rysunki:Agata Fuks

Korekta:Zespól

ISBN 978-83-7308-003-4 ISBN 978-83-7308-239-7

Oficyna Wydawnicza „Impuls” tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47

www.impulsoficyna.com.pl, e-mail:impuls@impulsoficyna.com.pl Skład i łamanie: „Impuls” Wydanie III, Kraków 2008

Konwersja do formatu EPUB: Virtualo Sp. z o.o.virtualo.eu

Wstęp

Rozpoczynam czwartą część zbioru pomysłów do wykorzystania w nauczaniu zintegrowanym w klasach początkowych. Myślę, że książka ta zamknie serię czterech części zawierających dość obszerny zestaw gier, zabaw, konkursów, zadań, rundek i innych.

W dotychczasowych trzech tomach zebrałam pomysły dotyczące najważniejszych przedmiotów szkolnych, to znaczy języka polskiego, matematyki oraz środowiska społeczno-przyrodniczego. Teraz jest to działalność czy też aktywność polonistyczna, matematyczna i przyrodnicza.

Jak już wspomniałam wcześniej obecnie nauczanie blokowe integruje treści wszystkich przedmiotów łącznie z plastyką, techniką, muzyką i kulturą fizyczną. Podobnie jest również z moimi pomysłami. Przeplatają się w nich elementy z poszczególnych przedmiotów.

Podążając jednak za najnowszymi tendencjami w nauczaniu początkowym i nie tylko, należy zwracać uwagę na kształtowanie pełnej osobowości ucznia. Szkoła powinna rozwijać młodego człowieka wszechstronnie, a zatem uczyć i wychowywać, uwzględniając jego indywidualną postawę psychiczną. Mam tu na myśli także zdolności, zainteresowania, pozytywne i negatywne zachowania, a także ich przyczyny.

Nauczyciel ma za zadanie nie tylko nauczyć, ale również służyć pomocą w rozwiązywaniu bieżących problemów, budować poczucie wartości w uczniach, uczyć prawidłowej komunikacji, zachowań asertywnych. Należy zadbać o potrzeby ucznia, zauważać jego uczucia, zarówno te dobre, jak i złe. Wiadomo, że pewne zachowania są sygnałem dla nauczyciela, aby pomóc dziecku w jakikolwiek sposób. Potrzebuje ono zwłaszcza w szkole poczucia, że nauczyciel interesuje się nim i jego zdaniem na różne tematy. Dziecko chce być zauważane w zabawie, podczas zajęć lub na przerwie. Wymaga, aby je pochwalić, gdy pracowało jak należy lub konkretnie wyjaśnić, dlaczego praca wymaga poprawy itd.

Już w przedszkolu dzieci uczą się pewnych postaw moralnych i społecznych. Powinny być one w kolejnych latach rozwijane i uzasadniane na różne sposoby. Jednak nie mogą być dziecku narzucone bez jakichkolwiek wyjaśnień. Dziecko w tym wieku zadaje wiele pytań, jest ciekawe świata, domaga się objaśniania wielu zagadkowych spraw. Zwłaszcza jeśli jakieś zagadnienia interesują je szczególnie, np.: przyroda, samochody, książki, zwierzęta, budowa domu…

Zarówno w szkole, jak i w domu dorośli powinni starać się zrozumieć ciekawość dzieci i zadbać o jej zaspokajanie w wielu możliwych dziedzinach. Pytać o to, co lubią, może coś zbierają, kolekcjonują, na jaki temat szczególnie chcą się czegoś jeszcze dowiedzieć itd.

Często obserwuję, że dzieci w klasach młodszych zajmują się kolekcjonowaniem np. znaczków pocztowych, pocztówek, karteczek z obrazkami z notesów, naklejek i innych rzeczy. Gdy je zagadnąć o ich zbiory, bardzo chętnie pokazują i opowiadają o nich żywo. Czują się wtedy docenione, widzą sens tego, co robią oraz mają okazję wykazać się tym, co wiedzą. Podobnie podczas zajęć edukacyjnych można dostrzec różnorodne zainteresowania i zdolności u dzieci. Warto o nich mówić głośno i nagradzać pochwałą za każdy nawet mały postęp w jakiejś dziecku bliskiej dziedzinie. Jedne dzieci pięknie opowiadają, inne ładnie piszą, jeszcze inne oryginalnie rysują czy malują, tańczą, śpiewają, dbają o rośliny doniczkowe w klasie itd. Te i wiele innych zainteresowań oraz zdolności uczniów są bardzo ważnymi elementami edukacji, powinniśmy je jak najwcześniej wykrywać. Wstępnym krokiem jest już motywowanie dzieci wraz z ich rodzicami do rozwoju mniejszych lub większych talentów. Znamy doskonale mądre i jakże prawdziwe powiedzenie, że „ćwiczenie czyni mistrza”. W bardzo wielu przypadkach okazało się, że wykryty w porę i rozwijany w miarę możliwości talent u dziecka, stał się jego zawodem czy też życiową pasją.

Wiele pomysłów zamieszczonych w tej książce ma na celu między innymi ośmielenie dzieci do tego, aby chętnie i bez obaw opowiadały o tym, co je interesuje, co lubią robić i co wychodzi im najlepiej.

Charakterystyka zajęć

Od wielu lat interesuję się psychologią, czytam książki z tej dziedziny, ukończyłam kilka kursów, na których psychologia była jednym z elementów edukacji. Uważam, że jest to podstawa wszelkich nauk pedagogicznych i oczywiście zawodu nauczyciela.

Wiem z własnego doświadczenia, że dobry nauczyciel powinien mieć obok wiedzy teoretycznej i metodycznej szeroką wiedzę psychologiczną. Bogaty w wiedzę z tych dziedzin z pewnością lepiej zrozumie swych wychowanków, pomogą mu w tym różnego rodzaju gry, zabawy, konkursy, rundki z dokańczaniem zdań i inne.

Dają one nauczycielowi możliwość bardziej wnikliwego poznania dzieci, ich zalet i wad, ich zainteresowań, talentów, często też ukrytych problemów. Właśnie podczas takich zajęć, gdy dziecko, bawiąc się, odsłania się nieświadomie, nauczyciel bacznie obserwuje i porównuje, wyciąga wnioski…

Wstępnym etapem jest takie organizowanie zajęć, takie traktowanie dzieci, aby im pomagać. Przykładowo są zabawy, w których angażują się nawet słabsze i niechętne dzieci. Jeśli zdarzy się jednak, że dziecko zdecydowanie nie chce brać udziału w zabawie, może sobie obserwować z boku, jak bawią się koledzy i koleżanki. W rundkach, które najczęściej zorganizowane są w kręgu, aby lepiej się poznawać, nawet bardzo nieśmiałe dzieci coś nam kolejno powiedzą. Z biegiem czasu, odpowiednio zachęcone, będą mówiły więcej i bardziej otwarcie.

Dzieci zwracające na siebie uwagę choćby dziwnym czy złym zachowaniem może w trakcie zabawy odkryją swe karty i wyjawią, dlaczego są złe na coś lub na kogoś, a może kogoś lub czegoś nie lubią. Będzie to cenna wskazówka dla nauczyciela, jak nadal z nimi postępować, aby wzajemna współpraca w szkole była miła dla obu stron.

Ja często organizuję takie mini zajęcia przed nauczaniem blokowym lub w trakcie, gdy zachodzi potrzeba. Bywa, że widzę taką konieczność, aby wszystkie dzieci w klasie były zrelaksowane, zadowolone i mogły się lepiej skoncentrować na dalszych zajęciach edukacyjnych.

Jak w każdej klasie wiele razy zdarza się, że niektóre dzieci przychodzą do szkoły smutne, zatroskane, zniechęcone czy wręcz zmęczone. Ważną rolę spełniają wtedy gry i zabawy tzw. psychologiczne, mające na celu poprawę nastrojów dzieci czy też możliwość „wygadania się”, czyli wyrzucenia z siebie tego, co dręczy. Bardzo istotne jest odpowiednie nastawienie i zachowanie nauczyciela. Dzieci bowiem bacznie obserwują i są bardzo ostrożne w rozmowie, która dotyczy uczuć i emocji. Jest to również trudne dla dzieci. Aby takie zabawy osiągnęły swój cel, powinny być przeprowadzane stopniowo od najłatwiejszych do coraz trudniejszych. Mam na myśli, że dzieci będą miały w miarę duże zaufanie do nauczyciela i coraz swobodniej będą umiały opowiadać o swych uczuciach i stanach emocjonalnych. W przeciwnym wypadku niewiele będziemy w stanie zrobić, aby rozwiązać nurtujące je problemy.

Często w ciągu dnia w szkole dziecko zmienia swoje nastawienie do nauki, kolegów, szkoły. Przyczyny są rozmaite, choć dobrze nam, nauczycielom znane. Chodzi mi o różnego rodzaju sprzeczki, zaczepianie słabszych przez silniejszych, przezywanie kolegów, dokuczanie młodszym lub bardziej nieśmiałym, wreszcie kłótnie, a nawet bójki. Naturalnie wszystkie wymienione przeze mnie i wiele innych konfliktów mają swoje przyczyny. Często wiele czasu potrzeba, aby tego rodzaju problemy rozwiązać. Podkreślę również, że jest to zadanie bardzo trudne i wymagające od nauczyciela szczególnych umiejętności. Bywa, że tego rodzaju wydarzenia, jak klasowe kłótnie czy sprzeczki, których dzieci nie są w stanie same rozwiązać czy zażegnać stają się kanwą do zajęć, o których tu piszę. Są punktem wyjścia dla dyskusji klasowej lub rundki wyjaśnianej potem przez uczestników i obserwatorów. To znowu jest okazja dla nauczyciela, aby zauważyć pewne cechy swoich wychowanków, śledzić tok ich myślenia, zbadać ich zaradność życiową oraz jakże istotne nastawienie do siebie dzieci w klasie. Podczas takich właśnie zajęć okazuje się, kto i jakie ma zdolności czy wiedzę. Badamy je, słuchając uważnie wypowiedzi dzieci oraz obserwując ich sposób postępowania w różnych sytuacjach. Podchodzimy zatem do sprawy bardziej psychologicznie.

Wskazania organizacyjno-metodyczne

Organizacja pomysłów, które znajdują się w tej książce, nie jest bardzo trudna. Nie ma konieczności stosowanie, a co za tym idzie, przygotowywania dużej ilości pomocy. W opisanych tu zabawach, grach itp. nastawiamy się na psychologiczną stronę nauczania i wychowania. Mamy bowiem poprzez nie dowiadywać się o uczniach, rozwijać pozytywne postawy moralne i społeczne, pomagać w pokonywaniu różnych przeszkód, zachęcać do współpracy w zespole, uczyć asertywnych zachowań, uczyć wyrażać własne zdanie. Najważniejsze to uczyć dzieci wiary we własne siły i możliwości, aby dążyły do celów, które sobie wyznaczą, aby stopniowo stawały się w pełni wartościowymi ludźmi i zdawały sobie z tego sprawę. Prezentowane tu gry i zabawy mogą być stosowane na początku, w trakcie lub na końcu zajęć zintegrowanych, w zależności od celów, jakie sobie wyznaczymy, czy też życie nam podsunie. Jednak nie powinny być przeprowadzane w pośpiechu i atmosferze zdenerwowania.

Dzieci podczas takich zajęć mają czuć się swobodnie, mają się zrelaksować lub skoncentrować. Nauczyciel powinien specjalnie zarezerwować czas na tego typu zajęcia i odpowiednio je wpleść w program kilkugodzinnego dnia nauki. Wówczas będą te gry i zabawy mogły efektywnie realizować cele, do których zostały opracowane.

Przedstawione tutaj pomysły zajęć służą między innymi:

– rozwojowi osobistemu każdego ucznia,

– odprężeniu przed lub w trakcie albo po nauce,

– integracji klasy lub grupy,

– budowaniu poczucia własnej wartości,

– przyswajaniu określonych umiejętności,

– pomaganiu uczniom w porządkowaniu i rozwiązywaniu problemów,

– pomaganiu w znalezieniu własnego miejsca w grupie, klasie, rodzinie, szkole, całej społeczności,

– uczeniu współpracy w grupie, klasie…,

– uwrażliwianie na innych ludzi oraz ich uczucia,

– budowaniu poczucia zaufania,

– uczeniu efektywnej komunikacji,

– porozumieniu między uczniami w klasie o różnych temperamentach (charakterach),

– wyrobieniu poczucia bezpieczeństwa,

– uczeniu wyrażania własnych sądów, myśli i opinii,

– kształtowaniu zachowań asertywnych, czyli takich, które nie szkodzą ani jednej ani drugiej stronie,

– zdyscyplinowaniu całej grupy czy klasy,

– lepszej koncentracji wszystkich uczniów,

– kształceniu umiejętności wypowiadania się i słuchania,

– mobilizowaniu do ładu i porządku podczas zajęć,

– umożliwianiu swobodnego wypowiadania się na temat własnych uczuć i stanów emocjonalnych oraz ich ewentualnych przyczyn,

– rozwijaniu aktywności społecznej i wielu innym ważnym celom.

Naturalnie widać, że sporo celów pokrywa się z tymi, które odnosiły się do gier i zabaw dotyczących języka polskiego, matematyki i środowiska. Taki stan rzeczy ma miejsce właśnie w nauczaniu zintegrowanym, gdzie dziecko staje się podmiotem nauczania i wychowania.