To ja zabrałem Twój ser

Ty­tuł ory­gi­na­łu:

I mo­ved your che­ese.

For tho­se who re­fu­se to live as mice in so­me­one else’s maze.

Prze­kład: Da­riusz Ba­ka­larz

Pro­jekt okład­ki: Mi­chał Du­ła­wa

Re­dak­cja: Anna Ra­tuś

Re­dak­cja tech­nicz­na: Pa­weł Żuk

Co­py­ri­ght © by 2011 De­epak Mal­ho­tra

Co­py­ri­ght © for the Po­lish edi­tion

by Stu­dio EMKA, War­sza­wa 2013

Wszel­kie pra­wa, łącz­nie z pra­wem

do re­pro­duk­cji tek­stów w ca­ło­ści lub w czę­ści,

w ja­kie­kol­wiek for­mie – za­strze­żo­ne.

Wszel­kich in­for­ma­cji udzie­la:

Wy­daw­nic­two Stu­dio EMKA

ul. Kró­lo­wej Al­do­ny 6, 03-928 War­sza­wa

Tel./fax 22 628 08 38, 616 00 67

wy­daw­nic­two@stu­dio­em­ka.com.pl

www.stu­dio­em­ka.com.pl

ISBN 978-83-63773-94-6

Skład i ła­ma­nie: www.an­ter.waw.pl

Skład wersji elektronicznej:

Virtualo Sp. z o.o.

Dla Arii i Jaia…

tu jest to, co chciał­bym, aby­ście wie­dzie­li

WSTĘP

Kie­dy ja­kaś książ­ka sprze­da­je się w po­nad dwu­dzie­stu mi­lio­nach eg­zem­pla­rzy, sza­cu­nek dla zda­nia czy­tel­ni­ków na­rzu­ca obo­wią­zek wy­tłu­ma­cze­nia, dla­cze­go ktoś chce pod­wa­żać za­war­te w niej klu­czo­we prze­sła­nie. Mam na­dzie­ję zro­bić to w skró­cie we wstę­pie. Jed­nak wła­ści­we wy­ja­śnie­nie za­wie­ra do­pie­ro sama przy­po­wieść.

Ta książ­ka sta­no­wi twór sa­mo­dziel­ny i jako taki po­win­na być czy­ta­na. Nic dziw­ne­go jed­nak, że spo­ty­kam się z py­ta­nia­mi, czy jest to po­le­mi­ka z książ­ką Spen­ce­ra John­so­na Who Mo­ved My Che­ese1[Kto za­brał mój ser? (KZMS)] albo jej kon­ty­nu­acja. In­ny­mi sło­wy: czy twier­dzę, że prze­sła­nie za­war­te w KZMS jest nie­praw­dzi­we albo nie­peł­ne. Od­po­wiedź brzmi: i jed­no, i dru­gie.

KZMS to atrak­cyj­na lek­tu­ra dla każ­de­go, kto ma kło­po­ty z ra­dze­niem so­bie z na­wet naj­mniej­szy­mi zmia­na­mi w ży­ciu. Przy­po­mi­na nam, że na­le­ży ak­cep­to­wać za­cho­dzą­ce zmia­ny, któ­re czę­sto po­zo­sta­ją poza na­szą kon­tro­lą, i trze­ba znaj­do­wać siły, aby iść da­lej i umieć się przy­sto­so­wać. To prze­sła­nie traf­ne i nie­ba­nal­ne. Ale też nie­peł­ne. Na­wet je­że­li ak­cep­ta­cja wy­da­je się je­dy­nym wyj­ściem, nie na­le­ży ogra­ni­czać się do śle­pe­go ak­cep­to­wa­nia zmian i gor­li­we­go przy­sto­so­wa­nia. Po­win­ni­śmy dą­żyć do zro­zu­mie­nia, dla­cze­go ktoś wy­mu­sza na nas zmia­ny, jak w przy­szło­ści bar­dziej pa­no­wać nad swo­im ży­ciem, czy dą­ży­my do wła­ści­wych ce­lów i w jaki spo­sób da­ło­by się uciec z la­bi­ryn­tów, któ­re za­wsze są za­pro­jek­to­wa­ne przez ko­goś in­ne­go. A za­tem – sku­tecz­na ad­ap­ta­cja to za mało, aby osią­gnąć suk­ces albo szczę­ście.

Pod pew­ny­mi wzglę­da­mi prze­sła­nie KZMS jest nie tyl­ko nie­peł­ne, ale wręcz nie­bez­piecz­ne. Być może za­nim po­wie­my ko­muś, że mą­drze jest au­to­ma­tycz­nie ak­cep­to­wać swo­je ogra­ni­cze­nia, na­le­ża­ło­by się dwa razy za­sta­no­wić. Może jed­nak przy­szłym in­no­wa­to­rom, wy­na­laz­com, przed­się­bior­com i li­de­rom nie po­win­ni­śmy su­ge­ro­wać, żeby za­miast tra­cić czas na za­sta­na­wia­nie się nad przy­czy­na­mi, mają za­ak­cep­to­wać na­rzu­co­ny im świat. Może nie po­win­ni­śmy prze­ko­ny­wać lu­dzi, że są my­sza­mi go­nią­cy­mi za se­rem w la­bi­ryn­cie, któ­ry ktoś wcze­śniej zbu­do­wał. Wiem, że nie ta­kie prze­sła­nia mia­ła gło­sić książ­ka Spen­ce­ra John­so­na, ale wie­lu czy­tel­ni­ków ta­kie wła­śnie wy­cią­ga wnio­ski.

Książ­ka To ja za­bra­łem twój ser ma po­móc czy­tel­ni­kom kwe­stio­no­wać ogra­ni­cze­nia i za­chę­cić do po­dej­mo­wa­nia dzia­łań zmie­nia­ją­cych nie tyl­ko ich po­stę­po­wa­nie, ale tak­że sy­tu­ację, w ja­kiej się znaj­du­ją. Utrwa­la­ne od daw­na re­gu­ły, sil­ne nor­my spo­łecz­ne, de­fi­cyt za­so­bów i wy­so­kie ocze­ki­wa­nia sta­wia­ne przez in­nych spra­wia­ją cza­sa­mi, że czło­wiek nie do­ce­nia swo­jej zdol­no­ści do pa­no­wa­nia nad prze­zna­cze­niem, kształ­to­wa­nia oto­cze­nia i prze­zwy­cię­ża­nia na­po­tka­nych prze­szkód. W ka­rie­rze za­wo­do­wej, in­no­wa­cyj­no­ści, przed­się­bior­czo­ści, twór­czo­ści, roz­wią­zy­wa­niu pro­ble­mów i roz­wi­ja­niu dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej – a tak­że w roz­wo­ju oso­bi­stym – suk­ces za­le­ży wła­śnie od umie­jęt­no­ści pod­wa­ża­nia za­ło­żeń, zmie­nia­nia swo­je­go śro­do­wi­ska i gry we­dług in­nych za­sad… wła­snych.

Po­dob­nie jak KZMS jest to książ­ka o my­szach miesz­ka­ją­cych w la­bi­ryn­cie. Tu­taj rolę głów­nych bo­ha­te­rów gra­ją trzy spe­cy­ficz­ne, skłon­ne do przy­gód my­szy: Maks, Zet i Wiel­ki. Ob­ser­wu­jąc bieg i prze­pla­ta­nie się ich ży­cia, od­kry­wa­my, że za­miast re­ago­wać na zmia­ny i go­nić za se­rem, mamy szan­sę wy­do­stać się z la­bi­ryn­tu albo na­wet prze­bu­do­wać go tak, jak nam się po­do­ba. Mo­że­my two­rzyć so­bie ta­kie oto­cze­nie, ja­kie nam od­po­wia­da, jed­nak naj­pierw mu­si­my po­zbyć się czę­sto głę­bo­ko za­ko­rze­nio­ne­go prze­ko­na­nia, że je­ste­śmy my­sza­mi w czy­imś la­bi­ryn­cie. – Bo wi­dzisz, Maks – tłu­ma­czy Zet – pro­blem nie po­le­ga na tym, że mysz jest w la­bi­ryn­cie, ale na tym, że la­bi­rynt jest w my­szy.

Książ­ka ta jest prze­zna­czo­na dla osób i przed­się­biorstw, któ­re czu­ją się osa­czo­ne przez wa­run­ki, w ja­kich ist­nie­ją.

Dla lu­dzi, któ­rzy cięż­ko pra­cu­ją, lecz mają trud­no­ści z od­na­le­zie­niem sen­su i speł­nie­nia w tym, co ro­bią.

Dla tych, któ­rzy uczest­ni­czą w grze (cza­sem bar­dzo spraw­nie), któ­rej so­bie nie wy­bie­ra­li.

Dla tych, dla któ­rych suk­ces ozna­cza nie tyl­ko trzy­ma­nie się sta­rych za­sad, ale tak­że ich mo­dy­fi­ko­wa­nie.

A tak­że dla tych, któ­rzy po­szu­ku­ją in­spi­ra­cji dla my­śli o tym, co mogą i co po­win­ni ro­bić z resz­tą ży­cia. (Je­że­li nie je­steś pe­wien, czy pa­su­jesz do któ­re­goś z tych opi­sów, też ją prze­czy­taj. Jest krót­ka!)

Maks, Zet i Wiel­ki spę­dzi­li ze mną wie­le cza­su. Za każ­dym ra­zem, gdy wra­cam do ich przy­gód, czu­ję się od nowa za­in­spi­ro­wa­ny. Nade wszyst­ko jed­nak mam na­dzie­ję, że lek­tu­ra tej książ­ki wzbu­dzi uśmiech na twej twa­rzy… I że wpra­wi cię w za­du­mę nad tym, z cze­go wła­ści­wie się śmie­jesz.

TO JAZABRAŁEMTWÓJ SERDOBRA KSIĄŻKA

Na­zwa­no ją re­wo­lu­cyj­ną. Za­war­ta w niej wie­dza ro­ze­szła się po ca­łym la­bi­ryn­cie. Trud­no by­ło­by zna­leźć mysz, któ­ra przy­najm­niej nie sły­sza­ła, co ta książ­ka za­wie­ra.

Wnio­ski były głę­bo­kie. A naj­waż­niej­sze, że ła­two da­wa­ło się je wy­cią­gnąć. To ce­chu­je każ­dą wiel­ką praw­dę, co po­twier­dzą wszyst­kie my­szy. Dla­te­go prze­sła­nie tej książ­ki zo­sta­ło uzna­ne za naj­wspa­nial­szą i naj­waż­niej­szą z prawd. I było pro­ste.

Prze­sła­nie książ­ki jest ja­sne: zmia­ny za­cho­dzą. W ta­kiej sy­tu­acji moż­na albo sie­dzieć i na­rze­kać, albo zmie­niać się wraz z cza­sa­mi. Nie bać się zmian. Ak­cep­to­wać je. Wy­da­rze­nia w la­bi­ryn­cie po­zo­sta­ją poza two­ją kon­tro­lą. Ale je­steś w sta­nie pa­no­wać nad swo­imi re­ak­cja­mi.

To, że każ­da mysz zro­zu­mia­ła te wnio­ski, nie ozna­cza jesz­cze, że wszyst­kie po­tra­fi­ły za­sto­so­wać je w prak­ty­ce. Nie­któ­re od­nio­sły stu­pro­cen­to­wy suk­ces. Na­uczy­ły się, że zmia­ny są nie­uchron­ne i nie moż­na ich kon­tro­lo­wać. Po­go­dzi­ły się z tym, że nie są w sta­nie pa­no­wać nad pra­wa­mi la­bi­ryn­tu – któ­ry na­zwa­ły prze­zna­cze­niem – i po­sta­no­wi­ły się do­sto­so­wać.

Wie­le in­nych od­nio­sło umiar­ko­wa­ne suk­ce­sy. Nadal mie­wa­ją chwi­le stra­chu, sta­gna­cji, przy­gnę­bie­nia i roz­pa­czy. Rza­dziej jed­nak niż w prze­szło­ści. Te my­szy znacz­nie po­pra­wi­ły swój byt w la­bi­ryn­cie.

Trze­ba jesz­cze do­dać, że nie­któ­re my­szy rzad­ko za­sta­na­wia­ją się nad mą­dro­ścia­mi za­war­ty­mi w mą­drej książ­ce. Ge­ne­ral­nie zga­dza­ją się z nią, ale bra­ku­je im cza­su albo ener­gii na wpro­wa­dza­nie zmian. W koń­cu trud­no ze rwać ze sta­ry­mi na­wy­ka­mi. Pla­nu­ją za­sta­no­wić się nad nimi kie­dy in­dziej… Może w przy­szłym ty­go­dniu… Może w przy­szłym roku…