Odbicia

ROZ­DZIAŁ I

1

Paweł ma na­pi­sać po­wieść. Nie wywołuje w nim to ani en­tu­zja­zmu, ani uczu­cia pa­ra­liżu. Ce­lem Pawła nie jest obnażenie du­szy, tyl­ko za­ro­bie­nie pew­nej kon­kret­nej kwo­ty, łagodzącej niezręczność jego obec­nej sy­tu­acji życio­wej. Po­nie­waż do­tych­cza­so­we zajęcie Pawła oka­zało się mniej do­cho­do­we, niż się spo­dzie­wał, zna­lazł się na utrzy­ma­niu oso­by, którą to on po­wi­nien (a przy­najm­niej chciałby) utrzy­my­wać. Pro­po­zy­cja za­przy­jaźnio­ne­go wy­daw­cy daje szansę zmia­ny tego sta­nu rze­czy. Paweł nie jest w tej dzie­dzi­nie dy­le­tan­tem, jego pseu­do­nim po­ja­wił się już kil­ka razy tu i tam. To, że sam za­li­cza swo­je do­ko­na­nia je­dy­nie do ka­te­go­rii „do­brze się czy­ta”, nie od­bie­ra im ostrożnego uzna­nia, z ja­kim zo­stały przyjęte. Chciałby pisać re­por­taże, które będą zmie­niać ludz­kie myśle­nie i na­pra­wiać frag­men­ty świa­ta, ale tego nie po­tra­fi. Prze­ga­pił kil­ka zna­ko­mi­tych oka­zji. Po­tra­fi na­to­miast bawić się wy­obraźnią.

W tej chwi­li krąży od kil­ku go­dzin po ulu­bio­nym mieście, żeby swoją wy­obraźnię jakoś „za­ko­twi­czyć”. Ka­prys, dzi­wac­two i przy­mus Pawła po­le­ga na tym, że musi zo­ba­czyć „w re­alu” małą grupę osób, którym chce później w swo­jej książce nadać nowe imio­na, wsz­cze­pić uczu­cia, wmu­sić złe i do­bre na­wy­ki, przy­pi­sać kon­kret­ny stan po­sia­da­nia, poplątać życio­ry­sy wątka­mi ro­man­tycz­ny­mi (kry­mi­nal­ny­mi?, me­ta­fi­zycz­ny­mi?), zesłać na nich sny. Pierw­szy ob­ra­zek musi być praw­dzi­wy. Bez tego nie za­cznie pisać, mimo że pew­ne po­mysły już się uro­dziły. To, co będą robić pier­wo­wzo­ry jego po­sta­ci w chwi­li, kie­dy zawłasz­czy ich rysy i syl­wet­ki, ma zna­cze­nie dru­gorzędne. Mogą kar­mić gołębie, wy­pro­wa­dzać psy na spa­cer, słuchać kon­cer­tu albo się upi­jać. Paweł jest w sta­nie zacząć hi­sto­rię od do­wol­nej sy­tu­acji. Oby tyl­ko mógł spo­koj­nie za­ak­cep­to­wać ich twa­rze, a po­tem po­ga­pić się jesz­cze przez mo­ment, za­trzy­mując scenę w swo­jej ob­raz­ko­wej wy­obraźni.

W końcu zna­lazł.

W ko­lej­nej z miłych i sym­pa­tycz­nych knajp, do której wcho­dzi tego dnia, gru­pa sześciu osób przy dwu zsu­niętych stołach spo­tkała się naj­wy­raźniej z ja­kiejś spe­cjal­nej oka­zji. Szam­pan już zo­stał wy­pi­ty, pustą bu­telkę za­bie­rze za­raz kel­ner i Pawłowi ra­czej nie gro­zi, że czy­jeś głośne to­a­sty zdradzą mu sens im­pre­zy. Roz­mo­wy prze­stały być wspólne, dość emo­cjo­nal­nie (szam­pan plus trzy wina) krzyżują się przez stół. Są też drob­ne, swoj­skie im­pre­zo­we napięcia. Mężczy­zna w brązo­wej ma­ry­nar­ce chciałby wresz­cie zacząć szyb­ciej pić (pu­sty kie­li­szek, kon­tro­l­ne spoj­rze­nia na trun­ki in­nych i na kel­nera). Ko­bie­ta o nie­ty­po­wym ucze­sa­niu, świet­nie kon­tro­lując mowę ciała, po­chy­la się w stronę swo­je­go za­an­gażowa­ne­go rozmówcy, a jej nie­kon­tro­lo­wa­ne spoj­rze­nie jest znu­dzo­ne.

Tyle na pierw­szy rzut oka.

Ob­ser­wa­tor sia­da kil­ka metrów da­lej, za­ma­wia piwo, za­pa­la pa­pie­ro­sa i chłonie ob­ra­zek, w którym tkwi według nie­go po­ten­cjał, ja­kie­go po­szu­ki­wał.

Kli­mat:

Jest ciepły je­sien­ny wieczór, rzecz dzie­je się na dzie­dzińcu, oto­czo­nym ścia­na­mi trzech sta­rych ka­mie­nic, na którym rosną ko­lo­ro­we drze­wa kasz­ta­no­we. Za­pach gril­la, su­chych liści i pa­pie­rosów, mu­zy­ka nie­zbyt głośna.

Chwi­la po zmierz­chu.

Oso­by:

Trzy ko­bie­ty i trzech mężczyzn, w tym jed­na para. Naj­bliżej Pawła, bo­kiem do nie­go sie­dzi ko­bie­ta o za­nie­dba­nych włosach i pa­znok­ciach, na oko 35. Ładna, w każdym ra­zie in­te­re­sująca, szczupła, o de­li­kat­nych ry­sach. Paweł wy­obraża so­bie, jak wyglądałaby w in­nym ucze­sa­niu, a ona mu to nieświa­do­mie ułatwia – śmiejąc się z czy­je­goś żartu, od­chy­la się do tyłu na krześle, spla­tając na chwilę dłonie na kar­ku i od­gar­niając półdługie, zmierz­wio­ne włosy. Pali dużo, pije pra­wie tak szyb­ko jak mężczy­zna w brązo­wej ma­ry­nar­ce, ale jest trzeźwa. Swe­ter, dżinsy i płaskie buty – brak dbałości wi­docz­ny szczególnie przez kon­trast ze stro­jem ko­bie­ty o nie­ty­po­wym ucze­sa­niu, o której za chwilę. Śmiech urwał się szyb­ko – przez większość wie­czo­ru jest myślami nie­obec­na, co jest nie­zwy­kle in­try­gujące dla Pawła, a dla jej współbie­siad­ników w za­sa­dzie nie­zau­ważalne. Mówi dość ci­cho. Obok jej stóp leży spo­koj­nie duży, czar­no-rudy pies. Od cza­su do cza­su ko­bie­ta gładzi go ma­chi­nal­nie. Pies albo śpi, albo gapi się na Pawła, jak­by jako je­dy­ny za­uważył, że sa­mot­ny fa­cet z pi­wem nie błądzi wzro­kiem, tyl­ko kon­cen­tru­je trzy zmysły i myśli na jed­nym obiek­cie. Jest to chwi­la­mi nie­co de­pry­mujące.

Paweł wy­ko­nu­je parę czyn­ności po­zor­nych (wyj­mu­je te­le­fon, przekłada ja­kieś kart­ki). Jest za­do­wo­lo­ny, że tak młodo wygląda – młodzi, na­tchnie­ni chłopcy mogą za­cho­wy­wać się trochę eks­cen­trycz­nie. Cho­ciaż oprócz bez­czel­ne­go czar­no-ru­de­go nikt nie zwra­ca na nie­go uwa­gi, zmie­nia kąt pa­trze­nia.

Mężczy­zna w brązo­wej ma­ry­nar­ce sie­dzi na­prze­ciw ko­bie­ty z psem, ale da­le­ko od niej, tak jak ona przy krótszym boku zsu­niętych stołów, obok pnia kasz­ta­na. Jest o kil­ka lat star­szy od resz­ty – ma ja­kieś 45, może na­wet młodzieńcze 50. Włosy – ani krótkie, ani długie, po­si­wiały mu przed­wcześnie, w kil­ku­cen­ty­me­tro­wej bro­dzie są jesz­cze ciem­ne pa­sma. Jego twarz byłaby bar­dzo ty­po­wa, gdy­by miał też oku­la­ry, ale naj­wy­raźniej ich nie po­trze­bu­je. Ogo­rzały albo za­czer­wie­nio­ny od al­ko­ho­lu. Brązowa ma­ry­nar­ka jest chy­ba z wełny, pod nią ruda ko­szu­la i dżinsy. Paweł za­sta­na­wia się nad jed­nym słowem, którym mógłby go określić – tak, wygląda dla nie­go jak­by – dy­sy­denc­ko, i jest to szer­sze sko­ja­rze­nie niż z polską opo­zycją lat osiem­dzie­siątych. Milczący na początku, mężczy­zna stop­nio­wo się rozkręca, śmie­je się swo­bod­niej, za­ma­wia wódkę, a nie wino, już bez ogląda­nia się na in­nych, ale nadal chwi­la­mi spra­wia wrażenie skrępo­wa­ne­go. Ma dziw­ny sposób mówie­nia, który dla Pawła byłby iry­tujący. Za­czy­na szyb­kim, zde­cy­do­wa­nym zda­niem, za­trzy­mu­je się, jak­by cze­kał na re­akcję i kończy wol­no, z przydługim na­mysłem. Mimo to po­zo­sta­li słuchają go z uwagą. Wygląda na to, że ma cha­ryzmę. Paweł przegląda w myślach miej­sco­we zna­ne twa­rze i cho­ciaż nie znaj­du­je w pamięci nie­po­kojących po­do­bieństw, po­sta­na­wia mieć to na uwa­dze.

Naj­bar­dziej bez­pośred­nia w sto­sun­ku do si­we­go mężczy­zny jest siedząca po jego pra­wej, przo­dem do Pawła, zbyt pulch­na ko­bie­ta z czar­ny­mi, krótki­mi włosa­mi. Jest zresztą naj­bar­dziej bez­pośred­nia w sto­sun­ku do wszyst­kich – roz­ga­da­na, głośna i ra­do­sna, opo­wia­da i słucha z przejęciem, prze­ry­wa in­nym z wdziękiem. Tym ra­zem Paweł nie ma pro­ble­mu ze sko­ja­rze­nia­mi – na­zwał ją na­tych­miast „dobrą cio­cią”, wy­obra­ził so­bie, jak pie­cze cia­stecz­ka, za­chwy­ca się cu­dzy­mi dziećmi, łamie cu­downą dietę od­chu­dzającą – i obie­cał so­bie, że nie pójdzie ślepo za tym ste­reo­ty­pem. Do­bra cio­cia nie jest w ty­pie Pawła – zbyt okrągła i zbyt eks­tra­wer­tycz­na (Paweł nie za­sta­na­wia się, skąd wziął to dru­gie). Ale ma bar­dzo ładne dłonie o długich pal­cach, którymi właśnie szki­cu­je coś w po­wie­trzu, ułatwiając so­bie opo­wia­danie, i ciepły, szcze­ry uśmiech. Zwa­rio­wa­ny, sty­li­zo­wa­ny mi­li­tar­nie żakiet i młodzieńcze, eks­tra­wa­ganc­kie gadżety (bran­so­let­ka i na­szyj­nik z kor­ka­mi od wina) mówią głośno i nie­ko­niecz­nie szcze­rze, że wygląd nie jest dla niej po­wo­dem kom­pleksów. Jeśli wie­rzyć po­zo­rom, resz­ta ją lubi. Między nią a ko­bietą z psem jest jakiś spe­cjal­ny kon­takt, od cza­su do cza­su wy­mie­niają po­ro­zu­mie­waw­cze spoj­rze­nia. Są chy­ba w tym sa­mym wie­ku.

Sąsiad z le­wej pulch­nej cio­ci jest an­glojęzycz­ny. Cho­ciaż powściągli­wie, uczest­ni­czy w toczącej się po pol­sku roz­mo­wie mi­miką, śmie­chem i tak da­lej, jak­by za nią podążał, ale od­zy­wa się bar­dzo rzad­ko i tyl­ko po an­giel­sku. Od cza­su do cza­su trze­ba mu coś wytłuma­czyć i najczęściej robi to, dys­kret­nie, siedząca naj­bliżej nie­go ko­bie­ta z psem. Trud­no po­wie­dzieć, żeby do­brze się bawił. So­lid­nie od­ra­bia to spo­tka­nie, jak za­da­nie do­mo­we z lek­cji języka. Poza tym, nie ma cech cha­rak­te­ry­stycz­nych. Ciem­ny blon­dyn, średnie­go wzro­stu i śred­niej bu­do­wy, przy­stoj­ny, ale nie na tyle, żeby zwrócić na nie­go uwagę na uli­cy. Czar­na blu­za i czar­ne spodnie. Gdy­by nie to, że Pawłowi wszy­scy dają dzie­sięć lat mniej, niż ma, i nie lubi przez to oce­niać wie­ku młodo wyglądających mężczyzn, uznałby, że an­glojęzycz­ny jest przed trzy­dziestką. Nie wy­da­je się spe­cjal­nie związany z kim­kol­wiek z obec­nych, nie wia­do­mo, czy­im jest gościem. Pro­blem do roz­wiąza­nia.

Te­raz Paweł musi na chwilę wyjść i wrócić do in­ne­go sto­li­ka. Chce, cho­ciaż przez mo­ment, być vis-à-vis pary, którą zdążył ob­rzu­cić spoj­rze­niem, wchodząc, a po­tem wi­dział tyl­ko ich ple­cy. Zna już ge­sty i re­ak­cje, po­trze­bu­je jesz­cze twa­rzy. Para na to zasługu­je. Paweł pa­trzy na ze­ga­rek, płaci i wy­cho­dzi ener­gicz­nie, od­pro­wa­dza­ny psim spoj­rze­niem spod stołu. Idzie na spa­cer długości dwu pa­pie­rosów. Jest pod­eks­cy­to­wa­ny. Po­zna­je właśnie lu­dzi, którzy będą – trud­no, że brzmi głupio, taka jest praw­da – żyć w jego wy­obraźni przez naj­bliższe ty­go­dnie, a może dłużej. Fakt, że pier­wo­wzo­ry jego po­sta­ci są z krwi i kości, do­da­je sy­tu­acji pi­kan­te­rii, cho­ciaż nie to było ce­lem po­mysłu. Ten nie­win­ny ka­prys nie może ni­ko­mu za­szko­dzić. Paweł wie, że na­wet przy dużym po­do­bieństwie zewnętrznym nikt nie jest w sta­nie roz­po­znać sie­bie w fik­cyj­nej po­sta­ci i fik­cyj­nej fa­bu­le. Spraw­dził to.

Wra­ca do ka­wiar­ni, kie­ru­je się pro­sto do wy­bra­ne­go wcześniej sto­li­ka i od­gry­wa swój mały te­atr. Jesz­cze stojąc, przy­wołuje kel­ne­ra, żeby wy­prze­dzić jego za­sko­czo­ny uśmiech. Mówi za­gad­ko­wo:

– No i znów je­stem. Te­raz po­trze­buję cze­goś moc­niej­sze­go. Podwójna whi­sky, bar­dzo proszę.

(Do­brze, że nie mar­ti­ni z wódką). Wra­ca do pra­cy.

Para to ko­bie­ta o nie­ty­po­wym ucze­sa­niu, która rzu­ciła się Pawłowi w oczy przy wejściu i przy­stoj­ny mężczy­zna z dwu­dnio­wym za­ro­stem. Nie­ty­po­wa fry­zu­ra to ce­lo­wo fi­ne­zyj­nie zwi­chro­wa­ny, owi­nięty wokół głowy ru­sty­kal­ny war­kocz, jak fan­ta­zyj­na alu­zja do Ty­mo­szen­ko. Dzieło mod­ne­go fry­zje­ra. Właści­ciel­ka war­kocza cała jest mod­na, atrak­cyj­na i do­pra­co­wa­na w każdym calu – od wy­so­kich ob­casów po ma­ki­jaż. Przez to kon­tra­stu­je z ko­bietą z psem, tym bar­dziej że siedzą bli­sko. Zwra­ca uwagę mężczyzn – świet­nie pod­kreśliła dobrą fi­gurę sek­sowną, ciem­no­tur­ku­sową gar­sonką. Ładna, nie­prze­ry­so­wa­na, efek­tow­na i z klasą. Przy tym – przy­najm­niej te­raz – jakaś taka prze­wi­dy­wal­na, po­zba­wio­na spon­ta­nicz­ności – mimo żywe­go udziału w im­pre­zie. Po­praw­na. To ona uda­wała za­an­gażowa­nie w wywód part­ne­ra, który ją nu­dził. Paweł po­le­ga na swo­ich wrażeniach, cza­sem nie­uchwyt­nych. Nie po­tra­fiłby w tej chwi­li uza­sad­nić, co spra­wiło, że to roz­czo­chraną ko­bietę w czar­nym swe­trze, ki­wającą się ra­zem z krzesłem i gładzącą psa, zwróconą w tej chwi­li z błyskiem w oku i prośbą o na­la­nie wina w stronę an­glojęzycz­ne­go, określił jako in­try­gującą, a nie jej atrak­cyjną koleżankę.

Fa­cet, który jest part­ne­rem ko­bie­ty z war­ko­czem, do­mi­nu­je nad po­zo­stałymi. Swo­bod­ny, pew­ny sie­bie, przy­stoj­ny. Praw­do­po­dob­nie świet­nie zda­je so­bie z tego sprawę. Około czter­dziest­ki, ale zdra­dza to tyl­ko lek­ka si­wi­zna na skro­niach, dzięki której jest atrak­cyj­niej­szy. To jemu kel­ner po­da­je do spróbo­wa­nia pierw­szy łyk no­wej bu­tel­ki wina, które to on wy­brał. To on na­rzu­ca te­ma­ty i naj­więcej mówi, trud­no mu prze­rwać. Samo w so­bie – nic złego; sądząc na pod­sta­wie podsłucha­nych, urwa­nych frag­mentów, jest in­te­re­sujący, nie­ba­nal­nie do­bie­ra kwe­stie, które jego ko­lej­ni part­ne­rzy chętnie po­dej­mują. Wy­bie­ra do­bre wina. Ale chwi­la­mi prze­kra­cza gra­nicę, dzielącą mile wi­dzia­ne zdol­ności przywódcze od apo­dyk­tycz­ności. Być może wte­dy, kie­dy wy­da­je wzro­kiem swo­jej ko­bie­cie po­le­ce­nia, do­tyczące wol­niej­sze­go pi­cia albo za­nie­cha­nia pa­pie­ro­sa, a ona na­tych­miast ro­zu­mie ich zna­cze­nie, przyj­mu­je je, albo bun­tow­ni­czo próbuje od­rzu­cić. Być może przez nie­umiejętność słucha­nia.

Raz pod­czas tego wie­czo­ru do­mi­nujący oka­zał spe­sze­nie, w za­baw­nej sy­tu­acji. Po ni­sko zwie­szo­nej gałęzi kasz­ta­na łaził młody kot, patrząc na stół z na­dzieją na reszt­ki. Siwy w brązo­wej ma­ry­nar­ce zwa­bił go de­li­kat­nie do sie­bie, poka­zał czar­nowłosej, jak kot łasi się do nie­go i jak nie­wie­le jest większy od jego dużych dłoni. Po­sa­dził so­bie kota na ko­la­nach i wrócił do prze­rwa­nej roz­mo­wy. Pies spał pod stołem. Do­mi­nujący, pochłonięty wcześniej roz­mową z an­glojęzycz­nym, naj­pierw po­czuł, a później zo­ba­czył, że kot ocie­ra się o jego przed­ra­mię. Po­de­rwał się, jak dziewczęta w sta­rych fil­mach na wi­dok my­szy, pra­wie prze­wra­cając krzesło. Opa­no­wał re­akcję po kil­ku se­kun­dach, ze śmie­chem tłumacząc się aler­gią. Obu­dzo­ny pies mer­dał ogo­nem do kota, mniej­sze­go od jego mor­dy i próbował go obwąchać. Siwy zdążył za­mknąć wy­stra­szo­ne zwierzę w dłoniach, po­wo­li, do­stoj­nie od­szedł z nim do baru, kupił paczkę chipsów, roz­sy­pał je w naj­dal­szym kącie i życzył kotu smacz­ne­go. Wrócił i spo­koj­nie podjął prze­rwa­ny wątek. Właśnie wte­dy do­mi­nujący się spe­szył. Na krótko.

To już wszy­scy. Ostat­nia stop-klat­ka:

Siwy, opar­ty o pień drze­wa, słucha poważnie, ze sku­pie­niem, pulch­nej ko­bie­ty, która opo­wia­da mu coś wol­no i ci­cho, nie patrząc na nie­go, tyl­ko na zwiędły liść, którego blaszkę od­ry­wa kawałek po kawałku, tak, żeby zo­stały same włókna nerwów. An­glojęzycz­ny do­le­wa wszyst­kim wina, roz­chla­pując je wokół. Ko­bie­ta o za­nie­dba­nych pa­znok­ciach, opar­ta łokcia­mi o stół, bawi się zapałkami – za­pa­la zapałkę, wy­pa­la do połowy, po­tem usta­wia ją po­zio­mo i chwy­ta drugą ręką za wy­pa­lo­ny, gorący łebek, przekręca ogień i po­zwa­la mu spa­lić dre­wien­ko do końca. Nuci coś przy tym. Atrak­cyj­na pa­trzy na jej dłonie i od cza­su do cza­su po­ma­ga od nie­chce­nia po­je­dyn­czym słowem part­ne­ro­wi, który opo­wia­da an­glojęzycz­ne­mu coś o niej, obej­mując opar­cie jej krzesła le­wym ra­mie­niem. Te­raz ona jest myślami gdzie in­dziej. Wszy­scy są spo­koj­nie pi­ja­ni. Na sto­le palą się dwie świe­ce. Pies położył łeb na sto­pie ko­bie­ty i gapi się na Pawła.

Paweł ma już wszyst­ko, cze­go chciał. Jego ob­ser­wa­cje nie trwały tak długo, jak by się mogło wy­da­wać – jest spo­strze­gaw­czy. Kręci mu się w głowie. Te­raz musi się z tym wszyst­kim prze­spać. Wra­cając do sie­bie, sta­ra się za­trzy­mać ożywio­ny al­ko­ho­lem, ob­ra­cający się w pamięci ka­lej­do­skop spoj­rzeń, uśmiechów, gry­masów, gestów, nie­domówień.

Zo­sta­wia­my Pawła. Nie będzie­my wie­dzieć, kto go wita w domu, czym zaj­mu­je się na co dzień, jaką ma przeszłość i cze­go chce od życia. Wrócimy do nie­go w od­po­wied­nim mo­men­cie.

Lu­bi­my Pawła, ale nie in­te­re­su­je nas on sam ani jego życie. In­te­re­su­je nas tyl­ko to, co (i cza­sem może jesz­cze – dla­cze­go) na­pi­sze, i to tyl­ko w pew­nych kon­kret­nych sy­tu­acjach. Przy­puśćmy, że dana nam właśnie zo­stała przy­padłość – zdol­ność – podglądac­twa per­fek­cyj­ne­go – chce­my i je­steśmy w sta­nie zo­ba­czyć, jak się ma to, co na­pi­sze Paweł, do rze­czy­wi­stości. I o to właśnie w tym wszyst­kim cho­dzi.

xxxx

2

Paweł po­sta­no­wił, że w pierw­szym roz­dzia­le uśmier­ci ko­bietę o za­nie­dba­nych włosach i pa­znok­ciach. Jest wściekły. To właśnie ona naj­bar­dziej go za­in­try­go­wała. Jej zamyśle­nie, sposób trzy­ma­nia pa­pie­ro­sa, śmiech ci­chy i jak­by iro­nicz­ny, brak sty­li­za­cji. Wrażenie jej dy­stan­su do sy­tu­acji, a jed­no­cześnie, jak już za­czy­nała do kogoś mówić – przy­ja­znej otwar­tości. Głupi od­ruch sku­ba­nia pa­znok­ci, znisz­czo­ne ręce. Niech będzie – jej ciem­ne oczy (bar­dzo ład­nie roz­sze­rzo­ne i błyszczące od wina) i długie nogi – też. To wszyst­ko spra­wiło, że zo­ba­czył to, co chciałby na­pi­sać, zupełnie in­a­czej niż do­tych­czas. Kie­dy już zo­ba­czył, po­mysły zaczęły się po­ja­wiać z tem­pem i in­ten­syw­nością kra­jo­brazów na al­pej­skiej au­to­stra­dzie. A po­tem opo­wie­dział wszyst­ko temu bu­co­wi.

– Bar­dzo świet­nie, sta­ry, to może być re­we­la­cja, masz, na­pij­my się za twój po­mysł. Ale pamiętaj, co mi obie­całeś. Obie­całeś mi po­wieść na wa­ka­cje, a wy­ska­ku­jesz mi tu te­raz z jakąś ana­lizą ko­bie­cej podświa­do­mości w kon­tekście, cho­le­ra, już nie wiem, bi­blij­nym czy mi­to­lo­gicz­nym. Biegnąca z wil­ka­mi ocza­mi mężczy­zny? Nie na to się uma­wia­liśmy. Tak, ja­sne, wierzę ci, że tam też będzie ak­cja. Ale nie o taką akcję mi cho­dzi. Po­trze­buję cze­goś, co wyj­dzie w czerw­cu, a w lip­cu i sierp­niu sprze­da się ta­nio, ale w dużym nakładzie, i przy­po­mi­nam ci, że to leży też w two­im in­te­re­sie. Żeby na okładce można było na­pi­sać: „opo­wieść o miłości i przy­jaźni, namiętności i zdra­dzie, z akcją pełną napięcia już od pierw­szych stron”, albo w tym sty­lu. Lu­dzie cza­sem muszą od­począć od de­lir­ki, kom­pleksów z dzie­ciństwa i po­pie­przo­nej podświa­do­mości, a ja cza­sem muszę za­ro­bić, jak mam później ry­zy­ko­wać. Zresztą sam wiesz, miałeś już po­dob­ne po­mysły jak dzi­siaj, i pamiętasz, jak to się skończyło. Nie, no, prze­sa­dziłem chy­ba, ale ty wiesz prze­cież, że to tyl­ko żart, z tobą mogę całkiem szcze­rze, cze­kaj, do­leję ci. Słuchaj, bo to ważne – za­pro­po­no­wałem ci tę po­wieść nie tyl­ko dla­te­go, że pi­je­my ra­zem wódkę, i że na kogo in­ne­go mnie nie stać, ale też dla­te­go, że je­steś w tym do­bry. Nie ro­bisz ki­czu. A ja poniżej pew­ne­go po­zio­mu nie schodzę. Wy­lu­zuj – nie da­jesz na­zwi­ska (nie wiem zresztą, cze­mu, ale niech ci będzie), re­ali­zu­jesz się gdzie in­dziej. Poza tym – za­liczkę już pew­nie wydałeś. A do tam­te­go wrócimy, obie­cuję, mówiłem, że to może być re­we­la­cja, ale za jakiś czas.

Paweł wy­lu­zo­wał na po­kaz. Te­raz wy­godną, bun­tow­niczą wściekłością osłania ulgę, że nie musi za bar­dzo angażować się w coś, co mogłoby go prze­ra­stać. Złości się na sie­bie, że zmar­no­wał trzy dni na mrzon­ki, złości się na tego cho­ler­ne­go buca, że za­wsze musi po­sunąć się o je­den żart (i jedną po­chwałę) za da­le­ko, znów na sie­bie, że go to w ogóle ob­cho­dzi. Na ko­bietę spod kasz­ta­na też, bo to przez nią.

Więc ko­bie­ta zgi­nie dra­ma­tycz­nie w pierw­szym roz­dzia­le. Będzie miała na imię Anna. Paweł poświęci temu całe czwart­ko­we popołudnie.

xxxx

Książka Pawła

Anna obu­dziła się po trze­cim dzwon­ku i po­trze­bo­wała chwi­li, żeby zo­rien­to­wać się, gdzie jest. Lubiła pa­ste­lo­we ho­te­lo­we po­ko­je ta­kie jak ten, iden­tycz­ne na całym świe­cie.

Ale nie tu­taj – w mieście, które kie­dyś było jej. Wy­je­chała z Wrocławia dzie­sięć lat temu; wcześniej, pod­czas stu­diów, miesz­kała tu sama albo z kimś, w miej­scach do­brych i podłych, każde z nich przyj­mując za swo­je. Później, już po prze­pro­wadz­ce, te­le­fon z dwor­ca wy­star­czył, żeby za­ini­cjo­wać prze­ga­da­ny wieczór u kogoś z przy­ja­ciół. Od pew­ne­go cza­su, przy­jeżdżając na rocz­ni­co­we spo­tka­nia, które trwają siłą rozpędu, za­trzy­mu­je się w ho­te­lu. To jej wybór – Ela za każdym ra­zem za­pra­sza do sie­bie na­prawdę ser­decz­nie, Anna za każdym ra­zem znaj­du­je mniej lub bar­dziej wia­ry­god­ny pre­tekst, żeby z tego nie sko­rzy­stać, a rano bu­dzi się w czy­stym, pa­ste­lo­wym po­ko­ju i czu­je się w nim nie­na­tu­ral­nie. Ela po pro­stu jest zbyt ciepła i przy­ja­zna, była zbyt bli­ska, żeby sam na sam z nią nie zacząć się jakoś otwie­rać. A tego Anna nie może zro­bić. Jesz­cze tyl­ko chwi­la, uporządku­je pew­ne rze­czy, wsiądzie do sa­mo­cho­du i wróci do sie­bie.

*

Młody chłopak ode­rwał wzrok od mo­ni­to­ra i prze­sunął się tak, żeby nie było go widać z zewnątrz. Na bal­kon ho­te­lo­we­go po­ko­ju, po dru­giej stro­nie wąskiej uli­cy, dokład­nie na­prze­ciw jego okna, wyszła zgrab­na, bosa ko­bie­ta w ku­sym, białym, ho­te­lo­wym szla­fro­ku. Prze­ciągnęła się, zbie­rając dłońmi mo­kre włosy na kar­ku, a po­tem za­pa­liła pa­pie­ro­sa. Miły wi­dok, cho­ciaż to nie młoda dziew­czy­na, ma już chy­ba ze 30 lat. Wcześniej pod­niosła ro­le­ty i otwo­rzyła sze­ro­ko okna, a prze­cież chy­ba musi zdjąć szla­frok, żeby się ubrać. Chłopak gra­tu­lu­je so­bie po raz ko­lej­ny wy­bo­ru po­ko­ju w no­wym miesz­ka­niu i usta­wie­nia biur­ka. Jego gra kom­pu­te­ro­wa może po­cze­kać, ro­dzi­ce jesz­cze śpią i nie wejdą do nie­go. Ko­bie­ta wra­ca do środ­ka, szczot­ku­je przed lu­strem wciąż roz­czo­chra­ne włosy. Ru­sza się po­wo­li, spra­wia wrażenie zamyślo­nej. Wyj­mu­je z wewnętrznej kie­sze­ni tor­by podróżnej książkę, z książki ko­pertę. Sia­da z nią na wiel­kim łóżku, opar­ta o ścianę. Z ko­perty wyciąga kartkę albo ser­wetkę, którą rozkłada de­li­kat­nie, pie­czołowi­cie, jak­by się bała, że sta­ry pa­pier roz­kru­szy się jej w dłoniach. Czy­ta coś, co jest tam na­pi­sa­ne. Wyj­mu­je za­pal­niczkę z kie­sze­ni szla­froka i po­wo­li zbliża płomień do brze­gu ser­wetki, ale tak, jak­by z góry wie­działa, że nie za­mie­rza jej spa­lić. Gasi za­pal­niczkę, wol­no składa i cho­wa i kartkę, i ko­pertę. Od­chy­la głowę moc­no w tył, nie­ru­cho­mie­je. Płacze? Jeżeli tak, to tyl­ko przez mo­ment. Na­gle wsta­je i zmie­nia tem­po – szyb­ko, ener­gicz­nie zbie­ra i wrzu­ca do tor­by kil­ka rze­czy, coś wyj­mu­je, zgar­nia po­rzu­co­ne obok łóżka ubra­nia, wy­cho­dzi do łazien­ki. Wra­ca po mi­nu­cie, ubra­na w dżinsy, czar­ny swe­ter i tramp­ki, a nie w wąską czarną mini, jak spo­dzie­wał się Chłopak. Na­wet ma­ki­jaż przed lu­strem robi szyb­ki­mi, agre­syw­ny­mi ru­cha­mi. Dzwo­ni z ho­te­lo­we­go te­le­fo­nu – naj­wy­raźniej na swoją własną komórkę, którą znaj­du­je dzięki temu gdzieś w poście­li. Wy­cho­dzi z torbą na ra­mie­niu i ple­ca­kiem-to­rebką na ple­cach, jed­no­cześnie za­pa­lając pa­pie­ro­sa, i nogą do­my­kając drzwi.

Chłopak żałuje, że nie mógł zo­ba­czyć, co jest na­pi­sa­ne na kart­ce-ser­wet­ce, bar­dziej niż tego, że nie zo­ba­czył tej ko­bie­ty na­giej. Czu­je się głupio. Jakoś dziw­nie mu jej jak­by żal.

*

Anna je­dzie szyb­ko, trasą, którą do­brze zna. Słucha Stin­ga z iPo­da, pro­wa­dze­nie spra­wia jej przy­jem­ność. Cie­szy się, że będzie dziś u sie­bie i że wczo­raj było tak, jak było. Las za okna­mi jest piękny – moc­ny, ciepły wiatr spra­wia, że li­sto­pa­do­we drze­wa ożywają. To wszyst­ko uspo­ka­ja. W pew­nym mo­men­cie to­reb­ka na sie­dze­niu obok dzwo­ni pierw­szy­mi tak­ta­mi Żółtej łodzi pod­wod­nej. Anna zry­wa słuchaw­ki, jedną ręką wy­sy­pu­je wszyst­ko, żeby do­stać się do te­le­fo­nu. Widząc nu­mer, waha się przez chwilę.

– Tak?

Czyjś długi mo­no­log spra­wia, że ręka trzy­mająca te­le­fon za­ci­ska się co­raz moc­niej i za­czy­na drżeć. Pęd po­wie­trza przy­du­sza do okna żółty liść klo­nu. Przed przed­nią szybą po­ja­wia się fura z drew­nem, wlokąca się tym sa­mym pa­sem. Przy ha­mo­wa­niu wy­rzu­co­na z to­reb­ki kred­ka do ust spa­da na podłogę.

– Cze­kaj – Anna odkłada te­le­fon, re­du­ku­je bieg, wy­prze­dza, opa­no­wu­je się, żeby nie dopuścić do drżenia głosu.

– Prze­pra­szam, mu­siałam wy­prze­dzić. Tak, pro­wadzę, trud­no mi cię te­raz słuchać, też przez to. Muszę za­pa­lić. Nie wiem. Ra­czej tak, do­brze. Albo jesz­cze się za­sta­no­wię. Jak nie, za­dzwo­nię. No to – chy­ba – do zo­ba­cze­nia.

Od­dy­cha głęboko, zwal­nia, za­uważa z ulgą, że zbliża się właśnie do leśnego par­kin­gu z gril­lem. Na­prawdę bar­dzo po­trze­bu­je pa­pie­ro­sa.

*

Mężczy­zna na par­kin­gu prze­wra­ca na drugą stronę do­pie­czo­ne kiełba­ski, żeby zwrócić na sie­bie uwagę, ale bez większej na­dziei, że ko­bie­ta, która za­je­chała właśnie za­ku­rzo­nym oplem, będzie jego klientką. Wy­siadła z sa­mo­cho­du, za­pa­liła pa­pie­ro­sa, opie­rając łokieć o maskę, po­tem dru­gie­go, a te­raz stoi so­bie i sku­bie pa­znok­cie. Pa­trzy w jego stronę. Może się boi, bo sama je­dzie, a mogła zo­ba­czyć, że właśnie so­bie łyknął, jak pod­jeżdżała. Jed­nak pod­cho­dzi do nie­go.

– Prze­pra­szam, mam prośbę – rzu­ci mi pan mo­netę?

– Co proszę?

– No wie pan, orzeł czy resz­ka, jak dzie­ci robią. Chcę coś so­bie spraw­dzić.

– To cze­mu pani sama nie rzu­ci?

– Jak pan rzu­ci, będzie le­piej.

– Do­brze, ale mo­ne­ta musi być pani. Ja utar­gu nie mam, a na resz­ty po­trze­buję.

Resz­ka.

– Dziękuję, mo­ne­ta dla pana, do­brze mi pan rzu­cił.

– To jak pani dołoży jesz­cze jedną taką samą, to będzie kiełba­ska. Zniżkowo.

– Po­proszę.

Kurczę, ona na­prawdę się jakoś w środ­ku cie­szy. Od­cho­dzi, gryząc kiełbaskę na wi­del­cu, ja­kimś ta­kim długim, szyb­kim kro­kiem, ta­necz­nym trochę, ma­cha ręką, że nie, na pla­sti­ko­wy ta­lerz i musz­tardę. Lu­dzie dzi­wa­czeją ostat­nio, do­rosła ko­bie­ta, a jak dziec­ko. To chy­ba faj­nie.

*

Anna wsia­da do sa­mo­cho­du, wyj­mu­je ze schow­ka mapę, przy­po­mi­na so­bie do­jazd do miej­sca, które kie­dyś, a może za­wsze, było dla niej ważne. Pa­ku­je roz­sy­pa­ne rze­czy do to­reb­ki. Po wyjeździe z pachnącego kiełba­ska­mi par­kin­gu jesz­cze przez kil­ka­naście ki­lo­metrów trzy­ma się głównej tra­sy, a po­tem zjeżdża w lewo, na wąską boczną drogę.

*

Kie­row­ca ko­par­ki, wy­co­fując ma­szynę z błotni­stych ko­le­in na as­falt, zdążył tyl­ko usłyszeć, zo­ba­czyć szyb­ki ruch po pra­wej i wbić dłoń w przy­cisk alar­mu. Wy­cie klak­so­nu zlało się z pi­skiem ha­mujących opon, trza­skiem bla­chy i szkła. Wstrząs od ude­rze­nia rzu­cił mężczyzną na ścianę ka­bi­ny. Ab­sur­dal­na ci­sza. Drżąc na całym cie­le, otwo­rzył drzwi i wy­padł, nie ze­sko­czył, na jezd­nię. Zo­ba­czył sza­re­go opla wbi­te­go przo­dem pod pra­wy bok ko­par­ki. Z ogrom­nym wysiłkiem opa­no­wał drżenie rąk na tyle, żeby jakoś wy­brać nu­mer po­go­to­wia, i drżenie szczęk, żeby po­wie­dzieć. Czuł, że za­raz ze­mdle­je, bo nogi stały się miękkie, a przez ciało przeszła fala gorąca. Zmu­sił się, żeby jesz­cze raz po­pa­trzeć. Ma­ska zmiażdżona, przed­niej szy­by nie ma. Ale otwo­rzyły się obie po­dusz­ki po­wietrz­ne, krwi mało, więc może jed­nak. Rzu­cił się do wygiętych, za­blo­ko­wa­nych drzwi opla i zaczął je szar­pać, pod­ważać, wy­ry­wać, płacząc i klnąc, żeby do­stać się do bezwład­ne­go ciała w środ­ku.

*

Je­den z po­li­cjantów pod­biegł do ra­dio­wo­zu od stro­ny ka­ret­ki, która właśnie odjeżdżała na sy­gna­le spod wra­ku opla.

– Po­wie­dzie­li, że ra­czej przeżyje.

– A co z nim?

– Nic, po­obi­ja­ny, zwich­nięty nad­gar­stek, złama­ny pa­lec, na­wet tego nie za­uważył, bo jest w szo­ku. Do­stał jakąś che­mię w żyłę i po nie­go też przyślą am­bu­lans. Je­den z na­szych przy nim sie­dzi i po­wta­rza, że ona będzie żyła i że to nie jego wina, ale fa­cet chy­ba nie kon­tak­tu­je.

– Trzeźwy?

– Ten z na­szych, czy fa­cet? Obaj trzeźwi, a on wy­dra­pał pa­zu­ra­mi za­klesz­czo­ne drzwi od tego opla, żeby ją wyciągnąć, bo myślał, że za­raz wszyst­ko pier­dol­nie. I wyciągnął ją tak, że nie za­szko­dził. A czy to nie jego wina, to wy le­piej wie­cie.

– Nie jego. Chcesz wie­dzieć, jak było, to spy­taj fo­to­gra­fa, i mu pomóż przy zdjęciach, ja muszę…

Po­li­cjant w ra­dio­wo­zie zaczął roz­ma­wiać przez ra­dio­te­le­fon, prze­krzy­kując hałas sa­mo­cho­du strażac­kie­go, ma­new­rującego na wąskiej dro­dze.

Po­li­cyj­ny fo­to­graf pra­co­wał fleg­ma­tycz­nie i me­to­dycz­nie, jak­by ruch wokół należał do in­nej baj­ki, i w ten sam sposób opo­wia­dał.

– Zbiegło się wszyst­ko na­raz. Na pa­sie była ba­rier­ka, ale w nocy wiatr ją walnął na po­bo­cze albo komuś prze­szka­dzała, tam leży. Zresztą i tak mie­li ją zdjąć, fa­cet już skończył, tyl­ko od­sta­wiał sprzęt, za pięć mi­nut by go tu nie było. Tym za­du­piem jeżdżą dwa sa­mo­cho­dy dzien­nie. On nic nie mógł zro­bić, wy­co­fy­wał z tego błota na drogę, kie­dy wy­padła zza zakrętu. Nie zdążyłby. A ona… prze­kra­czała, ale nie­prze­sad­nie. Miała ja­kieś 90. Ty aku­rat też byś tak tędy je­chał w do­brych wa­run­kach, a do zakrętu były do­bre. Jak zo­ba­czyła ko­parkę, depnęła na ha­mu­lec, i poje­chała po tej mo­krej gli­nie, co ją tu na­niosło przy ko­pa­niu, jak po śli­zgaw­ce, bo miała zdar­te opo­ny. Gdy­by zo­ba­czyła ba­rierkę, zwol­niłaby przed zakrętem. Gdy­by nie było gli­ny, wy­ha­mo­wałaby na­wet przy swo­jej prędkości. Gdy­by nie miała zdar­tych opon, wy­ha­mo­wałaby na­wet na gli­nie.

Ale grunt, że z tego wyj­dzie żywa. Miała szczęście.

*

Sa­ni­ta­riusz cze­kał, aż pa­cjent­ka oprzy­tom­nie­je na tyle, żeby mógł nawiązać z nią kon­takt. Bez­pośred­nie za­grożenie minęło, obaj le­ka­rze byli zajęci od­czy­ta­mi przyrządów i pa­pie­ra­mi. Wie­dział, że pa­cjent, od­zy­skując przy­tom­ność, nie zda­je so­bie spra­wy z tego, gdzie jest, i co się zda­rzyło, a szok i dez­orien­ta­cja mogą po­gor­szyć jego stan. Przyjął, że jego rolą jest opie­ka nad psy­chiką. Stu­dio­wał za­ocz­nie psy­cho­lo­gię i swo­je za­da­nie trak­to­wał poważnie. Spraw­dził w pasz­por­cie, jak ma na imię pa­cjent­ka. De­li­kat­nie wy­tarł jej reszt­ki krwi i bru­du z czoła, od­garnął włosy z twa­rzy. Otwo­rzyła oczy, uśmiechnęła się nieświa­do­mie, jak­by prze­pra­szająco.

– Pani Anno, jest pani bez­piecz­na. Jest pani pod opieką. Za­grożenie minęło. Je­dzie pani ka­retką do szpi­ta­la. Pani stan jest sta­bil­ny. Miała pani wy­pa­dek na dro­dze kra­jo­wej nu­mer…

– Co… gdzie…

Mogła mówić, ale z ogrom­nym tru­dem. Sa­ni­ta­riusz przeklął się w myśli za tę „drogę kra­jową”.

– Miała pani wy­pa­dek, ale sy­tu­acja już jest opa­no­wa­na.

– Gdzie jest mój te­le­fon…

– Nie może pani te­raz roz­ma­wiać. Zaj­mie­my się tym. Jeżeli pani so­bie tego życzy, w szpi­ta­lu po­wia­do­mi­my pani ro­dzinę, będzie pani mogła mieć kon­takt z psy­cho­lo­giem albo dusz­pa­ste­rzem…

– Nie, to nie… mój te­le­fon… że ja się spóźnię.

Wie­dział, że trze­ba przy­ta­ki­wać.

– Do­brze, proszę się o to nie mar­twić. Jeżeli życzy pani so­bie…

Prze­rwał mu le­karz.

– Młody, już prze­stań, ona za­sy­pia. Proszę cię, za­dzwoń i sprawdź ją, miała to w port­fe­lu. Ja te­raz nie mogę.

– Ale jest już do­brze? Za chwilę będzie­my w szpi­ta­lu.

– Tak, ale jed­na rzecz mi się nie po­do­ba. Za­dzwoń.

Za­dzwo­nił pod nu­mer z wi­zytówki, przed­sta­wił sy­tu­ację, podał dane, za­no­to­wał od­po­wie­dzi.

– Pa­nie dok­to­rze, była ich pa­cjentką. Tu jest wszyst­ko.

– Kur­wa.

*

Wie­czo­rem, w domu, le­karz nie umiał pro­fe­sjo­nal­nie za­po­mnieć. Nie chciał zo­sta­wać z tym sam. Za­dzwo­nił do ko­le­gi – zgry­wu­sa, przed którym nie trze­ba było ni­cze­go uda­wać. Po­pro­sił, żeby przy­je­chał, odmówił mu spo­tka­nia na mieście. Po­tem słuchał przez pół go­dzi­ny pra­wie bez słowa jego szyb­kie­go, jak za­wsze pełnego prze­sad­ne­go za­an­gażowa­nia opo­wia­da­nia o fil­mie Bo­rat, który mu się nie spodo­bał, pa­trzył na błazeńską mi­mikę i ge­sty­ku­lację i śmiał się w du­chu z dys­kre­cji przy­ja­cie­la, który do­brze wie, co jest gra­ne, ale wie też, że nie po­wi­nien pytać. Prze­rwał mu w pół słowa.

– Zmarła mi dziś pa­cjent­ka.

– Nie pierw­sza i nie ostat­nia.

– Nie lubię tego two­je­go.

– To nie jeździj na ka­ret­ce.

– Już się prze­stań zgry­wać.

– Prze­pra­szam.

– Nie mu­siało tak być. Była po wy­pad­ku, miała sil­ny wstrząs, krwo­tok, długo była nie­przy­tom­na i tak da­lej, ale wszyst­ko opa­no­wa­liśmy. Wszyst­ko. Jak już było pra­wie do­brze, zna­lazłem u niej w port­fe­lu wi­zytówkę Cen­trum Le­cze­nia Pa­da­czek i Mi­gren. Spraw­dzi­liśmy. Miała pa­daczkę od piętna­stu lat. Łagodną od­mianę, ata­ki tyl­ko we śnie. To samo w so­bie nie­groźne. Opa­no­waną – ostat­ni atak rok temu. Brała tri­lep­tal, po wszyst­kim spraw­dziłem – za małe stężenie we krwi. Miała atak w ka­ret­ce, tuż przed szpi­ta­lem. Nie będę ci tłuma­czył jak le­ka­rzo­wi, co na co wpłynęło – w każdym ra­zie – w jej sta­nie wte­dy – to ją zabiło.

– Mógłbyś temu za­po­biec, gdy­byś coś zro­bił in­a­czej?

– Tak. Łatwo. Gdy­bym wszyst­ko wie­dział wcześniej, za­nim jesz­cze zacząłem się nią zaj­mo­wać, i gdy­bym miał przy so­bie, co trze­ba. Ale nie miałem i nie wie­działem.

– Cier­piała?

– Nie, przy tym, co się z nią działo, i co do­stała, ra­czej nie czuła bólu, na pew­no nie miała świa­do­mości. Pod­czas ata­ku świa­do­mość jest wyłączo­na. Wcześniej, jak na mo­ment od­zy­skała przy­tom­ność, była już po za­strzy­kach. Nie mogła ro­zu­mieć ani się bać.

– Ty roz­ma­wiałeś z ro­dziną?

– Nie miała ro­dzi­ny. Bez męża, 35 lat, ale ro­dzi­ce nie żyją. Może ja­kichś da­le­kich ku­zynów, ktoś to spraw­dza. Jakiś part­ner gdzieś pew­nie jest, bo ładna z niej była ko­bie­ta.

– Hej, hej! To­bie tak nie wol­no o pa­cjent­ce, jesz­cze jak zeszła! Cze­kaj, może ty ją po pro­stu znałeś? Znałeś?

– Nie. Przy­po­mi­nała mi kogoś.

– Kogo? Po­wiesz? Nie, nie po­wiesz, bo by wyszło na jaw, że ko­bie­ty też lu­bisz, a nie tyl­ko fa­cetów, jak twier­dzi moja żona, odkąd spędza­cie ra­zem…

Le­karz uśmie­chał się, słuchając mądre­go błazna, który trze­ma naj­prost­szy­mi py­ta­nia­mi po­tra­fił tak bar­dzo mu pomóc, a jak już tego do­ko­nał, na­tych­miast wrócił do swo­jej błazeńskiej roli, żeby przy­pad­kiem ktoś nie po­czuł się niezręcznie wdzięczny.

xxxx

Paweł wstał od kom­pu­te­ra około pierw­szej w nocy z czwart­ku na piątek. Był za­do­wo­lo­ny. Wcześniej, podśpie­wując w myśli Co się stało z na­sza klasą, na­szki­co­wał im­prezę pod kasz­ta­nem, czy­niąc z niej nie­for­mal­ne, rocz­ni­co­we spo­tka­nie małej gru­py przy­ja­ciół ze stu­diów. Zmie­nił mia­sto, wyrównał wiek uczest­ników. Uchwy­cił ce­chy cha­rak­te­ry­stycz­ne, dodał i od­rzu­cił kil­ka dro­biazgów. Roz­wiązał pro­blem an­glojęzycz­ne­go. Nie kon­cen­tro­wał się na dia­lo­gach, wpro­wa­dził tyl­ko kil­ka ury­wa­nych frag­mentów. Po­ka­zał, jak oso­by widzą się na­wza­jem, przez chwilę po­pa­trzył ocza­mi kel­ne­ra. Po­da­ro­wał ko­bie­tom za­pa­chy swo­ich ulu­bio­nych per­fum, bo praw­dzi­wych nie mógł czuć przez dym pa­pie­ro­so­wy. Wspo­mniał, jak różnie działał na przy­ja­ciół al­ko­hol. Szkic mu się spodo­bał.

Dziś zajął się Anną. Po krótkim namyśle po­zba­wił ją psa. Gdy­by tego nie zro­bił, byłby zmu­szo­ny opi­sać albo jego śmierć, albo jego roz­pacz. Cier­pie­nie zwierząt in­ten­syw­nie wpływa na ludz­kie emo­cje, a Paweł nie chciałby zbyt moc­no wzru­szać czy­tel­ni­ka już w pierw­szym roz­dzia­le. Pies nie po­ka­zał się u Pawła ani na im­pre­zie, ani dzień po. Zda­rze­nia dra­ma­tycz­nej so­bo­ty po­wsta­wały po­wo­li i w kil­ku wa­rian­tach – Paweł za­wsze rozpędzał się stop­nio­wo. Z kil­ku po­mysłów jest szczególnie za­do­wo­lo­ny – otwo­rzyły wątki, które w ogólnym za­ry­sie pla­no­wał już wcześniej. Być może, dzięki re­tro­spek­cji, będzie mógł jesz­cze na chwilę wrócić do Anny. Po­lu­bił ją. Miał na­dzieję, że – mimo iż po­zbył jej się tak szyb­ko, aby nie ule­gać wcześniej­szym po­ku­som – udało mu się w jakiś sposób, mi­mo­cho­dem, oddać cho­ciaż drobną część aury, którą wy­czuł wokół ko­bie­ty z czar­no-ru­dym psem, która z ko­lei mu­siała być cho­ciaż drob­nym od­bi­ciem jej tożsamości, na­tu­ry, cha­rak­te­ru, losu.

3

Pier­wowzór Anny, ko­bie­ta z czar­no-ru­dym psem, którą zgod­nie z pla­nem właśnie za­czy­na­my ob­ser­wo­wać, ma na imię Mi­le­na.

Rze­czy­wi­stość

Do­padło ją to, kie­dy wra­cała w czwar­tek z pra­cy. Chan­dra, nie­uza­sad­nio­na i nie­dająca się opa­no­wać. Zaczęło się ba­nal­nie. Szła wte­dy naj­bar­dziej znie­lu­bio­nym, mo­no­ton­nym frag­men­tem co­dzien­nych po­wrotów. Zaczęła się za­sta­na­wiać, ile razy już prze­mie­rzyła ten chod­nik wzdłuż tyl­nej ścia­ny bu­dyn­ku, i ile razy jesz­cze przez nie­go przej­dzie. Przy­po­mniała so­bie zda­nie, wy­czy­ta­ne chy­ba u Her­ty Műller: „Prze­cież człowie­ko­wi nie musi być na­wet tak całkiem źle, żeby pomyślał so­bie: I to ma być całe moje życie?”. Końcówka przy­cze­piła się do niej. W do­dat­ku nie po to, żeby otwo­rzyć ra­chu­nek zysków i strat, roz­począć płacz­li­we roz­ważania nad tym, z cze­go się w imię cze­go zre­zy­gno­wało, niosące smu­tek, ale nie­po­zba­wio­ne ma­so­chi­stycz­nej przy­jem­ności.

Nie, to nie było to. To jakaś pa­ra­no­ja. Ogar­niają ją uczu­cia, zna­ne ze snu, który zda­rza jej się co jakiś czas. Śni w nim, że przy­po­mi­na so­bie właśnie o dziw­nym, brzyd­kim zwierzęciu. Zwierzę jest pod jej opieką i miesz­ka gdzieś w klat­ce, a ona za­po­mi­na od mie­sięcy o kar­mie­niu go. Kie­dy pod­bie­ga do klat­ki, nie wia­do­mo, czy zwierzę żyje, czy nie. Te­raz nie ma snu i nie ma zwierzęcia, nie ma tam­te­go stra­chu. Ale jest napięcie. I po­czu­cie, że być może spie­przyła kom­plet­nie i ni­cze­go już nie można odwrócić. Nie­dające się w tym mo­men­cie ni­czym uza­sad­nić. Żal. I tam­to bez­rad­ne–zdzi­wio­ne–po­gar­dli­we zda­nie w tle. Mi­le­na nie jest hi­ste­ryczką. Lubi mieć dy­stans do swo­ich uczuć i re­ak­cji. Gdy­by go nie miała, miałaby już kil­ka razy w życiu spo­ry pro­blem. Szu­ka ba­nal­nych przy­czyn swo­jej słabości, typu PMS. Nie znaj­du­je. Włącza iro­nię. Robi so­bie w myślach wul­garną i prześmiewczą awan­turę. Efekt jest tyl­ko taki, że czu­je się pu­sta, obo­lała. Zda­nie-man­tra mie­sza się w jej w głowie z podwórko­wym wier­szy­kiem z dzie­ciństwa i frag­men­tem głupiej pio­sen­ki, której słuchał dziś taksówkarz. Żal zo­sta­je. W do­dat­ku za­czy­na się bać. Swo­jej chan­dry, wie­czo­ru, na­wet sa­me­go stra­chu, że może coś zna­czyć. Nie zwra­cając uwa­gi na oto­cze­nie, zdążyła tym­cza­sem dojść do domu. Nie ma mowy o te­le­fo­nie do ko­go­kol­wiek, ta­kim sta­nem nie będzie się dzie­lić, a ukryć się go nie da. Spraw­dziła tyl­ko krótki­mi ese­me­sa­mi tych, o których mogłaby się bać. Czy­ta­nie też nie po­ma­ga, a to już bar­dzo dziw­ne. Pozo­sta­je je­den sposób. Za­miast wy­pro­wa­dzić psa na spa­cer, wle­cze się z nim do naj­bliższe­go skle­pu, do którego miała za­miar przez pe­wien czas w tym celu nie przy­cho­dzić. Ku­pu­je bu­telkę, omi­jając spoj­rze­nie ka­sjer­ki. W domu sia­da na bal­ko­nie, na podłodze, opar­ta o ścianę, osłonięta do­niczką uschniętej ba­zy­lii. Pies przy­tu­la się do jej uda. Al­ko­hol na szczęście działa szyb­ciej niż zwy­kle. Pod­nosząc szklankę, jak­by piła czy­jeś zdro­wie, myśli:

– Prze­cież nikt mnie tak na­prawdę nie skrzyw­dził. Nikt mi nie zabił ro­dziców. Nikt nie zgwałcił ani mnie, ani mo­je­go dziec­ka. Więc o co, kur­wa, cho­dzi?

Działa.

Wywołuje wpraw­dzie ciąg ob­razów, scen z pew­nych sy­tu­acji. Gdy­by je przej­rzeć według łagod­niej­szych kry­te­riów, można by uznać, że o coś jed­nak cho­dzić może. Ale Mi­le­na nie chce sto­so­wać łagod­niej­szych kry­te­riów. To wszyst­ko ma być już przeżyte i oswo­jo­ne. Dzięki wódce ob­razy przyśpie­szają i tracą ostrość. Mi­le­na się wyzłośli­wia, że tak mają na fil­mach i w po­wieściach lu­dzie przed śmier­cią. Półsen prze­ry­wa chłód i pełnia księżyca. Je­dy­nym ciepłym miej­scem jest noga, wzdłuż której wyciągnął się pies. Mi­le­na za­ta­cza się do łóżka, za­sy­pia głębo­kim snem bez snów.

Następne­go dnia oczy­wiście się bu­dzi.

Jest piątek, ma dziś tłuma­czyć w domu. Nie ma o tym mowy. Jest kom­plet­nie wy­pa­lo­na po wczo­raj­szym od­lo­cie, nie czu­je na­wet kaca. Nic nie czu­je. Za­sty­ga bez­myślnie po każdej czyn­ności, tak jak cza­sem za kie­row­nicą, po za­trzy­ma­niu sa­mo­cho­du na par­kin­gu, pod ko­niec dnia. Robi to, co musi, od­ru­cho­wo, kąpie się, daje psu jeść, coś sprząta. Nie stać jej dziś na nic więcej. Żal, strach, po­czu­cie prze­gra­nej odeszły, nie ma z czym się bić. Po południu wy­pro­wa­dza psa trochę da­lej, zgod­nie z ich co­dzien­nym zwy­cza­jem.

Wstępuje na mo­ment do ka­wiar­ni, w której spo­ty­ka się w piątko­we wie­czo­ry z różnymi zna­jo­my­mi, chce zo­sta­wić wia­do­mość, że jej nie ma.

Musi stamtąd pra­wie na­tych­miast wyjść, bo pies na­gle od­gry­wa scenę: „jak po­dej­dziesz, to cię za­biję” pod ad­re­sem nie­po­zor­ne­go, spe­szo­ne­go młode­go człowie­ka. Wiel­kie czar­no-rude bydlę, na co dzień łagod­ne jak ba­ra­nek i przy­ja­zne jak szcze­niak, war­czy gardłowo, obnaża zęby i pręży mięśnie, stojąc na­prze­ciw chłopa­ka. Mi­le­na sta­ra się psa opa­no­wać, prze­pra­sza in­ter­we­niującego kel­ne­ra, za­mie­rza prze­pro­sić chłopca, ale on już zdążył się wy­co­fać, kiwa z da­le­ka dłonią, że nie szko­dzi. Jego spe­sze­nie jest dziw­ne, nie­współmier­ne do sy­tu­acji. Mi­le­na chy­ba już go kie­dyś wi­działa. Klucz, według którego jej pies wy­bie­ra so­bie cza­sem wrogów, jest dla niej kom­plet­nie ir­ra­cjo­nal­ny. Zresztą zda­rzyło mu się to do­pie­ro czte­ry razy w jego trzy­let­nim życiu.

Sce­na agre­sji, po której nie ma już śladu (pies nie­win­nie obwąchu­je pień kasz­ta­na) przełamała na­resz­cie wie­lo­go­dzin­ny amok Mi­le­ny. Zmu­szo­na do re­ak­cji, do pew­nej daw­ki za­an­gażowa­nia, jest w sta­nie przełamać ma­razm na tyle, żeby przy­najm­niej skon­cen­tro­wać myśli. Wy­ko­rzy­stu­je to na siłę, z de­ter­mi­nacją. Zmie­nia ko­mu­ni­kat dla zna­jo­mych. Idąc do domu, ku­pu­je książkę, wy­szu­kaną kie­dyś w in­ter­ne­cie i otu­la w dłoniach myśl, jak miło będzie ją ju­tro czy­tać z psem i czer­wo­nym wi­nem na bal­ko­nie. Zmu­sza się do planowa­nia do­brych, mądrych i pożytecz­nych rze­czy, które mogłaby zro­bić w naj­bliższym cza­sie, nie do­pusz­czając iro­nii.

Udało się.

Kie­dy wie­czo­rem wra­cała pod kasz­tan, już było jej do­brze. Było jej na­wet bar­dzo do­brze, tyl­ko dla­te­go, że prze­stało być tak bar­dzo źle. Tak, jak prze­mar­z­niętemu człowie­ko­wi po pięciu mi­nu­tach w gorącej wan­nie albo nieśpiącemu od trzy­dzie­stu go­dzin kie­row­cy, kie­dy opie­ra na czymś głowę i wie, że już nie musi wal­czyć ze snem. Pro­sta re­ak­cja. Fi­zjo­lo­gicz­na pra­wie. Nie­do­pusz­czająca wątpli­wości. Prze­stało boleć i resz­ta się w da­nym mo­men­cie nie li­czy.

Mi­le­na, czując się w miarę bez­piecz­nie, ostrożnie po­pa­trzyła wstecz. To wczo­raj­sze zda­nie… Bie­rze, to fakt. Ale to ab­surd, że przyjęła je za swo­je. Mimo wszyst­ko. Nie jest dla niej. W tylu miej­scach jesz­cze nie była, tylu rze­czy nie wi­działa. Tylu za­pachów nie po­znała. Tylu po­traw nie jadła. Tylu książek nie prze­czytała. Z ty­lo­ma ludźmi nie roz­ma­wiała (i tak da­lej, na siłę w tym sty­lu). Wie­le się jesz­cze może zda­rzyć. To praw­da, że pew­nych uczuć, stanów, nie będzie już nig­dy, ale… Co, zno­wu za­czy­na­my? Pa­nien­ka znów chce się napić? Śmiech, sto­lik pod kasz­ta­nem, zna­jo­mi, piwo, czy­jeś przy­go­dy pra­co­we, wspólne pla­ny.

x

Paweł obie­cu­je so­bie tego wie­czo­ru, że nie wstąpi do sty­lo­wej ka­wiar­ni na dzie­dzińcu przy­najm­niej do cza­su, aż skończy pisać.

x

Mi­le­na: o jej życiu sprzed słyn­nej ko­la­cji pod kasz­ta­nem wie­my nie­wie­le. Per­fek­cyj­ne podglądac­two nie obej­mu­je przeszłości.

Tylko kil­ka faktów z kil­ku do­ku­mentów, listów, ma­ili. Żeby wiedzieć, co znaczą, trze­ba się nad nimi chwilę za­sta­no­wić.

Uro­dziła się w 1969 roku War­sza­wie, nieślub­na córka pol­skiej stu­dent­ki Po­li­tech­ni­ki War­szaw­skiej i dzien­ni­ka­rza z Bel­gra­du, który był w PRL od mar­ca do li­sto­pa­da 1968. Mat­ka wy­cho­wy­wała ją ra­zem ze swo­im oj­cem, dziad­kiem Mi­le­ny. Od 1972 roku za­czy­nają się re­gu­lar­ne kon­tak­ty z oj­cem dziec­ka – la­tem, każdego roku, Mi­le­na i jej mama spędzają ra­zem z nim dwu­ty­go­dnio­we wa­ka­cje w Bułga­rii. Sy­tu­acja fi­nan­so­wa ro­dzi­ny jest sta­bil­na, głównie dzięki wspar­ciu fi­nan­so­we­mu ku­zy­na dziad­ka – od uro­dze­nia w USA.

W 1973 roku mat­ka Mi­le­ny kończy stu­dia z dy­plo­mem inżynie­ra. La­tem 1979 ro­dzi­ce Mi­le­ny spędzają ra­zem z nią najdłuższy, mie­sięczny urlop w chor­wac­kiej części Ju­gosławii, w oko­li­cach Du­brow­ni­ka. Pół roku później (w lu­tym 1980) mat­ka Mi­le­ny wyjeżdża na rocz­ny staż do Bel­gra­du – temu ce­lo­wi pod­porządko­wa­ne było całe jej do­tych­cza­so­we życie za­wo­do­we. Wspólnie spędzo­ny rok ma roz­począć nowy etap związku ro­dziców. 11-let­nia Mi­le­na zo­sta­je z dziad­kiem. Wa­ka­cje w 1980 spędzają w Pol­sce – dzia­dek, za­an­gażowa­ny w po­li­tykę, nie chce i nie może wy­je­chać z kra­ju.

W lu­tym 1981 – mimo tego, że jej staż się skończył – mat­ka Mi­le­ny nie opusz­cza Ju­gosławii. Ofi­cjal­nym po­wo­dem jest zły stan zdro­wia i wy­ma­gająca kon­ty­nu­acji, długo­ter­mi­no­wa ku­ra­cja neu­ro­lo­gicz­na, roz­poczęta w tam­tej­szej kli­ni­ce. 13 grud­nia 1981, kil­ka go­dzin po wpro­wa­dze­niu sta­nu wo­jen­ne­go, dzia­dek Mi­le­ny zo­stał in­ter­no­wa­ny, a po ty­go­dniu zwol­nio­ny, dzięki sta­ra­niom za­przy­jaźnio­ne­go ad­wo­ka­ta, jako je­dy­ny prze­by­wający w Pol­sce praw­ny opie­kun nie­let­niej. W lu­tym 1982 mat­ka Mi­le­ny wra­ca do Pol­ski. Po dwu mie­siącach życia w trójkę mat­ka i dzia­dek Mi­le­ny wchodzą w nagły i ostry kon­flikt, z po­wodów zna­nych tyl­ko im dwoj­gu. Mat­ka znaj­du­je ni­sko płatną pracę w pro­win­cjo­nal­nej szko­le i wy­pro­wa­dza się od ojca. Za­bie­ra z sobą Mi­lenę. Rok później 58-let­ni dzia­dek Mi­le­ny umie­ra pod­czas dru­gie­go zawału ser­ca. Mi­lena ma wte­dy 14 lat i jest w przed­ostat­niej kla­sie szkoły pod­sta­wo­wej.

W wa­ka­cje 1985 roku do Pol­ski przy­jeżdża po raz ostat­ni, na krótko, oj­ciec Mi­le­ny. Miesz­ka w ho­te­lu, za­bie­ra 16-let­nią córkę na ty­dzień w Biesz­cza­dy i na trzy dni do Pra­gi. Z matką roz­ma­wia tyl­ko przez te­le­fon.

W 1987 roku Mi­le­na za­czy­na stu­dia na sla­wi­sty­ce UJ i wyjeżdża do Kra­ko­wa. Do mat­ki wpro­wa­dza się przy­ja­ciel, z którym po­bie­ra się w 1988, w swo­je 40 uro­dzi­ny.

W ciągu pierw­szych dwóch lat stu­diów Mi­le­na zdo­by­wa przy­jaźnie, uczest­ni­czy w zmia­nie ustro­ju, przeżywa od­wza­jem­nioną miłość, bie­rze ślub i ro­dzi syna. Jej mąż, Piotr, to star­szy od niej o pięć lat dok­to­rant z Aka­de­mii Me­dycz­nej.

W 1991 roku, kie­dy sy­nek Mi­le­ny i Pio­tra – An­drzej, kończy dwa lata, Mi­le­na za­li­cza po po­wro­cie z urlo­pu dzie­kańskie­go trze­ci rok stu­diów, a Piotr bro­ni pracę dok­torską, wy­bu­cha woj­na na Bałka­nach.

Bio­lo­gicz­ny oj­ciec Mi­le­ny jest Ser­bem, ma wte­dy 47 lat, od 1984 roku miesz­ka i pra­cu­je w Sa­ra­je­wie. Do wio­sny 1992 wia­do­mości od nie­go są enig­ma­tycz­ne, ale re­gu­lar­ne. Ostat­nia zo­stała prze­ka­za­na 10 kwiet­nia 1992, po­nad mie­siąc po ogłosze­niu przez Bośnię i Her­ce­go­winę nie­pod­ległości, kil­ka dni po roz­poczęciu oblężenia Sa­ra­je­wa przez armię ju­gosłowiańską i odziały serb­skie. Żadne me­to­dy po­szu­ki­wań nie przy­noszą re­zul­ta­tu.

W Bośni Mi­le­na ma też przy­rod­nie­go bra­ta. W 1981 roku związek ro­dziców roz­padł się z po­wo­du in­nej ko­bie­ty, która uro­dziła ojcu Mi­le­ny syna. Chłopiec po­wi­nien mieć w 1992 około 10 lat. Praw­do­po­dob­nie, ale nie na pew­no, właśnie z nią i z nim oj­ciec był w Sa­ra­je­wie w mo­men­cie wy­bu­chu woj­ny. Ich los też jest nie­zna­ny.

Po sied­miu mie­siącach oj­ciec od­naj­du­je się w Ber­li­nie – sam. Mi­le­na leci do nie­go, ra­zem z trzy­let­nim An­drze­jem i długą listą ważnych pytań, na mie­siąc.

Rok później, w 1993, Mi­le­na zgłasza się jako wo­lon­ta­riusz­ka do jed­nej z eu­ro­pej­skich or­ga­ni­za­cji hu­ma­ni­tar­nych, wysyłających do Bośni kon­wo­je z le­kar­stwa­mi i żywnością. Je­dzie jako tłumacz­ka, próbuje od­szu­kać ja­ki­kol­wiek ślad wia­do­mości o lo­sie przy­rod­nie­go bra­ta i jego mat­ki.

Po po­wro­cie z po­wo­du wyraźnych symp­tomów cho­ro­bo­wych zo­sta­je skie­ro­wa­na na le­cze­nie psy­cho­te­ra­peu­tycz­ne w spe­cjal­nym ośrod­ku. Re­zy­gnu­je na własne żąda­nie po pierw­szej se­sji, symp­tomy po krótkim cza­sie ustępują.

Za­czy­na się okres względnej sta­bi­li­za­cji. Mi­le­na z opóźnie­niem kończy stu­dia i zdo­by­wa upraw­nie­nia tłuma­cza języków bałkańskich (bez wysiłku – już jak miała kil­ka lat, język ojca był dla niej jak własny). Wy­cho­wu­je dziec­ko i pra­cu­je przez in­ter­net dla kil­ku or­ga­ni­za­cji między­na­ro­do­wych – po woj­nie też na miej­scu, w Sa­ra­je­wie, ale jej wy­jaz­dy są krótkie, nie chce zo­sta­wiać męża i syn­ka na dłużej. Tłuma­czy naj­pierw do­ku­men­ty lu­dobójstwa, później li­te­ra­turę piękną.

Piotr pra­cu­je w szpi­ta­lu i na uczel­ni, za­czy­na pu­bli­ko­wać pierw­sze tek­sty spe­cja­li­stycz­ne za gra­nicą. An­drzej cho­dzi do do­brej pry­wat­nej szkoły.

W 2001 mąż Mi­le­ny otrzy­mu­je pro­po­zycję pra­cy w lon­dyńskiej kli­ni­ce o dużym pre­stiżu.

Na pierw­sze pół roku wyjeżdżają do Lon­dy­nu całą ro­dziną. Po­dej­mują de­cyzję, że Mi­le­na z sy­nem wrócą do Pol­ski na czas po­trzeb­ny do skończe­nia przez An­drze­ja gim­na­zjum. Po­tem, jeżeli An­drzej ze­chce, szkoła śred­nia i stu­dia w An­glii.

Stop­nio­wo przy­jaz­dy Pio­tra do Pol­ski i Mi­le­ny do Lon­dy­nu stają się co­raz krótsze i co­raz bar­dziej skon­cen­tro­wa­ne na dziec­ku. Kie­dy An­drzej wyjeżdża na wa­ka­cje sam, jakoś nig­dy nie spędzają cza­su ra­zem.

Ale to już hi­sto­ria nie­mieszcząca się w ra­mach tego nie­pełnego, sty­li­zo­wa­ne­go CV, które już za bar­dzo się roz­rosło. Po­dob­nie jak nie mieści się w nim nic więcej, jak tyl­ko wzmian­ka na te­mat dziw­ne­go wy­jaz­du Mi­le­ny do Paryża na mie­siąc w 2003 roku, z nie­wia­do­mych przy­czyn, w połowie roku szkol­ne­go, kosz­tem pra­cy.

2004/2005 i 2005/2006 – zgod­nie z wcześniej­szym pla­nem, An­drzej na dwa ostat­nie lata przed stu­dia­mi idzie do szkoły między­na­ro­do­wej w Lon­dy­nie. Mi­le­na nie chce roz­sta­wać się z sy­nem, za­nim to on nie wy­pro­wa­dzi się z domu, i ra­zem przy­jeżdżają do Pio­tra. Pra­cu­je przez in­ter­net.

„Te­raz” jest je­sień 2006. An­drzej przed nie­spełna dwo­ma mie­siącami zaczął swoją własną przy­godę z Cam­brid­ge i wy­pro­wa­dził się do tam­tej­sze­go kam­pu­su. Piotr zdo­by­wa co­raz większe uzna­nie w lon­dyńskiej kli­ni­ce. Oj­ciec Mi­le­ny za­do­mo­wił się w Ber­li­nie, pi­su­je ana­li­zy sy­tu­acji na Bałka­nach dla nie­miec­kich ty­go­dników. Mat­ka Mi­le­ny wraz z mężem pla­nują spo­kojną eme­ry­turę na Ma­zu­rach.

Mi­le­na wróciła do Pol­ski, do małego miesz­ka­nia z dużym bal­ko­nem. Zaczęła re­gu­larną pracę w wy­daw­nic­twie, spe­cja­li­zującym się w li­te­ra­tu­rze bałkańskiej, z którym do tej pory spo­ra­dycz­nie współpra­co­wała na od­ległość. Przyjęła tłuma­cze­nie kil­ku sce­na­riu­szy.

Ma 37 lat. Ko­cha swo­je­go psa.

Cza­sem, kie­dy pies leży so­bie zwi­nięty w kłębek albo na boku, Mi­le­na kładzie się pro­sto­pa­dle do nie­go na podłodze i opie­ra głowę między jego kar­kiem a początkiem przed­nich łap, gdy­by to był człowiek, należałoby po­wie­dzieć „na jego bar­kach”. Lubi czuć za­pach sierści psa, słyszeć od­dech i bi­cie ser­ca, szyb­sze niż u człowie­ka. Wywołuje tow niej trud­no uchwyt­ne, ale na pew­no do­bre uczu­cia. Odkąd zniknął An­drzej, pies sta­ra się mieć ją cały czas, kie­dy to możliwe, w zasięgu wzro­ku.

Coś jesz­cze o Mi­le­nie? Ka­ra­na dwa razy – przez ko­le­gium do spraw wy­kro­czeń – w 1987 za po­sia­da­nie nie­le­gal­nych pu­bli­ka­cji, w 1988 za po­sia­da­nie nar­ko­tyków. W 2003 roku, we Fran­cji, za­wie­szo­no na trzy mie­siące jej między­na­ro­do­we pra­wo jaz­dy za trzy­krot­ne prze­kro­cze­nie do­zwo­lo­nej prędkości. Le­czy się na nad­ciśnie­nie. Miesz­ka 5 prze­cznic i 700 metrów w li­nii pro­stej od Pawła.

Miesz­ka 5 prze­cznic i 700 metrów w li­nii pro­stej od Pawła. Mężczy­zny o chłopięcej uro­dzie, który wczo­raj kil­ka­naście razy, za każdym ra­zem nie­co le­piej, układał w wy­obraźni i ubie­rał w słowa scenę jej sen­sa­cyj­nej śmier­ci. Człowie­ka, w którym w ciągu kil­ku ostat­nich dni, nieświa­do­ma tegow naj­mniej­szym stop­niu, wzbu­dziła ko­lej­no:

– nie­pokój i na­dzieję, że tym ra­zem uda mu się zro­bić coś więcej niż to, na co było go stać do­tych­czas,

– uczu­cie bun­tu i chęć ze­msty,

– kil­ka go­dzin in­ten­syw­nej gim­na­sty­ki myśli,

– sa­tys­fakcję, wy­ni­kającą z wy­ko­na­nia wpraw­dzie nie­zbyt trud­ne­go, ale do­brze, według nie­go, zre­ali­zo­wa­ne­go za­da­nia.

Gdy­by pójść za sko­ja­rze­niem… Czy to więcej, czy mniej, niż daje mężczyźnie uda­ny, ale nie­po­ry­wający seks z atrak­cyjną nie­zna­jomą?

ROZ­DZIAŁ II

1

Książka Pawła

Po­grzeb Anny odbył się ty­dzień po jej śmier­ci, w nie­wiel­kim mia­stecz­ku, w którym miesz­kała od roku. Sta­ry cmen­tarz, położony na zbo­czu wzgórza, z krętymi ale­ja­mi wśród ka­mien­nych rzeźb na­grob­nych, wy­so­kich topól i różanych krzewów, był pełen do­sto­jeństwa. Ku­zyn Anny, który zor­ga­ni­zo­wał tę uro­czy­stość, uznał, że to bar­dzo piękne miej­sce na jej grób. Była to spo­koj­na, szyb­ka ce­re­mo­nia, bez roz­pa­czy, osie­ro­co­nej ro­dzi­ny, mów pożegnal­nych i łez. Ku­zyn i jego żona, czwórka przy­ja­ciół Anny, którzy przy­je­cha­li z Wrocławia i zdążyli mu się przed­sta­wić, młody mężczy­zna, trzy­mający się na ubo­czu, trzy sta­re sąsiad­ki i ksiądz. Gdy­by nie to, że ener­gicz­na, tęgawa na­uczy­ciel­ka przy­pro­wa­dziła klasę, którą uczyła Anna w tu­tej­szej szko­le, byłaby ich tyl­ko garst­ka. Te­raz, kie­dy ce­re­mo­nia zbliża się do końca, mężczy­zna próbuje myśleć o swo­jej tra­gicz­nie zmarłej ku­zyn­ce, ale wspo­mnie­nia z dzie­ciństwa są bla­de i nie­pełne. Była jak chłopak, lubiła wspi­nać się po drze­wach, uczyła go kląć. Onieśmie­lała go. Po­grzeb jej ro­dziców… Tego nie chce pamiętać. Roz­pacz ojca była dla nie­go zbyt dużym szo­kiem. Za­miast tego za­sta­na­wia się więc, czy ktoś z ze­bra­nych zgo­dzi się zre­ali­zo­wać jego prośbę. Może ta ele­ganc­ka, ładna, młoda ko­bie­ta w czer­ni, z in­te­re­sującą fry­zurą – o ile pamięta – Ire­na? Spra­wia wrażenie oso­by so­lid­nej i god­nej za­ufa­nia. Chętnie współpra­co­wałby w tej spra­wie właśnie z nią. Może po­wi­nien zwrócić się bez­pośred­nio do niej? Roz­myśla­nia prze­rwał mężczyźnie drob­ny in­cy­dent. Przy­ja­ciółka Anny, nie­zna­na mu wcześniej pulch­na ko­bie­ta z czar­ny­mi, krótki­mi włosa­mi – Ela – stojąca z przo­du – odwróciła się na­gle, jak­by chciała odejść. W zupełnie nie­sto­sow­nym mo­men­cie. Na­tra­fiła jed­nak na na­tu­ralną ba­rierę – dzie­ci ze szkoły, usta­wio­ne cia­sno w podwójnym rzędzie. Mężczy­zna w brązo­wej ma­ry­nar­ce – Cza­rek – do­tknął jej ra­mie­nia, ścisnął je, po­pa­trzył na nią py­tająco. Uśmiechnęła się do nie­go, pokręciła głową, po­wie­działa – sta­now­czo zbyt głośno – Nie, na­prawdę OK – i czy­niąc pew­ne za­mie­sza­nie wśród ustępujących jej miej­sca uczniów, prze­do­stała się poza krąg uczest­ników ce­re­mo­nii. Tyl­ko po to, by pięćdzie­siąt metrów da­lej za­pa­lić pa­pie­ro­sa. Ku­zyn Anny nie po­tra­fił oce­nić, czy przypływ żalu i wywołana nim słabość uspra­wie­dli­wia ten gest. Uznał, że ra­czej nie. Cza­rek, znacz­nie dys­kret­niej, po chwi­li też się wy­co­fał – do niej. Wte­dy, kie­dy należało jesz­cze przez chwilę po­mil­czeć nad gro­bem. Sta­li ra­zem z za­pa­lo­ny­mi pa­pie­ro­sami w dłoniach. Miał wrażenie, że po­ru­szają usta­mi w zgod­nym ryt­mie – tak jak­by się mo­dli­li – albo ra­czej nu­ci­li coś wspólnie. Ra­zem, nie­dostępni in­nym, za­mknięci w ja­kimś wspólnym, ważnym wspo­mnie­niu. Przez mo­ment, patrząc na nich, tak to wi­dział. Później zo­ba­czył już tyl­ko, że Cza­rek położył na gro­bie wśród kwiatów jakąś małą, abs­trak­cyjną akwa­relkę, a Ela – ople­cio­ny ko­lo­ro­wy­mi wstążkami bu­kiet z gałęzi jarzębiny. Trochę nie­ty­po­wo.

*

Ire­na uważa, że zro­biła do­brze, przy­jeżdżając, ale jak po­grzeb się skończy, chciałaby się jak naj­szyb­ciej pożegnać. Czu­je się jak­by – nie­tak­tow­nie, stojąc obok byłej żony Mar­ka, szczególnie te­raz, kie­dy Ela i Cza­rek gdzieś zniknęli. Kie­dy na stwier­dze­nie Mar­ka: Nie je­dzie­my od­po­wie­działa równie oznaj­mującym, zbyt głośnym: W ta­kim ra­zie ja po­jadę sama – Ma­rek po­mil­czał chwilę i po­wie­dział z lek­kim uśmie­chem: Wo­bec tego będziesz miała okazję po­znać moją żonę. Znały się, więc do niej za­dzwo­niłem. Lubiła Annę i przy­wiązuje wagę do ta­kich gestów. Na pew­no przy­je­dzie na po­grzeb. Ire­na myślała wte­dy, że jego uśmiech ma ukryć zmie­sza­nie. Te­raz jest skłonna uznać, że był po pro­stu złośliwy. Cho­ciaż ko­bie­ta przyjęła jej obec­ność ze sto­ic­kim spo­ko­jem i uprzejmą obojętnością, Ire­na czu­je dys­kom­fort.

Po po­grze­bie nie mogła jed­nak spo­koj­nie odejść do swo­je­go sa­mo­cho­du, tłumacząc się pośpie­chem albo złym sa­mo­po­czu­ciem. Ku­zyn Anny za­pro­sił ze­bra­nych na wspólną ko­lację – poczęstu­nek w po­bli­skiej re­stau­ra­cji, sta­ran­nie uni­kając słowa sty­pa. Ire­na uznała, że bar­dzo nieład­nie byłoby odmówić. Tym bar­dziej że było ich tak nie­wie­lu. Trzy sąsiad­ki – sta­rusz­ki uciekły od razu. Młody, nieśmiały chłopiec oka­zał się być sa­ni­ta­riu­szem z ka­ret­ki, w której umarła Anna. Widząc le­piej lub go­rzej skry­wa­ne zdu­mie­nie, ja­kie wywołał, przed­sta­wiając się, wy­co­fał się na­tych­miast, żeby zdążyć na naj­bliższy pociąg. Oprócz ku­zy­na i jego żony zo­stała ich czwórka.

Knajp­ka w cen­trum mia­stecz­ka, którą ku­zyn wy­brał na ko­lację, oka­zała się całkiem sym­pa­tycz­nym miej­scem. Na­zy­wała się Gra­na­da, ofe­ro­wała po­tra­wy kuch­ni hisz­pańskiej, a na ścia­nach wi­siały od­bit­ki se­pio­wych zdjęć Bar­ce­lo­ny z lat czter­dzie­stych. Przyglądając się jed­ne­mu z nich, Cza­rek po­wie­dział: Ca­ta­la-Roca.

– Na­zwi­sko fo­to­gra­fa – wytłuma­czył się, widząc, że nikt nie ma pojęcia, o czym mówi.

Ire­na miała na­dzieję, że Cza­rek za­ini­cju­je jakąś roz­mowę z ku­zy­na­mi. Ona sama była zbyt smut­na i za­gu­bio­na, żeby się od­zy­wać. Cza­rek i Ela zo­sta­li po­trak­to­wa­ni jak para, a ją po­sa­dzo­no obok żony Mar­ka.

*

Ku­zyn Anny po­sta­no­wił przejść do kon­kretów. Mimo tego, że milcząca gru­pa ra­czej nie spełniała jego wy­obrażeń o bli­skim gro­nie przy­ja­ciół, którzy nie mają przed sobą ta­jem­nic. Na pew­no nie spełniała po­dob­nych wy­obrażeń jego żony. Nie zna­lazł w myślach sto­sow­ne­go wstępu, zaczął wprost.

– Chcie­li­byśmy pro­sić państwa o radę, a właści­wie po­moc, w pew­nej spra­wie. Już wyjaśniam. Być może wiedzą państwo, że oprócz za­war­tości kon­ta Anna nie zo­sta­wiła żad­ne­go majątku. Miesz­ka­nie było wy­najęte, ubez­pie­cze­nie sa­mo­cho­du po­kryło kosz­ty po­grze­bu. Zo­stało po niej trochę rze­czy pry­wat­nych – kom­pu­ter, sprzęty, ubra­nia, do­ku­men­ty – wszyst­ko, co jest w jej dwu po­ko­jach przy Ogro­do­wej. Je­steśmy naj­bliższą ro­dziną, jaką miała, więc po­win­niśmy coś zro­bić z tymi rze­cza­mi, ale, prawdę mówiąc, nie czu­je­my się upo­ważnie­ni, żeby w tym grze­bać. No­si­my to samo na­zwi­sko – mój i jej oj­ciec byli braćmi, ale zna­liśmy się tyl­ko jako dzie­ci, i to nie­zbyt bli­sko. Na­sze kon­takty urwały się w za­sa­dzie całkiem po śmier­ci ro­dziców Anny. Cóż, dzwo­ni­liśmy do sie­bie cza­sem z oka­zji świąt, Anna była na ko­mu­nii na­szej córki, i to wszyst­ko. Więc wo­le­li­byśmy nie łamać jej pry­wat­ności. Poza tym, byłoby to dla nas pew­nym pro­ble­mem tech­nicz­nym – ani ja, ani żona nie możemy po­zwo­lić so­bie w tej chwi­li na dłuższą nie­obec­ność w War­sza­wie. Za­sta­na­wia­liśmy się, czy nie prze­ka­zać wszyst­kie­go, jak jest, ja­kiejś in­sty­tu­cji cha­ry­ta­tyw­nej. Ale tu po­ja­wia się pro­blem. Mogą tam być rze­czy, które przed­sta­wiają dla kogoś – może dla kogoś z państwa – war­tość emo­cjo­nalną. Albo nie­do­kończo­ne pra­ce, możliwe do wy­ko­rzy­sta­nia. Albo – za­wa­hał się ce­lo­wo, prze­szka­dzało mu, że nie jest w sta­nie nawiązać z ni­kim kon­taktu wzro­ko­we­go – coś, co należałoby znisz­czyć. Oczy­wiście nie mam w tej chwi­li na myśli ni­cze­go kon­kret­ne­go ani ni­cze­go złego. Państwo ro­zu­mieją chy­ba, o co mi cho­dzi, każdy ma jakąś sferę in­tymną, nie­prze­zna­czoną dla ob­cych, cho­ciażby ci obcy byli wo­lon­ta­riu­sza­mi Owsia­ka – na przykład ja­kieś li­sty. Stąd na­sza prośba. Byliście państwo przy­ja­ciółmi już od daw­na. Zna­cie Annę znacz­nie le­piej niż my. Czy mo­gli­byśmy pro­sić o do­ko­na­nie se­lek­cji jej rze­czy, spraw­dze­nie…

*

Ela słuchała go w mil­cze­niu, ob­ra­cając w pal­cach wy­smukłą białą sol­niczkę, patrząc na pre­ten­sjo­nal­ne sztućce …oczy­wiście pro­si­my o do­cho­wa­nie… Por­cja soli na ta­lerz. Te­le­fon daw­no temu, py­ta­nie, brak od­po­wie­dzi, jej iro­nia. In­fan­tyl­ne i iry­tujące wte­dy dla niej zda­nie Anny:

– Elu, spra­wy so­bie nie zda­jesz, jak bar­dzo bym chciała móc nie mieć przed tobą żad­nych ta­jem­nic.

Por­cja soli na ta­lerz. Spróbu­je­my, Anno, spróbu­je­my. Te­raz już na pew­no możesz. Tym ra­zem nie od­po­wiem ci tak, jak wte­dy. Za chwilę.

Por­cja soli na ta­lerz. …rzecz ja­sna nie ocze­ku­je­my ja­kich­kol­wiek roz­li­czeń ani spra­woz­dań. Je­dy­nie w przy­pad­ku… Łysiejący ku­zyn rozkręcił się, po­trak­to­wał rzecz pra­co­wo, już nie ma pro­blemów z rolą. …miesz­ka­nie jest wy­najęte do końca mie­siąca, to jesz­cze trzy week­en­dy… Do­brał spin­ki od man­kietów do kra­wa­ta. Spin­ki mają czar­ny, płaski, ma­to­wy ka­mień, a kra­wat jest w tym sa­mym od­cie­niu czer­ni. Zdu­mie­wające… …sfi­nan­so­wać ho­tel. Czy, biorąc pod uwagę te wszyst­kie oko­licz­ności, ktoś z państwa byłby skłonny poświęcić temu swój czas?

Ela od­sta­wiła sol­niczkę. Chce zo­ba­czyć re­akcję po­zo­stałych.

*

Cza­rek ode­zwał się pierw­szy. Jak­by uznał, że należy prze­strze­gać za­sa­dy star­szeństwa.

– Wspo­mniał pan o nie­wy­ko­rzy­sta­nych pra­cach. Jest jed­na rzecz, którą być może war­to spraw­dzić. Anna kie­dyś pisała wier­sze. Głównie ero­ty­ki. Być może wie­cie o tym le­piej ode mnie – spoj­rze­nie na Elę. Nie, nic nie wie­działa, zresztą to kom­plet­nie nie w sty­lu Anny. Cza­rek mówił da­lej, za­sta­na­wiając się te­raz nad każdym sfor­mułowa­niem, przejęty tym, że prze­ka­zał wia­do­mość, która zwróciła uwagę wszyst­kich. Jak za­wsze.

– Nie wiem, dla kogo były prze­zna­czo­ne. Być może to tyl­ko za­ba­wa w pi­sa­nie. Kil­ka­naście lat temu pro­wa­dziłem zajęcia z po­ety­ki z grupą, w której była Anna, i do­wie­działem się o tym w za­sa­dzie przy­pad­kiem. Po jej śmier­ci od­na­lazłem u sie­bie je­den z tych wier­szy. Prawdę mówiąc, miałem na­dzieję – sądziłem, że może – jeżeli był mężczy­zna, dla którego po­wstały, spo­tka­my go tu­taj. Jeżeli u Anny jest więcej tekstów, chciałbym je przej­rzeć, oce­nić pod kątem możliwości wy­da­nia. To tyl­ko przy­pusz­cze­nie, pew­nie mało praw­do­po­dob­ne. Nie wiem zresztą, czy były do­bre. Ale chciałbym się prze­ko­nać. A ten je­den – jeżeli chce­cie go posłuchać – zresztą, najzręczniej mi będzie na­pi­sać.

Wyjął z kie­sze­ni brązo­wej ma­ry­nar­ki długo­pis, na­pi­sał kil­ka zdań na od­wro­cie wi­zytówki, którą pod­sunął mu ku­zyn. Kart­ka po­wo­li okrążała stół. Cza­rek, praw­do­po­dob­nie nieświa­do­mie, wywołał głupio fil­mową sy­tu­ację. Ku­zyn i jego żona pa­trzy­li na każdego ko­lej­ne­go czy­tającego, jak­by spo­dzie­wa­li się ja­kiejś szczególnej re­ak­cji. Mar­ta, od­dając wi­zytówkę, de­mon­stra­cyj­nie za­pa­trzyła się na zdjęcie z Bar­ce­lo­ny. Ire­na dolała so­bie wina. Ela była ostat­nia w ko­lej­ce.

Zbu­do­wałam z two­je­go od­de­chu ko­kon,

Który mnie chro­ni przed kosz­mar­ny­mi sna­mi

I je­stem bez­piecz­na jak mle­ko z mio­dem

Kie­dy za­sy­piam na two­im ra­mie­niu

Z bolącymi uda­mi

W opa­rach rumu.

Scho­wała wi­zytówkę do kie­sze­ni, nie przej­mując się spoj­rze­nia­mi. Tak, to było Anny. Po­znała ją po tych opa­rach rumu. Gdy­by nie one – nie uwie­rzyłaby. Sięgnęła po sol­niczkę.

Ciężką ciszę prze­rwała żona ku­zy­na.

– Nie je­steśmy co do tego zgod­ni z mężem, ale sądzę, że rze­czy Anny po­win­na uporządko­wać ko­bie­ta. Tam­po­ny, ko­sme­ty­ki, le­kar­stwa, bie­li­zna – czułby się pan za­pew­ne skrępo­wa­ny. Chy­ba że to dla pana były te wier­sze.

Nie mogła sku­tecz­niej spro­wa­dzić wszyst­kich na zie­mię. Cza­rek przyjął ze spo­ko­jem su­ge­stię, że mógłby być za­in­te­re­so­wa­ny biu­sto­no­sza­mi zmarłej. Skinął głową z god­nością:

– Sza­nuję pani obiek­cje.

*

Za­tem ko­bie­ta. Za­nim Ela zdążyła się ode­zwać, była żona Mar­ka zaczęła mo­no­log, przez który Ire­na mu­siała na­tych­miast za­pa­lić i skon­cen­tro­wać wzrok na kie­lisz­ku wina, żeby nie otwo­rzyć sze­ro­ko oczu i ust ze zdu­mie­nia.

– My – położyła dłoń na ra­mie­niu Ire­ny – znałyśmy Annę je­dy­nie jako przy­ja­ciółkę – le­piej po­wiem: przy­ja­ciela – na­sze­go mężczy­zny, Mar­ka. Lubiłyśmy ją obie … – Ire­na nie cofnęła ra­mie­nia. Zwol­niła ru­chy, żeby nie zdra­dzić ner­wo­wości myśli: „My??” Wi­dzi­my się pierw­szy raz, wy­mie­niłyśmy „dzień do­bry”. „Na­sze­go mężczy­zny?!” W co ona gra? Po co jej ten trójkąt? Kogo chce za­szo­ko­wać, nie­sym­pa­tyczną parę czy mnie?… Lubiłyśmy ją obie, ale wi­dy­wałyśmy się tyl­ko w większym gro­nie, na spo­tka­niach Mar­ka. Ja – kie­dy byłam jego żoną, Ire­na… te­raz. Do­brze, że przy­najm­niej wpro­wa­dziła to rozróżnie­nie w cza­sie. Nie przy­jaźniłyśmy się z Anną „od­dziel­nie”. Swoją drogą szko­da. Mar­ka tu nie ma, bo w ostat­niej chwi­li mu­siał wy­je­chać w spra­wach fir­my. Prze­pra­sza­my za jego nie­obec­ność. Ja­sne, że w spra­wach fir­my. Skąd wie? Ire­na ma­sko­wała wrażenie, mocząc usta w wi­nie. Roz­po­znała ten kli­mat. Film.Film, którego tytułu na pew­no so­bie te­raz nie przy­po­mni. O mężczyźnie umie­rającym na raka i jego pożegna­niu z życiem. Byli z nim wte­dy wszy­scy jego bli­scy – trzy ko­bie­ty – byłe żony i ko­chan­ki w różnych kon­fi­gu­ra­cjach, para przy­ja­ciół – ho­mo­sek­su­alistów i syn. Ko­bie­ty się przy­jaźniły. Film według niej piękny, mądry i su­ro­wo smut­ny, według Mar­ka zbyt sen­ty­men­tal­ny. Żona cy­tu­je go świet­nie, Ire­na jest pew­na, cho­ciaż nie jest w sta­nie uchwy­cić, ja­kim spo­so­bem – nie tyl­ko słowa­mi – ten gest… Ale dla­cze­go? Czy to jakiś atak na nią? Ire­na jest ure­gu­lo­wa­na, nie po­tra­fi bez pod­po­wie­dzi, in­tu­icyj­nie re­ago­wać w tak dla niej nie­ty­po­wych sy­tu­acjach. Szu­ka wzro­kiem wskazówki. Cza­rek i Ela znają byłą żonę Mar­ka le­piej. Cza­rek uśmie­cha się kąci­ka­mi ust, pa­trzy mi w oczy. Do­brze.

– …więc my się, nie­ste­ty, nie na­da­je­my – pod­su­mo­wała żona.

Ire­na uśmiechnęła się do niej, skłoniła w jej kie­run­ku:

– Masz rację, Mar­to. Prze­pra­sza­my, ale nie możemy. Za Mar­ka też prze­pra­sza­my.

Cza­rek dolał obu ko­bie­tom wina. Obie miały pu­ste kie­lisz­ki.

Ku­zyn i jego żona oczy­wiście nie oka­za­li kon­ster­na­cji. Mężczy­zna rozłożył ręce, spoj­rzał na Elę.

– Cóż, więc…

– Tak, do­brze. Ja to zro­bię. Ja się na­daję. Miesz­kałyśmy z Anną ra­zem pod­czas stu­diów. Mogą państwo być spo­koj­ni. Po ko­la­cji umówimy się na kon­takt i wy­mie­ni­my na­mia­ry. Prze­pra­szam, czy może mi pan wy­mie­nić ta­lerz? – Ela podała kel­ne­ro­wi czy­sty ta­lerz pełen soli.

– Dla mnie proszę podwójną wódkę – Cza­rek.

– I może jesz­cze jed­no wino dla wszyst­kich – nie mają państwo nic prze­ciw temu? – żona Mar­ka.

Cała spra­wa zo­stała załatwio­na między przy­stawką a da­niem głównym, tak jak ku­zyn Anny to za­pla­no­wał. Miał po­czu­cie, że za­cho­wał się mądrze i rozsądnie, nie zga­dzając się na oczysz­cze­nie miesz­ka­nia przez wo­lon­ta­riu­szy in­sty­tu­cji do­bro­czyn­nej. Kto wie, co może tam być. Ci lu­dzie byli eks­cen­trycz­ni. Jak Anna.

*

Kie­dy ko­la­cja do­biegła końca i kel­ner po­da­wał wszyst­kim płasz­cze, Ire­na po­pro­siła Martę na bok.

– Czy mogłaby mi pani dać swój nu­mer te­le­fo­nu?

Mar­ta uniosła brwi i po pro­stu wyjęła wi­zytówkę. Ire­na za­ry­zy­ko­wała jesz­cze raz:

– Jaki jest tytuł tego fil­mu? Nie mogę so­bie przy­po­mnieć.

– In­wa­zja bar­ba­rzyńców. Po­do­bał się pani?

– Tak.

– A Mar­ko­wi pew­nie nie?

– Mar­ko­wi nie.

Ire­na uciekła do Czar­ka. Nie wie­działa, cze­mu zde­cy­do­wała się zadać te dwa py­ta­nia.

Kel­ner po­wta­rzał tytuł w myśli. Był za­pa­lo­nym ki­no­ma­nem i za­sko­czyło go, że nie zna tego fil­mu. Po­sta­no­wił wypożyczyć go tego wie­czo­ru.

*

Ela wymyśliła jesz­cze w Gra­na­dzie, jak opa­no­wać strach przed żywym miesz­ka­niem Anny. Żeby się nie roz­kleić, wy­obra­zi so­bie prze­pro­wadzkę. Kie­dy miesz­kały ra­zem, zmie­niały wy­najęte po­ko­je kil­ka razy. Ela kil­ka razy wy­pro­wa­dzała się do swo­ich ko­lej­nych miłości i prędzej czy później wra­cała do Anny. Pa­ko­wały na­wza­jem swo­je rze­czy. Tek­tu­ro­we pudła okle­jo­ne szarą taśmą, z kośla­wy­mi pod­pi­sa­mi: „buty”, „ubra­nia A”, „książki” były swoj­skim ele­men­tem rze­czywistości. To po­win­no pomóc. Te­raz, kie­dy za­mknęła drzwi za parą ku­zynów, sta­rała się nie wi­dzieć brud­ne­go kub­ka po ka­wie ze śla­da­mi kred­ki do ust, pan­to­fli roz­rzu­co­nych w przed­po­ko­ju, książki na po­dusz­ce. Na­wet nie spraw­dziła tytułu. Po­deszła pro­sto do kom­pu­te­ra. Jest tu po to, żeby przy­najm­niej spróbować zro­zu­mieć, o co w tym wszyst­kim cho­dzi. Cze­mu Anna tak się od niej od­sunęła. O ja­kich „ta­jem­ni­cach” wspo­mi­nała. Cze­mu tak często zmie­niała pracę, miesz­kania, pa­sje. Cze­mu stała się na­gle tak za­mknięta, że na­wet Eli, przy której wszy­scy po­zby­wa­li się oporów, nie uda­wało się do niej do­trzeć. Miała jej to za złe. Nie uzna­wała przy­jaźni na od­ległość. Olała. Tyl­ko cza­sem, raz w roku, tak jak ty­dzień temu, w ja­kimś błysku po­ro­zu­mie­nia od­naj­dy­wała daw­ny związek. Te­raz…

Anna, która nig­dy nie miała na­wy­ku gro­ma­dze­nia rze­czy, z prze­sadną, śmieszną skru­pu­lat­nością prze­cho­wy­wała wszyst­ko, co dało się za­pi­sać. Nie­ważne ma­ile, ese­je na zajęcia, na­wet żarty krążące w in­ter­ne­cie, które jej się spodo­bały. Przy tym nie zno­siła dys­kie­tek, bo za­wsze je gubiła. Kie­dy kupiły so­bie na spółkę pierw­szy kom­pu­ter, Elę to iry­to­wało. Jeżeli ten na­wyk prze­trwał cho­ciaż w części, kom­pu­ter będzie mówił. Ewen­tu­al­ne hasła nie po­win­ny być pro­ble­mem. Na dru­gim roku stu­diów Anna stwo­rzyła so­bie pro­sty sys­tem, żeby ich nie za­po­mi­nać: jej wiek + rok + ini­cjały – czy­li te­raz 3506AK – i od­po­wied­nio. Wy­star­czy spraw­dzić datę za­pi­sania pli­ku. To było wte­dy, kie­dy po­sta­no­wiły za­ro­bić ogrom­ne pie­niądze, pisząc wspólnie opo­wia­da­nia ero­tycz­ne dla bru­ko­we­go wy­daw­nic­twa. Ela uru­cho­miła eks­plo­ra­tor. Fol­de­ry – te naj­star­sze opi­sa­ne da­ta­mi – sięgały 15 lat wstecz. Czy­li Anna zgrała tu wszyst­ko z ko­lej­nych twar­dych dysków. Są na­wet ich opo­wia­da­nia, hasło się zga­dza. Ela uśmiechnęła się, uświa­da­miając so­bie, jak bar­dzo były nie­win­ne przy całym swo­im wy­uz­da­niu. Oczy­wiście nig­dy ich ni­ko­mu nie po­ka­zały, znu­dziły się nimi szyb­ko.

Po­win­na zacząć od pocz­ty, ale jesz­cze nie była na to go­to­wa. Opór przed grze­ba­niem w cu­dzych li­stach trud­no złamać. Naj­pierw spełni prośbę Czar­ka. Wstu­kała w wy­szu­ki­warkę wers za­pi­sa­ny na wi­zytówce:

Zbu­do­wałam z two­je­go od­de­chu ko­kon

Jest. Aż trzy pli­ki. W fol­de­rze z 1996 – Ela wte­dy była au pair w Szwe­cji. Hasło zgod­ne z sys­te­mem. Pierw­szy wiersz był iden­tycz­ny jak ten od Czar­ka. Dru­gi – jesz­cze je­den wers na ko­niec:

Nie budź się, bo wszyst­ko zbu­rzysz.

Ale trze­ci, kil­ka mie­sięcy później…

Zbu­do­wałam z two­je­go od­de­chu ko­kon,

Który mnie chro­ni przed kosz­mar­ny­mi sna­mi

I je­stem bez­piecz­na jak mle­ko z mio­dem

Kie­dy za­sy­piam na two­im ra­mie­niu

Z bolącymi uda­mi

W opa­rach rumu.

Po­win­nam cię zabić, ale wte­dy prze­stałbyś od­dy­chać.

Zro­bię to, jak stanę się mo­ty­lem.

Mo­ty­le nie śnią.

Były jesz­cze inne wier­sze – spo­koj­niej­sze. De­li­kat­ne, kil­ku­wer­so­we ero­ty­ki – zbliżone do ha­iku. Żaden z nich nie był taką mie­szanką miłości i… Ela nie wie­działa, czy na­zwać to nie­na­wiścią, żalem czy za­gu­bie­niem. Może zresztą tyl­ko eg­zal­tacją? Ten był ostat­ni.

Ese­je na zajęcia. Pra­ca ma­gi­ster­ska i oko­li­ce. Ela chce zo­ba­czyć Annę. Nie­ważne, że będzie bolało. Prze­cho­dzi do fol­de­ru ze zdjęcia­mi. Są też ich wspólne, ze­ska­no­wa­ne. Wte­dy nie było jesz­cze cyfrówek. Anna za­wsze cho­wa się gdzieś z tyłu. Zwierzęta. Czyjś duży, czar­no-rudy pies – bawi się z ko­tem. Góry. A po­tem – wie­le zdjęć drew­nia­ne­go, sta­re­go domu w le­sie – jak leśniczówka z filmów. Ela go nie zna. Cie­ka­wa zmia­na – właśnie z tego miej­sca są też ta­kie, na których Anna jest sama, robił je ktoś inny, i to tak, jak­by chciał uchwy­cić każdy jej ruch – większość z za­sko­cze­nia. Jak prze­ciąga się w drzwiach. Pod­no­si się po upad­ku z ro­we­ru. Za­pa­la pa­pie­ro­sa na wie­trze. Robi w domu ma­ki­jaż przy małym lu­ster­ku z otwar­ty­mi usta­mi – zdjęcie jest z zewnątrz, przez okno. Je coś, co pa­rzy ją w usta. Pije wino z bu­tel­ki. Śpi pod drze­wem. Mówi albo krzy­czy coś z wściekłym gry­ma­sem. Śmie­je się wa­riac­ko. I tak da­lej. Na dwóch z nich Anna jest naga – ale są tak nie­win­ne, że na przykład Cza­rek – Ela przy­po­mniała so­bie oba­wy żony ku­zy­na – mógłby je spo­koj­nie zo­ba­czyć. Na jed­nym Anna bie­rze prysz­nic w bar­dzo małej łazien­ce pełnej pary, na dru­gim – leży w tra­wie. Apa­rat był tuż nad zie­mią, zdjęcie zro­bio­ne jest tak, jak­by głównym te­ma­tem były małe, nie­bie­skie kwiat­ki, a ciało na­giej ko­bie­ty – przy­pad­ko­wym tłem. Wyraźniej widać tyl­ko jej twarz z miną tak prze­korną i łobu­zerską, że zupełnie nie ko­ja­rzy się z fo­to­gra­fia­mi ero­tycz­ny­mi. Na żad­nym ze zdjęć nie ma dru­giej oso­by. Cho­ciaż Ela nie zo­ba­czyła tego, kto uru­cha­miał mi­gawkę, ma wrażenie, że w jakiś sposób po­tra­fi go wy­czuć – przez ob­raz­ki, które chciał za­trzy­mać i to, w jaki sposób to zro­bił. Nie­ty­po­wo, z fan­tazją – de­li­kat­nie, a jed­no­cześnie tak, żeby ni­cze­go nie sfałszo­wać – nie upiększyć Anny. Żałuje, że go nie znała. Jeżeli to ten sam, o którym były wier­sze – mu­siał być ważny.

Po kil­ku go­dzi­nach prze­rzu­ca­nia ko­lej­nych plików – spra­woz­dań pra­co­wych, frag­mentów pro­jektów, nie do końca dla niej czy­tel­nych roz­li­czeń – Ela jest już bar­dzo zmęczo­na. Nie zna­lazła więcej nic pry­wat­ne­go. Za późno wpadła na pro­sty po­mysł, żeby szu­kać tyl­ko plików za­hasłowa­nych. Od­na­lazła ostat­ni – sprzed roku. Pod tytułem „list”.

Tylu rze­czy nig­dy się nie do­wiesz. Na przykład tego, że za­wsze mam przy so­bie ser­wetkę, na której do mnie wte­dy na­pi­sałeś. I że byłam z Tobą w Ber­li­nie. Nie mogłam wte­dy wy­trzy­mać z