Podróże między kobiecością a męskością

Redakcja naukowa

Aneta Chybicka
Natasza Kosakowska-Berezecka
Paulina Pawlicka
 

Podróże między kobiecością a męskością

Kraków 2013

Słowo od redaktorek

Dziękujemy pięknie kobietom i mężczyznom, którzy przyczynili się do obecności i rozwoju psychologii rodzaju w kontekście międzykulturowym na Uniwersytecie Gdańskim. Niewątpliwym przejawem tego rozwoju jest coroczna Konferencja z cyklu „Kobieta w kulturze”, która od 2006 roku organizowana jest na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego.

Konferencję objął patronatem prof. dr hab. Henryk Machel, który zgodził się opatrzyć wstępem tę publikację. Jako dziekan Wydziału Nauk Społecznych w 2006 roku, kiedy odbyła się pierwsza konferencja, zobaczył i niezmiennie widział wartość w rozwijaniu i promowaniu tematyki płci i rodzaju z uwzględnieniem specyfiki kulturowej. To właśnie Panu Profesorowi Henrykowi Machelowi zawdzięczamy pomysł, by małe spotkanie na temat kobiecości i męskości uwikłanych w przekazy kulturowe stało się międzynarodową konferencją o dużym zasięgu i pełnej auli uczestniczek i uczestników.

Dziękujemy również władzom Instytutu Psychologii, Wydziału Nauk Społecznych oraz Uniwersytetu Gdańskiego.

Mamy szczęście mieć bardzo wspierające szefowe i szefów.

Paulina Pawlicka

Aneta Chybicka

Natasza Kosakowska-Berezecka

Wstęp

Podróże między kobiecością a męskością odbywają się w formie fizycznej i symbolicznej od zarania dziejów. Ze znanej nam, niedawnej i stosunkowo dobrze zbadanej patriarchalnej części naszej historii wynika, że świat kobiet i mężczyzn w wielu kulturach był rozdzielony, odmienny dla obu płci i często słabo lub zupełnie nieprzenikalny. Kobiety przeznaczone były do innych ról, zadań, zachowań i miejsc niż mężczyźni. Aby się spotkać, należało wykonać fizyczną podróż do innej części domu, plemienia, często zgodnie ze ściśle określonymi regułami, których trzeba było przestrzegać, by móc wziąć udział w takim spotkaniu. Nawet gdy przedstawiciele obu płci przebywali w jednym miejscu, obowiązywały ich inne normy zachowań. Dwa odmienne światy wymagające „podróży”, aby się ze sobą spotkać. Przez tysiąclecia wiele kultur także odbywało podróż, dochodziło do symbolicznego przesunięcia, zmiany odległości pomiędzy światem kobiet i mężczyzn. W mniejszym lub większym stopniu, ale wszystkie zmierzały w tym samym kierunku: oba światy – kobiet i mężczyzn zbliżały się do siebie, role upodabniały się, zachowania unifikowały, reguły i wzorce społeczne były dla obu płci bardziej zbieżne. W tej chwili, przynajmniej w Polsce, światy te są na tyle blisko siebie, że mogą spokojnie i ciągle na siebie patrzeć, a w większości wypadków są nawet wymienne i jednakowe dla obu płci.

Kobiety i mężczyźni kształcą się na tych samych uczelniach wyższych (w roku 2010/11 kobiety stanowiły 58,5% osób studiujących; a w 2005 roku 42,4% z tytułem naukowym doktora) (Główny Urząd Statystyczny, 2007), stopniowo wzrasta udział studentek na uczelniach technicznych – w roku 2010/11 było ich już 34,6% (Dziewczyny na politechniki, 2012). Zwiększa się również stopniowo liczba kobiet w wojsku – w polskiej armii zawodowej służy ich obecnie około 2200 (Wojskowa służba kobiet, 2012), a zwiększenie tej liczby to jeden z priorytetów MON na lata 2012–2013 (Nowe wytyczne MON, 2012).

Coraz liczniej kobiety zasiadają w parlamentach (w polskim 23%, w Europejskim 35%), rządach (w polskim 21,7%) (Parlament Europejski, 2011; Co czwarta osoba w sejmie to kobieta, 2011) oraz we władzach firm (40% na niższych stanowiskach kierowniczych i 16,5% w radach nadzorczych spółek notowanych na GPW w Polsce) (Adamska, 2011; Instytut Rynku Kapitałowego WSE Research, 2011). Z kolei mężczyźni coraz chętniej angażują się w obowiązki domowe i wychowanie dzieci, choć te zmiany następują wolniej niż zwiększanie udziału kobiet w rynku pracy (United Nations, 2011).

Warto, by światy kobiet i mężczyzn zbliżały się do siebie i elastycznie wymieniały. Jest to opłacalne ekonomicznie – analizy finansowe firm z całego świata pokazują bowiem, że firmy z mieszanym pod względem płci zarządem osiągają lepsze wyniki finansowe niż te zarządzane tylko przez jedną płeć (Komisja Europejska, 2012). Ponadto przyczynia się do poprawy satysfakcji z życia – łączenie wysiłków przy wychowaniu małych dzieci podnosi poziom ogólnego zadowolenia zarówno u kobiet, szczególnie tych o egalitarnych poglądach (Roszak, 2012), jak i mężczyzn doświadczających spełnienia w roli taty (United Nations, 2011).

PublikacjaPodróże między kobiecością a męskością niesie wskazówki i spostrzeżenia dotyczące specyfiki podróży przez różne obszary życia widzianej przez okulary płci i rodzaju. Ideą książki jest spojrzenie na wzajemne relacje, podobieństwa i różnice między kobietami i mężczyznami (kobiecością i męskością) z trzech perspektyw: w jaki sposób płeć i rodzaj dotyka kobiety i mężczyzn w różnych sytuacjach życiowych będących wyzwaniami (finanse w małżeństwie, bycie rodziną zastępczą; emigracja i zakładanie rodziny w innej kulturze), w świecie ról społecznych (dom, praca) oraz w świecie fizycznym – w odległych rejonach świata oraz w codziennym byciu podróżniczką/podróżnikiem i zdobywczynią/zdobywcą kontynentów.

Pierwsze dwie części obejmują oryginalne artykuły teoretyczne i badawcze. Trzecia część publikacji, oprócz funkcji poznawczej, pełni też rolę relaksacyjną – zawarte w niej bowiem artykuły zabierają czytelnika w fascynującą podróż do bardzo odmiennych od naszego zakątków świata i pozwalają delektować się barwnymi opowieściami z podróży, wzbogaconymi fotografiami.

Życzę przyjemnej i owocnej we własne podróże lektury.

prof. dr hab. Henryk Machel

Bibliografia

Adamska, L. (2011). Kobiety w spółkach giełdowych. Femka, 2, 3,/IX.

Co czwarta osoba w sejmie to kobieta. Rzeczpospolita, 11.10.2011.

Dziewczyny na Politechniki. Raport 2012 (2012). http://www.dziewczynynapolitechniki.pl.

Główny Urząd Statystyczny (2007). Kobiety w Polsce. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_Kobiety_w_Polsce.pdf.

Instytut Rynku Kapitałowego WSE Research (2011). Kobiety w spółkach giełdowych. Potencjał różnorodności dla rozwoju firmy.

Komisja Europejska, Sprawiedliwość (2012). Świadomość korzyści biznesowych odnoszonych dzięki europejskim kartom różnorodności. Zarządzanie różnorodnością w miejscu pracy. http://www.kartaroznorodnosci.pl/public/files/Zarzadzanieroznorodnosciawmiejscupracy-1349342381.pdf.

Nowe Wytyczne MON do działalności kadrowej w SZRP w latach 2012–2013 (2012). http://www.mon.gov.pl/pl/strona/381.

Parlament Europejski (2011). Kobiety w Parlamencie Europejskim. http://www.europarl.europa.eu/RegData/publications/2011/0001/P7_PUB%282011%290001_PL.pdf.

Roszak, J. (2012). Wyobrażenie roli kobiecej, doświadczenia macierzyństwa a satysfakcja z życia. W: K. Skarżyńska (red.). Między ludźmi… Oczekiwania, interesy, emocje. Warszawa: Scholar.

United Nations (2011). Men in Families and Family Policy in a Changing Word. http://www.un.org/esa/socdev/family/docs/men-in-families.pdf.

Wojskowa służba kobiet. Statystyki (2012). http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/20151/343/Statystyki.html.

Część 1. Podróże między kobiecością, męskością a szczęściem