Wnuczka Raguela

Strona redakcyjna

© Copyright by Krzysztof Koehler, 2014

© Copyright by Wydawnictwo M, Kraków 2014

Skład, redakcja i korekta

MELES-DESIGN

ISBN 978-83-7595-879-9

Wydawnictwo M

31-002 Kraków, ul. Kanonicza 11

tel. 12-431-25-50, fax 12-431-25-75

e-mail:wydawnictwom@wydawnictwom.pl

www.wydawnictwom.pl

Publikację elektroniczną przygotował:

Czy nie wiesz tego? Czyś
nie słyszał? Pan — to Bóg wieczny, Stwórca
krańców ziemi. On się nie męczy ani nie nuży,
Jego mądrość jest niezgłębiona. On dodaje mocy
zmęczonemu i pomnaża siły omdlałego. Chłopcy się męczą i nużą, chwieją się
słabnąc młodzieńcy, lecz ci, co zaufali Panu, odzyskują siły, otrzymują
skrzydła jak orły: biegną bez zmęczenia, bez znużenia idą.

Iz 40, 29-31

Czyńcie dobrze, a zło was
nie spotka.

Tob, 12, 7

Forgetful heart

Like a walking shadow in my brain

All night long

I lay awake and listen to the sound of pain

The door has closed forevermore

If indeed there ever was a door.

Bob Dylan

Część pierwsza

Słońce ledwie unosiło się nad horyzontem. Jakby
je ktoś, blade i wymizerowane, przyszpilił do wysuszonego mrozem nieba.
Zmarznięty, wywiany śnieg. Na ścieżce miejscami lód, ale koło krzaczków,
zeschłych pokrzyw, rudych płacht łopianów — resztki jakichś szmat, gazety
poszarpane, rozwalone puszki, stara opona nawet. Żółte, obsikiwane wciąż
psie tropy. Nawet jakieś ślady krwi, jakby ktoś tutaj spluwał albo ścierał
obitą twarz kawałkami lodu.

Dawno już nie padał śnieg.
Ten, który leżał, przenicowany był wiatrem i mrozem. W wielu już miejscach
poszarzał, gdzieniegdzie wywiany albo wydrapany przez wrony grzebiące w
zmarzniętej ziemi. Co kiedyś było w nim odciśnięte, zostało, trochę
pozacierane, ale trwało, wciąż istniało, wciąż dawało się odczytać.
Niezliczone ślady, ponakładane na siebie, nowe zasłaniające stare, aż
trudno było się w tym rozeznać. Zrozumienie nie było możliwe.

Pomiędzy niskimi blokami (u
ich fundamentów pozakładane były ogródki, otoczone pieczołowicie iglakami,
ale też zwykłymi ogrodzeniami, a przed nimi, jak jakiś rodzaj umocnień w
średniowiecznych zamkach, posadzone były jeszcze rzędy grabów, które teraz
wyrosły już za wysoko, aby można było je okiełznać, a gdzieniegdzie nawet
brzozy i wszędobylskie wierzby) a tym, co pozostało z dawnych ogródków
działkowych — ich forpoczty docierały prawie do studenckiego klubu, skąd
nocami wylewała się na świat dudniąca muzyka — otwarta przestrzeń:
kilkanaście metrów traw — wygwizdów, teraz walił tu z impetem od zachodu
mroźny wiatr, popychając tekturowe pozostałości po petardach, racach,
które mieszkańcy bloku, a może i ci, którzy w nocy bawili się, do niedawna
właściwie, w klubie, odpalali w ciemne niebo, pijąc szampana z flaszek,
klaszcząc i przekrzykując się, zachęcali się wzajemnie do jeszcze bardziej
radosnego witania nowego roku. Wybuchy pstrzyły niebo tandetnymi
rozbłyskami; wystraszyły ptaki przesypiające noce w drzewach i krzakach z
dala od bloków po stronie chaszczowiska: zasuszonych, przywalonych
śniegiem pól pokrzyw, malin, ostrężnic, dzikich róż, roślin ozdobnych
uprawianych tu przed laty przez troskliwych działkowiczów. Których już nie
ma.

Taki to był teren. Z jednej
strony przecięty dwupasmową drogą, z drugiej przycinany nieustannie przez
coraz to nowe budowy, które zawzięcie przesuwano w stronę owej drogi, ale
na straży tego doskonałego zbliżenia stała linia wysokiego napięcia ze
zwisającymi niewysoko nad ziemią kablami. Jak matka do łona tuliła do
siebie śpiące w zaroślach nocą ptaki, kilka zajęcy, kilkanaście zapewne
bażantów, wydających radosny lub przerażony gulgot, kiedy jakiś bezpański
lub wyprowadzany na spacer pies przeganiał je z kryjówek w trawach albo
płoszył ze snu, śpiące na niskich gałęziach.

Taki to był teren: jakichś
resztek betonowych zabudowań, mówiono, że i podziemnych tuneli dawnego
lotniska, pozostawionych i zarośniętych pomiędzy dzikimi wzgórzami, w
całości zarosłymi ostrężnicami, starym winem, siedliskiem pająków,
kleszczy, padliny i śmieci, które nie tylko mieszkańcy niskich bloków,
lecz także przejezdni wyrzucali w pośpiechu ze swoich samochodów, sunąc
nocą betonową drogą, którą pewnie kiedyś przewożono samoloty. Jesienią
były to tereny łowów emerytów, którzy dosyć zwinnie, jak na starych
mężczyzn, wspinali się na olbrzymie, rozrosłe orzechy. Zwykle bowiem to
oni wchodzili na drzewo i potrząsali nim, a ich kobiety zbierały w
zaroślach gorzkie owoce, albo specjalnie przygotowanymi tyczkami ściągali
do ziemi pełne kiście pnącza winogron. Czasem też oboje zagłębiali się, z
przytroczonym do paska wiaderkiem, w malinowe chruśniaki, nie podawali
sobie jednak owoców ani do rąk, ani do ust, osobno zsypując, co nazbierali
w dusznej samotni, oganiając się od much i komarów, do wiader
plastikowych, których zawartość potem w domach przerabiali na sok. Będą go
pić w zimowe i jesienne dni i rozdawać dzieciom albo wnukom, by im i sobie
niezmordowanie udowadniać, że są jeszcze do czegoś potrzebni. Ale teraz
mroźny ranek, jak jakiś wyjałowiony kompres, zaległ całą okolicę. Świat
wygląda, jakby pod osłoną mroku przetoczył się jakiś kataklizm i teraz
wyblakłe, ale jaskrawe słońce i lodowaty wiatr były wszystkim, co
przetrwało. Słońce wspina się po niebie; cała okolica jakby odsypiała
zabawę do rana. Zimne światło zlewało się na owo przejście pomiędzy murem
gołych konarów grabów i zeschłymi chaberdziami pokrywającymi dawne
działki. Żadnego ruchu.

Do czasu, gdy od strony
zarośli wychodzą na otwartą przestrzeń dwaj mężczyźni. Ledwie idą. Jak
kukły. Ostrożne, kruche, jak ze szkła, ruchy; z daleka wyglądają jak dwie
ubrane w jakieś niewyobrażalne sterty starych ciuchów porcelanowe lalki;
kukły pozszywane ze strzępków, skrępowane setkami ściegów, zacisków; każdy
ruch jak na granicy najwyższego wysiłku. Absolutna mobilizacja. Całkowite
skupienie. Czerwone, spalone mrozem twarze. Ciała, które nie wiadomo
jeszcze, jakim cudem i skąd czerpiąc energię, stawiają powolnie, jak na
zwolnionym filmie, kolejne kroki. Skupienie, uwaga, aby się nie zachwiać,
nie przewrócić na śnieg, pewnie któryś już raz, bo ubrania, te sterty
narzuconych w nieładzie pledów, koców, kurtek, rękawic, czapek, oblepione
są śniegiem na plecach, na kolanach, na tyłku. Jak jakaś awangarda dzikiej
czerni, potomkowie tajemniczych Mongołów, wychodzą z krzaków, kierując się
stronę cywilizacji; ubrani w byle co, w cokolwiek, co trochę chociaż
osłania piekielny, nieznośny, zawsze zwycięski chłód przewiercający się
sobie tylko wiadomymi sposobami przez najbardziej wymyślne zawijanie,
gdzieś tam, w głąb, pod te wszystkie warstwy, do białego jak melasa,
wychudzonego, pokrytego strupami i ukąszeniami wszy ciała. Idą, ledwie
się trzymając na nogach. Są teraz na samym środku owej polany. Widać, jak
nieustępliwie, choć tak powoli, tak straszliwym ostatnim wysiłkiem
pokonują jednak przestrzeń dzielącą ich do przerzedzonego zimą grabowego
muru, przez który prześwituje zamknięta rzeczywistość bloków. Wyglądają
trochę jak nawiedzeni heroldowie, którzy wyłonili się z dzikiej
przeszłości. Nabrzmiałe mrozem, alkoholem, niewyspaniem, zmęczeniem
twarze; zarośnięte brodami, nie golonymi ani nie czesanymi pewnie od lat,
zakrywającymi bezzębne, gnijące od szkorbutu, zawsze tak samo zachłanne
usta: zachłanne na napitek i jakiekolwiek, nawet znalezione na śmietniku,
jadło. Jak jakaś awangarda nadciągających plemion, które gnane głodem i
niezrozumiałym parciem przestrzeni wędrują wciąż przed siebie, siejąc
spustoszenie i zgliszcza; napadają ciepłe wioski, gwałcą kobiety, mordują
mężczyzn, podrzynają gardła, robią porządek w stodołach i stajniach,
piekąc potem pomiędzy domami zamordowane okrutnie, a niekiedy jeszcze
półżywe zwierzęta, patroszone na żywo, bo głód, krowy, owce. Ale teraz
stracili już swój impet; teraz pokonały ich mróz i odległość; teraz mogą
się łasić do osadników; osłabły krwiożercze instynkty; głód i chłód
zrobiły swoje. I zamroczenie alkoholem, straszną ilością wypitego
czegokolwiek, co zawiera chociaż trochę procentów.

Jeden z dwu mężczyzn,
młodszy na oko (jeśli jakiekolwiek zewnętrzne oko miałoby ochotę, odwagę,
przełamując odrazę, zatrzymać się dłużej na tym worku plugastwa),
przystaje jednak. Stoi. Jego partner, pogrążony w zapadającym się leju
swego ostatecznego zmęczenia, nie zauważa tego. Brnie dalej przez śnieg. W
poprzek prześwitu idzie ścieżka, wydeptana przez psy i ich właścicieli.
Właśnie na nią wkracza. Z ulgą. Nogi się nie zapadają. Wtedy,
nienaturalnie wolno, odwraca się do drugiego. Dostrzega, że jest sam.
Staje. Odwraca się. Ale zatrzymuje w połowie owego zwrotu, bo w samym jego
środku uderza go w twarz i poskręcane na piersiach, wetknięte za pas rogi
starego koca podmuch wschodniego wiatru. Przenika go ziąb. Wiatr dmie,
jakby chciał go przewrócić, zerwać te wszystkie osłony i wedrzeć się do
ukrytego pod spodem wątłego ciała. Przerywa więc ruch. Zawraca. Stoi przez
chwilę, chwiejąc się na wietrze. Zbiera siły. Rusza dalej.

Młodszy stoi jeszcze
chwilę. Po chwili próbuje pójść dalej. Robi dwa kroki i niezdarnie, ciężko
jak kłoda, pada na ziemię. Nie od razu; teatralnie jakoś, na kolana, potem
podpiera się rękami. Chwilę dyszy, na kolanach, z dłońmi wbitymi w śnieg.
Na czworakach. Koc, jakiś upchany za pazuchę sweter, a może stary, czarny
z brudu ręcznik, wysuwa się spod sznurka, którym mężczyzna przewiązany
jest w pasie; upada na śnieg, zostawiając na bieli jakiś brudny ślad. Będą
się potem przy nim zatrzymywać psy; lizać zbrylone grudy, wąchać je, sikać
na nie. Mężczyzna klęczy jakiś czas. Jałowa biel tego ranka otacza go jak
kojący kompres. Na śniegu pojawia się cienka strużka krwi. Mężczyzna
opuszcza niżej głowę. Chwilę patrzy na czerwony ścieg. Jakby to było
jakieś obce zjawisko. Obok niego. Coś mówi. Powtarza kilka słów zbielałymi
ustami.

Starszy staje nad nim.
Niezdarnie, jakby dźwigał na ramionach wielki ciężar, pochyla się nad
młodszym. Łapie go za kołnierz. Szamocze się z jego bezwładem.
Automatycznie, jakby wyciągał worek przysypany sprasowanym śniegiem.
Młodszy nie reaguje. Dalej patrzy na czerwone znaki na śniegu. Z pomocą
starszego wreszcie się podnosi. Zatacza się. Wydaje się przez moment, że
znowu padnie, ale utrzymuje się jednak na nogach. Za chwilę ruszają tym
swoim wycieńczonym krokiem, przyciśnięci, wgniatani w śnieg zimną bielą
bezwzględnego nieba. A każdy ich krok jest jak podnoszenie na barkach
ciężarów, o których nie śniło się wysportowanym atletom.

* * *

— Możesz z nami iść — mówi do niej, stojącej trochę z
boku. Dziewczyna ma nie więcej niż dwadzieścia, dwadzieścia kilka lat.

Po jakimś czasie idą w czwórkę: ich dwóch, jedna
stara, co plącze się z nimi, i dziewczyna. Nowa. Wcześniej karmił ją z
ręki. Dawał jej pociągać ze swojej flaszki. Pij. Nie smakuje ci?

Idą dołem. Dziewczyna z tyłu, oni z przodu, stara za
nimi. Idą od ruchomych schodów w podziemiach. Wkraczają na parter galerii.
Wchodzą w kręcący się koło sklepów i restauracji tłum, który rozstępuje
się przed nimi jak przed wojenną szarżą albo przed księżniczką, która
właśnie pojawiła się w asyście na sali balowej. Tak to wygląda: gwardia
przyboczna i ludzie rozstępujący się na dwie strony jak Morze Czerwone
przed Mojżeszem. Szambelan, ochmistrz, pani starsza i na końcu ona. Lekko
chwiejąca się na nogach. Wszyscy skutecznie odsuwani na boki ich dosyć
ponurym widokiem, i nie tylko widokiem: umorusani, w przepoconych setki
razy strojach na inny, bardziej poważny bal przygotowani. Ale w jakimś
momencie tego przemarszu niewielki kondukt napotyka większe zgrupowanie
poddanych, oblegających zawieszony w kawiarni telewizor. Spory tłum
stojący na zewnątrz kawiarni; zresztą jakie to zewnątrz? Granicę
wyznaczają ostatnie stoliki, przy których siedzą ludzie, a zaraz nad nimi,
zaraz za ich plecami, jakby opierający się o zagłówki ich foteli, tłum
stojący półkolem, poszukujący lepszego punktu widzenia. Kondukt omija
zatem łukiem owo wpatrujące się w ekran i chciwie łowiące komentarze z
telewizora ludzkie zgromadzenie. Idący na przedzie mężczyzna nie ryzykuje
zbliżenia się do innych, tym bardziej że widzi na obrzeżach owego tłumu
sylwetki strażników galerii na charakterystycznych dwukołowych rydwanach,
zatem wyższych nieco od innych. Zapewne niepotrzebna jest ta ostrożność
przewodnika, bo strażnicy, jak inni wokół nich, zwracają uwagę tylko na
ekran. Ludzie mają, co odnotowało mocno jednak zamącone nalewką oko
mężczyzny idącego na przedzie, jakieś poważne, może nawet przestraszone
twarze.

Wstępują na ruchome schody, które mają ich wywieść na
piętro galerii. Jeszcze trochę i wyjdą na coraz cieplejsze wiosenne
powietrze. Przejdą przez szklane drzwi i ruszą do swego lokum. Jadą
schodami w górę. Mężczyzna odwraca się, jakby chciał policzyć całe swoje
stadko. Jego wzrok omiata ekran telewizora, bo są już ponad tłumem, za
chwilę jednak widzenie się urwie, urąbane stropem. Dostrzega resztki
jakiegoś samolotu, dymy, mgły, biegających ludzi, zaraz potem jakieś
twarze w telewizyjnym studio… tu widzenie się urywa. Zapomniał, po co
właściwie się odwrócił. Aha, dziewczyna. Czy jest.

Jeszcze raz. Stoi z tyłu, zgięta wpół, szuka czegoś
pod stopami albo po prostu się pochyla i wymiotuje.

* * *

Między dwoma dobrze zbudowanymi sokistami wyglądał jak
kawał łachmaniarza: chudy, mały, popychany kuksańcami. Coś tam próbował
mówić, konduktor kończył swój wściekły monolog:

— Wypierdalaj, śmieciu, łachudro jeden. Wypierdalaj! —
Aż mu się głos chwilami łamał z egzaltacji.

Chłopakowi udało się dostać do składu. Udało mu się
przespać kilka godzina na bocznicy. Kiedy konduktor robił obchód, wyłuskał
go z ciemnego kąta przedziału.

„Ale tu, kurwa, capi!” — te słowa konduktora, w
połączeniu z kopniakiem, wyrwały go ze snu. Odruchowo zerwał się, głowę
opuścił nisko i z byka zdzielił go w brzuch. Konduktor, duże chłopisko,
przyjął cios i natychmiast odparował, waląc go na odlew w głowę. Chłopakiem aż rzuciło na siedzenie. Mundurowy nie
sprawdzał skutków swojego ciosu. Zamknął przedział i zadzwonił po
sokistów.

Teraz szli peronem. On na przedzie, dwa, trzy kroki
przed nimi, wszyscy trzej ciągle jeszcze ścigani wrzaskami i
złorzeczeniami konduktora. Kiedy zeszli z peronu i po wyjściu z tunelu
skręcili w stronę zabudowań straży, jeden z sokistów przyskoczył do
chłopaka i z dwu rąk trafił go w nerki. Chłopak aż przykucnął uderzony
falą bólu, więc drugi obszedł go i kopnął w brzuch. Ten pierwszy poprawił,
już leżącego, obdarzając jeszcze dwoma kopnięciami.

— Starczy chujowi.

— Słyszałeś, co mówił? Wypierdalaj stąd. Żebym
cię, kurwa, więcej nie widział, rozumisz? Jak tu cię, kurwa, jeszcze raz
zobaczę, masz przesrane, rozumisz?

Podniósł się za chwilę, wpierw kontrolując czy na
pewno poszli. Ostrożny, bo jak się podnosisz, nie masz się jak zasłonić.
To ta jedna chwila, kiedy jesteś łatwym celem. Ale nie. Odeszli jednak.
Podniósł się.

Nie znał zbyt dobrze tego miasta. Bywał tu kiedyś.
Fakt. Często przejazdem, w jakimś innym życiu; wyskakiwał z zatrzymującego
się pociągu (czemu zwykle właśnie tak, czemu zawsze biegiem?) i pędem, z
plecakiem, jak kolebiąca się na boki kwoka — do autobusu, busu,
czegokolwiek, co stało, ale właściwie zawsze już odjeżdżało z dworca
autobusowego. Jeszcze wcześniej klasowe wycieczki: zamek na wzgórzu. Raz
czy dwa razy w teatrze. Piękne, oświetlone wnętrze. Porządek zakurzonych,
chyba czerwonych obić foteli. Nabożne skupienie nauczycielek, szaleństwo w
ciemnościach w lożach. Kiedyś nawet udało im się palić tam papierosy.
Dawne czasy.

Kilka dni temu, tydzień już może?, przyszedł tu i
kręcił się koło dworca. Właściwie pomiędzy peronami, stacją i wagonami.
Blisko koszy na śmieci. Pędzący rankiem do ekspresów, wracający
wieczorami; jakieś niedopite kawy, precle, bułki, niekiedy spore
niedojedzone porcje z dworcowych barów. Do galerii się nie zbliżał. Teraz
wyprowadzili go na drugą stronę torowiska. No tak. Tędy z łomotem buciorów
w pogoni za busem. Jakieś nowe budki, budy, kioski, kasy. Budynek po lewej
to chyba nowy dworzec autobusowy.

Kiedyś był tu taki elegancki tunel, z którego
wychodziło się do góry stromym podejściem.

Za kioskami, budkami, po prawej stronie stał mur.
Majaczył za nim jakiś park. Opierając się jedną ręką o mur, ruszył w
stronę parku.

Najbliższe ławki były zajęte. Na jednej siedziało
kilka pijanych kurew. Kłóciły się o coś, klnąc. Druga okupowana była przez
podobnych do niego obdartusów. Mrukliwie siedzieli; jeden na ławce, jeden
na ziemi przed nim, jakaś stara kobieta właśnie szła od strony krzaków,
poprawiając garderobę.

— Co się gapisz? — warknęła, kiedy ich oczy się
spotkały.

Chłopak minął ich łukiem. Zszedł z asfaltowej dróżki.
Kiedy przekraczał metalową poręcz, potknął się o nią i runął na ziemię.
Usłyszał głośny rechot siedzących na ławce. Nie odwracał się. Tak szybko,
jak tylko pozwalało mu obolałe ciało, podniósł się i ruszył dalej. Nie
ścigały go okrzyki ani śmiechy. Obdartusy na ławce zajęci byli czym innym.

Wstawał dzień. Szykował się ranek. Ptaki już od
dłuższego czasu śpiewały wniebogłosy. Słyszał rozświergotane dźwięki. W
nocy spadł deszcz, więc ziemia i porastające ją trawy były mokre. Lekki
wiaterek strząsał krople deszczu z liści. Powietrze było przepojone
zapachem rozkwitających pąków, małych listków, mokrej ziemi i tego rodzaju
aromatów, które zawsze zapowiadają, że już niedługo zrobi się cieplej,
jaśniej i radośniej. Niebo było jeszcze ciemne, ale od wschodu zaczynało
się stopniowo nasycać blaskiem. Chłopak, starając się zejść z pola
widzenia grupki, zagłębił się w zarastające mur parku krzaki. Wiodła tu
jakby ścieżka, wydeptana być może przez załatwiających się, a może przez
kogoś innego. Pod murem, za osłoną krzewów, w szarzejącym mroku dostrzegł
odwróconą przodem do muru ławkę. Tego mu było trzeba, szybko obszedł ją z
boku, pochylony, unikając zetknięcia z listowiem, i zasiadł, natychmiast
jednak podskoczył, aż uderzył głową w gałęzie, które spuściły na dół
kaskady kropel.

Ktoś gwałtownie podciągnął nogi i usiadł, oganiając
się od nagłej ulewy.

Nie odzywał się, czekając, aż ten drugi zacznie.
Złorzeczyć? Wyklinać? Bić? Druga postać siedziała bez słowa, rozglądając
się naokoło, zbudzona z głębokiego snu.

Kobieta. Ubrana w stare szmaty, zawinięta w tekturę,
obłożona foliowymi workami — wszystko to teraz spadło na ziemię. Chłopak
schylił się i zaczął zbierać kawałki kartonowych pudeł.

Kobieta parzyła nań czujnie.

Chłopak pozbierał tekturę i folię i położył obok niej
na ławce.

Kobieta szybkim ruchem przyciągnęła wszystko do siebie
i położyła sobie na kolanach. Wyglądało to, jakby zapraszała go, by
usiadł, więc szybko znowu odsunęła tektury na poprzednie miejsce.

Chłopak coś tam bąknął pod nosem, wycofując się
ścieżką, którą przyszedł.

Na zewnątrz stała grupka tych, którzy wcześniej
siedzieli na ławce. Przodownik stada, z długimi włosami, brodą i stopą
zawiniętą w ceratę stał o pół kroku przed resztą; starą kobietą z
napuchniętą twarzą i drugim mężczyzną, starszym trochę od przodownika,
siwym, z wygasłym petem w kąciku ust. Zalatywało od nich mocno ostrym
zapachem alkoholu albo innego płynu.

— Co tu węszysz? To nasz teren. Spierdalaj.

Mówił to spokojnie, nawet nie nieprzyjaźnie, jakby
opuściły go wszystkie siły. Wypowiadał każde słowo z osobna. Chłopakowi
wydawało się, że facet wyrzuca z siebie jakieś wielkie ciężary, jeden po
drugim. Jak jakiś beznamiętny informator. Automat. Każde słowo jak głaz.

Nic nie odpowiedział. Lekko schylił głowę. Domyślał
się, że ma przed sobą króla dworca i jego zapitą świtę. Do tej pory starał
się unikać spotkania z nimi, ale król rządził dworcem w opowieściach
bezdomnych niepodzielnie i silnie. Z potencjalnymi konkurentami rozprawiał
się szybko i zdecydowanie. Uliczne ciulki słuchały się go. Wiedziały, kim
jest. Nie wchodziły mu w drogę. Kilka nocy temu, na schodach wiodących z
peronu na platformę parkingu, jeden z pretendentów do osiedlenia się w
ciepłych kazamatach dworca, wciąż czekający na zgodę i zasługujący na nią
podlizywaniem się i oddawaniem daniny, wyłożył mu zasady. Rządzi tu
Waldek. Jego trzeba pytać o pozwolenie. Dla niego robić. On sam, na
przykład, przybył tu z Krynicy. Od jakiegoś czasu zabiega o kenkartę.

— A co to?

— Stałka.

— Co?

— No, że mogę tu być.

Wyjaśnił mu, że ma miejsce na schodach, niedługo może
dopuszczą go do starego tunelu. Grunt, że nie pada na wszarz. A i tak
przecież idzie na wiosnę.

Chłopak stał przed nimi, nic nie mówił. Wtedy z
krzaków wyszła kobieta. Było już trochę jaśniej, więc mógł ją zobaczyć.
Nie była stara, jak tamta. Była brudna jak oni wszyscy. Tłuste włosy
zasłaniały jej twarz, ale teraz odgarnęła je. Dziewczyna.

— A ty, kurwa, coś za jedna? — odezwał się
przodownik. — Wypierdalaj — to do chłopaka.

Stali tak wszyscy, trochę jakby nikt nie wiedział, co
ma się dalej dziać. On lekko z przodu, ona za nim, o krok pewnie, po jego
lewej ręce. Kiedy przodownik wypowiadał swoją groźbę, tym samym swoim
dziwnie mechanicznym głosem, zauważył, że dziewczyna jakby schowała się za
niego. On cofnął się o pół kroku. Czuł jej ciepło za swymi plecami.

— A co?

Może nie uciekał tylko dlatego, że ona stała za nim?

— Co: co? Głuchy jesteś?

Teraz w głosie przodownika zabrzmiały już groźniejsze
nuty. Jego głos nie brzmiał już jak mowa automatu, ciągle jednak było w
nim coś dziwnego.

Skoro jednak chłopak już raz został, jakoś to musiało
się rozwiązać.

Nabrzmiewało jak chmura wilgocią; nasączało się jak
ziemia deszczem.

Stało się.

Cofnął się. Jego plecy dotknęły pewnie dłoni
dziewczyny. Jeszcze wyraźniej poczuł jej ciepło. Czuł jej oddech na swojej
szyi. Powiew we włosach na karku. Dziewczyna była nieco niższa od niego.
Pewnie zasłaniał ją całą.

— Już sobie idziemy.

Schował siebie i dziewczynę za tym, co powiedział.
Zamierzał zrobić tak, jak mówił. Zabrać ją stąd i ruszyć razem w to, co
miało się przed nimi otworzyć. Przed nimi. A tę decyzję, nagłą i
nieoczekiwaną, potwierdzał dotyk jej dłoni i jej ciepły oddech na jego
karku tego wiosennego poranka.

Zza muru, który chłopak miał przed oczami, podniosło
się słońce. Jego promienie oślepiły go na mgnienie; ostre igły blasku
wbiły się w jego źrenice. Musiał przymknąć powieki. Poczuł ciepło
słonecznych promieni na twarzy, ale na chwilę stracił z oczu tych, którzy
stali przed nim. Przodownik jakby na to czekał. Uderzenie spadło na skroń
chłopaka. Poleciał na ziemię, ale szybko się zerwał, gotowy do walki.
Wtedy kobieta, która była z mężczyznami, rzuciła się na niego z pazurami.
Była starsza i chłopak nie wiedział, co ma robić z rzucającą wymyślne
przekleństwa i okładającą go pięściami kobietą w wieku jego matki.
Mężczyźni się śmiali. Przodownik podszedł do dziewczyny i złapał ją za
rękę.

— Idziesz z nami — zakomunikował.

Dziewczyna nie stawiała oporu, ale też wciąż patrzyła
na chłopaka, który usiłował odepchnąć staruchę. Wreszcie mu się udało.
Skoczył do dziewczyny, próbując wyrwać jej rękę z uchwytu przodownika, ale
wtedy na jego głowie wylądowała flaszka, którą kobieta podniosła z ziemi.
Chłopak upadł, na moment tracąc przytomność.

W parku zrobiło się już jasno. Pojawili się pierwsi
ludzie. Menele szybko zmyli się z miejsca potyczki, zabierając z sobą swój
łup.

* * *

Doszedł do siebie zaraz. Widział ich odchodzących z
dziewczyną. Próbował się zerwać, ale nogi się pod nim ugięły. Patrzył, jak
idą w stronę wyjścia z parku. Nie dawał za wygraną. Zmusił ciało, by
pozwoliło mu utrzymać się na nogach. Kulejąc i opierając się znowu o mur,
ruszył za nimi. Zniknęli mu na jakiś czas z oczu. Zaniepokoił się.
Przyspieszył, zaraz jednak zrobiło mu się słabo. Jakby czarne płatki sadzy
latające wokół głowy, blokujące widzenie. Przystanął. Oparł głowę o mur.
Kilka głębokich wdechów. Ruszył znowu.

Wreszcie zobaczył grupę. Dziewczyna i reszta siedzieli
na ławce. Przodownik podawał jej jedzenie. Z rozbawieniem — świta raczej
przypatrywała się temu obojętnie — przyjmował jej uległą postawę: chłopak
widział, jak brał do ręki jakieś jedzenie, które dziewczyna za chwilę
zjadała łapczywie z jego dłoni, jak pies. Musiała być wściekle głodna.
Potem podawał jej picie. Wyciągał swoją plastikową flaszkę po tanim piwie
i poił dziewczynę, co jakiś czas gładząc ją po włosach. Świta rozlazła się
po krzakach i śmietnikach w poszukiwaniu czegoś do jedzenia. Dołączyło do
nich jeszcze kilku innych. Poznał wśród nich swoich znajomych z peronów.

Chłopak przyglądał się temu schowany za pniem drzewa.
Sam był głodny. Bardzo głodny. Ostatni raz jadł chyba wczoraj, wcale
nieźle; udało mu się znaleźć spory kawałek pizzy, który prawie na jego
oczach wrzuciła do śmietnika jakaś turystka. Nawet nie czekał, lękając
się, by go ktoś nie ubiegł. Mało brakowało, a i tak by nie zdążył, bo tuż
za nim przy koszu na śmieci pojawił się znany mu przelotnie inny bywalec
dworca. Stoczyli zabawny pewnie dla postronnego widza pojedynek. Odepchnął
tamtego, sam oberwał czymś w rodzaju laski po plecach, ale się nie poddał.
Kawałek pizzy powędrował do jego żołądka, szybko wepchany do ust w
całości. Wszystko to trwało kilkanaście sekund. Bez jednego słowa. W
milczeniu toczyło się zmaganie o posiłek. Tym razem wygrał. Ale to było
wczoraj; wczoraj rano. Od tego czasu nie miał nic w ustach.

Czekał. Potem, kiedy zrobiło się już całkiem jasno,
grupka wstała z ławki i ruszyła w stronę peronów. Szedł za nimi w pewnej
odległości. Widział, jak zaczęli się zagłębiać w tunelu, skąd nie tak
dawno chłopak wychodził spod ziemi prowadzony przez sokistów.

Zawahał się. Czy na pewno chce tam wejść? Patrzył na
dziewczynę, prowadzoną jak przez pluton egzekucyjny na miejsce straceń.
Drobna, z opuszczoną głową.

Tamci zniknęli już w tunelu idącym w stronę galerii.

Znowu ruszył za nimi. Nawet się trochę przybliżył.
Zamyślał dziewczynę, która szła na końcu, a wyglądała, jakby kroczyła na
szafot, jakoś wyciągnąć z tej historii. Odbić. Chciał ją mieć za swoimi
plecami.

W galerii, która stała obok dworca, nie był nigdy.
Unikał jej, tych jej tłumów, ochroniarzy i zatęchłego powietrza. Jakiś
czas już wędruje obrzeżami ludzkich skupisk; wiedzie życie nieco odległe
od zgromadzeń. Do miasta trafił niedawno; ostatnią zimę przeżył w górach
na południu. Mieszkał w szałasach, jesienią opuszczanych przez pasterzy
owiec, zimą zasypanych śniegiem, nawiedzanych przez wilki i lisy.

Życie na dworcu, wokół peronów, w całym tym świecie
podróżników, wyrzutków, uciekinierów, bezdomnych, przestępców, pijaczków,
z tą niekończącą się paletą możliwości, wersji równoległych ludzkich
losów. Jego ekosystem narażony był na zagrożenia, ale nie krzyżował się z
galerią.

Ci, którzy jeszcze nie stoczyli się do ciepłowniczych
kanałów; ci, którzy jeszcze utrzymywali się jako tako na powierzchni, z
rzadka — chyba że przymuszeni ostatecznością — zapadali na którejś z
ławek, ratując się przed krańcowym wychłodzeniem, w aureoli smrodu, która
jakiś czas skutecznie zapewniała im nietykalność. Do czasu. Nieznośnie
smrodliwe worki ludzkich ciał, sine albo blade jak chusta twarze
śmiertelników; odłażące strupy na dłoniach, nagie, trupie stopy wystające
z porozwalanych buciorów obok ekskluzywnych sklepów?

Albo wirowanie świetlnych sygnałów karetek pogotowia;
obrzydzenie na twarzach pielęgniarzy, których nie ochronią nawet gumowe
rękawiczki, jeśli tylko wpakują smroda do wnętrza sterylnych pojazdów.
Przymuszeni robią to, klnąc.

Wędrując za odchodzącymi, chłopak wkroczył jednak w
samo centrum tego mrowia, chaotycznego ruchu, w którym wiejscy albo
małomiasteczkowi chłopcy ze swymi dziewczynami dążą nie wiadomo dokąd,
przeczekują nie wiadomo co; odświętnie, groteskowo wystrojeni;
zajeżdżający na płatny parking swymi golfami; snujący się bez celu,
spędzający miejski weekend pod dachem, gdzie sączy się nieustanna
nastrojowa muzyczka.

Było przedpołudnie, ale tłum wyglądał już na solidnie
zadomowiony. Chłopakowi prawie zakręciło się w głowie. Do tego kolorowego,
kłębiącego się tłumu doszło bowiem jeszcze to specyficzne powietrze:
niesamowita duchota, coś jak rozlewająca się naokoło jałowość, bezwonność,
sterylność i poczucie, że każda cząstka tego obracającego się wokół
powietrznego walca w większych bądź mniejszych fragmentach była już w
płucach, ustach, tchawicy innych ludzi; że to powietrze przeszło już swoją
długą drogę i pompowane jest nieustannie, wędrując w zamkniętym
wewnętrznym obiegu. Wszystkie zarazki, wszystkie bakterie, ludzkie
kichnięcia, kaszlnięcia, beknięcia, ludzkie gazy mają tu swój jakiś
nieustanny kołowy przepływ.

Zrobiło mu się niedobrze. Prawie zaczął się dusić,
obraz nieco zamazał mu się przed oczami, a dodatkowo jeszcze spadła na
niego, przywiewana za niektórymi dzierżącymi w dłoniach różne fastfoodowe
przysmaki, lawina zapachów smażonego jadła. Chłopak poczuł silne ssanie w
żołądku, mdłości, bezwarunkową potrzebę zatopienia zębów w jakimkolwiek,
byle pachnącym tym, co unosiło się w powietrzu, jedzeniu. Grupka, za którą
szedł, niezauważalnie dla cerberów tego miejsca, dostała się już na
ruchome schody. Dostrzegł, że dziewczyna stoi zgięta wpół, jakby opierając
głowę na przedramieniu, które położyła na gumowej, ruchomej poręczy
schodów. Ktoś to pewnie zobaczył, któryś ze strażników, może jeden z tych
kręcących się koło tłumu, całkiem sporego, zawieszonego przed ekranami
telewizyjnymi; chłopak właśnie mijał jednego z nich, kiedy tamten coś
mówił do swojej krótkofalówki, a mówiąc, zobaczył chłopaka, który kroczył
koło niego niezbyt energicznie, blady, obdarty, w rozczłapanych buciorach,
w przemoczonym, dawno niezmienianym odzieniu. Zwrócił się do niego, ale
chłopak uprzedził go i z całej siły odepchnął, wskakując między ludzi
stojących przed telewizorem; grupka wyżej właśnie była na szczycie
schodów, gdzie czekało już dwóch strażników. Odepchnięty strażnik stracił
chłopaka z oczu, więc nadał jakiś komunikat i ruszył za nim w tłum, który
rozstępował się niezbyt ochoczo, zapatrzony i zasłuchany w to, co płynęło
z telewizora. Chłopak gwałtownie rozpychał ludzi, więc nie od razu
zauważył, że niektórzy mieli łzy w oczach i w ogóle byli nadzwyczaj
poważni, przygnębieni. Dopiero kiedy znalazł się bezpośrednio blisko
telewizora, usłyszał o katastrofie. Zatrzymał się więc. Przestał uciekać.
Stał i patrzył na roztrzaskane szczątki samolotu, płomienie, gwałtowną
bieganinę mundurowych. Chłonął to widowisko zniszczenia, kiedy strażnik
dotarł do niego, złapał za kołnierz i usiłował ruszyć z miejsca.

— Zostaw go pan! Co się pan czepiasz?! Nie
widzisz co się dzieje? — ludzie złościli się na strażnika, kiedy usiłował
ciągnąć za sobą stawiającego opór chłopaka. Strażnik, atakowany zewsząd
wyzwiskami i uwagami, tracił impet, rozluźnił uchwyt, chłopak wykorzystał
to i skoczył w tłum.

— Zuch — usłyszał za sobą aprobatywne mruczenie
tłumu. Przepchał się do schodów, wyjechał na górę, rozglądał się, wyszedł
przed galerię. Grupki, która prowadziła dziewczynę, nigdzie nie było
widać.

Przystanął. Spojrzał w niebo. Nadciągały chmury,
zapowiadało się na deszcz. Ruszył wzdłuż muru galerii. Miał zamiar ją
obejść i dostać się bezpiecznie w rejon dworca. Wrócić na swój teren,
znaleźć jakieś pożywienie i pomyśleć, co robić dalej, bo dziewczyny nie
miał zamiaru oddać za darmo.

Przecież to, co się właśnie zaczęło, nie miało, nie
mogło się tak szybko skończyć.

* * *

Miał ją trykać jak rasowy buhaj, chociaż ledwie mu się
to udawało na sienniku śmierdzącym i zgniłym jak wszystko tutaj.
Dziewczyna się nie broniła. Wyglądała na osobę raczej niezainteresowaną
tym, co się z nią dzieje. On nadrabiał miną. Kiedy już bowiem w steku
wyzwisk i uderzeń sforsowali strażników i wydostali się przed galerię,
przodownik, jak drugi Mojżesz, prowadził swoich akolitów i łup prosto do
budynku nieopodal dworca. Zabite dyktą okna, mieszkańcy pozdrawiający
przybyłych pospiesznym zasłanianiem dobytku lub przeklinaniem. Zek i stara
jak majordomusi odsunęli kotarę osłaniającą przybytek przodownika,
wpuścili go z dziewczyną do wnętrza, sami zaś zasiedli przed wejściem,
gotowi bronić szefa przed niepowołanym najściem albo zapadając się w
czarno-białe leje wódczanego zapomnienia. Dwa obdarte sfinksy u wrót
ponurej rozkoszy.

Cała ta budowla, kiedyś może jakieś urzędy, rozpadała
się i czekał ją kres podobny wszystkim starym budowlom w tych okolicach,
pojedynczo rozbijanym, ku chwale Nowego Miasta, które miało się tu wznieść
ku niskiemu niebu. Trzy, może cztery rudery jeszcze się ostały z tego
ciągu rozsypujących się przez dziesięciolecia budowli, których centralnym
punktem był kiedyś słynny bar Smok. Zburzyli go najpierw, słusznie
domyślając się, że zaatakować należy centrum: siedlisko meneli, bezdomnych
i najniższego autoramentu prostytutek, tych okołodworcowych, które zaiste
za niewiele dawały swoim klientom wszystko, na co je było stać (nie było
tego wiele, ale lepsze niewiele niż nic); a przede wszystkim centralę
dowodzenia szczurzych oddziałów prewencyjnych, które tu zapewne, w
piwnicach, ale niekoniecznie tylko tam — bywało, że i pod schodami
wejściowymi — miały swój punkt odpraw, a może i lustracji oddziałów przed
wyjściem w teren. Było to także miejsce zamieszkania ogromnie licznej
populacji karakonów, wszy, pcheł, dzikich kotów i wszystkiego tego, czego
człowiek może się spodziewać w miejscu, gdzie mieszanka brudu, resztek
jedzenia i nieskończonych śmietników stanowi ekosystem. Systematycznie
wypierana, spychana siłami techniki i ludzkiej pomysłowości populacja owa
malała, ginęła, poddawała się, a przede wszystkim nieustannie przenosiła
swój stan posiadania, nie licząc już nawet coraz większych strat, do coraz
mocniej zaciskającego się pasa oblężenia. Wreszcie skupiła się i
gnieździła w kilku domostwach, oczekując na ostateczne rozwiązanie, które
wszak miało niedługo zapewne nadejść. Niektórzy z mieszkańców owego
kwartału, mówimy o ludziach, ma się rozumieć, doznawali czegoś w rodzaju
religijnej ekstazy; miewali widzenia, a że kiedyś, może w innym życiu, w
innych czasach, chadzali pewnie do kościoła, miewali owe widzenia na tle
starotestamentowych proroctw, więc głosili, po jednej, drugiej nalewce,
po jagodziance, płynie do szyb, po czymkolwiek, nadejście zagłady.
Zginiemy, zginiemy. Zginienie nadchodzi.

Właśnie jedno z takich olśnień prorockich owładnęło
jednego ze starców owej wspólnoty: szczelnie owinięty w niezrozumiały
monolog zbliżał się do katatonicznie wpatrzonych w swoje wnętrze
majordomusów przodownika, który za wełnianym kocem swych odrzwi, na
wojłoku, śmierdzącym sienniku usiłuje doprowadzić do konsumpcji swej nowej
relacji z dziewczęciem, co jednakowoż sprawia mu niemałe kłopoty mimo
porykiwania, jęczenia i przeklinania, wyzywania dziewczyny od suk, kurew,
dupodajek. Och, widzi siebie, dawnego siebie; hulakę, co to ma tych
dziewuch, ile chce, na ławce w parku, pod schodami, w bramach, na łożach,
w kiblach, widzi siebie sprzed lat; ogląda siebie w dziewczęcym podziwie;
twardziela widzi, z twardym, nieustępliwym narzędziem do radzenia sobie z
kobiecą wiotkością; zbieg z więzienia, uciekinier, wiecznie bezrobotny
niebieski ptak, mały złodziejaszek, wielki alfons, gość, co gdy trzeba,
umie przyłożyć, ale i ostrze wrazić. Nie widzi tego, kim jest teraz:
bezzębnego łachmaniarza z gnijącą od kilku miesięcy nogą, w której, jak
się człowiek dobrze przypatrzy, białe widać robale. Ropiejąca materia
stanowi dolne zwieńczenie jego ciała, w którego fałdach (a jest ich
sporo!) gnieżdżą się gnidy w palisadach zjełczałego naskórka i brudu.
Kochanek od siedmiu boleści, przykładający się do roboty wobec dziewuchy,
która myślami jest chyba w innym wymiarze, nawet może nie ma pojęcia, jaki
dzisiaj dzień i co się wokół niej dzieje: dziewuchy nasyconej jadłem,
ogrzanej gorzałą, łaknącej kilku, kilkunastu godzin nieprzerwanego snu w
cieple, a teraz wszystko to ma na wyciągnięcie ręki, więc nie bardzo ją
martwią zabiegi przodownika, który wreszcie kapituluje i szepcze już mniej
namiętnie, z groźbą w głosie:

— Tylko kurwo ani słowa, jedno słowo, a cię
zajebę.

Nie wiadomo jednak, czy groźba do dziewczyny dociera,
bo kiedy tylko pracowite zabiegi mężczyzny zsuwają się po niej jak
złośliwa i niedająca zmrużyć oka mucha, zapada w głęboki, śmierci podobny
sen.

Siedzą na czymś w rodzaju ganku; dwie belki pionowe
podtrzymują zadaszenie przed domem. Zbliża się wieczór. Popołudnie,
stopniowo ciemniejąc, a właściwie rudziejąc, bo słońce zniża się
nieubłaganie nad horyzontem, już niedługo zasiądzie w siodełku między
dwoma wzgórzami. Musi być lato, sierpień może; świerszcze ciskają się w
trawie; firanki w ich domu podnosi lekki powiew.

Mówi jej to samo co tyle już razy, ale słucha go tak
samo chciwie, jakby dowiadywała się o tym pierwszy raz. To jej dziadek.
Wie, że go już wśród żywych nie ma, ale wiedząc to, jednocześnie
absolutnie naturalnie akceptuje i rozumie jego obecność.

— Zwrócił mi na to uwagę mój ojciec, sam pewnie
bym tego nie zauważył, ale to może jedyna wiedza, którą przekazujemy sobie
z pokolenia na pokolenie w tej rodzinie naszej. Pewnie jedyna to wiedza.
Tak mi się przynajmniej wydaje. Chociaż nie pamiętam, żebym swojego ojca
zapytał o to, czy dowiedział się o tym od swego z kolei ojca, mojego
dziadka. Ale tak pewnie powinno być, nie sądzisz?

Mówi jakimś spokojnym, może trochę nienaturalnym
tonem, który — ma takie wrażenie — unosi się nad ziemią. Jest jej,
słuchającej tego, bardzo dobrze; słodko, bezpiecznie.

— Widzisz te wzgórza? Jedno po drugim, pomiędzy
nimi wcięcia jak szczerbinki w muszce na karabinie. Właśnie mój ojciec mi
na nie otworzył oczy i ja tobie teraz też oczy na to otwieram, bo dobrze
jest to wiedzieć. Otóż dzięki tym wzgórzom i szczerbinkom możemy
rozpoznawać pory roku. Teraz, zobacz, słońce za chwilę schowa się tu.

Pokazuje jej to miejsce palcem, wyciągniętą ręką.
Fakt: nie bardzo mogłoby się stać inaczej; słońce, czerwona, plamiąca swym
kolorem spory kawał nieba kula za moment zacznie się w to miejsce wsuwać.

— Zimą czy jesienią, kiedy indziej w każdym
razie, to wszystko przesunie się o kilka wzgórz i szczerbinek w lewo —
jeśli tylko uda ci się to zobaczyć, bo tam często chmury zalegają albo
mgła ci widok zasłoni. Ale gdybyś mogła, sprawdź sama. Ja teraz nie
pamiętam, które to było wzgórze, która szczerbina. Kiedy byłem chłopakiem,
w szkole, rysowałem te wzgórza na kartce i wyliczałem kryjówki słońca.
Pisałem jakiś rodzaj pamiętnika, chyba nazywał się dziennikiem badawczym,
bo wydawało mi się, że to dosyć uzasadnione i poważne przedsięwzięcie.
Byłem wtedy pilnym czytelnikiem Verne’a i studiowałem z zapałem dzieje
odkrywania Afryki. Wszystko musiało być poważne, nie byle jakie. Codzienny
zapis temperatur w dzienniku badawczym. No i owe szkice, dokładnie
wskazujące miejsce, gdzie za górki wsunie się słońce.

Słucha dziadka, który patrząc w zachodnią stronę
nieba, snuje swoją monotonną opowieść.

— Taa. Robiłem zapiski, ale gdybyś mnie zapytała
po co, tobym pewnie nie wiedział. Dzisiaj też nie wiem, po co je wtedy
robiłem. Znaczy mogę to jakoś wytłumaczyć (dziadek był nauczycielem
polskiego w szkole w sąsiedniej wsi, właściwie przez całe swe życie), ale
to ewidentnie zarezerwowane jest dla postrzegania perspektywicznego.
Trochę jakbym powieść czytał. Nie jest to już moje doświadczenie.

Słuchając dziadka