Zarządzanie jakością w placówce medycznej. Wydanie II

Redakcja

Autor:

Arkadiusz Trela

ekspert i trener systemów zarządzania

Absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie na kierunku Zarządzanie Jakością Wyrobów oraz studiów podyplomowych na kierunku Menedżer Jakości na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Uczestnik wielu specjalistycznych szkoleń dla pełnomocników oraz audytorów wewnętrznych Zintegrowanych Systemów Zarządzania, a także z zakresu Lean Manufacturing, Six Sigma oraz zarządzania ryzykiem. Posiada certyfikaty potwierdzające kompetencje audytora/audytora wiodącego ISO 9001, ISO 14001 i ISO 27001 akredytowane przez International Register of Certificated Auditors.

Zajmuje się zagadnieniami związanymi z systemami zarządzania wg ISO, szczególnie zaangażowany jest w systemy zarządzania w branży medycznej.

Prowadzi projekty oraz konsultacje dla firm z różnych branż, oraz przeprowadza szkolenia i warsztaty we współpracy z uznanymi uczelniami i firmami szkoleniowymi.

Jest ekspertem i publicystą portalu „Zarządzanie w Ochronie Zdrowia” i miesięcznika „Zarządzanie placówką medyczną” oraz pełnomocnikiem i doradcą ds. systemów zarządzania wg ISO w organizacjach zajmujących się ochroną zdrowia i wyrobami medycznymi.

Redakcja:

Anna Rubinkowska

Kierownik grupy wydawniczej:

Julita Lewandowska-Tomasiuk

Menedżer produktu:

Alina Sulgostowska

Korekta:

Zespół

Koordynator produkcji:

Mariusz Jezierski

Druk:

MDruk

Skład i łamanie:

Dariusz Ziach

ISBN 978-83-269-3476-6

Nr produktowy: UOV19

Wydanie II uaktualnione

Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2014

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa,

tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl

NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie,

XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego.

Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.

Publikacja „Zarządzanie jakością w placówce medycznej” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji „Zarządzanie jakością w placówce medycznej” wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Wprowadzenie

Świadczenie usług medycznych wymusza właściwy i uporządkowany sposób działania, którego głównym obszarem zainteresowań powinna stać się jakość. Spowodowane jest to ogromnym znaczeniem wartości życia ludzkiego oraz faktem, że w sytuacji gdy w grę wchodzi ratowanie życia czy bezpieczeństwo opieki, nie można pozwolić sobie na błędy, brak kompetencji oraz reklamacje.

O jakości w ochronie zdrowia mówi się bardzo często. Jednak czy na pewno słowo „jakość” nie jest tylko pustym sloganem czy modnym chwytem marketingowym? Czy może stanowi szansę na obniżenie kosztów funkcjonowania organizacji i poprawę jej płynności i efektywności? A może ma za zadanie spełniać wymagania pacjentów i przyczyniać się do poprawy jakości oraz bezpieczeństwa świadczonych usług medycznych? Przyczyn, dla których warto zajmować się zagadnieniem jakości w ochronie zdrowia, jest bowiem wiele, przynajmniej tyle, ilu jest pacjentów. Dla każdego z pacjentów jakość może oznaczać coś innego. Dla jednego może nią być sam fakt dostępu do usługi medycznej czy uprzejmy personel placówki, a dla innego szybka, kompleksowa i zgodna z najwyższymi światowymi standardami działalność medyczna. Dlatego starając się sprostać wymaganiom jak największej grupy pacjentów, należy poszukiwać standardów, które pozwolą na bieżąco identyfikować oczekiwania pacjentów oraz umożliwiać szybkie wdrażanie ich w życie. Takich mechanizmów można doszukać się wśród standardów jakości tzw. ISO opracowywanych przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, jak również w wymaganiach akredytacyjnych opracowywanych przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia.

Książka ma na celu przybliżyć znaczenie jakości w sektorze usług medycznych oraz problematykę zarządzania jakością z punktu widzenia obowiązujących uregulowań prawnych oraz trendów panujących na rynku usług medycznych. W celu lepszego zrozumienia istoty systemu zarządzania jakością omówione zostaną wymagania najpopularniejszych w ochronie zdrowia norm serii ISO, jak również coraz popularniejszej akredytacji ministra zdrowia czy Normy EN 15224:2012 – Zarządzanie jakością w ochronie zdrowia. Ponadto przedstawione zostaną obszary zainteresowania najpopularniejszych norm, ich wymagania, wady i zalety, jak również problemy i bariery związane z ich wdrożeniem oraz utrzymaniem w placówkach medycznych.

W intencji autora ta książka nie jest poradnikiem do wdrażania systemu zarządzania wg ISO. Jej celem jest przedstawienie obrazu normalizacji w obszarze jakości w ochronie zdrowia w Polsce oraz kierunków działań, które mogą być podejmowane przez placówki medyczne w celu zwiększania jakości świadczonych usług oraz poprawy bezpieczeństwa pacjenta. Książka powinna zachęcić osoby decyzyjne w placówkach medycznych do podjęcia „trudu” wdrażania systemów jakości, a osoby zainteresowane szeroko pojętą jakością do usystematyzowania wiedzy z zakresu standaryzacji w ochronie zdrowia, według funkcjonujących w tym zakresie wymagań normatywnych.

Rozdział 1. Wprowadzenie do jakości w ochronie zdrowia1.1. Specyfika rynku ochrony zdrowia

Reforma ochrony zdrowia w Polsce, rozwój technologii medycznej, pojawianie się nowych zagrożeń sprawiają, że z roku na rok pojęcie jakości nabiera coraz większego znaczenia. Szczególnie sektor ochrony zdrowia jest wrażliwy na kwestie jakości, gdyż jeśli chodzi o życie i zdrowie ludzkie, wysoka jakość usług zdrowotnych jest, a wręcz musi być bezdyskusyjna, a nawet powinna stać się obowiązkowa. Nie można zatem ograniczyć jakości do pięknego wystroju budynku, posiadanego sprzętu i aparatury medycznej czy stosowania nowoczesnych technologii i wyrobów medycznych. Należy oprócz tego zwrócić szczególną uwagę na kwalifikacje personelu oraz czynniki, które w największym stopniu mogą determinować jakość, takie jak zdarzenia niepożądane, zakażenia szpitalne czy błędy medyczne.

Specyfika ochrony zdrowia rzutuje w wysokim stopniu na jakość świadczonych usług medycznych. W odróżnieniu od przedsiębiorstw produkcyjnych czy innych przedsiębiorstw usługowych branża medyczna rządzi się często swoimi prawami, odróżniając się tym samym od innych sektorów. Czynnikami wyróżniającymi branżę medyczną są1:

zarządzanie usługą medyczną, jako niematerialną sferą usług, w której zdrowie nie jest ani materialne, ani namacalne;nietrwałość, czyli brak możliwości zmagazynowania usługi na później. Objawia się to gotowością ochrony zdrowia na przyjęcie pacjenta o każdej porze dnia i nocy;zmienność, czyli usługa może być różna w zależności od tego, kto ją wykonuje, jak i kiedy (np. wykorzystanie różnych środków farmakologicznych przez różnych lekarzy, do leczenia tego samego schorzenia);niemożność odsprzedaży;symetria informacji, czyli z jednej strony jest pacjent, który powierza swoje życie lekarzowi, gdyż nie dysponuje taką wiedzą jak on, z drugiej zaś strony jest lekarz, który może postawić diagnozę pod kątem naukowym;niepewność i ryzyko długości trwania danej dolegliwości i konsekwencji jej w przyszłości.

Sektor usług medycznych charakteryzuje się również pewnym zestawem cech, które wyróżniają go na tle innych podmiotów gospodarczych i znacząco mogą wpływać na kształtowanie się poziomu jakości świadczonych usług medycznych. Do takich czynników można zaliczyć 2, 3, 4:

kwalifikacje kadr (zgodnie z przepisami prawnymi czynności medyczne może wykonywać tylko personel medyczny o odpowiednich kwalifikacjach)5;swobodę w wyborze technologii świadczenia (lekarz ma swobodę decydowania o przebiegu i trybie leczenia)6;ograniczenie suwerenności pacjenta (w nagłych wypadkach pacjent nie może decydować o swoim leczeniu, lecz decyzję tę podejmuje za niego personel medyczny);złożoność procesu zaspokajania potrzeb zdrowotnych (np. dostarczanie różnego rodzaju sprzętu, aparatury, różnego rodzaju świadczeń);delegowanie uprawnień i zaufania (delegowanie przez pacjenta swoich uprawnień na lekarza, on podejmuje decyzję np. o trybie leczenia);efekty zewnętrzne (wpływ zachowania pacjenta na przebieg choroby).1.2. Pojęcie jakości w ochronie zdrowia

Pojęcie jakości usług zdrowotnych, kształtując się przez lata, zmieniało niejednokrotnie swoje oblicze. Jeszcze niedawno jakość opieki zdrowotnej ograniczała się wyłącznie do prostego sprawdzania, czy nie popełniono błędów. Z biegiem czasu zaczęto podejmować próby przewidywania błędów oraz badania ich przyczyn. Aż w końcu jakość stała się przedmiotem całościowego zarządzania organizacją, ukierunkowaną na zapewnienie i zarządzanie jakością. Można by rzec, że pojęcie jakości stało się ostatnimi czasy orężem w walce konkurencyjnej między placówkami medycznymi, ale także nadzieją dla pacjentów na leczenie w lepszych i bezpieczniejszych warunkach7.

Istnieje wiele definicji charakteryzujących jakość usług zdrowotnych. Począwszy od skomplikowanej definicji jakości, jako ogółu cech i właściwości usługi decydującej o zdolności usługi do zaspokojenia stwierdzonych i przewidywanych potrzeb8, poprzez zdolność do spełniania oczekiwańi potrzeb pacjenta9, a na zaspokojeniu potrzeb funkcjonalnych i niefunkcjonalnych skończywszy10. Z punktu widzenia Światowej Organizacji Zdrowia jakość to świadczenia, które odpowiadają określonym kryteriom i aktualnemu stanowi wiedzy medycznej w ramach posiadanych zasobów i zapewniają pacjentowi maksymalny zysk zdrowotny i minimalne ryzyko utraty zdrowia. Tak pojmowana jakość zmusza do rozpatrywania jej z punktu widzenia:

projektu;zgodności z oczekiwaniami pacjenta;wykonania11.

Tabela 1.1. Czynniki kształtujące jakośćwochronie zdrowia

Elementy jakości

Czynniki kształtujące jakość

Jakość projektu

wykształcenie personelu,infrastruktura lokalowa,sprzęt medyczny,specyfika struktury organizacyjnej

Jakość zgodności

przyjęte sposoby postępowania,procedury wykonywania badań, zabiegów,komunikacja (personel – pacjent, personel–personel)

Jakość wykonania

komunikacja z personelem medycznym po zakończonym procesie leczenia,niezawodność usługi medycznej (powikłania, zakażenia wewnątrzszpitalne, średni czas pobytu w szpitalu, liczba powtórnych przyjęć itp.)

Źródło: Opolski K., Dykowska G., Możdżonek M., Zarządzanie przezjakośćwusługach zdrowotnych. TeoriaiPraktyka, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2005, s. 36–42.

Placówki medyczne stanowią bardzo rozbudowaną formę działalności gospodarczej. Dlatego mówiąc o jakości, powinno się uwzględnić zarówno medyczne, jak i pozamedyczne strefy, które wpływają na kształtowanie się jakości świadczonych usług. Do stref, które w największym stopniu wpływają na kształt jakości usług medycznych, można zaliczyć:

sferę opieki medycznej,sferę informacyjną,sferę techniczną,sferę marketingu12.

Tabela 1.2. Sferywochronie zdrowia wpływające na jakość usług medycznych

Sfery w ochronie zdrowia

Elementy charakteryzujące sferę

Sfera opieki medycznej

Komunikacja pomiędzy personelem medycznymWysoki poziom świadczenia usług medycznychStosowanie sprawdzonych i uznanych standardów

Sfera informacyjna

Komunikacja personelu medycznego z pacjentemWyraźny, oparty na faktachiwiedzy przekaz informacji istotnych w procesie leczenia (np. dozowanie leków)

Sfera techniczna

Wygląd personelu, gabinetów, poczekalni, nowoczesność architektury wnętrza

Sfera zarządzania

Zarządzanie zasobami ludzkimi placówki medycznejEfektywne wykorzystanie zasobów w ramach budżetu

Sfera marketingu

Dostosowanie świadczonych usług medycznych do oczekiwań pacjenta

Źródło: Opolski K., Szemborska E., Sfery zarządzania jakościąwsłużbie zdrowia, Antidotum 9/97, s. 45.

Jakość w ochronie zdrowia jest elementem złożonym i wielowymiarowym, który trudno jednoznacznie zdefiniować13. Pojęcie jakości zależy w największym stopniu od tego, z jakiego punku widzenia będziemy ją rozpatrywać. Z punktu widzenia personelu medycznego zapewnienie jakości ograniczy się do odpowiedniego wykonywania procedur medycznych, w taki sposób, aby osiągnąć odpowiedni cel zdrowotny. Z punku widzenia pacjenta niewątpliwie ważny będzie efekt, czyli wynik leczenia oraz inne elementy wpływające na jakość świadczonych usług, tj. wystrój placówki, stosowana aparatura medyczna, płynność przepływu informacji pomiędzy personelem a pacjentem czy uprzejmość personelu. Jeśli natomiast rozpatrzymy pojęcie jakości z punktu widzenia płatnika, czyli Narodowego Funduszu Zdrowia, to na pierwszy plan wysunie się niewątpliwie zapewnienie dostępu do świadczeń zdrowotnych na jak największym obszarze. Rozpatrzywszy wymiary definiowania jakości w ochronie zdrowia, jednym z najważniejszych okaże się jakość z punktu widzenia pacjenta. Dlatego też jakość powinna być utożsamiana przede wszystkim z możliwością identyfikowania i spełniania oczekiwań pacjentów oraz uwzględniania ich wymagań dotyczących14:

zapewnienia ciągłości świadczenia usług oraz skuteczności w działaniu,empatii poprzez okazywanie pomocy i wrażliwości wobec pacjentów,dostępności usług poprzez niesienie pomocy wtedy, kiedy pacjenci jej potrzebują,kompetencji i aktualnej wiedzy personelu medycznego,skuteczności oraz łatwości komunikowania się z pacjentem,odpowiedzialności za czynności, które wykonuje się w placówce medycznej, ale przede wszystkim odpowiedzialności za życie i zdrowie pacjenta,bezpieczeństwa i profilaktyki zakażeń,zapewnienia sprawnego i nowoczesnego sprzętu i urządzeń medycznych,uprzejmości personelu.1.3. Zarządzanie jakością w ochronie zdrowia

Jakość i bezpieczeństwo świadczonych usług medycznych odgrywają niezmiernie ważną rolę we współczesnej medycynie. Postęp technologiczny na przestrzeni ostatnich lat, rozwój wiedzy medycznej, nowe rodzaje leków pozwalają placówkom medycznym w coraz większym stopniu spełniać oczekiwania pacjentów. Również w tym celu coraz częściej wdraża się systemy zarządzania jakością, aby dążyć do standaryzowania działań, szybszego wykrywania błędów w obszarze jakości i podejmowania skutecznych działań eliminujących przyczynę tych błędów. Systemy zarządzania, które niewątpliwie wpływają na poprawę jakości i bezpieczeństwa świadczonych usług medycznych, jak również zapewniają większą przewidywalność oraz stabilizację realizowanych procesów, stają się coraz częściej strategicznym celem każdego podmiotu medycznego. Oprócz zapewnienia standaryzacji działań oraz eliminacji przyczyn błędów systemy zarządzania zmierzają coraz częściej w kierunku podejmowania działań proaktywnych. Działania te charakteryzują się przeciwdziałaniem wystąpieniu ryzyka zagrożenia i minimalizowaniem skali jego oddziaływania oraz dotkliwości dla pacjenta, zanim ono jeszcze wystąpi15.

Poziom jakości oferowanej przez placówki medyczne wynika z oczekiwań, które wobec nich formułuje otoczenie. Jednak oczekiwania te z roku na rok wzrastają. Pacjenci coraz częściej oczekują indywidulanego podejścia, standaryzacji pracy, przewidywalności, stabilności, bezpieczeństwa opieki oraz szybszego dostępu do usług zdrowotnych. Wszystko to wpływa na zadowolenie pacjenta, czyli na satysfakcję z jakości oferowanych usług. W ujęciu Światowej Organizacji Zdrowia pacjentem jest każda osoba korzystająca ze świadczeń medycznych, niezależnie od tego, czy jest zdrowa, czy też chora16. Pacjent jest więc klientem podmiotów świadczących usługi medyczne oraz ma pewne prawa, które placówka powinna szanować i respektować, w przeciwnym razie nie może być mowy o zarządzaniu jakością.

W zarządzaniu jakością w placówce medycznej niezwykle ważne jest posiadanie informacji od pacjentów związanych z jego potrzebami. Dzięki tym informacjom placówka może określać, co powinno być analizowane lub ulec poprawie, a co należy zmienić, aby spełnić oczekiwania pacjenta. Ocena jakości wymaga przeprowadzania analiz porównawczych, wśród których największą uwagę należy zwrócić na17:

kontakt usługowy (pacjent styka się z wieloma osobami, personelem, który ma wpływ na usługę),projekt usługi (dotyczy obszaru ujednolicenia czy zindywidualizowania usługi medycznej w stosunku do pacjenta),produktywność (związek między jakością a liczbą wykonywanych usług medycznych, biorąc także pod uwagę jakość środków służących do ich wykonania).

Odpowiednie zarządzanie jakością w ochronie zdrowia jest wyrazem chęci dostarczenia pacjentom jak najlepszych usług, co powinno się przejawiać troską o ich zdrowie, ale również o takie medyczne aspekty opieki, jak: poszanowanie godności pacjenta, wiarygodność i zaufanie, uczciwość, autonomia i niezależność, satysfakcja, poufność, dostępność, dostęp do wsparcia socjalnego i psychicznego podczas leczenia, niezawodność, warunki bytowe oraz możliwość wyboru świadczeniodawcy.

Na przestrzeni ostatnich lat można coraz częściej zaobserwować, że zapewnienie jakości i bezpieczeństwa usług medycznych wynika już nie tylko z oczekiwań pacjenta. Coraz częściej sami menedżerowie ochrony zdrowia dochodzą do wniosku, że jakość jest jednym z atutów placówek medycznych, pozwalających im utrzymać, ale także pozyskać nowych pacjentów oraz zapewnić odpowiedni standard usług medycznych. Funkcjonujące systemy zarządzania jakością, często połączone z zarządzaniem ryzykiem, są bardzo skutecznym narzędziem do minimalizacji zagrożeń wpływających na bezpieczeństwo pacjenta. Dodatkowo przekładają się na zmniejszenie kosztów naprawy błędów czy też ograniczenie roszczeń odszkodowawczych kierowanych ze strony pacjentów. Rozwijająca się konkurencja w postaci prywatnej opieki medycznej oraz możliwość leczenia poza granicami kraju sprawiają, że pacjenci mają coraz większe oczekiwania i możliwości, którym musi stawić czoła placówka medyczna. Również Narodowy Fundusz Zdrowia, jako publiczny płatnik, zaczyna przywiązywać coraz większą wagę do posiadanych przez placówki medyczne systemów zarządzania jakością. Efektem tego jest wzmocnienie kryterium jakości podczas oceny ofert. To właśnie w dużej mierze decyzja o wzmocnieniu kryterium jakości przez NFZ oraz otwarcie granic na rynku unijnym w zakresie świadczenia usług zdrowotnych przyczyniły się do ożywienia zainteresowania standardami jakości w ochronie zdrowia i stały się impulsem do nie tylko mówienia, ale przede wszystkim do wdrażania i certyfikowania systemów zarządzania wg ISO oraz akredytacji ministra zdrowia.

Rozdział 2. Przepisy prawne związane z zarządzaniem jakością w ochronie zdrowia2.1. Wprowadzenie do prawodawstwa w zakresie jakości usług zdrowotnych

Zapewnienie odpowiedniej jakości usług medycznych w ochronie zdrowia jest regulowane przez wiele przepisów krajowych, Unii Europejskiej, jak również wytycznych międzynarodowych, tj. Światowej Organizacji Zdrowia. Prawo to odnosi się zarówno do sposobu świadczenia usług medycznych, jak i do wielu innych, niemedycznych obszarów działalności placówek. Chcąc jednak poznać uregulowania jakościowe, a zwłaszcza odnoszące się do stosowania systemów zarządzania jakością w ochronie zdrowia, niejednokrotnie trzeba przejrzeć dziesiątki różnych aktów prawnych, aby znaleźć cokolwiek odnoszącego się do kwestii standardów jakości. Mimo istnienia różnych aktów prawnych poruszających tę tematykę trudno jest jednak znaleźć jeden akt prawny, który w sposób kompleksowy regulowałby problematykę zapewnienia jakości w ochronie zdrowia. Zgodnie z planami takim aktem prawnym ma stać się ustawa o jakości w ochronie zdrowia, która od kilku lat jest jednak w fazie projektu i nie wiadomo, kiedy i w jakiej formie nabierze ostatecznego kształtu18.

Rys. 2.1. Podział prawodawstwa regulującego jakośćwochronie zdrowia

Źródło: Opracowanie własne.

2.2. Prawodawstwo krajowe

2.2.1. Zarządzenie prezesa NFZ w sprawie określenia kryteriów oceny ofert

Jednym z ważniejszych przepisów odnoszących się do spraw zapewnienia wysokiej jakości i bezpieczeństwa w ochronie zdrowia jest zarządzenie nr 3/2014/DSOZ prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z 23 stycznia 2014 r. w sprawie określenia kryteriów oceny ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej wraz zarządzeniem zmieniającym zarządzenie prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia nr 60/2014/DSOZ z 17 września 2014 r. Zarządzenie precyzuje kryteria, według których dokonuje się oceny ofert. Do kryteriów tych należy:

jakość udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej;zapewnienie kompleksowości udzielanych świadczeń zdrowotnych;dostępność do świadczeń zdrowotnych;ciągłość udzielania świadczeń opieki zdrowotnej;cena świadczeń opieki zdrowotnej19.

Szczególnie ważnym kryterium z punku widzenia systemów zarządzania jakością, jak również ze względu na wagę i liczbę możliwych punktów do uzyskania podczas oceny, jest kryterium „Jakości udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej”. W ramach tego kryterium ocenie podlegają:

kwalifikacje personelu, jego umiejętności i doświadczenie;wyposażenie w sprzęt i aparaturę medyczną;zewnętrzna ocena potwierdzona certyfikatem, m.in. certyfikatem systemu zarządzania lub certyfikatem akredytacji ministra zdrowia;ocena kontroli zakażeń szpitalnych i polityki antybiotykowej;wyniki ostatniej kontroli przeprowadzonej przez Narodowy Fundusz Zdrowia i zakończonej wynikiem pokontrolnym, z uwzględnieniem ewentualnych zastrzeżeń20.

W zakresie stosowania systemów jakości w ochronie zdrowia największe znaczenie wśród kryterium „jakości udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej” ma podkryterium „zewnętrznej oceny jakości”. Potwierdzeniem spełnienia tego podkryterium jest posiadanie certyfikatu/-ów ISO i/lub akredytacji ministra zdrowia w odniesieniu do rodzaju wdrożonego systemu zarządzania (ISO 9001, ISO 14001…/akredytacja ministra zdrowia) oraz zakresu świadczeń realizowanych przez placówkę medyczną21.

Od 2014 roku waga podkryterium „zewnętrznej oceny jakości” została znacznie wzmocniona w stosunku do lat ubiegłych. Doprecyzowano również rodzaj certyfikatów, które stanowią potwierdzenie wdrożenia systemów jakości. Wzmocnienie kryterium wynikało z faktu zachęcenia placówek medycznych do wdrażania standardów jakości, które miały z kolei wpłynąć na zwiększenie poziomu jakości oferowanych usług oraz na poprawę bezpieczeństwa pacjenta22. Do głównych elementów wzmacniających kryterium jakości można zaliczyć:

doprecyzowanie kryterium certyfikatów ISO ( ISO 9001, ISO 14001, ISO 27001 oraz PN-N/OHSAS 18001 i ISO 22000) do zastosowania w zależności od zakresu świadczonych usług medycznych;zwiększenie wagi skalującej za posiadanie certyfikatów – ISO z 3 pkt do 5 pkt oraz akredytacji i ISO (z 5 pkt do 10 pkt);wprowadzenie dodatkowych punktów za wysoki stopień wdrożenia standardów akredytacyjnych (>80% i >90%) odpowiednio 2 pkt i 4 pkt;wprowadzenie kryterium oceniającego szpitalną profilaktykę antybiotykową i politykę kontroli zakażeń szpitalnych (waga 5 pkt w zakresie leczenia szpitalnego – hospitalizacja i hospitalizacja planowana).

Zarządzenie, oprócz treści, składa się również z załączników, w których szczegółowo określono kryteria, wagi skalujące oraz certyfikaty stanowiące podstawę do uzyskania punktów. W zależności od zakresu świadczonych usług przez placówki medyczne oraz zakresu objętego certyfikatem Naro­dowy Fundusz Zdrowia premiuje certyfikaty ISO oraz certyfikaty akredytacji ministra zdrowia w wysokości określonej w tabeli 2.1.

Tabela 2.1. Certyfikaty premiowane przez NFZ podczas oceny ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej dla wybranych świadczeń medycznych

Certyfikat

Waga skalująca

Punkty

Akredytacja wg Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia

6 – dla zakresów świadczeń szpitalnych, dla których opracowano standardy akredytacyjne

6 pkt

Spełnienie standardów akredytacyjnych ministra zdrowia w przedziale powyżej 80%

2 pkt

Spełnienie standardów akredytacyjnych ministra zdrowia w przedziale powyżej 90%

4 pkt

Certyfikat ISO 9001 systemu zarządzania jakością

5

leczenie ambulatoryjne: AOS, ASDK, KAOS

2 pkt

Certyfikat ISO 14001 systemu zarządzania środowiskowego lub

Certyfikat ISO 27001 systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji

1 pkt

Certyfikat ISO 9001 systemu zarządzania jakością

5

leczenie szpitalne – leczenie jednego dnia

2 pkt

Certyfikat ISO 14001 systemu zarządzania środowiskowego lub

Certyfikat OHSAS 18001 lub PN-N 18001 systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, lub

Certyfikat ISO 27001 systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji

2 pkt

Certyfikat ISO 9001 systemu zarządzania jakością

4

leczenie szpitalne /hospitalizacja i hospitalizacja planowa/opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień

2 pkt

Certyfikat ISO 14001 systemu zarządzania środowiskowego lub

Certyfikat OHSAS 18001 lub PN-N 18001 systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, lub

Certyfikat ISO 27001 systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji, lub

Certyfikat ISO 22000 systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności

2 pkt

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zarządzenia prezesa NFZ z 23 stycznia 2014 r. w sprawie określenia kryteriów oceny w postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz zarządzenia zmieniającego ww. zarządzenie prezesa NFZ nr 60/2014 DSZOZ z 17 września 2014 r.

Zgodnie z zapisami w zarządzeniu punkty za posiadanie akredytacji odnoszą się wyłącznie do świadczenia usług w zakresie lecznictwa szpitalnego, leczenia stacjonarnego oraz opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, czyli do obszarów, dla których Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia opracowało standardy akredytacyjne. Wobec pozostałych rodzajów świadczeń, które podlegają ocenie ofert przez NFZ, np. ambulatoryjna opieka specjalistyczna czy opieka stomatologiczna, mają zastosowanie wyłącznie certyfikaty ISO.

Uzyskanie punktów za certyfikat ISO, oprócz samego faktu jego posiadania, obwarowane jest również innymi kryteriami. Szczegółowe kryteria przedstawione w tabeli 2.2. stanowią warunek niezbędny do uznania certyfikatu ISO na potrzeby oceny prowadzonej przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Tabela 2.2. Warunki zastosowania kryterium certyfikatu ISO

Warunki zastosowania kryterium certyfikatu ISO

Zapisy potwierdzające spełnienie kryterium w placówce medycznej

(…) ma zastosowanie w przedmiocie, na który złożono ofertę

1) Przedmiot certyfikacji powinien być określony z dokładnością do zakresu udzielanych świadczeń (np. certyfikat wydany w zakresie ambulatoryjnej opieki, leczenie szpitalne itp.)

2) Zakres świadczonych usług wskazany prezentowany jest na głównej stronie certyfikatu ISO

(…) obejmuje lokalizację (miejsce udzielania świadczeń) wskazanąw ofercie

1) Załączniki do certyfikatu wskazują lokalizacje objęte certyfikatem ISO

2) W certyfikacie muszą być wskazane wszystkie miejsca objęte certyfikacją

(…) jest ważny w dniu złożenia oferty oraz w dniu rozpoczęcia obowiązywania umowy

1) Termin ważności certyfikatu określony jest na certyfikacie głównym.

2) W dniu złożenia oferty, oferent powinien legitymować się certyfikatem ważnym na dzień złożenia oferty i na pierwszy dzień obowiązywania umowy; nie jest uznawane pozostawanie w trakcie audytu certyfikującego/recertyfikującego

(…) jest wydawany w zakresie systemów zarządzania ISO 9001, ISO 14001, PN-N 18001 lub OHSAS 18001, ISO 22000, ISO/IEC 27001 – zgodnie z ich podporządkowaniem do poszczególnych zakresów świadczeń wynikających z załącznika do zarządzenia

1) W załączniku do zarządzenia określone są premiowane certyfikaty w zależności od zakresów realizowanych świadczeń

(…) jest wydany przez jednostkę certyfikującą systemy zarządzania ISO mającą akredytację udzieloną przez Polskie Centrum Akredytacji lub przez jednostkę akredytującą będącą sygnatariuszem porozumienia o wzajemnym uznawaniu EA Multilateral Agreement i jest opatrzony symbolem akredytacji jednostki akredytującej

1) O posiadaniu akredytacji przez jednostkę certyfikującą świadczy logo jednostki akredytującej umieszczone na certyfikacie