„Trzynastki” – po wyroku TK

zakupiono w sklepie:

Legimi

identyfikator transakcji:

6184541

znak wodny:

„TRZYNASTKI” PO WYROKU TK

e-poradnik

Stan prawny na 1 stycznia 2013 r.Wolters Kluwer Polska SAWykaz skrótów

k.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.– Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

k.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)

Konstytucja – ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja RP (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)

k.p. – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)

u.d.w.r. – ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080 z późn. zm.)

u.o.f.p. – ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.)

u.o.p. – ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.)

u.s.c. – ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323).

u.s.g. – ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, z późn. zm.)

u.s.w.z. – ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593, z późn. zm.)

u.ś.p.u.s. – ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.),

u.z.u.d.w.r. – ustawa z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 1202)

Część I
„Trzynastki” po wyroku Trybunału Konstytucyjnego1. Dodatkowe wynagrodzenie roczne – tzw. „trzynastki”

Komentarz dotyczy dodatkowego wynagrodzenia rocznego (nagród rocznych, tzw. „trzynastek”). Jest to świadczenie ze stosunku pracy, które nie ma charakteru powszechnego, przysługuje wyłącznie pewnym grupom zatrudnionych. W literaturze dodatkowe wynagrodzenie roczne określa się jako specyficzną premię regulaminową, mającą charakter składnika wynagrodzenia, premię uzupełniającą wynagrodzenie, czy też innego rodzaju świadczenie dodatkowe dla pracowników. Biorąc pod uwagę realia rynkowe, a także tendencję ustawodawcy, wyraźnie ograniczającą tego rodzaju świadczenia, można powiedzieć, iż „trzynastki” zaczynają odchodzić do przeszłości. Należy pamiętać, że „trzynastki” w Polsce dotyczą ok. 1 mln zatrudnionych w szeroko pojętej administracji publicznej i stanowią stały element ich wynagrodzeń – w związku z tym wszelkie pomysły „rewolucyjne” – mające np. na celu likwidację dodatkowego wynagrodzenia rocznego mają nikłe szanse realizacji. W komentarzu przedstawiono treść i źródła rozproszonych regulacji prawych dotyczących „trzynastek”, a także wskazano komu i na jakich warunkach przysługuje to dodatkowe wynagrodzenie.

1.1. Przede wszystkim pracownicy sfery budżetowej

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest najbardziej rozpowszechnione w sferze budżetowej. Uprawnienie do świadczenia tego rodzaju dla tej właśnie grupy zatrudnionych wynika z u.d.w.r. Właśnie to świadczenie najczęściej, potocznie nazywa się „trzynastką”. Pracownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. A więc, zgodnie z ustawą, generalnie wystarczy fakt przepracowania wymaganego okresu pracy u danego pracodawcy, aby pracownik uzyskał uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Wynagrodzenie roczne w pełnej wysokości jest należne, jeżeli dany pracownik przepracował cały rok kalendarzowy, lub też w mniejszej wysokości – jeżeli okres ten wynosi, co najmniej 6 miesięcy (lub mniej w przypadkach określonych w ustawie). W sytuacji, gdy okres zatrudnienia pracownika brany pod uwagę do obliczenia wysokości nagrody rocznej jest mniejszy niż rok kalendarzowy, nagroda roczna jest wypłacana w wysokości proporcjonalnej do długości przepracowanego okresu.

W art. 2 ust. 3 u.d.w.r. zostały wyliczone przypadki, w których pracownik nabywa prawo do proporcjonalnego wynagrodzenia rocznego, mimo nieprzepracowania u danego pracodawcy 6 miesięcy. To wyliczenie stanowi katalog zamknięty i wyjątek od reguły. Jedynie w tych przypadkach możliwe jest zaliczenie okresów niewykonywania pracy do stażu uprawniającego do „trzynastki”. Przepracowanie, co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:

1) nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej),

2) zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące,

3) powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej,

4) rozwiązania stosunku pracy w związku z:

a) przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,

b) przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,

c) likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,

d) likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,

5) podjęcia zatrudnienia:

a) w wyniku przeniesienia służbowego,

b) na podstawie powołania lub wyboru,

c) w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,

d) w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,

e) po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,

6) korzystania:

a) z urlopu wychowawczego,

b) z urlopu dla poratowania zdrowia,

c) przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,

7) wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

1.2. Dodatkowe wynagrodzenie roczne w służbie cywilnej

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest również standardem w odniesieniu do pracowników służby cywilnej. Chodzi tu o dwie podstawowe kategorie pracowników służby cywilnej – członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o służbie cywilnej, a także urzędników służby cywilnej – również należących do korpusu służby cywilnej, ale zatrudnionych na podstawie mianowania, również zgodnie z zasadami określonymi w wyżej wymienionej ustawie.