Hizmet. Pytania i odpowiedzi na temat Ruchu Gülena

Przekład

Krzysztof Głowala, Dominik Szewczyk

Projekt okładki

Michał Bobrowski

Korekta

Małgorzata Fordońska

Skład i łamanie

Krzysztof Szporak

© Copyright for the Polish edition by Dunaj Instytut
Dialogu

ISBN 978-83-940733-5-0

Wszelkie prawa zastrzeżone. Rozpowszechnianie i
kopiowanie całości lub części publikacji zabronione bez pisemnej zgody
autora.

Publikacja elektroniczna

Lista pytań

Lista pytań

Wprowadzenie

1. O czym jest ta książka?

2. Co oznacza słowo „hizmet”?

3. Dlaczego ta książka jest potrzebna?

4. Kiedy Hizmet rozpoczął swoją działalność jako
ruch?

5. Co jest szczególnie atrakcyjne w studiowaniu
działalności ruchu Hizmet?

6. W jaki sposób analizowanie działalności Ruchu
pomaga ludziom, którzy w nim nie uczestniczą?

7. Jakie badania przeprowadzono dotychczas na
temat podobnych ruchów?

8. Czy wiara faktycznie ma wpływ na rozwój ruchów
społecznych?

9. Jakie jest miejsce wartości moralnych i
duchowych w studiowaniu Hizmet?

10. Dlaczego przydatnym jest poznanie nie tylko
aktywności uczestników Ruchu, lecz również ich myśli?

11. Co czyni Hizmet odmiennym od współczesnych
oraz dawnych ruchów w Europie?

12. Dlaczego Hizmet ma znaczenie dla badaczy
ruchów społecznych, oswojonych z rozpoznawaniem tego typu struktur w
Europie i Ameryce Północnej?

13. Czym jest redukcjonizm i jakie niesie za sobą
zagrożenia, gdy omawiane są ruchy społeczne?

14. W jaki sposób studiowanie działalności Hizmet
może przysłużyć się środowiskom akademickim oraz szeroko rozumianej nauce?

Historia ruchu Hizmet

15. Jakie znaczenie dla powstawania ruchów w
Turcji ma historia lub kontekst społeczno-polityczny?

16. Czy wzrost popularności Ruchu Hizmet w Turcji
można przypisywać ekonomicznej oraz politycznej strategii liberalizacji
premiera Turguta Özala (1983-1993)?

17. Czy sieci kulturowe Ruchu istniały przed jego
pojawieniem się na scenie publicznej?

18. Czy Ruch powstał w wyniku konfliktów
religijnych w Turcji?

Gülen i okres formowania się Hizmet

19. Kiedy i gdzie urodził się Fethullah Gülen?

20. Jak wyglądał początkowy okres jego edukacji?

21. Jakie wykształcenie odebrał Gülen w czasach
swej młodości, jakie ukończył szkolenia?

22. Kim był Said Nursi? Dlaczego stał się
popularny?

23. Które spośród wczesnych doświadczeń Gülena
miały wpływ na rozwój jego przywództwa?

24. Czy poza tureckimi lub islamskimi czynnikami
istniały jeszcze jakieś inne, które miały wpływ na rozwój światopoglądu
Gülena?

25. W jaki sposób władze tureckie traktowały
Gülena, gdy służył jako imam?

26. Gdzie i w jaki sposób uformowały się poglądy
Gülena związane z edukacją i służbą społeczeństwu?

27. Co się działo z Gülenem podczas przewrotu
wojskowego w 1970 roku?

28. Czy aresztowania przestraszyły Gülena i osoby
wokół niego na tyle, że ograniczyło to ich działalność?

29. Dlaczego i w jaki sposób Gülen skoncentrował
się na edukacji, jako przedmiocie swojej działalności?

30. W jaki sposób Gülen pozyskiwał fundusze na
swoją działalność w latach 70. XX wieku?

31. W jaki sposób zaczął rozpowszechniać się
proponowany przez Gülena nowy rodzaj działalności wspólnotowej?

32. Kiedy oraz w jaki sposób nastąpił pierwszy
etap instytucjonalizacji służby i samego Ruchu?

33. Jaka była odpowiedź Gülena na upolitycznienie
oraz chaos, jakie występowały w Turcji pod koniec lat 70.?

34. Czy w tym okresie Gülen miał swój wkład w
życie ludzi spoza Turcji?

35. Czy wysiłki Gülena zawsze spotykały się ze
sprzeciwem ze strony władz?

36. W jaki sposób Gülen docierał do mas?

37. W jaki sposób Gülen zachęcał jednostki do
konstruktywnej służby społeczeństwu?

38. W jaki sposób dotarł on ze swym pojmowaniem
wartości służby do szerszego grona odbiorców?

39. Jaka była odpowiedź Gülena na przemoc i
terror w Turcji w latach 80.?

40. Dlaczego nie udało się w latach 80. rozwinąć
w Turcji niezależnej kultury obywatelskiej?

41. W jaki sposób Gülen ocenił
hiperupolitycznienie kwestii dotąd w Turcji apolitycznych?

42. Co działo się z Gülenem podczas przewrotu
wojskowego w 1980 roku?

43. Jaka była reakcja tureckich obywateli na
przewrót z 1980 roku?

44. Jaka była reakcja społeczności wyznaniowych i
Ruchu Hizmet na przewrót z 1980 roku?

45. Dlaczego po 1980 roku Gülen zaprzestał
publicznego wygłaszania wykładów i kazań?

Działalność, instytucje i usługi

46. W jaki sposób Gülen zachęca ludzi do służenia
ludzkości?

47. Jaki jest według Gülena najlepszy sposób
służby na rzecz ludzkości?

48. Do jakich kwestii odnosi się Fethullah Gülen
oraz Ruch Hizmet?

49. W jaki sposób Gülen i Hizmet traktują te
zagadnienia?

50. W jaki sposób Hizmet naucza ludzi i
przysługuje się społeczeństwu?

Szkoły

51. Co jest priorytetem Ruchu?

52. Kto odpowiada na wezwanie Gülena do
wspierania edukacji?

53. Jakiego typu szkoły reprezentuje Gülen?

54. Jakie sukcesy odnoszą te szkoły?

55. Jaki jest związek Gülena ze szkołami zarówno
w Turcji, jak i poza jej granicami?

56. Dlaczego często nazywa się je „szkołami
Gülena”, skoro on sam nie ma z nimi związku?

57. W jaki sposób szkoły te są finansowane?

58. Czy Ruch narzuca program nauczania placówkom
oświatowym?

59. W jaki sposób wspomniane szkoły przekazują
wartości moralne oraz duchowe?

60. Czy działając poza granicami kraju,
instytucje te mają jakikolwiek wpływ na stosunki międzynarodowe Turcji?

61. Dlaczego niektórzy ludzie w Turcji są
zaniepokojeni działalnością tych szkół?

Media

62. W jaki sposób i komu Gülen przekazuje swoje
idee?

63. Jakie konkretne organy medialne ustanowili
członkowie Ruchu?

64. Na czym polega innowacyjność gazety Zaman?

65. Co jest przyczyną zainteresowania Ruchu
mediami?

66. W jaki sposób media te przyczyniają się do
realizacji projektów i usług Ruchu?

Platformy dialogu

67. W jaki sposób w Turcji postrzegana jest
międzykulturowa oraz międzyreligijna działalność Ruchu?

68. Czym są „platformy Abant” i jaki jest ich
cel?

69. W jaki sposób działania platform przyczyniają
się do dobrobytu społecznego?

70. Co szczególnego oferuje Fethullah Gülen,
platformy FDiP i Ruch Hizmet?

71. W jaki sposób takie tworzenie i
rozpowszechnianie pomysłów, informacji oraz wiedzy pomaga społeczeństwu?

72. Czym różnią się platformy FDiP od pozostałych
źródeł informacji?

73. Jakie sukcesy w jednoczeniu ludzi wywodzących
się z różnych środowisk odniósł Gülen i platformy FDiP?

74. Czy platformy te przyniosły jakiś znaczący
rozwój bądź też zmiany w przestrzeni publicznej?

75. Czy Fethullah Gülen i Hizmet sprzeciwiają się
sekularyzmowi?

Mobilizacja

76. Czym jest Organizacja Ruchu Społecznego
(ORS)?

77. W jaki sposób można skategoryzować
działalność takich organizacji jak ORS, przynależących do Ruchu Hizmet?

78. Czy ORS-y oferują płatne usługi swoim
klientom?

79. Czy te instytucje są scentralizowane?

80. W jaki sposób i komu podlegają te instytucje?

81. Czy Ruch działa pod parasolem jakiejś
organizacji, która koordynowałaby koalicją pomiędzy jego instytucjami?

82. Czy pomiędzy uczestnikami, projektami lub
instytucjami wchodzącymi w skład Ruchu występuje jakikolwiek rodzaj
rywalizacji?

83. W jaki sposób został zorganizowany podział
zadań w instytucjach i sieciach usługowych Ruchu?

84. Czy zajmowanie stanowiska administracyjnego
wiąże się z dodatkowymi przywilejami?

85. Jakie są wymagania w stosunku do osób
pełniących funkcje administracyjne w ORS? Czego wymaga się od pozostałych
członków tychże organizacji?

86. Dlaczego członkowie Ruchu tworzą instytucje?

87. Jakie wnioski można wyciągnąć z
instytucjonalizacji Ruchu?

88. Dlaczego instytucjonalizacja Hizmet jest
istotna?

89. W jaki sposób różne części Ruchu są ze sobą
połączone?

90. Czy istnieje jakiś ukryty system regulacji
wewnętrznych w przynależnych do Ruchu ORS?

91. W jaki sposób sieci te dzielą się zadaniami i
doświadczeniami oraz organizują wymianę wolontariuszy?

92. Dlaczego instytucjonalizacja ruchu Hizmet
niesie korzyści dla ogółu społeczeństwa?

93. Co umożliwiło instytucjonalizację ORS?

94. Czy należące do Ruchu zasoby są rozdzielane
pomiędzy ORS przez władze centralne?

95. Skoro kontrola władzy i środków jest
ograniczona, to w jaki sposób członkowie Ruchu wykonują swe obowiązki?

96. Jeżeli dwa potencjalne projekty zajmują
obszar tej samej dziedziny społecznej (np. edukacji, zdrowia itd.), to w
jaki sposób uczestnicy dokonują pomiędzy nimi wyboru?

97. Czy sieci usługowe podejmują się projektów
krótkoterminowych?

98. Hizmet wywiera znaczący wpływ na
społeczeństwo — czy zatem w ten sposób nie prowadzi on działalności
politycznej, pomimo iż nie jest ugrupowaniem politycznym?

Cele

99. Na jakie z pytań swych członków odpowiada
Hizmet?

100. Co według Gülena jest obecnie
najpoważniejszym problemem na świecie?

101. Co Gülen miał na myśli, mówiąc, że
prawdziwym celem narodów powinna być cywilizacja?

102. W jaki sposób można scharakteryzować cele
ruchu Hizmet?

103. Którym spośród celów Ruchu nadawana jest
priorytetowość?

104. Czy cele Ruchu spełniają oczekiwania
szerszej społeczności?

105. Czy Ruch współpracuje także z innymi
organizacjami?

106. Jakiego rodzaju inicjatywy nie uzyskują
poparcia ze strony Ruchu?

107. Czy członkowie są w pełni świadomi celów
Ruchu?

108. Jakie są krótko- oraz długoterminowe cele
uczestników Ruchu?

109. Czy Ruch jest wspólnotą uniwersalistyczną?

110. Czy założeniem Ruchu jest solidarność?

111. Czy wraz ze zmieniającymi się
okolicznościami normy oraz wartości Ruchu Hizmet ulegają przekształceniu?

112. Czy w ramach działalności Ruchu lub pod jego
szyldem uczestnicy realizują cele polityczne bądź ideologiczne?

113. Skoro te działania nie są oparte na
politycznym czy ideologicznym zaangażowaniu ich uczestników, to dlaczego
ludzie biorą w nich udział?

114. W jaki sposób Ruch eliminuje ryzyko związane
z powstawaniem konfliktów wewnętrznych oraz tworzeniem się frakcji?

115. Na ile prawdopodobne są schizmy i
dezintegracja?

116. Czy wybór projektów kiedykolwiek powoduje
konflikty wewnątrz Ruchu?

117. Czy Ruch skrywa swoje intencje?

118. Czy Ruch deklaruje, że niesie zmianę na
szerszą skalę?

119. Dlaczego świat „potrzebuje” wspólnoty takiej
jak Hizmet?

Współpraca, tożsamość i jednostka

120. Jaki typ ludzi bierze udział w działaniach
Hizmet i dlaczego?

121. Jaka jest natura relacji wewnątrz Ruchu?

122. Co skłania ludzi do pracy i wolontariatu w
Hizmet?

123. Jakie są podstawowe cechy uczestników Ruchu?

124. Jakie jest pochodzenie społeczne członków
Ruchu?

125. Czy udział studentów uniwersyteckich w Ruchu
zradykalizował go w jakikolwiek sposób?

126. Jaki jest wpływ ludzi, którzy dołączają do
siatki Ruchu w późniejszym okresie swojego życia i mają wcześniejsze
powiązania z innymi ruchami?

127. Jaki charakter ma członkostwo w Hizmet?

128. Czy uczestnicy pochodzą z ludności będącej
na marginesie społeczeństwa?

129. Jakie jest zaplecze społeczno-gospodarcze
tych, którzy nie należą do Ruchu lecz wspierają jego akcje zbiorowe?

130. Co sprawia, że ludzie decydują się na
uczestniczenie w działaniach sieci związanych z Ruchem?

131. W jaki sposób uczestnicy utożsamiają się z
prowadzonymi przez siebie projektami?

132. Jakie są koszty przystąpienia oraz
rezygnacji z członkostwa w Ruchu?

133. W jaki sposób przejście z jednej sieci do
drugiej wpływa na członków?

134. Czy ludzie przyłączają się do sieci w wyniku
braku innych możliwości?

135. Dlaczego istotny jest fakt, że przystąpienie
do Ruchu jest dobrowolne?

136. Czy Ruch dąży do utworzenia odrębnej i
ekskluzywnej społeczności?

137. W jaki sposób osoby uczestniczące w
działaniach Ruchu nawiązują i utrzymują relacje z większą społecznością?

138. Jakie korzyści dla szerszej grupy ludzi
niesie za sobą działalność sieci związanych z Ruchem?

139. Dlaczego Hizmet składa się z sieci usług?

140. W jaki sposób przynależące do Ruchu grupy i
jednostki „odnajdują w tych sieciach sens swojego życia”?

141. Czy współpraca członków Ruchu czyni ich
grupą odizolowaną od społeczeństwa?

142. Czy uczestnicy muszą rezygnować z wielu
rzeczy, aby poświęcić swoje życie służbie w Hizmet?

143. Czy te sieci wzajemnych powiązań działają
jako substytut relacji rodzinnych lub innych?

144. Czemu członkowie pozostają w Ruchu nawet po
opuszczeniu związanych z nim instytucji lub zakończeniu projektów służby?

145. Dlaczego Gülen i Ruch kładą tak duży nacisk
na współpracę w sieciach służby?

146. Czym różni się integracja w sieciach służby
od podatności na wpływy oraz uległości wobec autorytaryzmu pewnych ruchów
politycznych?

147. Czy były jakiekolwiek przypadki bądź
oskarżenia o stosowanie środków przymusu lub kar wewnątrz Ruchu?

148. Skoro ludzie mogą swobodnie wstępować i
rezygnować z udziału w Ruchu, jak traktowane jest zjawisko „efektu
gapowicza”?

149. W jaki sposób zdobywana bądź nadawana jest
tożsamość w Ruchu?

150. Skąd zatem pochodzi poczucie tożsamości
uczestników?

151. W jaki sposób ludzie rozpoznają, że należą
do tego samego ruchu?

152. Czy istnieje jakiekolwiek ryzyko utraty
indywidualności przez członków sieci służby?

153. W jaki sposób Hizmet wywiera wpływ na życie
jednostek, wspólnoty i społeczeństwa?

154. Skoro Hizmet nie jest wspólnotą
scentralizowaną ani autorytarną, to w jaki sposób osiąga spójność?

155. Skąd w Ruchu taki poziom zjednoczenia?

156. Czy wyróżnianie się Ruchu na tle otoczenia
nie prowadzi do sytuacji konfliktowych?

157. Czy Ruch tworzy politykę tożsamości (na
przykład bazując na wierze lub narodowości)?

158. Jak Hizmet przystosowuje się do otoczenia,
zachowując jednocześnie własną tożsamość?

159. W jaki sposób Ruch zachowuje swą autonomię,
unikając jednoczesnej alienacji?

160. Jak członkowie reagują na zarzuty, jakoby
byli członkami sekty, fundamentalistami, reakcjonistami itp.?

161. Które elementy kształtują tożsamość Ruchu?

162. Co podtrzymuje kolektywną tożsamość i
działalność Ruchu na przestrzeni czasu?

163. W jaki sposób Ruch stał się zbiorem
odniesień kulturowych i stylem życia dla tak wielu ludzi?

Nagrody i zachęty

164. Co Ruch oferuje swoim uczestnikom?

165. Skąd pochodzi satysfakcja wynikająca z
działalności w Ruchu?

166. Czy Gülen stara się osiągnąć wysoką
polityczną bądź światową pozycję?

167. W jaki sposób Hizmet zachęca do działalności
we wspólnocie?

168. W jaki sposób te związane z wartościami
zachęty są wykorzystywane przez sieci służby i ORS?

169. Czy liderzy sieci lub ich członkowie
kiedykolwiek oczekiwali lub oferowali jakieś partykularne nagrody?

170. Co motywuje ludzi do wspierania sieci w
podejmowaniu ról w ORS?

171. Z czego zbudowana jest kultura, spoistość i
jednorodność Ruchu?

Altruizm

172. Co napędza instytucje i służbę Hizmet?

173. Jak Gülen definiuje filantropię?

174. Skąd wywodzą się poglądy Gülena na temat
altruizmu?

175. Czy istnieje jakaś różnica w interpretowaniu
przez Ruch altruizmu, wyróżniająca go na tle innych koncepcji?

176. Czy Hizmet posiada własny zbiór zasad
działania?

177. W jaki sposób w strukturach Ruchu rozumiana
jest relacja pomiędzy edukacją a altruizmem?

178. W jaki sposób Gülen zachęca ludzi do
prezentowania postaw altruistycznych?

179. Czy oprócz altruizmu uczestnicy Ruchu mają
jeszcze inne powody do pełnienia swej służby?

180. Jakie jest znaczenie altruistycznej służby
dla współczesnych, ściśle zorganizowanych społeczeństw?

181. Skoro usługi te mają charakter
filantropijny, altruistyczny i dobrowolny, to jakim sposobem mogą być
dobrze zorganizowane?

182. Czy Gülen czerpie jakiekolwiek korzyści z
usług świadczonych przez Ruch?

183. Czy pracownicy biorący udział w działalności
charytatywnej nie otrzymują żadnej zapłaty wynikającej ze stosunku pracy?

184. Czy uczestnikom odmawia się innych korzyści?

185. W jaki sposób Ruch docenia cechy oraz
umiejętności przywódcze?

186. Dlaczego ruchliwość społeczna i
profesjonalizacja są tak istotnymi cechami ruchu społecznego opartego na
idei altruizmu?

187. W jaki sposób działania altruistyczne
spełniają funkcje obywatelskie oraz demokratyzacyjne?

188. Usługi edukacyjne mają charakter czysto
altruistyczny, czy jednak Ruch ma w nich również cel materialny lub
polityczny?

189. Skoro Ruch ma charakter altruistyczny i
pokojowy, to dlaczego wywołuje tak silne reakcje, zarówno pozytywne, jak i
negatywne?

190. Dlaczego niektórzy (w szczególności w
Turcji) sprzeciwiają się działalności Ruchu?

191. Dlaczego tak szeroka gotowość do
podejmowania działań altruistycznych przyjęła formę ruchu Hizmet?

192. Co charakteryzuje altruizm ruchu Hizmet?

Natura ruchu Hizmet

Jaki rodzaj przywództwa panuje w Hizmet?

193. Co oznacza termin Hodża Efendi (tur.
Hocaefendi)?

194. Czy Fethullah Gülen sprawuje charyzmatyczną
władzę nad Ruchem?

195. Czy Fethullah Gülen korzysta z określeń Ruch
Gülena lub Wspólnota Gülena?

196. Czy istnieje centralne kierownictwo Ruchu?

197. Czy Gülen wyraża chęć lub pragnienie
przywództwa?

198. Jaka jest koncepcja przywództwa według
Gülena?

199. W jaki sposób uczestnicy Ruchu postrzegają
Gülena?

200. Skoro Gülen odżegnuje się od pełnienia
charyzmatycznej roli w Ruchu lub sprawowania jakiegokolwiek zwierzchnictwa
nad nim, to jaką formę przyjmuje jego przywództwo?

201. Czy Gülen ingeruje bezpośrednio w sieci
usług lub projekty?

202. Czy w Ruchu wytworzyła się jakiegoś rodzaju
grupa przywódców, która kierowałaby się własnymi interesami?

203. Czym jest „wypieranie celów”?

204. Jaki jest cel istnienia kierownictwa sieci?

205. Jaka jest główna zasada podejmowania decyzji
w Ruchu?

206. W jaki sposób wewnątrz Ruchu nadzorowane są
kadry zarządzające?

207. W jaki sposób przywództwo jest praktykowane
w lokalnych sieciach służby?

208. Kto może kontrolować zasoby oraz ingerować w
proces podejmowania decyzji?

209. Skoro Ruch polega na rozwijaniu wiedzy
profesjonalnej, to jaki jest wkład Gülena w jego działanie?

210. Czy możliwe są w przyszłości jakieś
konflikty o władzę lub podział dóbr wewnątrz Ruchu?

Hizmet jest ruchem politycznym czy kulturowym?

211. Czy Hizmet jest ruchem politycznym,
zbiorowym działaniem albo aktorem sceny publicznej?

212. Czym jest mobilizacja i jakiego rodzaju
mobilizację stanowi Hizmet?

213. Jaka jest różnica pomiędzy mobilizacją
polityczną a kulturową?

214. Dlaczego Hizmet wpisuje się bardziej w
kategorię podmiotów społecznych bądź kulturowych niż politycznych?

215. Z jakimi zagadnieniami wiąże się działalność
Ruchu, skoro nie są to kwestie ekonomiczne ani polityczne?

216. W jaki sposób Gülen postrzega kulturę, bądź
też kulturowy wymiar społeczeństwa?

217. Czy specyficzne dla wspólnoty Hizmet
pojmowanie kulturowe czyni ją odosobnioną na tle innych ruchów
społecznych?

218. Hizmet wywiera wyraźny wpływ na
społeczeństwo tureckie, w jaki więc sposób może być określany mianem ruchu
o charakterze apolitycznym?

219. Czy Hizmet faworyzuje jakiekolwiek
ugrupowanie lub skrzydło polityczne?

220. Czy Ruch kiedykolwiek tworzył sojusz z
partią polityczną?

221. Czy Gülen lub wspólnota Hizmet posiadają
aspiracje do stworzenia partii politycznej, bądź do osiągnięcia jakiejś
siły politycznej?

222. Skoro nie dzieje się to na drodze
przejmowania kontroli nad władzami lub systemem, to w jaki sposób Hizmet
wywiera wpływ na społeczeństwo?

223. Na jakiej płaszczyźnie społecznej poruszają
się ORS związane z Ruchem Hizmet?

224. Jaki jest stosunek Ruchu Hizmet wobec
aktywizmu kulturowego?

225. W jaki sposób Hizmet rozgranicza działania
polityczne i kulturowe?

226. Czy Hizmet angażuje się w retorykę lub
wsparcie polityczne?

227. Czy Gülen skrywa swoje prawdziwe intencje
lub zamiary polityczne?

228. W jaki sposób Hizmet respektuje różnice
pomiędzy ludźmi?

Czy Hizmet to sekta lub kult?

229. Czy członkostwo w Ruchu ma charakter
wyłączny?

230. Czy Hizmet jest sufickim tarikatem?

231. Czy Ruch posiada jakieś odrębne,
ekskluzywne, święte teksty, rytuały albo funkcje modlitewne, czy też
specjalny rodzaj ubioru?

232. Dlaczego uczestników Ruchu niekiedy uważa
się za tajemniczych lub ostrożnych w kontaktach z innymi?

233. Dlaczego niektórzy tureccy krytycy Ruchu
określają go mianem sekty?

234. Czy istnieją jakiekolwiek podstawy, aby
definiować Ruch jako sektę?

235. Co powstrzymuje Ruch przed staniem się sektą
bądź wyrazem kultu?

236. Czy członkowie Ruchu postrzegają Fethullaha
Gülena jako charyzmatycznego przywódcę?

237. Co Gülen ma na myśli mówiąc „renesans”?

238. Czy Gülen proponuje powrót do osmańskich
wzorców?

239. Jaki jest stosunek Gülena do celebrowania
wydarzeń i upamiętniania postaci z przeszłości?

240. Czy postrzeganie przez Ruch wartości
kulturowych i historycznych jest rodzajem regresywnej utopii?

241. Czy Hizmet jest zamknięty na świat
zewnętrzny?

242. Czy uczestnicy Ruchu zamykają się wewnątrz
swej grupy i zrywają kontakty z innymi?

243. Czy światopogląd lub zbiorowa działalność
Ruchu stanowią rodzaj izolacyjnego wycofania się w struktury czysto
wspólnotowe?

244. Czy Gülen buduje jakieś specjalne lub
odosobnione ugrupowanie?

245. Czy Ruch inicjuje jakiegoś rodzaju
destruktywne lub negatywne procesy?

246. Czy Hizmet przyjmuje nieprzewidywalne formy
działania zbiorowego?

247. Czy Gülen doprowadził kogoś do
jakiegokolwiek rodzaju dewiacji?

248. Czy Hizmet odrzuca różnorodność i
współzależność?

249. Co chroni Ruch przed przeistoczeniem się w
organizację totalitarną lub autorytarną?

250. W jaki sposób Ruch radzi sobie z
pojawiającymi się nowymi informacjami oraz nagłymi zmianami?

Czy Hizmet jest ugrupowaniem konfliktowym lub niosącym
przemoc?

251. Czy Gülen jest rewolucjonistą?

252. Jaki jest stosunek Gülena do działań
konfliktowych?

253. Czy Ruch jest konfliktowy? Narusza on
jakiekolwiek prawa lub ograniczenia?

254. Czy Hizmet jest ruchem o podejściu
roszczeniowym?

255. Czy Ruch nie posiada natury
antagonistycznej?

256. Dlaczego więc pewni krytycy wiążą Ruch z
antagonizmem?

257. Czy Ruch przeprowadził kiedykolwiek jakąś
bezpośrednią akcję?

258. Czy Ruch jest reakcjonistyczny?

259. Czy Hizmet stanowi skrajnie prawicową próbę
obrony porządku społecznego?

260. Czy Hizmet stara się zmienić zasady systemu
politycznego?

261. Czy Gülen i Hizmet potajemnie próbują
zbudować fundamenty islamskiego państwa?

262. Czy tzw. Proces 28 Lutego doprowadził do
kryzysowej, bądź konfliktowej sytuacji w Ruchu?

263. Czy Hizmet ma charakter rewolucyjny?

264. Czy innowacyjny potencjał Ruchu jest
wywrotowy?

265. Co mają na myśli uczestnicy Ruchu, gdy
opisują swoje altruistyczne zachowania jako „konkurs dobrego i jeszcze
lepszego”?

266. Czy udział w sieciach służby umożliwia bądź
zezwala na kwestionowanie prawa?

267. Czy Hizmet zrywa stosunki ze społecznymi
partnerami?

268. Czy brak konfliktogennej aktywności Ruchu
czyni go biernym?

269. Jaki jest stosunek członków wobec
różnorodności i koegzystencji?

270. Jak Hizmet odpowiada na prowokacje
pochodzące od osób spoza tego ugrupowania?

271. Co chroni Ruch przed staniem się
fundamentalistyczną lub regresyjną organizacją sekciarską oraz przed
przeistoczeniem się w agresywne ugrupowanie?

Czy Hizmet jest anachroniczny?

272. Czy opierające się na przekonaniach
religijnych ruchy, takie jak Hizmet, nie są w dzisiejszych czasach
marginalne, odosobnione i anachroniczne?

273. Czy taki ruch jak Hizmet, oparty na
przekonaniach religijnych bądź nimi inspirowany, nie prowadzi ludzi do
fundamentalizmu?

274. Czy Hizmet jest wynikiem opozycji do
nowoczesnego świata?

275. Czy Hizmet ma na celu wyrażanie i umocnienie
w społeczeństwie staromodnych i konserwatywnych wzorców?

276. W jaki sposób Gülen spaja w swoich
nauczaniach tradycję i nowoczesność?

277. Jakimi metodami Hizmet przeciwdziała
negatywnym skutkom współczesności?

278. Jak dokładnie Ruch integruje jednostki z
nowoczesnym państwem narodowym?

279. W jaki sposób Hizmet pomaga szerszej grupie
społeczeństwa w dostosowaniu się do współczesności?

280. Jaki jest stosunek Ruchu do zjawiska
globalizacji?

Jaki jest stosunek ruchu Hizmet do demokracji?

281. Czy Gülen jest islamistą?

282. Czy Gülen stosuje takiję (możliwość
niemówienia prawdy) odrzucając islamizm?

283. Jakie są poglądy Gülena w kwestii
ingerowania polityki w religię i odwrotnie?

284. Jak Gülen pojmuje demokrację?

285. Czy Gülen jest zwolennikiem zasad demokracji
liberalnej?

286. Jaki jest stosunek Gülena do inicjatyw
demokratyzacyjnych w Turcji po 2000 roku?

287. Dlaczego Gülen wspiera państwo, skoro jest
ono dla niego źródłem opresji?

288. Jak Gülen wpływa na świadomość ludzi
związaną z pojmowaniem demokracji i instytucji państwa?

289. W jaki sposób Gülen nadaje priorytetowość
demokratyzacji, uprzemysłowieniu i rozwojowi gospodarczemu Turcji?

290. W jaki sposób Gülen wierzy, że inicjatywy
społeczne mogą doprowadzić do pozytywnej zmiany?

291. Jaki jest stosunek Ruchu do islamu i
sekularyzmu?

292. W jaki sposób Ruch popiera i umożliwia
koegzystencję?

293. Jakie miejsce w pluralistycznej demokracji
może zajmować oparty na przekonaniach religijnych ruch, taki jak Hizmet?

294. Czy wkład Ruchu w społeczeństwo i demokrację
jest uznawany przez całe społeczeństwo tureckie?

295. Czy Ruch pozostaje w opozycji do systemu
politycznego, rządowego albo demokratycznego?

296. Czy Ruch dąży do zredukowania lub zniesienia
wszelkich różnic pośród ludzi i systemów społecznych?

297. Dlaczego Gülen i Ruch są wciąż postrzegani
jako „zagrożenie dla państwa”?

Jaki jest stosunek ruchu Hizmet do społeczeństwa
obywatelskiego?

298. Dlaczego obecnie Hizmet jest klasyfikowany
jako ruch inicjatywy obywatelskiej lub społeczności obywatelskiej?

299. Co czyni Hizmet „altruistyczną działalnością
społeczną”?

300. Co Ruch wnosi do przestrzeni publicznej?

301. Jakie jest stanowisko Hizmet, jako ruchu
społeczeństwa obywatelskiego, wobec religii i państwa?

302. W jaki sposób Hizmet włącza obywateli w
swoją działalność?

303. Jak Hizmet prowadzi swoją działalność w
społeczeństwie obywatelskim?

304. Jakiego rodzaju osiągnięcia ma na swoim
koncie Hizmet?

305. W jaki sposób Ruch wykorzystuje potencjał
społeczeństwa obywatelskiego i minimalizuje konflikty?

306. Co jest podstawą widocznej siły Ruchu?

307. Czy Hizmet wykorzystuje swoją siłę do
dominacji w sferze tureckiej polityki lub wywarcia odpowiedniego wpływu na
całe społeczeństwo?

Natura kontrmobilizacji

308. Co wywołało wrogość wobec Ruchu?

309. Jaki dokładnie rodzaj grup jest przeciwny
Ruchowi?

310. Dlaczego grupy te zmobilizowały się
przeciwko Gülenowi i Ruchowi?

311. Dlaczego poglądy Gülena odbierane są przez
te grupy jako rodzaj zagrożenia?

312. W jaki sposób tureccy zwolennicy
protekcjonizmu działają przeciwko inicjatywom i służbie społeczeństwa
obywatelskiego?

313. Czy Hizmet posiada znaczenie marginalne?

314. Dlaczego w Turcji pojawiają się głosy
sprzeciwu wobec działalności Gülena na rzecz dialogu międzyreligijnego?

315. Czym była Zachodnia Grupa Działania i
dlaczego za swój cel wybrała Hizmet?

Skuteczność ruchu Hizmet

316. Dlaczego Hizmet jest uważany za ruch, który
odnosi sukcesy?

317. W jaki sposób i od kogo Ruch otrzymuje
poparcie?

318. Skąd pochodzi siła Ruchu?

319. Co stanowi o skuteczności Hizmet, jako
podmiotu zbiorowego?

320. W jaki sposób maksymalizowane jest
wykorzystanie umiejętności uczestników Ruchu?

321. Co czyni ORS instytucjami wiodącymi na
obszarach swojego działania w Turcji i poza nią?

322. W jaki sposób podejmowanie decyzji w Hizmet
staje się efektywne?

323. Skąd pochodzi siła i skuteczność sieci
służby?

324. Za sprawą czego członkowie Ruchu stają się
tak zaangażowani w jego działalność?

325. Na ile skuteczny jest Ruch w przekonaniu
ludzi do podjęcia działalności filantropijnej?

326. Jakiego wkładu od uczestników wymaga
członkostwo w Ruchu?

327. W jaki sposób lokalne formy działania są w
stanie wywrzeć wpływ o skutkach większych niż tylko o charakterze
lokalnym?

328. Jakie są źródła przekonań i wartości Ruchu?

329. W jaki sposób Ruch rozwija się i kształci?

330. W jaki sposób Ruch umożliwia ludziom, aby
działali wobec innych bardziej odruchowo i dobroczynnie?

331. Czym dokładnie jest „odruchowość” i czemu
Hizmet opisywany jest jako ”odruchowy”?

332. W jaki sposób Hizmet tworzy łączność
pomiędzy jednostką a zbiorowością?

333. Jak taka łączność osiągana jest w Ruchu?

334. Jak Ruch umożliwia powszechność?

335. Jakie sukcesy odnosi Hizmet w zmianie
stosunku opinii publicznej?

336. W jaki sposób Hizmet utrzymuje w jednym
czasie ciągłość oraz postęp i zaawansowanie?

337. Dlaczego zaproponowane i ustanowione przez
Ruch schematy przetrwały?

338. Co spaja autonomiczne sieci Hizmet w jeden
ruch?

339. Skoro Hizmet nie ma charakteru opozycyjnego,
to w jaki sposób może być efektywnym ruchem społecznym?

340. Jaki wpływ wywiera mobilizacja Ruchu na
rozczłonkowanie społeczeństwa tureckiego?

Przedmowa

Przedmowa

Książka ta traktuje o współczesnym fenomenie
społecznym, przybierającym nazwy, takie jak Hizmet czy Ruch Wolontariuszy.
W środowiskach akademickich jest on często nazywany Ruchem Gülena, od
nazwiska Fethullaha Gülena, który zainspirował jego powstanie.

Gülen jest jednym z najbardziej wpływowych islamskich
uczonych swego pokolenia. Będąc autorem ponad pięćdziesięciu książek,
Gülen swoje życie poświęcił promowaniu pokojowych relacji wśród różnego
rodzaju wspólnot, społeczności, kultur oraz tradycji religijnych.

Od 1970 roku inspirowany jego osobą ruch społeczny
wyrósł na międzynarodową, międzywyznaniową i międzykulturową wspólnotę
edukacyjną, liczącą swych członków w milionach. Na wszystkich kontynentach
współuczestnicy ruchu założyli i uruchomili setki nowoczesnych instytucji
edukacyjnych, media drukowane i telewizyjno-radiowe, oraz społeczności
dialogu. W ten sposób, w ostatnich latach stowarzyszenie przyciągnęło dużą
uwagę środowisk akademickich.

W 2009 roku moje własne badania i analizy na temat
Wspólnoty zostały opublikowane w książce Ruch Gülena: Służba publiczna bez granic (wydawnictwa Blue Dome). W następstwie tej publikacji byłem
proszony przez wielu czytelników, o udostepnienie tych samych informacji
szerszemu gronu publiczności. W tym celu spróbowałem przedstawić wszytko
to, czego się dowiedziałem w trakcie moich badań w formie pytań i
odpowiedzi, jak najbardziej pozbawionej żargonu socjologicznego. Wyrażam
szczerą nadzieję, że ten wysiłek uczyni wiedzę na temat Wspólnoty, jak
również samą Wspólnotę, bardziej dostępnymi dla tych, którzy poświęcają
się oraz służą innym w ruchu Hizmet, jak też dla osób prowadzących
działalność w innych pokojowych ruchach społecznych na całym świecie.
Książka ta została napisana dla wszystkich angażujących się, opiekuńczych
oraz pokojowo nastawionych obywateli każdej nacji.

Wprowadzenie

Wprowadzenie

1. O czym jest ta książka?

Książka ta traktuje o współczesnym fenomenie
społecznym, znanym pod wieloma różnymi nazwami, takimi jak: Ruch
Wolontariuszy, Ruch Służby, czy też po prostu Hizmet. Badacze i
dziennikarze często nazywają go Ruchem Gülena, wykorzystując nazwisko
Fethullaha Gülena, muzułmańskiego uczonego, który zainspirował powstanie
Wspólnoty.

W książce nazwy te będą wykorzystywane wymiennie. Za
każdym razem, kiedy słowo ruch pisane będzie
wielką literą, będzie ono odnosić się do tego konkretnego ruchu (Hizmet),
natomiast pisownia małą literą, będzie wskazywać ruchy społeczne w
znaczeniu ogólnym.

2. Co oznacza słowo „hizmet”?

Pojęcie „Hizmet” w języku tureckim znaczy „służba” i
jest najczęściej wykorzystywanym terminem wśród uczestników Ruchu.

3. Dlaczego ta książka jest potrzebna?

Hizmet w ostatnich latach przyciągnął ogromne
zainteresowanie środowisk akademickich, jednak wciąż potrzebnych jest
wiele badań, aby opisać go w sposób pełny i dokładny. Zadaniem tej książki
jest podsumowanie i przedstawienie wniosków płynących z badań akademickich
w sposób bardziej przystępny dla laików oraz dla osób spoza grona
specjalistów.

4. Kiedy Hizmet rozpoczął swoją działalność, jako
ruch społeczny?

Hizmet powstał w Turcji w latach 70. XX wieku, jako
inspirowana wiarą inicjatywa polepszania możliwości edukacyjnych lokalnych
społeczności. Od tego momentu przerodził się on w ponadnarodowy
edukacyjny, międzykulturowy i międzywyznaniowy ruch. Szacuje się, że
liczba jego członków przedstawia się milionach. Hizmet posiada trwale
ustanowione i szanowane instytucje (różnego rodzaju, lecz przede wszystkim
szkoły) na wszystkich kontynentach.

5. Co jest szczególnie atrakcyjne w studiowaniu
działalności ruchu Hizmet?

Szczególnie atrakcyjny jest jego potencjał w
prezentowaniu możliwości inspirowanego islamem ruchu w celu mobilizowania
ogromnej liczby religijnie ukierunkowanych oraz spostrzegawczych osób, nie
tylko po to, aby zaakceptowały, ale też, by pielęgnowały one
świecki, pluralistyczny, demokratyczny i polityczny ład.

6. W jaki sposób analizowanie działalności Ruchu
pomaga ludziom, którzy w nim nie uczestniczą?

Wyraźne zrozumienie tego konkretnego Ruchu może pomóc
innym działaczom kulturowym oraz pokojowym ugrupowaniom poszerzyć paletę
ich działań na rzecz pokoju społecznego i współpracy międzycywilizacyjnej.
Nauka o Ruchu może mieć wpływ na ożywienie społeczeństwa obywatelskiego, a
także może przyczynić się do zmniejszenia zjawiska polaryzacji i
fragmentacji w Turcji oraz podobnych społeczeństwach.

7. Jakie badania przeprowadzono dotychczas na
temat podobnych ruchów?

Niewiele było badań nad pokojowymi, opartymi na wierze
ruchami społecznymi, wywodzącymi się ze środowisk muzułmańskich. Większość
badań pomija występowanie elementów apolitycznych w powstałych
strukturach. Całkowicie ignorują one tematy, takie jak filantropia,
altruizm oraz wolontariat, które pomagają wyjaśnić dynamikę udziału w
aktywnościach, nieprzynoszących uczestnikom bezpośrednich korzyści. Takim
badaniom nie udaje się odnaleźć powodów, dla których wiara — w przypadku
Hizmet jest to islam — wypełnia potrzebę umocnienia pozycji kulturowej czy
politycznej.

8. Czy wiara faktycznie ma wpływ na rozwój ruchów
społecznych?

Tak, wiara oraz zapewniane dzięki niej wzmocnienie
stanowią istotny element społeczeństwa obywatelskiego, a także demokracji.
Te dwa czynniki w znacznym stopniu przyczyniają się do utrzymania i
rozwoju wolontariatu oraz dialogu. Pomagają budować relacje osiągania
wspólnych celów. Zachęcają ludzi do konkurowania w dążeniu do dobroci oraz
zapewniają niematerialną i bezproblemową pomoc. Doświadczenie religijne
wiąże się ze znaczeniami, wartościami oraz praktykami, innymi
niż te wynikające z teorii protestu czy też odnoszących się do
konfliktowych działań politycznych. Prawdziwe znaczenie społeczne tych
czynników musi być uznawane, jako naruszające ludzkie poglądy, decyzje
oraz działania.

Doświadczenie religijne lub też jego oddziaływanie
kryje się w sercu wszystkich społeczeństw. Wiara jest motywującą siłą. W
pokojowych ruchach społeczeństwa obywatelskiego pomaga budować relacje
zaufania oraz „kapitał społeczny”. Nie jest jedynie źródłem konfliktowych
relacji. Wiara nie może zawsze być liczona i analizowana w kategoriach
czegoś innego, niż jest. Przez to wiara i niesione przez nią wzmocnienie
nie są zmiennymi zależnymi, określanymi i ustrukturyzowanymi przez warunki
społeczne, ekonomiczne czy też polityczne. Zatem doświadczenie religijne
nie może być pominięte jako substytut dla czegoś takiego, jak bezpośrednia
lub sporna aktywność polityczna. Zwyczajnie nie da się tego „wytłumaczyć”
w odniesieniu do społecznych, psychologicznych czy też pozostałych
materialnych celów, takich jak unikający konfliktu pacyfizm itp.

9. Jakie jest miejsce wartości moralnych i duchowych w
studiowaniu działalności Hizmet?

Jako że Hizmet wywodzi się z ruchu społecznego
inspirowanego wiarą, motywacja do udziału w nim mieści w sobie zasoby
duchowe i zaczerpnięte z tradycji islamu wartości moralne, takie jak
altruizm i inne bodźce niematerialne.

10. Dlaczego przydatnym jest poznanie nie tylko
aktywności uczestników Ruchu, lecz również ich myśli?

Ich działania oraz ich własna interpretacja służby
mogłyby natchnąć do wielu dyskusji na temat społecznych i religijnych sił,
związanych z islamem i pokojowymi — społecznymi lub kulturalnymi —
muzułmańskimi ruchami społecznymi. Nauczanie na ich temat może również
rzucić światło na okoliczności oraz zagadnienie związane z najnowszą
historią Turcji.

11. Co czyni Hizmet odmiennym od współczesnych
oraz dawnych ruchów w Europie?

Choć Hizmet jest ruchem współczesnym, to identyfikuje
się on z formami działania, treścią oraz znaczeniami, które jakościowo
różnią się od tradycji zmagań, jaką zauważamy w społeczeństwach
europejskich. Nie pasuje on również do konwencjonalnych kategorii ruchu
robotniczego prezentowanych w kapitalizmie przemysłowym, ani do
nowoczesnych ruchów lewicowych.

Wraz z ekonomicznymi i politycznymi nierównościami lub
też zmianami w społeczeństwie, istnieją transformacje i znaczenia
powstające w wyniku zmiennego zawężenia przestrzeni, w których kulturowe
oraz duchowe wartości mogą odnaleźć swój wyraz. Sens i wartości, takie jak
wiara, rodzina, moralność oraz fragmenty ludzkich historii były lub są
odrzucane, albo też wymazywane z pamięci. Wiele mechanizmów samokontroli i
autonomii — szczególnie te wynikające z dziedzictwa kulturowego oraz
religii — zostało wypartych przez nowoczesność. Zmniejszył się ich
konstruktywny wpływ i stają się one zaledwie wyrazem indywidualizmu albo
ucieczki.

Hizmet rozpoznaje potrzebę nowej wewnętrznej syntezy,
wypływającej z przeszłości lecz opartej na powszechnych współczesnych
realiach. Dlatego Ruch kładzie nacisk na odmienny szereg czynników, takich
jak równość, wolność, szacunek, altruizm, dobre życie, ekologia oraz
moralność. Są to potrzeby i zagadnienia, których współcześnie dominujące
struktury społeczno-polityczne zazwyczaj nie są w stanie podjąć.

12. Dlaczego Hizmet ma znaczenie dla badaczy
ruchów społecznych, oswojonych z rozpoznawaniem tego typu struktur w
Europie i Ameryce Północnej?

Ruchy oparte na wierze — zwłaszcza te islamskie — mogą
się znacznie różnić od ruchów społecznych, które były dotychczas badane
przez socjologów i politologów. A więc, aby uniknąć redukcjonizmu, badanie
ruchów opartych na wierze wymaga zmiany podejścia od badaczy, którzy
przyzwyczajeni są do analizowania ruchów protestacyjnych oraz do
politycznego rozumienia Europy i Ameryki Północnej.

13. Czym jest redukcjonizm i jakie niesie za sobą
zagrożenia, gdy omawiane są ruchy społeczne?