Perłopław na piasku. Haiku – images

REDAKTOR PROWADZĄCY: Anna PiwkowskaWSTĘP I WYBÓR WIERSZY: Dariusz Brzóska BrzóskiewiczKALENDARIUM: Jakub PydaOPRACOWANIE REDAKCYJNE I KOREKTA: Adam BuszekPROJEKT GRAFICZNY SERII: Emilka Bojańczyk / PodpunktILUSTRACJA NA OKŁADCE: Magda Burdzyńska / PodpunktSKŁAD I ŁAMANIE: PodpunktWydanie pierwszeWarszawa 2019© Copyright by The Estate of Stanisław Grochowiak© Copyright by Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019ISBN 978-83-66272-47-7KSIĘGARNIA INTERNETOWAwww.piw.plPOLUB PIW NA FACEBOOKU!www.fb.com/panstwowyinstytutwydawniczyPaństwowy Instytut Wydawniczyul. Foksal 17, 00-372 Warszawatel. 22 826 02 01E-MAIL:piw@piw.plKonwersja:eLitera s.c.

poeci2 – („poeci do kwadratu”) – seria poetycka PIW-u zapoczątkowana w 2017 roku, w ramach której wybitny współczesny twórca dokonuje autorskiego wyboru wierszy jednego ze swoich „mistrzów poetyckich”. Autor wyboru poprzedza go esejem, tłumaczącym fascynację wskazanym poetą, związki z nim lub ewolucję stosunku do niego i jego twórczości. Tekst ten jest również wyjaśnieniem, jakim kluczem autor posługiwał się podczas doboru i rozmieszczenia utworów w tomie. Tytuł każdej kolejnej edycji jest cytatem – wersem lub jego fragmentem – który na użytek tych książek staje się myślą przewodnią lektury.

.

W serii ukazały się:

♦

Beata Obertyńska,

TARTA RÓŻA

(wybór i wstęp)

ANNA PIWKOWSKA

(2017)

♦♦♦♦♦

Tadeusz Różewicz,

I ZNÓW ZACZYNA SIĘ PRZESZŁOŚĆ

(wybór i wstęp)

JAN POLKOWSKI

(2018)

♦♦

Władysław Broniewski,

WIOSNO, WARSZAWO, CÓRECZKO

(wybór i wstęp)

JACEK PODSIADŁO

(2018)

♦♦♦♦♦♦

Kazimiera Iłłakowiczówna,

IKAROWE LOTY

(wybór i wstęp)

ANNA PIWKOWSKA

(2019)

♦♦♦

Jan Lechoń,

KASANDRA SIĘ MYLI

(wybór i wstęp)

WOJCIECH WENCEL

(2018)

♦♦♦♦♦♦♦

Stanisław Grochowiak,

PERŁOPŁAW NA PIASKU

(wybór i wstęp)

DARIUSZ BRZÓSKA BRZÓSKIEWICZ

(2019)

♦♦♦♦

Julia Hartwig,

INNA WYSPA

(wybór i wstęp)

ANNA NASIŁOWSKA

(2018)

KOŃ EUROPY NA CUGLACH ORIENTU

DARIUSZ BRZÓSKA BRZÓSKIEWICZ

Moje spotkanie ze Stanisławem Grochowiakiem i jego poezją haiku jest zaiste symboliczne. Równo 40 lat temu, w 1978 roku, ukazały się pośmiertnie jego prekursorskie Haiku – images. Dopiero w 1983 roku opublikowano w Polsce pierwsze, przetłumaczone przez Agnieszkę Żuławską-Umedę, oryginalne XVII-wieczne haiku mistrzów japońskich typu Bashio. Myślę, że o ile dla mnie niejakim kompendium tego gatunku stał się zbiór 400 starojapońskich haiku z XVII wieku, które mogłem przeczytać w słynnej żółtej książeczce, o tyle Grochowiak był takiej możliwości pozbawiony. Jego kontakt z haiku był raczej powierzchowny, oparty na przedrukach w pismach literackich i kilku artykułach. Co musiał przeżywać autor Agrestów, odkrywając tę nową formę poezji (uznawanej jednocześnie za filozofię) u samego schyłku swojego życia? Moje rozważania są myślami poety, a nie krytyka literackiego i opierają się wyłącznie na intuicji. Przeczucie podpowiada mi więc, że ta fascynacja pojawiła się nagle, nie wynikała z konceptualizmu i dywagacji, lecz z nagłego olśnienia i niepojętego zachwytu. Grochowiak odkrył nowe możliwości wyrazu poetyckiego, przez nikogo wcześniej w Polsce w tej formie nieeksplorowane. Ujrzał nowe „usensowienie Świata”, w całkowitej opozycji do form poetyckich, które dotąd uprawiał.

Dysonans poznawczy, pojęciowy i kulturowy poety w Haiku – images widoczny jest od samego początku. Również ja zmagam się z tym problemem w swojej pracy z haiku, którym zajmuję się już ponad 30 lat. Głównym wyzwaniem, jakie podejmuje pionier – prekursor Stanisław Grochowiak (znanym także mnie), jest unikanie wszelkich „europeizmów”: stosowania pierwszej osoby („ja”). To podstawowa cecha poezji naszego kontynentu: przeżywanie i opisywanie wszystkiego z własnej perspektywy (własnego ego). Ten element w haiku nie występuje. Poeta tutaj to bardziej filozof zen, jest jedynie obserwatorem, nie angażuje się emocjonalnie w przeżywanie opisywanego obrazu, postrzega świat jakby przez dziurkę od klucza. Rejestruje moment, chwilę, która jest jednocześnie wiecznością: w tym właśnie wyraża się metafizyka haiku.

Haiku klasyczne to zaledwie 17 sylab rozpisanych na wersy 5–7–5 w języku japońskim. Tylko i wyłącznie. Takie jest zdanie wielu osób, również moje. Zbliżenie się do owego ideału jest możliwe tylko do pewnego stopnia. Ponadto problemem są nieusuwalne klisze kulturowe, a także idiomy, na których zasadza się dany język.

Na mojej polsko-japońskiej płycie Haiku Fristajl – wydanej