Poza napisanym

Redakcja: ANNA POPIS-WITKOWSKAProjekt graficzny serii: AGATA MOŚCICKA, biały-ogród.plKorekta, łamanie, projekt okładki: AGATA MOŚCICKA, biały-ogród.pl© Copyright for this edition by Od Deski Do Deski, Warszawa 2017
© Copyright for the text by Jarosław Czechowicz 2017ISBN 978-83-65157-49-2Wydawnictwo Sp. z o.o.
ul. Puławska 174/11, 02-670 Warszawaoddeskidodeski.com.plKonwersja: eLitera s.c..Czytelniku, korzystaj legalnie!
Nad książką ciężko pracował autor i wiele innych osób. Uszanuj ich trud i korzystaj z książki w legalny sposób. Dzięki temu będziemy mogli sobie pozwolić, by przygotować dla Ciebie kolejne znakomite lektury.

WSTĘP

Właśnie mijają trzy lata, odkąd ukazał się „Rok w rozmowie” – pierwszy zbiór moich rozmów z polskimi pisarzami. Kiedy z okazji premiery tamtej książki Marcin Wilk pytał mnie o kontynuację, wymigiwałem się od odpowiedzi i wówczas byłem prawie pewien, że taka książka to jednorazowa przygoda. Tymczasem trzymają Państwo w rękach „Poza napisanym”, zbiór drugi, tworzony w nieco dłuższym czasie niż poprzedni i trochę też od tamtego inny. Z szacunku do poprzednich rozmówców nie napiszę, że lepszy, ale na pewno bardziej przemyślany. Chyba dużo bardziej osobisty niż „Rok w rozmowie”. Mam na myśli zarówno rozmówców opowiadających o dość intymnych sprawach, jak i siebie samego – bardziej otwartego na to, by słuchać, i umiejącego wyjść poza kontekst rozważań warunkowanych twórczością pisarzy, z którymi rozmawiam.

To, że „Poza napisanym” się narodziło, to przede wszystkim wynik entuzjazmu Ani i Tomka Sekielskich, którzy zdecydowali się na to, by pokazać Państwu ten zbiór w formie innej niż dotychczasowa. Jedenaście wywiadów można było przeczytać na moim blogu „Krytycznym okiem”. Niektóre zostały poszerzone, uaktualnione. Dwunasty stworzony został później, nie był publikowany i jest to rozmowa z Zośką Papużanką.

Autorzy zdają sobie sprawę z tego, że istnieje coś takiego jak efekt przekleństwa drugiej książki, jeżeli nie jest tak dobra jak debiut. Zdarza się też olśnienie drugiej publikacji. Wówczas pisarz zaskakuje tych, których rozczarował wcześniej i którzy jego nazwisko spisali już na straty. Nie wiem, czy „Poza napisanym” niesie w sobie przekleństwo, czy olśnienie, ale na pewno stworzyłem ten zbiór z dużo większym doświadczeniem i wydaje mi się, że nieco się różni od „Roku w rozmowie” nie tylko dlatego, że na przykład zawiera pierwszy przeprowadzony przeze mnie wywiad z pisarzem obcojęzycznym, a mam tu na myśli Grega Baxtera, z którym rozmawiałem dzięki pomocy translatorskiej Pauliny Surniak. Różnica polega na tym, że obecne rozmowy pomknęły w zupełnie niespodziewanych dla mnie kierunkach i okazały się mniej zaplanowane niż te z „Roku w rozmowie”. Niektóre bardzo zaskakują – otwartość i szczerość chwilami mnie onieśmielają. Okazuje się, że pytany panuje nad pytającym, nie odwrotnie. Czasem też zaciera się granica tego, kto pyta, a kto ma odpowiadać. Każda z rozmów osadza się w twórczości danego rozmówcy, ale każda też wybiega potem w inne rejony, staje się osobną opowieścią o życiu, jego postrzeganiu, o własnych emocjach i sposobach radzenia sobie z tym, co trudne. Rzadko kiedy autorzy asekurują się, skrywając gdzieś za stworzonymi przez siebie fikcjami literackimi. Są odważni i – stąd też tytuł książki – wychodzą daleko poza to, co napisali. Myślę, że niektórzy nawet nie zdają sobie w pełni z tego sprawy, ale na pewno Państwo zauważą, iż ten zbiór za każdym razem ukazuje pisarkę/pisarza jako człowieka z krwi i kości, przepełnionego marzeniami, osaczonego absurdami dnia codziennego, dzielnie stawiającego czoła nie tylko niemocy pisarskiej, lecz także nadmiarowi wrażeń i bodźców, które trzeba uporządkować.

Kwestia czytelnika porusza nas w kilku rozmowach i każdy z Państwa chętnie przeczyta, jak widzi czytających ktoś, kto pisze. Kiedy odbiorca istnieje w świadomości pisarza od początku, kiedy pojawia się dużo później i dlaczego. Sylwia Chutnik i Katarzyna Tubylewicz opowiadają także o tym, czego czytelnik tak naprawdę szuka w literaturze, a co zastępowane jest grą z formą, co czyni naszą literaturę nieprzystępną, duszną. Znajdą Państwo w zbiorze rozważania o tym, czym ma być stworzona literatura. Greg Baxter odżegnuje się od tego, by miała terapeutyczny charakter, dla Małgorzaty Wardy ważna jest czytelnicza ekspiacja i to, by skrzywdzony człowiek dojrzał siebie w lekturze, oczyścił się ze złych emocji. „Poza napisanym” to także rozpisana na wiele głosów historia życiowej radości, optymizmu i poczucia, że robi się coś potrzebnego. W rozmowach z Jakubem Małeckim, Zośką Papużanką, Andrzejem Muszyńskim czy Magdaleną Parys ten witalizm i nieokiełznana energia życiowa są bardzo widoczne – choć każde z nich opowiada o tym w zupełnie inny sposób. Rozmawiałem też z kimś, kto poza pisaniem zajmuje się psychoterapią (Hanna Samson), i z filozofem opowiadającym o literaturze jako specyficznej przygodzie (Wit Szostak). Niesamowitą dla mnie przygodą było podpytywanie o to, jak pisze się dobrą powieść kryminalną (Mateusz Marcin Lemberg). Wśród rozmówców jest także Jacek Melchior, z którym rozmawiam o sferze seksualności ludzkiej i umiejętności wyjścia poza płeć w literaturze. Przeczytają Państwo o tym, jak wiele irytacji wzbudza w moich rozmówcach polaryzacja ze względu właśnie na płeć i uznaniowość, co mają czytać lub pisać kobiety i mężczyźni. O tym sporo opowiedzą Magdalena Parys i Katarzyna Tubylewicz, ale nie tylko one.

„Poza napisanym” to zbiór uczciwych rozmów o doświadczaniu życia – znajdzie się wspólna płaszczyzna porozumienia dla wszystkich, ale ważne są też różnorodne perspektywy. Czasami uciekamy od fikcji literackich na rzecz rozważań o czymś absolutnie prawdziwym, co dotyka nas bez zmyśleń. Niekiedy z formy lub treści danej publikacji wydobywa się kolejna, osobna narracja. Tytuł niniejszej książki sugeruje sięganie tam, gdzie zwykle czytelnik sięgnąć nie może, a co staje się fascynujące dopiero wówczas, gdy zacznie się rozumieć pobudki, dla których pisarki i pisarze decydują się na pisanie. Chciałbym serdecznie podziękować wszystkim dwanaściorgu swoich rozmówców. Każdy wywiad to była specyficzna przygoda. Każdy z nich nauczył mnie, jak czytać Was uważniej w przyszłości. I tu dochodzimy do pytania o to, dla kogo jest taka książka jak „Poza napisanym”. Tylko dla tych, którzy znają moich rozmówców i są ciekawi tego, co mi powiedzieli? Pamiętam, jak po wydaniu „Roku w rozmowie” otrzymywałem sygnały od ludzi, którzy przeczytali książkę i dopiero potem postanowili naprawdę poznać twórczość moich rozmówców. Myślę, że tak może być i tym razem. „Poza napisanym” może mieć bardzo szerokie grono odbiorców. Liczę na to, że ujrzą Państwo w każdej z tych rozmów dużo więcej niż dwie dyskutujące osoby. To w gruncie rzeczy rozpisana na dwanaście rozdziałów opowieść o tym, kim się w życiu stajemy i jak bardzo je kochamy, odzwierciedlając to przywiązanie poprzez zapisane słowa. Podtrzymuję też tezę sugerowaną przy „Roku w rozmowie”. Tak, powinno się dyskutować z pisarzami – przede wszystkim po to, by bardziej świadomie wchodzić w przedstawione przez nich fikcje literackie. „Poza napisanym” to non-fiction wydobyte z czegoś, co wymyślone. Warto poznać te opowieści, gdyż za każdą stoi ktoś, kto zmyśla, by uczciwie i naprawdę wyrazić siebie.

Jarosław Czechowicz

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki